POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN"

Transcriptie

1 POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure vervangt de procedure CMA/3/B van december1999. Polycyclsche aromatsche koolwaterstoffen (PAK s), ook wel polyaromatsche koolwaterstoffen of polyaromaten genoemd, ontstaan ondermeer bj het gebruk van synthetsche en fossele brandstof en bj de verbrandng van organsch materaal bj hoge temperatuur. Polyaromatsche koolwaterstoffen vormen een wereldverspred probleem zowel n de derde wereldlanden als n de geïndustralseerde gebeden. Zj zjn een belangrjke groep van kankerverwekkende producten. De heronder beschreven analysemethode wordt gebrukt voor het bepalen van PAK s: n bodem, met nbegrp van onderwaterbodem of sedment; n slb, voor zover ontwaterd tot een droge stof gehalte van mn. 5 %; n vaste afvalstoffen; n grondwater, eluaten en waterg afval; n ole en organsche solventen. en s gercht op de kwantfcerng van volgende componenten: naftaleen acenaftyleen acenafteen fluoreen fenantreen anthraceen fluorantheen pyreen benz(a)anthraceen chryseen benzo(b)fluorantheen benzo(k)fluorantheen benzo(a)pyreen ndeno(1,2,3,c,d)pyreen dbenzo(a,h)anthraceen benzo(g,h,)peryleen De bovenstaande ljst omvat de zogenaamde 16 van EPA. 2 PRINCIPE 2.1 Extracte Vaste monsters en slbmonsters met voldoend hoge droge stof gehalte worden eerst vermengd met datomeeënaarde of Na2SO4 als droogmddel en naden aan een PLE-extracte ( pressurzed lqud extracton ) of soxhletextracte met een n-hexaan/aceton mengsel onderworpen. Inden de PLEextracte praktsch moeljk utvoerbaar s of onvoldoende monsternname toelaat wordt een soxhletextracte utgevoerd. Olemonsters worden verdund met n-hexaan. Waterstalen worden geëxtraheerd met vaste fase extracte (SPE) of vloestof/vloestof (met dchloormethaan of hexaan). december 2005 Pagna 1 van 22 CMA/3/B

2 De controle van de extracterendementen wordt utgevoerd door voorafgaandeljke addte van deuterum gemerkte PAK s n geval van GC-MS detecte of van een surrogaatverbndng, bv. 6- methylchryseen, n geval van HPLC detecte. 2.2 Zuverng Inden nodg wordt een zuverngsprocedure toegepast om nterferentes te elmneren. Deze bestaat ut adsorptechromatografe over slca en/of alumna. Extracten van waterstalen worden n de regel net gezuverd. Verdunnngen van olestalen worden gezuverd door fractonate over slca. 2.3 Identfcate en kwantfcerng van de PAK s PAK s kunnen zowel gaschromatografsch als vloestofchromatografsch bepaald worden. In geval van gaschromatografsche analyse gebeurt de detecte met een massaspectrometer, n geval van vloestofchromatografe met een combnate van een fluorescente- en UV-detector. In geval van afvalstoffenanalyse wordt het gebruk van GC-MS aanbevolen GC-MS De egenljke metng vndt plaats m.b.v. een gaschromatograaf (GC), utgerust met een massaspectrometrsche detector (MS), volgens de selected on montorng (SIM) methode. Alternatef kan, mts voldoende detecteerbaarhed en mts aanpassng van de heronder gegeven concentrates van kalbrate- en doperngsstandaarden, n full scan modus gewerkt worden utgaande van geëxtraheerde onchromatogrammen. De dentfcate van een te bepalen polyaromaat steunt op de vergeljkng van de retentetjd n het specfeke onchromatogram van staal en kalbrate-oplossng. De kwantfcerng verloopt volgens de nterne standaard-methode, waarbj gekende hoeveelheden van deuterum-gemerkte componenten als nterne standaarden vóór de extracte aan het staal worden toegevoegd. Mnstens 5 deuterumgemerkte polyaromaten worden als nterne standaarden gebrukt. Voorbeelden zjn : D8-naftaleen, D10-anthraceen, D10-fluorantheen, D10-pyreen, D12-benzo(b)fluorantheen, D12- benzo(k)fluorantheen, D12-benzo(a)pyreen, D12-ndeno(1,2,3,c,d)-pyreen en D12- benzo(g,h,)peryleen. D8-naftaleen s n de gekozen reeks nwendge standaarden steeds aanwezg. Gehalten worden berekend gebruk makend van de geïntegreerde pekoppervlakken van de meest karaktersteke onen voor de PAK's en de nterne standaarden. De kwantfcerng volgens de nterne standaard-methode laat toe automatsch en accuraat de verlezen n rekenng te brengen de n de extracte-, zuverngs-, ndamp- en njectestap van de analyse kunnen optreden. Door toevoegen van één of meerdere zgn. recovery -standaarden just voor de nstrumentele metng kan men de recuperaterendementen van de afzonderljke nterne standaarden bepalen. Voorbeelden van geschkte recoverystandaarden zjn D10-1-methylnaftaleen, D12-trphenylene, D12-peryleen of een andere net-coëluerende verbndng HPLC De vloestofchromatograaf (HPLC) s utgerust met een fluorescente detector (FD) en een UV of een dode array detector (DAD). De dentfcate van een te bepalen polyaromaat steunt op vergeljkng van zjn retentetjd n staal en kalbrate-oplossng. Het smultaan gebruk van bede detectoren laat toe om nterferente ut te sluten. Kwantfcate gebeurt volgens de externe standaardmethode. Controle van het goede verloop van de analyse gebeurt aan de hand van de terugvndng van een surrogaatverbndng, bv. 6-methylchryseen. Aangezen geen nwendge standaarden gebrukt worden dent.f.v. de van toepassng zjnde matrx gecorrgeerd te worden voor de terugvndng op bass van valdategegevens. Alternatef kan n geval van wateranalyse gebruk gemaakt worden van kalbratestandaarden de aangemaakt worden n water en de de volledge analyseprocedure doorlopen; op de maner wordt automatsch gecorrgeerd voor verlezen bj de extracte-, zuverng-, ndamp- en njectestap. december 2005 Pagna 2 van 22 CMA/3/B

3 3 APPARATUUR EN MATERIAAL 3.1 analytsche balans met een afleesnauwkeurghed van 0,1 mg 3.2 bovenweger met een afleesnauwkeurghed van 0,01 g 3.3 morter en stamper (porselen) 3.4 n geval van PLE extracte: PLE-apparaat, bv. Donex ASE 200 accelerated solvent extractor met extractecellen van 11 tot 33 ml en opvangvals van 40 tot 60 ml 3.5 n geval van soxhlet extracte: soxhletapparaat van ml, extractehulzen, elektrsche verwarmngsmantel met temperatuursregelng 3.6 n geval van vloestof-vloestofextracte: schetrechter ( ml) 3.7 njectesputen van µl voor het doperen met resp. nterne standaard, recovery standaard en surrogaat. 3.8 eenhed voor ndampen onder stkstofstroom met regelbaar debet 3.9 glazen chromatografsche kolommen,.d mm, met gefrtteerde bass en teflonkraan; de kolommen zjn voorzen van een sljpstuk bovenaan waarop een broomtrechter geplaatst kan worden 3.10 erlenmeyers (100 en 250 ml) 3.11 maatclnder (100 ml) 3.12 voor de fltrate van pelputwaters: boroslcaatglasvezelflters conform de specfcates opgelegd n EN 872, d.w.z. vrj van bndmddel, met een gewcht van 50 tot 100 g/m 2 en getest met 200 ml van een referentesuspense van 50mg/l mcrokrstalljn cellulose (TLC grade of equvalent), waarbj de weerhouden hoeveelhed gesuspendeerde deeltjes tussen 90 en 110% moet gelegen zjn GC-MS bestaande ut een capllare gaschromatograaf, een autosampler, een lage resolute massaspectrometer van het quadrupool-type en een PC met sturngs- en dataverwerkngsprogrammatuur. De GC s eventueel utgerust met een PTV of on-column groot-volume njector 3.14 Fused slca GC-kolom met apolare statonare fase (5%fenylmethylpolysloxaan, DB5-MS of geljkwaardg), bv. 30 m x 0,25 mm x 0,25 µm Opmerkng: op een apolare kolomfase kunnen benzo(b)fluorantheen, benzo(k)fluorantheen en benzo(j)fluorantheen net van elkaar gescheden worden. Ze worden echter meestal n een vaste verhoudng waargenomen, zodat de ndvduele concentrates berekend mogen worden als een vast percentage van hun som (resp. %, %, %) HPLC utgerust met gradënt pomp, ontgassngseenhed, kolomthermostatsate, fluorescentedetector, varabele UV-detector of dode array detector, autosampler en een PC met sturngs- en dataverwerkngsprogrammatuur 3.16 een reversed phase C18 kolom, van 100 tot 250 mm lengte, met een dameter van 2 tot 4,6 mm en een deeltjesgrootte van 3 tot 10 µm 3.17 njectesput van 10 µl 3.18 glazen amberkleurge monsterflesjes (pencllneflesjes) van 5 ml 3.19 In geval van SPE extracte: Opmerkng: de vaste fase extracte kan zowel off-lne als on-lne utgevoerd worden 4 REAGENTIA EN OPLOSSINGEN 4.1 n-hexaan, petroleumether (40-60 C), sohexaan of een ander alkaan: resdu-analyse 4.2 aceton, dchloormethaan: resdu-analyse 4.3 tolueen, n-nonaan : pro synthese of geljkwaardg 4.4 acetontrle: gradënt 4.5 natrumsulfaat (Na2SO4): granular en watervrj; een geopende verpakkng wordt utgegoten n een schaal en bewaard bj 130 C n een droogoven 4.6 datomeeënaarde (celte, keselguhr,..): korrelgrootte mm 4.7 zeezand: met zuur gerengd en gegloed december 2005 Pagna 3 van 22 CMA/3/B

4 4.8 slca, geactveerd: een laag van ongeveer 25 mm slca ( mesh) wordt n een schaal verwarmd gedurende mnstens 16 u op 130 C en vervolgens bewaard bj 130 C n de droogoven; voor gebruk laat men de schaal n een exsccator tot kamertemperatuur afkoelen 4.9 slcagel 3 % H 2 O : voeg aan geactveerde slca n een erlenmeyer gravmetrsch 3 % H 2 O toe, slut de erlenmeyer af en schud het geheel tot alle agglomeraten verdwenen zjn; de aldus berede slca kan een week bewaard worden 4.10 alumna, geactveerd, bassch of neutraal, mesh: alumnumoxde wordt geactveerd door verhtten gedurende mnstens 15 u bj 450 C en wordt naden bewaard bj 130 C n een droogoven; de bewaartermjn s op max. 1 maand gesteld; voor gebruk laat men de schaal n een exsccator tot kamertemperatuur afkoelen 4.11 koperplaatjes 4.12 tetrabutylammonumwaterstofsulfetreagens (TBA-reagens): voeg 5 g natrumsulfet toe aan een 0,1 M oplossng van tetrabutylammonumwaterstofsulfet n sopropanol Standaardoplossngen Opmerkngen: de heronder beschreven werkwjze vertrekt van vaste producten waarbj de hoofdstandaarden zelf aangemaakt worden. In de handel zjn echter reeds berede en gecertfceerde PAK mengsels verkrjgbaar. met betrekkng tot de houdbaarhed van de standaarden s nonaan als solvent de beste keuze, maar ook tolueen of een ander net-vluchtg alkaan mag gebrukt worden. In geval van grootvolume njecte kan het gebruk van meer vluchtge alkanen aangewezen zjn. wanneer de oplosbaarhed te laag s wordt een mnmale hoeveelhed aceton toegevoegd. Standaardoplossngen voor GC-MS bepalng Hoofdstandaardoplossngen: 4.13 nateve PAK s: van elk van de te analyseren PAK s wordt, utgaande van zuver (mn. 98%) vast product een stockoplossng van bv.100 µg/g n n-nonaan bered 4.14 nterne standaarden: van mnstens 5 sotoopgemerkte PAK s, gekozen over het volledge retentetjdsgebed, wordt utgaande van zuver (mn.98%) vast product een stockoplossng van bv. 100 µg/g n n- nonaan bered. Voorbeelden zjn: - D8-naftaleen - D10-anthraceen - D10-fluorantheen - D10-pyreen - D12-benzo(b)fluorantheen - D12-benzo(k)fluorantheen - D12-benzo(a)pyreen - D12-ndeno(1,2,3,c,d)pyreen - D12-benzo(g,h,)peryleen recoverystandaard: van elke recoverystandaard wordt rechtstreeks, utgaande van zuver (mn.98%) vast product een werkoplossng van bv.100 µg/g n n-nonaan bered Werkoplossngen: 4.16 nterne standaard-werkoplossng (IS doperngsstandaard): door mengng van de ndvduele hoofdstandaardoplossngen van de deuterum-gemerkte PAK s wordt een nterne standaard-werkoplossng bered met een concentrate van bv. 10 µg/g van elk van de nterne standaarden n n-nonaan 4.17 standaard-werkoplossngen: utgaande van de hoofdstandaardoplossngen van de nateve en deuterum gemerkte PAK s worden standaard-werkoplossngen n n-nonaan bered de de te analyseren PAK s bevatten n oplopende concentrates van bv tot 5 µg/g en de nterne standaarden n een constante concentrate van bv. 1 µg/g december 2005 Pagna 4 van 22 CMA/3/B

5 Standaardoplossngen voor HPLC bepalng Hoofdstandaardoplossngen: 4.18 nateve PAK s van elk van de te analyseren PAK s wordt, utgaande van zuver (mn. 98%) vast produkt een stockoplossng van bv. 100 µg/ml n acetontrle bered surrogaatoplossng: van 6-methylchryseen of een andere net-coëluerende en net n de te analyseren monsters voorkomende PAK wordt, utgaande van zuver (mn. 98%) vast product, een stockoplossng van bv.100 µg/ml n acetontrle bered. Werkoplossngen: 4.20 standaard-werkoplossngen: utgaande van de hoofdstandaardoplossngen van de PAK s worden standaardwerkoplossngen n acetontrle bered de de te analyseren PAK s bevatten n concentrates van bv. 2 tot 1000 ng/ml, waarbj de laagste concentrates bedoeld zjn voor het opstellen van de fluorescente-kalbraterechte en de hoogste voor het opstellen van de UV-kalbraterechte (nzonderhed deze van acenaftyleen) 5 MONSTERBEWARING EN -VOORBEHANDELING Bj de monstername wordt gebruk gemaakt van donkergekleurde glazen recpënten, afgesloten met glazen stoppen of plastc stoppen met teflon nlage. De stalen worden koel en donker bewaard. Grondwaterstalen (gewoonljk bemonsterd n het kader van bodemonderzoek) worden onmddelljk na aankomst gefltreerd over een geschkte glasvezelflter met specfcates zoals vermeld onder 3. Alle andere types waterstalen worden n de regel net vooraf gefltreerd! Waterstalen worden bnnen de 7 dagen geëxtraheerd (ze NEN 5731 en EPA 8100). De extracten zjn gedurende 1 maand houdbaar n de koelkast. Van bodemstalen worden deeltjes (hout, keen,...) met een dameter groter dan 5 mm voorafgaandeljk door zeven verwjderd. Dt geldt net voor afvalresten zoals bv. asfaltdeeltjes. Bodem en vaste afvalstoffen worden bnnen de 7 dagen geëxtraheerd. Mts drogng door vermengng met datomeeënaarde of Na 2 SO 4 zjn ze echter gedurende 1 maand houdbaar n de koelkast. Slbstalen denen mnstens 5 % droge stof te bevatten. Inden dt net het geval s dent dt op het verslag vermeld te worden samen met de vermeldng dat de resultaten onder voorbehoud zjn. Bj onvoldoende aantoonbaarhed, afhankeljk van het droge stof gehalte, denen de slbstalen ngedkt te worden door centrfugate. Het bovenstaande water wordt afgescheden en de analyse wordt enkel utgevoerd op de vaste fracte. 6. ANALYSEPROCEDURE 6.1 Extracte Bodem, slb en vast afval Werkwjze voor PLE-extracte: weeg n een morter een hoeveelhed (bv. 10 g) van het homogene monster af, tot op 0,01 g nauwkeurg; weeg een hoeveelhed datomeeënaarde af, tot op 0,01 g nauwkeurg; vermeng met het monster n de morter tot een droge massa bekomen wordt; breng n de extractecel een cellulosefltertje en weeg vervolgens n de extractecel, afhankeljk van de verwachte verontrengngsgraad van het monster, een hoeveelhed van het met december 2005 Pagna 5 van 22 CMA/3/B

6 datomeeënaarde vermengde monster af, tot op 0,01 g nauwkeurg; vul de extractecel verder op met zeezand; voeg n geval van GC-MS analyse m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de nterne standaard werkoplossng toe, zodang dat de concentrate van elke gemerkte PAK n het endextract bv. 1 µg/g zal bedragen (opm.: n geval van groot-volume njecte wordt een.f.v. het njectevolume aangepaste hoeveelhed standaard toegevoegd; typsch wordt 1 ng van elke PAK geïnjecteerd); voeg n geval van HPLC analyse m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de surrogaat werkoplossng toe, zodang dat de concentrate van de surrogaat n het endextract ca. 25 ng/ml zal bedragen; slut de bovenkant van de extractecel handdcht af met een cap ; voer de extracte ut met onderstaande typsche PLE nstellngen; HEAT 5 mn PRESSURE 140 bar STATIC 5 mn TEMPERATURE 100 C FLUSH% 60 vol SOL # 1 aceton 50 % PURGE 150 sec SOL # 2 n-hexaan 50 % CYCLES 1 SOL # 3 - % damp het extract (ca ml) n onder stkstofstroom tot 2 à 3 ml (net n het geval van LV-GC); Werkwjze voor soxhletextracte: spoel vóór extracte van een monster de soxhletopstellng (nclusef de te gebruken extractehuls en glaswolprop) door refluxen van dchloormethaan gedurende mnstens een half uur; ledg vervolgens de opstellng en droog de extractehuls en glaswolprop n een droogstoof; voer, n geval van een slbmonster of soortgeljk vrj nat monster, eerst een chemsche drogng van het monster met natrumsulfaat ut door afwegen n een morter van een hoeveelhed (ca. 10 g) van het homogene monster tot op 0.01 g nauwkeurg, afwegen van mnstens een equvalente hoeveelhed natrumsulfaat tot op 0.01 g nauwkeurg, en vermengen met het monster n de morter tot een droge massa bekomen wordt; weeg, afhankeljk van de verwachte verontrengngsgraad van het monster, 1-30 g van het (desgevallend vooraf met natrumsulfaat vermengde) monster af tot op 0.01 g nauwkeurg, breng n de extractehuls van de vooraf gerengde soxhlet-opstellng, en dcht af met een voorgerengde glaswolprop; voeg n geval van GC-MS analyse m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de nterne standaard werkoplossng toe, zodang dat de concentrate van elke gemerkte PAK n het endextract bv. 1 µg/g zal bedragen (opm.: n geval van groot-volume njecte wordt een.f.v. het njectevolume aangepaste hoeveelhed standaard toegevoegd; typsch wordt 1 ng van elke standaard geïnjecteerd); voeg n geval van HPLC analyse m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de surrogaat werkoplossng toe, zodang dat de concentrate van de surrogaat n het endextract bv. 25 ng/ml zal bedragen; extraheer met aceton gedurende ca. 3 uur; damp de acetonoplossng n tot ongeveer de helft van het oorspronkeljk volume; voeg n-hexaan toe aan de rondbodemkolf tot het oorspronkeljk volumepel, zodat een verhoudng n-hexaan/aceton van 50/50 (v/v) bekomen wordt; extraheer met het n-hexaan/aceton mengsel gedurende ca. 16 uur; vervang de koeler van de soxhletopstellng door een destllate-opstellng en damp het extract n tot ca. 20 ml; damp het extract daarna verder n onder stkstofstroom tot ca. 2-3 ml. Opmerkngen nden op het net ngedampte extract andere bepalngen denen utgevoerd te worden (mnerale ole, EOX,...) dan wordt eerst hervan een hoeveelhed afgenomen; nden het extract aan een kolomzuverng onderworpen wordt dan dent vooraf een solventwssel naar hexaan utgevoerd te worden (bv. door ndampen of door wegwassen van de aceton) Waterstalen Werkwjze voor vloestof/vloestof extracte weeg de monsterfles tot op 0.1 g nauwkeurg; december 2005 Pagna 6 van 22 CMA/3/B

7 breng de volledge nhoud van de monsterfles (typsch ml) over n een geschkte schetrechter; n geval van GC-MS analyse: breng ca 1 ml aceton n een pencllneflesje; voeg m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de nterne standaard-werkoplossng toe aan de aceton, zodang dat de concentrate van elke gemerkte PAK n het endextract bv. 1 µg/g zal bedragen; breng m.b.v. een pasteurppet de bovenstaande acetonoplossng met nterne standaarden over naar de schetrechter; spoel het pencllneflesje enkele malen na met DCM of hexaan (of een ander alkaan) en breng de spoelvloestof over naar de schetrechter; n geval van HPLC analyse: voeg m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de surrogaat werkoplossng toe, zodang dat de concentrate van de surrogaat n het endextract ca. 25 ng/ml zal bedragen; spoel de monsterfles na met ml DCM of hexaan en breng de spoelvloestof over naar de schetrechter; Opmerkng: dent op het waterstaal ook een mnerale ole bepalng te gebeuren dan wordt als extractevloestof hexaan (of een ander alkaan) gebrukt; ook wordt het waterstaal n dat geval aangezuurd tot ph 2 en wordt aan het waterstaal de nodge hoeveelhed zout toegevoegd conform de procedure voor mnerale ole. schud het geheel krachtg gedurende ca 3 mn; laat de organsche fase af over een flter gevuld met Na2SO4; herneem de spoel- en extractestap tweemaal; damp de verzamelde extracten n onder een stkstofstroom tot een endvolume van ca 2-3 ml (net n geval van LV-GC); nden het extract aan een kolomzuverng onderworpen wordt dan dent vooraf een solventwssel naar hexaan utgevoerd te worden (bv. door ndampen of door wegwassen van de aceton); weeg de lege monsterfles en bepaal het gewcht en herut het volume van de oorspronkeljke nhoud. Werkwjze voor SPE extracte opmerkng: n geval van SPE extracte mag met een deelmonster gewerkt worden. Vooraleer een deelstaal af te nemen wordt sopropanol aan het monster toegevoegd om de PAK van de eventueel aanwezge deeltjes te desorberen Olestalen weeg ca 0,1 g olestaal af en los op n 1 ml hexaan; voeg m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de nterne standaard-werkoplossng toe aan het monster, zodang dat de concentrate van elke gemerkte PAK n het endextract ca. 1 µg/g zal bedragen. 6.2 Zuverng Inden nodg (bj onzuvere chromatogrammen) worden de bekomen extracten aan de volgende zuverngsprocedures onderworpen: bodem, sedment en vaste afvalstoffen: een eerste zuverng gebeurt door elute van het extract doorheen een kolom gevuld met slca. In wenge gevallen s naden nog een bjkomende zuverng nodg over alumna. Alternatef kan een gecombneerde slca/alumna zuverng toegepast worden. waterstalen: n de regel wordt geen zuverng toegepast tenzj het zwaar belaste afvalwaters betreft. In het laatste geval worden bovenstaande zuverngsprocedures toegepast. olestalen: verdunnngen van olestalen en ook extracten van mleumonsters met een belangrjk olegehalte worden aan een fractonate over slcagel onderworpen, waarbj door een geschkte keuze van elutesolventen de alfatsche mnerale olecomponenten van de aromatsche kunnen gescheden worden. De fracte de de PAK s bevat wordt nden nodg verder gezuverd over alumna. december 2005 Pagna 7 van 22 CMA/3/B

8 Extracten de specfek met zwavel verontrengd zjn kunnen zonodg verder gezuverd worden door behandelng met koper of tetrabutylammonumwaterstofsulfet (TBA reagens). Bj het ende van de zuverngsprocedure dent het extract tenslotte klaargemaakt te worden voor de GC-MS of HPLC metng. Werkwjze voor zuverng over slca: vul een chromatografsche kolom met 5 g slcagel/3%h 2 O en daarboven 2 cm Na 2 SO 4 ; breng het ngedampt monsterextract (n hexaan) boven op de kolom en elueer met 60 ml n- hexaan/dchloormethaan (80/20 v/v), waarmee tegeljkertjd het oorspronkeljk recpënt wordt nagespoeld; damp het eluaat onder stkstofstroom n tot 2 à 3 ml. Werkwjze voor zuverng over alumna (bj onvoldoende zuverng over slca): vul een chromatografsche kolom met 5 g geactveerde alumna en daarboven 2 cm Na 2 SO 4 ; breng het ngedampt monsterextract (n hexaan) boven op de kolom en elueer met 50 ml n- hexaan/dchloormethaan (50/50 v/v), waarmee tegeljkertjd het oorspronkeljk recpënt wordt nagespoeld; damp het eluaat onder stkstofstroom n tot een volume van 2-3 ml. Werkwjze voor de gecombneerde slca/alumna zuverng: vul een chromatografsche kolom (.d. 10 mm) met achtereenvolgens 1 g alumna, 3 g slca en ca. 1 cm Na 2 SO 4 ; spoel de kolom met 12 ml n-hexaan; breng het ngedampt monsterextract (n hexaan) boven op de kolom, spoel het oorspronkeljk recpënt na met 2 ml hexaan en elueer met 10 ml n-hexaan; deze prefracte mag verwjderd worden, ze bevat eventueel aanwezge alkanen; elueer daarna met 20 ml n-hexaan/dchloormethaan (50/50 v/v); damp het eluaat onder stkstofstroom n tot een volume van 2-3 ml. Werkwjze voor de fractonate van oleverdunnngen over slca 1 : vul een chromatografsche kolom (.d. 10 mm) met 3 g geactveerde slca en daarboven 0,5 cm Na 2 SO 4 ; breng 10 ml DCM op de kolom en laat doorlopen tot het solventnveau zch 1 mm boven de Na 2 SO 4 laag bevndt; breng ml hexaan op de kolom en laat doorlopen tot het solventnveau zch 1 mm boven de Na 2 SO 4 laag bevndt; breng 1 ml oleverdunnng (of extract) op de kolom en laat doorlopen tot het solventnveau zch 1 mm boven de Na 2 SO 4 laag bevndt; voeg druppelsgewjs hexaan toe en laat langzaam doorlopen met een debet geljk aan de toevoegsnelhed (het solventnveau bevndt zch steeds 1 mm boven de Na 2 SO 4 laag) tot 10 ml solvent opgevangen worden; deze fracte bevat de alfatsche koolwaterstoffen; voeg druppelsgewjs een 1/1 mengsel DCM/aceton toe en laat langzaam doorlopen met een debet geljk aan de toevoegsnelhed (het solventnveau bevndt zch steeds 1 mm boven de Na 2 SO 4 laag) tot mnstens 10 ml solvent opgevangen worden; deze fracte bevat de aromatsche koolwaterstoffen; damp het eluaat van de aromatsche koolwaterstoffen onder stkstofstroom n tot een volume van 2-3 ml; voer desnoods een bjkomende zuverng ut over alumna. Opmerkng: de kolom s mts tussentjds rengen met DCM en hexaan herbrukbaar voor een volgend staal de actvtet van slca s afhankeljk van het lot, de luchtvochtghed en de actverngstemperatuur; aanpassng van de elutevolumes kan nodg zjn; er wordt best vooraf utgetest n welke mate de alfatsche koolwaterstoffen nog voorkomen n de aromatsche fracte en omgekeerd en of de aromatsche koolwaterstoffen kwanttatef teruggevonden worden. Werkwjze voor zuverng met koper (enkel nden resterende zwavelnterferente): breng een 20-tal dunne koperplaatjes van ongeveer 1 à 2 cm 2 n de nodge hoeveelhed 1N HNO 3 voor actvate gedurende enkele mnuten; spoel de plaatjes grondg met aceton en laat drogen aan de lucht; december 2005 Pagna 8 van 22 CMA/3/B

9 voeg aan het tot 5-10 ml ngedampt extract geledeljk koperplaatjes toe tot geen onmddelljke zwartverkleurng door reacte met het aanwezge zwavel meer optreedt; breng aanslutend het extract over naar een amberkleurg monsterflesje voor verdere behandelng (langdurg contact met koper dent vermeden te worden). Werkwjze voor zuverng met TBA-reagens (enkel nden resterende zwavelnterferente): voeg aan het ngedampte extract achtereenvolgens 1 ml sopropanol, 1 ml TBA reagens en een spatelpunt natrumsulfet toe; slut af en schud gedurende 1 mn; voeg 5 ml water toe en schud gedurende 2 mn; sched de organsche fase af en was de waterfase tweemaal na met 1 ml hexaan; voeg de hexaanfasen samen en droog met Na 2 SO GC-MS analyse Werkwjze voor fnale concentrerng en toevoegng van de recovery -standaard breng het ngedampt monsterextract over n een amberkleurg monsterflesje, waarn ev. vooraf 1 ml n-nonaan als keeper s gebracht; spoel de wanden van de erlenmeyer tenmnste dremaal na met enkele ml dchloormethaan, en breng deze eveneens over; damp het extract n naar een endvolume van ongeveer 1 ml; voeg m.b.v. een njectesput een gekende hoeveelhed van de recovery standaardwerkoplossng toe aan het endextract, zodang dat de concentrate bv. 1 µg/g bedraagt. In geval van groot-volume njecte zjn de 3 eerste stappen net van toepassng en wordt een.f.v. het njectevolume aangepaste hoeveelhed recovery standaard toegevoegd (typsch wordt 1 ng recovery standaard geïnjecteerd) Metng Van de preparaten en van de standaard-werkoplossng voor GC-MS kalbrate wordt standaard 1 µl spltless of on-column n de gaschromatograaf geïnjecteerd. Alternatef kan groot-volume njecte met een PTV njector of een on-column njector met solvent vapour ext toegepast worden.de chromatografsche schedng van de componenten wordt normaal utgevoerd op een apolare capllare kolom met chemsch gebonden fase. De detecte van de componenten gebeurt met een lage resolute massaspectrometer n de SIM-mode, met selecte en regstrate van het molecular on van de te analyseren PAK s, de deuterum-gemerkte nterne standaarden en de recovery -standaard. Alternatef kan gebruk gemaakt worden van de full scan modus, met extracte van de voor de PAK s specfeke onchromatogrammen. Gezen de vermnderde detecteerbaarhed n full scan modus denen de concentrates van de kalbratestandaard en de doperngshoeveelheden van nwendge standaarden en recoverystandaard verhoogd te worden. De massaspectrometer wordt ngesteld naar maxmale respons voor de onen 131, 219, 264 en 414 m.b.v. het referentegas PFTBA. De typsche GC-MS werkvoorwaarden voor PAK-analyse zjn weergegeven n tabel I n bjlage. Een typsch totaal onchromatogram van de kalbrate-oplossng s weergegeven n fguur I n bjlage. Wordt een sgnaal waargenomen groter dan de hoogste concentrate van het lneare berek (ze heronder) dan dent de oplossng verdund te worden Kalbrate De kwanttateve bepalng van de verschllende PAK s gebeurt volgens de zgn. nterne standaardmethode. Herbj wordt elke component gekwantfceerd t.o.v. een bepaalde deuterum-gemerkte PAK de bj het begn van de extracte aan het monster werd toegevoegd. De kalbrate kan op een aantal verschllende maneren gebeuren: december 2005 Pagna 9 van 22 CMA/3/B

10 aan de hand van de relateve responsfactor (RRF), bepaald met één kalbrate-oplossng. Deze werkwjze kan gevolgd worden nden de RRFen bnnen bepaalde grenzen constant zjn over het meetgebed. Herbj wordt mnstens aan het begn en op het ende van elke analysereeks, en verder om een welbepaald aantal preparaten (bv. 5) een kalbrate-oplossng geïnjecteerd. De concentrates van de PAK n deze kalbrate-oplossng lggen ongeveer n het mdden van het lnear gebed of zjn representatef voor de verwachte monsterconcentrates. De RRFen voor elke te bepalen component worden vervolgens bepaald ut de verhoudng van de oppervlakten en concentrates van de nateve componenten en de overeenkomstge nterne standaarden : met RRF = relateve responsfactor van PAK-component A = pekoppervlakte van PAK-component bj njecte van de kalbrateoplossng C = concentrate (n ng/µl) van PAK-component n de kalbrate-oplossng C IS = concentrate (n ng/µl) van de overeenkomstge nterne standaard n de kalbrate-oplossng A IS = pekoppervlakte van de overeenkomstge nterne standaard bj njecte van de kalbrate-oplossng De berekenng van de concentrates n een staal gebeurt aan de hand van de gemddelde RRF van de 2 kalbrate-oplossngen waartussen het staal geïnjecteerd werd. De RRFen van de 2 kalbrate-oplossngen mogen net meer dan 10 % van dat gemddelde afwjken. aan de hand van kalbraterechten. In dt geval worden aan het begn van de analysereeks mnmaal 4 kalbrate-oplossngen geanalyseerd met concentrates verspred over het lnear gebed. Op de X-as en de Y-as worden de verhoudngen utgezet van resp. de concentrates en de pekoppervlakten van de nateve PAK en de overeenkomstge nterne standaard. Vervolgens wordt dmv lneare regresse de vergeljkng van de kalbraterechte berekend. De correlatecoëffcënt dent groter te zjn dan en de afwjkng van elk punt tot de rechte mag net meer dan 10% bedragen. Om een welbepaald aantal preparaten (bv. 10) wordt een kalbrate-oplossng geïnjecteerd om de geldghed van de kalbraterechte te controleren; deze standaard mag maxmaal 10% afwjken van de rechte. aan de hand van kwadratsche curven. Inden bj de lneartetstest gebleken s dat er geen lnear maar een kwadratsch verband s tussen concentrate en respons, dan kunnen kwadratsche curven gebrukt worden voor de kalbrate. Daartoe worden aan het begn van de analysereeks mnmaal 4 kalbrate-oplossngen geanalyseerd met concentrates verspred over het meetgebed. Op de X-as en de Y-as worden de verhoudngen utgezet van resp. de concentrates en de pekoppervlakten van de nateve PAK en de overeenkomstge nterne standaard. Vervolgens wordt dmv kwadratsche curve fttng de vergeljkng van curve berekend. De correlatecoëffcënt dent groter te zjn dan en de afwjkng van elk punt tot de curve mag net meer dan 10% bedragen. Om een welbepaald aantal preparaten (bv. 10) wordt een kalbrate-oplossng geïnjecteerd om de geldghed van de kalbratecurve te controleren; deze standaard mag maxmaal 10% afwjken van de curve. Opmerkng: Voor de berekenng van de terugvndng van de nterne standaarden wordt doorgaans de RRFmethode toegepast, waarbj de RRF van een nterne standaard bepaald wordt t.o.v. de overeenkomstge recovery -standaard met onderstaande formule: met A CIS RRF = A C IS As C RRF RS s = ARS Cs december 2005 Pagna 10 van 22 CMA/3/B

11 RRF s = relateve responsfactor van de nterne standaard A s = pekoppervlakte van de nterne standaard bj njecte van de kalbrateoplossng C s = concentrate (n ng/µl) van de nterne standaard n de kalbrate-oplossng C RS = concentrate (n ng/µl) van de overeenkomstge recoverystandaard n de kalbrate-oplossng A RS = pekoppervlakte van de overeenkomstge recoverystandaard bj njecte van de kalbrate-oplossng Identfcate De aanwezghed van nateve PAK s n de monsters wordt bevestgd op bass van de onderstaande gegevens en crtera: de regstrate van een pek bj de karaktersteke m/z, met pekhoogte groter dan 3 keer de rushoogte (helft van de peak-to-peak rus); de retentetjd n monster (RT ) t.o.v. kalbrate-oplossng (RT), waarbj een maxmale afwjkng van 5 sec, vermeerderd met de waargenomen verschuvng voor de overeenkomstge nterne standaard, wordt gehanteerd [RT + RT(IS) - 5 sec RT RT + RT(IS) + 5 sec]. De dentfcate van nterne standaarden s eveneens gebaseerd op de karaktersteke m/z en de sgnaal/rus verhoudng, en verder op de elutevolgorde zoals expermenteel vastgelegd (ze fguur I n bjlage). In tabel I van de bjlage zjn de karaktersteke m/z van de nateve en gemerkte PAK s weergegeven, en staat voor elke nateve PAK een typsche overeenkomstge nterne standaard vermeld. Van de geïdentfceerde peken wordt de oppervlakte of alternatef de pekhoogte bepaald. 6.4 HPLC-analyse Werkwjze voor fnale concentrerng: breng het ngedampte extract over naar een puntbus; voeg aan het ngedampte extract 1 ml acetontrle toe; damp n tot ca 0.8 ml; leng aan met acetontrle tot een welbepaald volume, bv. 1 ml Metng Van de preparaten en van de standaard-werkoplossngen voor HPLC kalbrate wordt een welbepaalde hoeveelhed, bv. 20 µl, n de vloestofchromatograaf geïnjecteerd. De chromatografsche schedng van de componenten wordt utgevoerd op een C18 kolom. De detecte van de componenten gebeurt met een fluorescentedetector gecombneerd met een DAD of UV detector. Wordt een sgnaal waargenomen groter dan de hoogste concentrate van de kalbratereeks of van het lneare berek (ze heronder) dan dent de oplossng verdund te worden. Voor acenaftyleen wordt geen fluorescentesgnaal waargenomen, zodat de bepalng van deze verbndng aan de hand van het UV absorpte chromatogram dent te gebeuren. De fluorescentedetector s, mts juste programmerng, aanzenljk gevoelger dan de UV of DAD detector; voor zeer lage concentrates kan het fluorescentechromatogram net bevestgd worden door een analoog UV chromatogram; ondudeljke fluorescentechromatogrammen denen dan ook bevestgd te worden met GC-MS ofwel andere fluorescente-nstellngen. De typsche HPLC werkvoorwaarden voor PAK-analyse zjn weergegeven n tabel II n bjlage. Een typsch fluorescentechromatogram van de kalbrate-oplossng s weergegeven n fguur II n bjlage. De optmale nstellng van de fluorescentedetector s sterk afhankeljk van het type toestel. De n bjlage weergegeven programmerng s dan ook bj wjze van voorbeeld opgenomen. december 2005 Pagna 11 van 22 CMA/3/B

12 6.4.3 Kalbrate De kwanttateve bepalng van de verschllende PAK s gebeurt volgens de externe standaardmethode. Herbj wordt elke te bepalen component gekwantfceerd aan de hand van een kalbraterechte. De kalbrate kan op verschllende maneren gebeuren: aan de hand van de responsfactor (RF), bepaald met één kalbrate-oplossng. Deze werkwjze kan gevolgd worden nden de RFen bnnen bepaalde grenzen constant zjn over het meetgebed. Herbj wordt mnstens aan het begn en op het ende van elke analysereeks, en verder om een welbepaald aantal preparaten (bv. 5) een kalbrate-oplossng geïnjecteerd. De concentrates van de PAK n deze kalbrate-oplossng lggen ongeveer n het mdden van het lnear gebed of zjn representatef voor de verwachte monsterconcentrates. De RFen voor elke te bepalen component worden vervolgens bepaald ut de oppervlakte en de concentrate van de component : A RF = C met RF = gevoelgheds- of responsfactor, n ml/µg A = pekoppervlak van de PAK-verbndng n de kalbratestandaard C = concentrate van de PAK-verbndng n de kalbratestandaard, n µg/ml De berekenng van de staalconcentrates van een meetreeks gebeurt aan de hand van de gemddelde RFen van de kalbrate-oplossngen aan het begn en op het ende van de meetreeks; de RFen van de 2 kalbrate-oplossngen mogen net meer dan 10 % van dat gemddelde afwjken. aan de hand van kalbraterechten. In dt geval wordt op regelmatge bass een reeks kalbrateoplossngen n oplopende concentrate geïnjecteerd (bv. van 2 tot 1000 ng/ml). Van elke PAK worden de pekoppervlakten (of alternatef de pekhoogten) n de chromatogrammen van de verschllende kalbrate-oplossngen gemeten. De oppervlakten (of hoogten) worden voor elke te bepalen component utgezet.f.v. de concentrate. Vervolgens wordt dmv lneare regresse de vergeljkng van de kalbraterechte berekend. De correlatecoëffcënt dent groter te zjn dan en de afwjkng van elk punt tot de rechte mag maxmaal 10% bedragen. De kalbraterechten denen net bj elke analysereeks geconstrueerd te worden. Wel wordt aan de hand van een kalbrate-oplossng ut het mddengebed van de kalbratereeks (of met een concentrate representatef voor de verwachte monsterconcentrates) om een welbepaald aantal stalen, bv. 10, nagegaan of het bekomen sgnaal net te sterk afwjkt van de te bekomen waarde. Een maxmale afwjkng van 10% t.o.v. de kalbraterechte s toegelaten. Is de afwjkng groter dan dent de kalbraterechte opneuw bepaald te worden Identfcate De aanwezghed van PAK s n de monsters wordt bevestgd op bass van de onderstaande gegevens: de retentetjd n monster (RT ) t.o.v. kalbrate-oplossng (RT), waarbj een maxmale afwjkng van 0.2 mn wordt toegestaan, vermeerderd met de waargenomen verschuvng voor de surrogaat; de smultane aanwezghed van peken n zowel het fluorescentechromatogram als het UV chromatogram op de juste retentetjden, voor zover het aanwezge concentratenveau dt toelaat; n geval van onzuvere chromatogrammen dent de aanwezghed van PAK s bevestgd te worden door een GC-MS analyse. Gezen de hogere specfctet van de fluorescentedetector gebeurt, met utzonderng van acenaftyleen, de kwantfcate op bass van de pekoppervlakten of hoogten bekomen n het fluorescentechromatogram. Bj hoge concentrates, waarbj de bovenste lneare grens voor de fluorescentedetector overschreden s (ze verder), kan gebruk gemaakt worden van de pekoppervlakten of hoogten bekomen n het UV-chromatogram, op voorwaarde dat voldoende zuvere chromatogrammen bekomen worden. Bj voorkeur wordt echter overgegaan tot een heranalyse na verdunnng van het extract. december 2005 Pagna 12 van 22 CMA/3/B

13 7. BEREKENINGEN 7.1 Externe kalbrate (HPLC-methode) Door mddel van de kalbrate (met RF of kalbraterechte) en rekenng houdend met de ngenomen staalhoeveelhed en met het volume van het endextract kan het gehalte van elke verbndng n het monster berekend worden. Bj wjze van voorbeeld worden heronder de formules gegeven de gebrukt worden n geval van RF-kalbrate: Voor water: C A v f 1000 = RF V Q met C = de concentrate van verbndng n µg/l A = de pekoppervlakte voor verbndng n het monster RF = de responsfactor n ml/µg v = het volume van het endextract n ml V = het volume van de n behandelng genomen hoeveelhed monster n ml f = de verdunnngsfactor Q = de gemddelde terugvndng voor de verbndng zoals waargenomen bj de valdate voor de van toepassng zjnde matrx en berekend als de verhoudng van de gemeten waarde en de referentewaarde. Opmerkng: nden de kalbrate gebeurt aan de hand van standaardoplossngen n water de de analyse doorlopen, dan vervalt de correctefactor Q. Voor bodem en sedment: C A v f = RF G Q met C = het gehalte n mg/kg d.s. van PAK-component n het monster G = hoeveelhed n g d.s. geëxtraheerd monster, verrekend naar drooggewcht 7.2 Interne kalbrate (GC/MS-methode) Gebruk makend van de geïntegreerde pekoppervlakten van de PAK-component en de overeenkomstge nterne standaard n de resp. onchromatogrammen van het monsterpreparaat en rekenng houdend met de staalnname kan de concentrate van de PAK-component n het monster berekend worden. Onderstaande formule geeft de berekenng weer n geval de kalbrate gebaseerd s op RRFen : Voor bodem, slb, vaste afval en ole: C = A IS A g IS < RRF > G 1000 december 2005 Pagna 13 van 22 CMA/3/B

14 met C = het gehalte n mg/kg d.s. van PAK-component n het monster A = pekoppervlakte van de PAK-component bj njecte van het preparaat A IS = pekoppervlakte van de overeenkomstge nterne standaard bj njecte van het preparaat g IS = hoeveelhed n ng van de overeenkomstge nterne standaard toegevoegd aan het monster <RRF > = de gemddelde relateve responsfactor voor PAK-component utgaande van twee njectes van de kalbrateoplossng, voorafgaand aan en volgend op het monsterpreparaat G = hoeveelhed n g d.s. geëxtraheerd monster, verrekend naar drooggewcht Voor water : C = A IS A g IS < RRF > V met A, A IS, g IS en <RRF > zoals herboven en C = het gehalte n µg/l van PAK-component n het monster V = het volume aan extracte onderworpen waterstaal n ml 7.3 Aantoonbaarhedsgrenzen voor net-gedetecteerde PAK-componenten n het monster De laagst aantoonbare concentrate de voor de verbndngen n een monster kan gemeten worden s afhankeljk van de gevoelghed van de detector, de aard van de matrx, de hoeveelhed monster de n behandelng genomen werd, het extracterendement, de effcënte van de monsterzuverng, de kwaltet van de gebrukte reagenta, enz. Voor de net-gedetecteerde PAK verbndngen worden < - waarden gerapporteerd overeenkomend met of groter dan 2 keer de aantoonbaarhedsgrenzen. De aantoonbaarhedsgrenzen denen klener te zjn dan de helft van de gevraagde rapporteergrenzen. Voor de bepalngswjze van de aantoonbaarhedsgrenzen wordt verwezen naar CMA /6/A. 8 KWALITEITSCONTROLE 8.1 Responslneartet De werkwjze voor de bepalng van lneartet s beschreven n CMA /6/A. Een controle van de lneartet wordt utgevoerd bj elke ernstge nstrumentele ngreep. Inden net aan lneartet s voldaan mag overgeschakeld worden op een andere (bv. kwadratsche) functe. Wanneer de pekoppervlakte voor een bepaalde component n een geïnjecteerd monsterpreparaat hoger s dan de hoogste oppervlakte de bj de recentste lneartetstest of bj de opstellng van de kalbraterechte of kalbratecurve werd bekomen dent een hermetng te gebeuren op het oorspronkeljke preparaat na verdunnng. 8.2 Chromatografsche schedng In geval van GC-MS analyse wordt de kolomkwaltet geverfeerd aan de hand van de schedng van het krtsche paar benzo(b)fluorantheen en benzo(k)fluorantheen n het chromatogram van de kalbrate-oplossng. Het gaschromatografsch schedngspercentage (hoogte valle / hoogte hoogste pek) dent, bj gebruk van een 30 m apolare kolom, klener te zjn dan 60 % (bede componenten denen n ongeveer geljke concentrates aanwezg te zjn n het kalbratemengsel). In geval van HPLC-analyse kan de kolomkwaltet geverfeerd worden aan de hand van de schedng van bv. het krtsche paar acenafteen en fluoreen n het fluorescentechromatogram van de kalbrateoplossng. Het chromatografsch schedngspercentage (hoogte valle / hoogte hoogste pek) dent klener te zjn dan 20 %. december 2005 Pagna 14 van 22 CMA/3/B

15 8.3 Mnmum detecteerbare hoeveelheden (MDH) De mnmum detecteerbare hoeveelhed s een maat voor de gevoelghed van het apparaat. Aan de hand van de sgnaal-rusverhoudng geregstreerd voor de PAK verbndngen n het chromatogram van de kalbratestandaardoplossng kan de gevoelghed van het toestel geverfeerd te worden. Deze moet van de aard zjn dat zonder problemen de gevraagde rapporteergrens kan gehaald worden. 8.4 Controle op de kalbrate In geval van kalbrate met responsfactoren (RFen en RRFen) dent gecontroleerd te worden n hoeverre de responsfactoren bekomen voor twee opeenvolgende njectes van de kalbrate-oplossng, met tussentjdse njecte van tenmnste één monsterextract, van elkaar afwjken. Voor elke PAK moet de verhoudng RRF1/RRF2 tussen 0.8 en 1.2 lggen. Inden de gekalbreerd wordt met een rechte of curve dent de geldghed ervan gecontroleerd te worden door om een welbepaald aantal stalen (bv. 10) een standaardoplossng te njecteren; het waargenomen sgnaal mag net meer dan 10% afwjken van de gebrukte rechte of curve. 8.5 Blanco Bj elke analysereeks wordt tenmnste één procedureblanco bepaald. Herbj wordt de volledge analyseprocedure gevolgd, doch zonder nname van monster. Het geregstreerde chromatogram dent vrj te zjn van nterfererende peken groter dan 10% van de peken geregstreerd voor het monster met utzonderng van monsterwaarden klener dan 5 maal de gevraagde rapporteergrens, waarvoor de nterfererende peken net groter mogen zjn dan de helft van de gevraagde rapporteergrens. 8.6 Controlemonster Om de terugvndng en de reproduceerbaarhed te controleren wordt op regelmatge bass een controlemonster geanalyseerd. Dt s bj voorkeur een gecertfceerd materaal, maar er mag ook gebruk gemaakt worden van een gedopeerd monster. De terugvndngen moeten gelegen zjn tussen 75% en 125%. Van mnstens 3 PAKs verspred over het ganse retentetjdsgebed worden de gehalten opgetekend n controlekaarten, samen met de som van het gehalte van alle PAKs. De opgetekende waarden moeten voldoen aan de voor controlekaarten geldende crtera. 8.7 Recuperaterendement van de nterne standaarden Wordt gebruk gemaakt van de nwendge kwantfcatemethode dan kunnen aan de hand van het sgnaal geregstreerd voor de nwendge standaarden en de recovery standaard voor elk monster de recuperaterendementen van de nwendge standaarden bepaald worden: A R% = A RS IS g g IS RS 100 RRF IS met R% = recuperaterendement (n %) A IS = pekoppervlakte van de nterne standaard bj njecte van het preparaat A RS = pekoppervlakte van de recovery standaard bj njecte van het preparaat g RS = hoeveelhed (n ng) van de recovery -standaard toegevoegd aan het preparaat bj het ende van de opwerkng g IS = hoeveelhed (n ng) van de nterne standaard toegevoegd aan het monster RRF IS = relateve responsfactor van de nterne standaard t.o.v. de recovery -standaard (ze 6.3.3) Verantwoorde kwantfcerng s slechts dan toegelaten nden het recuperaterendement van de nwendge standaarden mnmaal 50 % en maxmaal 130% bedraagt. Voor d8-naftaleen dent de terugvndng mnmaal 40% te bedragen. december 2005 Pagna 15 van 22 CMA/3/B

16 8.8 Terugvndng van de surrogaat Bj HPLC bepalngen wordt het goede verloop van de analyse geverfeerd aan de hand van het teruggevonden gehalte van de surrogaat. Deze moet voor elk preparaat gelegen zjn tussen 80% en 120%. 9 ANALYSEGANG De typsche analysegang s schematsch weergegeven n fguur METHODEKARAKTERISTIEKEN Wordt gebruk gemaakt van de externe kwantfcatemethode dan dent ut de methodevaldate op bass van een matrxspke aangetoond te worden dat het recuperaterendement van naftaleen, acenaftyleen en acenafteen mnstens 50% en van de andere PAK s mnstens 80% bedraagt. Voor naftaleen, acenafteen en acenaftyleen worden lagere extracterendementen bekomen als gevolg van verlezen tjdens de ndampstap. Bj de GC-MS bepalng worden deze verlezen gecorrgeerd door het gebruk van d8-naftaleen als nwendge standaard. De justheden voor een gedopeerd waterstaal n een concentrate van 1 µg/l zjn, na correcte met de recuperaterendementen bekomen bj de valdate (HPLC benaderng) of na correcte door het gebruk van nwendge standaarden (GC-MS benaderng ), gelegen tussen 80 en 120%. De herhaalbaarheden zjn klener dan 10%, behalve voor naftaleen waarvoor deze 15% kan bedragen.voor het sedmentmonster CRM535 denen voor de gecertfeerde PAKs justheden bekomen te worden gelegen tussen 80% en 120% met herhaalbaarheden de klener zjn dan 10%. De aantoonbaarhedsgrenzen zjn bj een nname van 1 g bodem klener dan 0.01 mg/kg ds. Voor waterstalen bedragen de aantoonbaarhedsgrenzen, vertrekkend van 500 ml water, 5 tot 50 ng/l afhankeljk van matrxnterferente en polyaromaat. Voor olestalen bedragen de aantoonbaarhedsgrenzen 0.05 tot 0.5 mg/kg. 11 VEILIGHEID De schekundge producten de bj deze analysemethode gebrukt worden, zjn ondergebracht bj de potenteel gftge en kankerverwekkende stoffen. Dt maakt het noodzakeljk de voorzene maatregelen n het laboratorum toe te passen om blootstellng aan of contact met deze producten tot een mnmum te herleden. 12 REFERENTIES Procedure conform Total Petroleum Hydrocarbon Crtera Workng Group, USA en TNRCC method 1006, Texas december 2005 Pagna 16 van 22 CMA/3/B

17 Fguur 1: Typsche analysegang Bj elke ernstge nstrumentele ngreep (bjv. rengng van de detector) of op regelmatge bass: Bepaal lnear berek Per analysereeks: Injecteer kalbrate-oplossng: bepaal voor elke PAK RF() of RRF() verfeer lggng RF() tov <RF> Verfeer de chromatografsche schedng Injecteer procedureblanco Injecteer monsterpreparaten (max. 5) Injecteer kalbrate-oplossng en bepaal voor elke PAK RF(+1) of RRF(+1) verfeer lggng RF(+1) tov <RF> of 0.8 RRF()/RRF(+1) 1.2? Injecteer monsterpreparaten (max. 5) Bepaal de pekoppervlakten voor het monsterpreparaat en verfeer m.b.t. lneartet bnnen lnear gebed? hernjecteer zonodg na verdunnng Verfeer de blancobjdrage A (blanco) < 0.1. A (monster)? Verfeer de recuperaterendementen voor de IS (GC-MS) of de terugvndng van de surrogaat (HPLC) R%(IS) > 50 % (naft. 40%)? R%(surrogaat) > 80%? Bereken de gehalten voor het monster Op regelmatge bass: Bepaal de MDH-waarden (kalbrate-oplossng) Injecteer controlemonster Bereken en verfeer de gehalten n het controlemonster december 2005 Pagna 17 van 22 CMA/3/B

18 BIJLAGE Tabel I: Typsche GC-MS werkvoorwaarden voor de bepalng van PAK s Kolomspecfcates : DB-5MS of equvalent, 30 m x 0.25 mm x 0.25 µm GC-nstellngen MS-nstellngen Draaggas en druk : Helum, 75 kpa Brontemperatuur : 250 C Injectemodus : Spltless (purge on na 1 mn) Electronenenerge : 70 ev Splt vent : 30 ml / mn SIM-onen : ze tabel 1 Septum purge : 1 ml / mn Injectevolume : 1 µl Injectetemperatuur : 300 C Interfacetemperatuur : 275 C Temperatuursprogrammate GC-oven 125 C : sotherm gedurende 1 mn 125 C 205 C : 20 C / mn 205 C 305 C : 10 C / mn 305 C : sotherm gedurende 15 mn totale duur : 30 mn PAK-component m/z Kwantfcerng t.o.v. Naftaleen 128 D8-naftaleen Acenaftyleen 152 " Acenafteen 153 " Fluoreen 166 D10-anthraceen Fenantreen 178 " Anthraceen 178 " Fluorantheen 202 D10-fluorantheen Pyreen 202 D10-pyreen Benz(a)anthraceen 228 " Chryseen 228 " Benzo(b)fluorantheen 252 D12-benzo(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen 252 D12-benzo(k)fluorantheen Benzo(a)pyreen 252 D12-benzo(a)pyreen Indeno(1,2,3,c,d)pyreen 276 D12-ndeno(1,2,3,c,d)pyreen Dbenzo(a,h)anthraceen 278 D12-benzo(g,h,)peryleen Benzo(g,h,)peryleen 276 " D8-naftaleen 136 D10-anthraceen 188 D10-fluorantheen 212 D10-pyreen 212 D12-benzo(b)fluorantheen 264 D12-benzo(k)fluorantheen 264 D12-benzo(a)pyreen 264 D12-ndeno(1,2,3,c,d)pyreen 288 D12-benzo(g,h,)peryleen 288 D12-chryseen 240 december 2005 Pagna 18 van 22 CMA/3/B

19 BIJLAGE Tabel II: Kolomspecfcates HPLC-nstellngen Injectevolume : 20 µl Kolomtemperatuur : 35 C Gradënt : Tjd (mn) Typsche HPLC werkvoorwaarden voor de bepalng van PAK s : VYDAC C18 201TP54 250x4mm Acetontrle % Fluorescentedetector en DAD programmate : Water % DAD Fluorescente (ze NEN 5771) PAK λmax voor UV Aanbevolen λex/λem Geoptmalseerde λex/λem Naftaleen / /334 Acenaftyleen / /324 Acenafteen 229 Fluoreen / /308 Fenantreen / /366 Anthraceen / /402 Fluorantheen / /460 Pyreen / /376 Benz(a)anthraceen / /390 Chryseen / /383 Benzo(b)fluorantheen / /436 Benzo(k)fluorantheen / /414 Benzo(a)pyreen / /408 Benzo(g,h,)peryleen / /410 Dbenzo(a,h)anthraceen / /398 Indeno(1,2,3,c,d)pyreen / /506 december 2005 Pagna 19 van 22 CMA/3/B

20 BIJLAGE Fguur I : Totaal onen chromatogram voor een PAK kalbrate-oplossng - eerste deel december 2005 Pagna 20 van 22 CMA/3/B

POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN

POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure vervangt de procedure CMA/3/B van december 2010. (PAK s), ook wel polyaromatsche koolwaterstoffen of polyaromaten genoemd,

Nadere informatie

BEPALING VAN POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN. Deze procedure vervangt de voorgaande versie van december 1994

BEPALING VAN POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN. Deze procedure vervangt de voorgaande versie van december 1994 BEPALING VAN POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN Deze procedure vervangt de voorgaande versie van december 1994 1. DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED (PAK s), ook wel polyaromatische koolwaterstoffen of

Nadere informatie

is gelijk aan de open-klemmen spanning van het netwerk. De impedantie Z th

is gelijk aan de open-klemmen spanning van het netwerk. De impedantie Z th 3 Ladngseffecten treden ten eerste op wanneer een gegeven element ut het systeem de karakterstek van een vorg element beïnvloedt of wjzgt. Op haar beurt kunnen de egenschappen van dt element gewjzgd worden

Nadere informatie

Bepaling van petroleumether extraheerbare stoffen in water

Bepaling van petroleumether extraheerbare stoffen in water Bepaling van petroleumether extraheerbare stoffen in water Januari 2012 1/5 WAC/IV/B/005 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR, MATERIAAL EN REAGENTIA... 3 4.1

Nadere informatie

Bepaling van petroleumetherextraheerbare stoffen in water

Bepaling van petroleumetherextraheerbare stoffen in water Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van petroleumetherextraheerbare stoffen in water Versie januari 2012 WAC/IV/B/005 Inhoud INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3

Nadere informatie

MINERALE OLIE MET GC/MS ontwerp

MINERALE OLIE MET GC/MS ontwerp MINERALE OLIE MET GC/MS ontwerp 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure beschrijft een methode voor de kwantitatieve en kwalitatieve bepaling van minerale olie in bodem, sediment, slib, vaste afval

Nadere informatie

MRT/RT MKT/KT. Wormwielreductoren. www.triston.nl

MRT/RT MKT/KT. Wormwielreductoren. www.triston.nl MRT/RT MKT/KT Wormwelreductoren www.trston.nl Het s tjd voor Trston! Natuurljk wlt u dat uw producteproces soepel verloopt. Trston helpt. Want met de wormwelreductoren van Trston kest u voor langdurge

Nadere informatie

Clock Radio AR180D GB 2 NL 12 FR 23 ES 34 DE 45 EL 55

Clock Radio AR180D GB 2 NL 12 FR 23 ES 34 DE 45 EL 55 Clock Rado AR180D User manual Gebruksaanwjzng Manuel de l utlsateur Manual de nstruccones Gebrauchsanletung Οδηγίες χρήσεως GB 2 NL 12 FR 23 ES 34 DE 45 EL 55 Inhoudsopgave 1. Velghed... 13 1.1 Beoogd

Nadere informatie

MINERALE OLIE MET GC/MS

MINERALE OLIE MET GC/MS 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED MINERALE OLIE MET GC/MS Deze procedure vervangt de procedure CMA/3/R.2 van december 2010. Deze procedure beschrijft een methode voor de semi-kwantitatieve en kwalitatieve bepaling

Nadere informatie

Gebruikershandleiding

Gebruikershandleiding Apex Dynamcs bv Churchlllaan 101 NL-5705 BK Helmond The Netherlands Tel. : +31 (0)492 509 995 Fax : +31 (0)492 509 997 E-mal : sales@apexdyna.nl Internet : www.apexdyna.nl Gebrukershandledng Planetare

Nadere informatie

A N A L Y S E - C E R T I F I C A A T

A N A L Y S E - C E R T I F I C A A T Tabel 1 van 2 Project code : ### Project omschrijving : ### Opdrachtgever : ### Referenties 1652653 = ### 1652654 = ### A N A L Y S E - C E R T I F I C A A T Opgegeven bemon.datum : 19/04/2005 19/04/2005

Nadere informatie

ïöftrt [iojal eriii2a?ieiagg^ [11]

ïöftrt [iojal eriii2a?ieiagg^ [11] Octrooracd m ^ ïöftrt [ojal er2a?eagg^ [11] Nederland [19] WL [54] W&rkwjss ter beredng ven een cheïsat. [51] Int.C 2.: A61K2S/00. [71] Aanvrager: Research Corporaton te New York. [74] Gem.: Ir. C.M.R.

Nadere informatie

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR INLEIDING FYSISCH-EPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) 4-11-003, 9.00-1.00 UUR Dt tentamen bestaat ut opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord

Nadere informatie

6 BEREKENINGSVOORBEELDEN

6 BEREKENINGSVOORBEELDEN Voorbeelden ISSO-publcate 51 6 BEREKENINGSVOORBEELDEN In dt hoofdstuk zjn een tweetal berekenngsvoorbeelden opgenomen: één voor een portekwonng (een tussenwonng) en een hoekwonng van een rj wonngen. Voor

Nadere informatie

Toets spectrometrie 6 november 2007 blz 1

Toets spectrometrie 6 november 2007 blz 1 Toets spectrometre 6 november 2007 blz 1 Klassen: Type: Vak: Vakcode: NH4 toets spectrometre SPECTN0T1 Docent: M.C. Vloemans Datum: 6 november 2007 Tjd: 10.30 12.10 uur blad 1 van 4 bladen Bj deze toets

Nadere informatie

ANORGANISCHE ANALYSEMETHODEN/WATER

ANORGANISCHE ANALYSEMETHODEN/WATER 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED CHROOM (VI) Deze procedure vervangt de procedure AAC/2/I/B.6 van december 1994. De beschreven methode laat toe opgelost Cr(VI) te bepalen n natuurljk- en afvalwater n een concentrateberek

Nadere informatie

PROEFEXAMEN SOCIALE STATISTIEK

PROEFEXAMEN SOCIALE STATISTIEK PROEFEXAMEN SOCIALE STATISTIEK November 0 REEKS Naam:... Score /0 Voornaam:... Studerchtng:. Studentennummer:... Studerchtng (laatste) mddelbaar:. Uren wskunde per week (laatste mddelbaar):. Enkele belangrjke

Nadere informatie

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water januari 2005 1/24 WAC/IV/A/002 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 2.1 EXTRACTIE... 3 2.2 ZUIVERING... 3 2.3 IDENTIFICATIE EN

Nadere informatie

Installatiehandleiding

Installatiehandleiding In deze handledng leest u hoe u de Ggaset PCI Card 54 op uw PC aanslut en een verbndng met een access pont tot stand brengt. Gedetalleerde nformate vndt u n de gebruksaanwjzng n elektronsche vorm op de

Nadere informatie

Afhaling. Afhaling van gefrankeerde zendingen 1. Collect & Send 2. ATH (Afhaling ten Huize) 3. Transport (Afhaling per vrachtwagen)

Afhaling. Afhaling van gefrankeerde zendingen 1. Collect & Send 2. ATH (Afhaling ten Huize) 3. Transport (Afhaling per vrachtwagen) Afhalng Afhalng van gefrankeerde zendngen 1. Collect & Send. ATH (Afhalng ten Huze) 3. Transport (Afhalng per vrachtwagen) Afhalng van ongefrankeerde zendngen (Collect & Stamp) 1. Maxmaal volume en gewcht.

Nadere informatie

Ter inzage gelegde v. Octrooiaanvrage Nr. 71 12927. ,, Klaisse i 11?, h 2 120 bd 7./ 119 bc 2), Int Cl. G' q-, n 33/16 f A 61 li 5/10.

Ter inzage gelegde v. Octrooiaanvrage Nr. 71 12927. ,, Klaisse i 11?, h 2 120 bd 7./ 119 bc 2), Int Cl. G' q-, n 33/16 f A 61 li 5/10. OCTROOIRAAD Prjs ƒ 3,~ Ter nzage gelegde v. Octrooaanvrage Nr. 71 12927 NEDERLAND,, Klasse 11?, h 2 120 bd 7./ 119 bc 2), Int Cl. G' q-, n 33/16 f A 61 l 5/10. Indenngsdatum: 21 september 1971, Datum van

Nadere informatie

Meetmethode voor het geluid van elektrische transformatoren

Meetmethode voor het geluid van elektrische transformatoren Meetmethode voor het gelud van elektrsche transormatoren De volgende document beschrjt de meet-methodologe voor geludsmetngen van (elektrsche) transormators. Deze methode s goedgekeurde door het BIM. 1.

Nadere informatie

D-light light alarm ARW100

D-light light alarm ARW100 D-lght lght alarm ARW100 User manual Gebruksaanwjzng Manuel de l utlsateur Manual de nstruccones Gebrauchsanletung Οδηγίες χρήσεως Brugsanvsnng GB 2 NL 14 FR 27 ES 40 DE 52 EL 65 DA 78 Inhoudsopgave 1.

Nadere informatie

Bij een invalshoek i =(15.0 ± 0.5) meet hij r =(9.5 ± 0.5). 100%-intervallen. Welke conclusie kan de onderzoeker trekken?

Bij een invalshoek i =(15.0 ± 0.5) meet hij r =(9.5 ± 0.5). 100%-intervallen. Welke conclusie kan de onderzoeker trekken? INLEIDING FYSISCH-EPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) --003, 9.00-.00 UUR Dt tentamen bestaat ut 3 opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord gekomen

Nadere informatie

SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM

SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze methode beschrijft de spectrofotometrische bepaling van het organisch koolstofgehalte in bodem

Nadere informatie

Clockradio/CD-player

Clockradio/CD-player Clockrado/CD-player ARC120 User manual Gebruksaanwjzng Manuel de l utlsateur Manual de nstruccones Gebrauchsanletung Οδηγίες χρήσεως GB 2 NL 15 FR 29 ES 43 DE 57 EL 71 Inhoudsopgave 1. Velghed... 16 1.1

Nadere informatie

10 zijn ingesloten binnen, het gesloten koelsysteem. Indien evenwel

10 zijn ingesloten binnen, het gesloten koelsysteem. Indien evenwel OCTROOIRAAD / NEDERLAND Ter nzage gelegde Octrooaanvrage Nr. 7 3 1 3 1 8 1 Int. CL, G 21 f 9/00. Indeflngsdatum: 25 septmeber 1973» Datum van ternzageleggng: aprl 1974. 15 uur 45 mn» De herna volgende

Nadere informatie

Onderhoudsrichtlijnen

Onderhoudsrichtlijnen 1JB11OO1.",J~J1J1.' SA NT-GOSA N GLASS COMFORT Onderhoudsrchtljnen Profcat _--t*- WAT U heeft een beglazng gekozen van San-Goban. S DUBBELE BEGLAZNG? Dubbele beglazng SGGCLMALT / SGGCLMAPLUSbestaat ut

Nadere informatie

Prijs ƒ 3.- "OCTllCO' HA AD

Prijs ƒ 3.- OCTllCO' HA AD Prjs ƒ 3.- "OCTllCO' HA AD._,-, Ter nzage gelegde, j^-vk Octrooaanvrage Nr./ 7 3 1 4 8 6 0 Int. Cl. G 01 t l/l8. NEDERLAND ludenugsdatum: 25 oktober 1973? Datum van ternzageleggmg: 19 november 1974. 15

Nadere informatie

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR INLEIDING FYSISCH-EPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) 1-1-004, 9.00-1.00 UUR Dt tentamen bestaat ut opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord gekomen

Nadere informatie

VOOR EEN GOED RESULTAAT IS HET ABSOLUUT NOODZAKELIJK DEZE LEGINSTRUCTRIES NAUWKEURIG TE VOLGEN.

VOOR EEN GOED RESULTAAT IS HET ABSOLUUT NOODZAKELIJK DEZE LEGINSTRUCTRIES NAUWKEURIG TE VOLGEN. VOOR EEN GOED RESULTAAT IS HET ABSOLUUT NOODZAKELIJK DEZE LEGINSTRUCTRIES NAUWKEURIG TE VOLGEN. - 8h -% RH www.quck-step.com www.quck-step.com Cement

Nadere informatie

Max. 10 % in relatieve waarde van de bepaalde waarde of 0,5 g per 100 g monster in absolute waarde indien dit groter is -

Max. 10 % in relatieve waarde van de bepaalde waarde of 0,5 g per 100 g monster in absolute waarde indien dit groter is - Stofnaam Type methode Te onderzoeken in Minimum bepaalbaarheidsgrens Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid (binnen laboratorium) Aantoonbaarheid - Categorie A Titel Erucazuur Gas-vloeistofchromatografie.

Nadere informatie

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) 3--00, 4.00-6.30 UUR Dt tentamen bestaat ut opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord gekomen

Nadere informatie

Rekenen met rente en rendement

Rekenen met rente en rendement Rekenen met rente en rendement Woekerpols? Lenng met lokrente? Er wordt met de beschuldgende vnger naar banken en verzekeraars gewezen de op hun beurt weer terugwjzen naar de consument: Deze zou te weng

Nadere informatie

Energiezuil met drie lege units, hoogte 491 mm Energiezuil met lichtelement en drie lege units, hoogte 769 mm

Energiezuil met drie lege units, hoogte 491 mm Energiezuil met lichtelement en drie lege units, hoogte 769 mm Montagehandledng Energezul met dre lege unts, hoogte 491 mm 1345 26/27/28 Energezul met lchtelement en dre lege unts, hoogte 769 mm 1349 26/27/28 Energezul met zes lege unts, hoogte 769 mm 1351 26/27/28

Nadere informatie

- 2 - Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9. Verzoek toepassing regeling Rood voor Rood met gesloten beurs op de locatie Scharlebeltweg 1 te Nijverdal

- 2 - Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9. Verzoek toepassing regeling Rood voor Rood met gesloten beurs op de locatie Scharlebeltweg 1 te Nijverdal - 2 - Nota Voor burgemeester en wethouders Nummer: 4INT05600 IIIIIIlllllllllIIIIIIIIIIIlllllllllllllllll Onderwerp: Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9 Gemeente Hellendoorn DEC. 20W Verzoek toepassng

Nadere informatie

Statica in een notendop

Statica in een notendop Statca n een notendop Systematsche Probleem Analyse (SPA) 1. Gegevens: Lees de vraag goed door. Maak een schematsche tekenng van het probleem. 2. Gevraagd: Schrjf puntsgewjs alle dngen op waar naar gevraagd

Nadere informatie

Voorschriften voor MARS Documentversie 2.54

Voorschriften voor MARS Documentversie 2.54 Voorschrften voor MARS Documentverse 2.54 Montorng and regstraton system 14 jul 2015 Voorschrften voor MARS 2.54 1 (Montorng and regstraton system Voorschrften voor MARS Documentverse 2.54 Rjkswaterstaat

Nadere informatie

Hoveniers. Zie www.ctgb.nl, Bestrijdingsmiddelendatabank.

Hoveniers. Zie www.ctgb.nl, Bestrijdingsmiddelendatabank. Keuze van het mddel Hoveners # 1a OVER Keuze van het mddel VOOR Werkgever Sector Hoveners Geen net-toegelaten bestrjdngsmddel gebruken Gebruk een mddel dat s toegelaten n Nederland. Ze www.ctgb.nl, Bestrjdngsmddelendatabank.

Nadere informatie

DETERGENTEN IN UW DAGELIJKS LEVEN

DETERGENTEN IN UW DAGELIJKS LEVEN Het etket van hushoudeljke detergenten beter begrjpen Vanaf 8 oktober 2005 zullen de etketten en verpakkngen van detergenten geledeljk aan meer nformate bevatten. WAT MOET U HIEROVER WETEN? De komende

Nadere informatie

5.1 Elektrische stroom en spanning

5.1 Elektrische stroom en spanning 5. Elektrsche stroom en spannng Opgave a lleen elektronen kunnen zch verplaatsen en net de postef geladen kern. Omdat de ladng van emer postef s, s hj negatef geladen elektronen kwjtgeraakt. Je erekent

Nadere informatie

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Januari 2012 1/29 WAC/IV/A/002 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 2.1 EXTRACTIE... 3 2.2 ZUIVERING... 3 2.3 IDENTIFICATIE EN

Nadere informatie

ART. Analoge thermostaat met dagprogramma. Installatie instructies en gebruiksaanwijzing

ART. Analoge thermostaat met dagprogramma. Installatie instructies en gebruiksaanwijzing Installate nstructes en gebruksaanwjzng ART Analoge thermostaat met dagprogramma WOLF GmbH Postfach 1380 D-84048 Manburg Tel. +49-8751/74-0 www.wolf-heztechnk.de Art.nr.: 3061624_201509 Wjzgngen voorbehouden

Nadere informatie

Bepaling van Totaal Organische Koolstof (TOC) en/of Opgeloste Organische Koolstof (DOC) in water

Bepaling van Totaal Organische Koolstof (TOC) en/of Opgeloste Organische Koolstof (DOC) in water Bepaling van Totaal Organische Koolstof (TOC) en/of Opgeloste Organische Koolstof (DOC) in water januari 2005 1/6 WAC/III/D/050 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR

Nadere informatie

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Al cohol kenn s door gespeel d Eval uat eal cohol voor l cht ng doorpeer sopf est val s ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Evaluate alcoholvoorlchtng door peers op festvals December 2005 INTRAVAL Gronngen-Rotterdam

Nadere informatie

Methaan, ethaan en etheen in grondwater

Methaan, ethaan en etheen in grondwater Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemsaneringsdecreet Methaan, ethaan en etheen in grondwater Versie oktober 2012 CMA/7/A.6 Inhoud INHOUD 1 Doel

Nadere informatie

Automatic-schakelaar Komfort Gebruiksaanwijzing

Automatic-schakelaar Komfort Gebruiksaanwijzing opzetstuk Systeem 2000 Art. nr.: 0661 xx / 0671 xx Inhoudsopgave 1. Velghedsnstructes 2. Functe 2.1. Werkngsprncpe 2.2. Detecteveld verse met 1,10 m lens 2.3. Detecteveld verse met 2,20 m lens 3. Montage

Nadere informatie

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Versie november 2013 WAC/IV/A/002 INHOUD Inhoud 1 TOEPASSINGSGEBIED 4 2 PRINCIPE

Nadere informatie

Bepaling van vaste stoffen in suspensie. Methode door filtratie op glasvezelfilter

Bepaling van vaste stoffen in suspensie. Methode door filtratie op glasvezelfilter Bepaling van vaste stoffen in suspensie. Methode door filtratie op glasvezelfilter september 2011 Pagina 1 van 5 WAC/III/D/002 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR

Nadere informatie

Voorschriften voor MARS Documentversie 2.52

Voorschriften voor MARS Documentversie 2.52 Voorschrften voor MARS Documentverse 2.52 Montorng and regstraton system 5 maart 2014 Voorschrften voor MARS 2.52 1 (Montorng and regstraton system Voorschrften voor MARS Documentverse 2.52 Rjkswaterstaat

Nadere informatie

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water

Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van polycyclische aromatische koolwaterstoffen in water Versie november 2018 WAC/IV/A/002 Inhoud INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED 4 2 PRINCIPE

Nadere informatie

Versie 03 Datum van toepassing 2014-04-28

Versie 03 Datum van toepassing 2014-04-28 Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-055 I-MET-FLVVT-055 BEPALING VAN RUW VET IN DIERENVOEDERS Versie 03 Datum van toepassing 2014-04-28 Opgesteld

Nadere informatie

Kwaliteitseisen voor de analysemethoden

Kwaliteitseisen voor de analysemethoden Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet voor de analysemethoden Versie november 2014 CMA/6/D Inhoud INHOUD 1 Doel en toepassingsgebied 3 2 voor

Nadere informatie

ORGANISCHE ANALYSEMETHODEN AMINES

ORGANISCHE ANALYSEMETHODEN AMINES 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED AMINES Deze methode wordt gebruikt voor het bepalen van amines, vooral in afvalwaters en eventueel in vaste afval of slibmonsters. Deze methode wordt gebruikt voor het bepalen

Nadere informatie

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 3 Toepassng: Codes Als toepassng van vectorrumten over endge lchamen kjken we naar foutenverbeterende codes. We benutten slechts elementare kenns van vectorrumten, en van de volgende functe.

Nadere informatie

ACCU-CHEK. Compact Plus. Gebruiksaanwijzing SYSTEEM VOOR DE BEPALING VAN BLOEDGLUCOSE

ACCU-CHEK. Compact Plus. Gebruiksaanwijzing SYSTEEM VOOR DE BEPALING VAN BLOEDGLUCOSE ACCU-CHEK Compact Plus SYSTEEM VOOR DE BEPALING VAN BLOEDGLUCOSE Gebruksaanwjzng Op het verpakkngsmateraal, het typeplaatje van de meter en de prkpen kunnen volgende symbolen voorkomen. De betekens hervan

Nadere informatie

Tentamen van Wiskunde B voor CiT (151217) Tentamen van Statistiek voor BIT (153031) Vrijdag 27 januari 2006 van 9.00 tot uur

Tentamen van Wiskunde B voor CiT (151217) Tentamen van Statistiek voor BIT (153031) Vrijdag 27 januari 2006 van 9.00 tot uur Kenmerk: TW6/SK/5/kp Datum: 9--6 Tentamen van Wskunde B voor CT (57) Tentamen van Statstek voor BIT (533) Vrjdag 7 januar 6 van 9. tot. uur Dt tentamen bestaat ut 9 opgaven, tabellen en formulebladen.

Nadere informatie

Validatie van de conserveringstermijn van polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) in bodem definitief

Validatie van de conserveringstermijn van polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) in bodem definitief Validatie van de conserveringstermijn van polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) in bodem definitief R001-0464953EBA-D01 Verantwoording Titel Validatie van de conserveringstermijn van polycyclische

Nadere informatie

POLYCHLOORBIFENYLEN EN CHLOORBENZENEN IN BODEMVERBETERENDE MIDDELEN

POLYCHLOORBIFENYLEN EN CHLOORBENZENEN IN BODEMVERBETERENDE MIDDELEN POLYCHLOORBIFENYLEN EN CHLOORBENZENEN IN BODEMVERBETERENDE MIDDELEN 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure vervangt de procedure CMA/3/X van oktober 2010. Deze methode wordt gebruikt voor het bepalen

Nadere informatie

Gegevensverwerving en verwerking

Gegevensverwerving en verwerking Gegevensverwervng en verwerkng Staalname Bblotheek - aantal stalen/replcaten - grootte staal - apparatuur - beschrjvend - varante-analyse Expermentele setup Statstek - correlate - regresse - ordnate -

Nadere informatie

BEPALING VAN LASALOCID-NATRIUM IN DIERENVOEDERS (HPLC)

BEPALING VAN LASALOCID-NATRIUM IN DIERENVOEDERS (HPLC) Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-005 I-MET-FLVVT-005 BEPALING VAN LASALOCID-NATRIUM IN DIERENVOEDERS (HPLC) Versie 04 Datum van toepassing 2014-01-27

Nadere informatie

Verslag Regeltechniek 2

Verslag Regeltechniek 2 Verslag Regeltechnek 2 Door: Arjan Koen en Bert Schultz Studenten Werktugbouw deeltjd Cohort 2004 Inhoudsogave Inledng blz. 3 2 Oen lus eerste-orde systeem blz. 4 3 Gesloten lus P-geregeld eerste orde

Nadere informatie

Bijlage 3 Rapportage risicoanalyse buisleidingen

Bijlage 3 Rapportage risicoanalyse buisleidingen Bjlage 3 Rapportage rscoanalyse busledngen 0.\[(] E ROEVER \ V. S M)\ -.S KWANTTATEVE RSCOANALYSE Beslut externe velghed busledngen Gemeente Steenbergen Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Steenbergen

Nadere informatie

Bepaling van tetrachlooretheen extraheerbare stoffen in water met IR-spectrofotometrie

Bepaling van tetrachlooretheen extraheerbare stoffen in water met IR-spectrofotometrie Bepaling van tetrachlooretheen extraheerbare stoffen in water met IR-spectrofotometrie januari 202 / WAC/IV/B/026 INHOUD TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR EN MATERIAAL...

Nadere informatie

Bedieningshandleiding. ExaControl E7R B

Bedieningshandleiding. ExaControl E7R B Bedenngshandledng ExaControl E7R B UW APPARAAT GEBRUIKEN UW APPARAAT GEBRUIKEN 1 Het apparaat wordt geleverd met: Snelstartgds voor de gebruker, Snelstartgds voor de nstallateur, Garanteverklarng met

Nadere informatie

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015 Bronnen & Methoden bj Marktscan medschspecalstsche zorg 2015 Hoofdstuk 2: Wachttjden voor medsch specalstsche zorg Ontwkkelng van wachttjden Voor de wachttjdanalyses s gebruk gemaakt van gegevens afkomstg

Nadere informatie

Gearchiveerde versie

Gearchiveerde versie I-MET-FLVVT-031 Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-031 BEPALING VAN AMOXICILLINE IN DIERENVOEDERS (HPLC) Versie 02 Datum van toepassing 2012-01-31

Nadere informatie

I-MET-FLVVT-031. Versie 03 Datum van toepassing

I-MET-FLVVT-031. Versie 03 Datum van toepassing Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-031 I-MET-FLVVT-031 BEPALING VAN AMOXICILLINE IN DIERENVOEDERS (HPLC) Versie 03 Datum van toepassing 2014-04-08

Nadere informatie

Pentachloorfenol en benzo(a)pyreen in houtafval

Pentachloorfenol en benzo(a)pyreen in houtafval Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemsaneringsdecreet Pentachloorfenol en benzo(a)pyreen in houtafval Versie december 2012 CMA/3/V INHOUD Inhoud

Nadere informatie

Granulaten/as en slakken

Granulaten/as en slakken Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie december 2011 CMA/5/B.6 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure vervangt de procedure van

Nadere informatie

aantallen in van de prooiresten gewicht min of meer mogelijk, doch als de gebitsmaten van een groot aantal gevangen dat de gewichtsfaktor

aantallen in van de prooiresten gewicht min of meer mogelijk, doch als de gebitsmaten van een groot aantal gevangen dat de gewichtsfaktor 39 Verwerk ng van voedselgegevens bjulenen stootvogels (het gebruk van prooeenheden en/of aantallen n voedseltabellen). Onlangs s zowel n De Peper als n De Fts een artkel verschenen van de hand van F.J.

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek Keten Economische Statistieken

Centraal Bureau voor de Statistiek Keten Economische Statistieken Aan: Gemeenten en gemeenschappeljke regelngen Van: Bureau Kredo Onderwerp: Iv3 plausbltetstoetsen vana 1e kwartaal 2010 Datum: 23 maart 2010 Aanledng Gemeenten en gemeenschappeljke regelngen. Het CBS toetst

Nadere informatie

www.dtco.nl DLK Pro De all-round uitlee s apparatuur voor onderweg Maatwerk voor verschillende toepassingen

www.dtco.nl DLK Pro De all-round uitlee s apparatuur voor onderweg Maatwerk voor verschillende toepassingen www.dtco.nl DLK Pro De all-round utlee s apparatuur voor onderweg Maatwerk voor verschllende toepassngen Gewoon brljant, brljant eenvoudg DLK Pro s de productfamle van VDO, de neuwe standaards stelt voor

Nadere informatie

Purgeerbare organische halogeenverbindingen (POX) in water

Purgeerbare organische halogeenverbindingen (POX) in water Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Purgeerbare organische halogeenverbindingen () in water Versie februari 2009 WAC/IV/B/012 Inhoud INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3

Nadere informatie

Purgeerbare organische halogeenverbindingen (POX) in water

Purgeerbare organische halogeenverbindingen (POX) in water Purgeerbare organische halogeenverbindingen (POX) in water februari 2009 1/6 WAC/IV/B/012 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR EN MATERIAAL... 3 4.1 APPARATUUR...

Nadere informatie

ORGANISCHE SCREENING MET GC/MS

ORGANISCHE SCREENING MET GC/MS ORGANISCHE SCREENING MET GC/MS 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure vervangt procedure CMA/3/U van juli 2005 en beschrijft de werkwijze die gevolgd wordt bij de identificatie en semi-kwantitatieve

Nadere informatie

Bepaling van vaste stoffen in suspensie. Methode door filtratie op glasvezelfilter

Bepaling van vaste stoffen in suspensie. Methode door filtratie op glasvezelfilter Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van vaste stoffen in suspensie. Methode door filtratie op glasvezelfilter Versie juni 2017 WAC/III/D/002 1 TOEPASSINGSGEBIED Deze

Nadere informatie

Polychloorbifenylen en chloorbenzenen in bodemverbeterend middel en meststof

Polychloorbifenylen en chloorbenzenen in bodemverbeterend middel en meststof Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemsaneringsdecreet Polychloorbifenylen en chloorbenzenen in bodemverbeterend middel en meststof Versie december

Nadere informatie

AL-West B.V. ANALYSERAPPORT. TEC NV Nele Claeys INDUSTRIEPARK ROSTEYNE ZELZATE BELGIQUE. Geachte heer, mevrouw,

AL-West B.V. ANALYSERAPPORT. TEC NV Nele Claeys INDUSTRIEPARK ROSTEYNE ZELZATE BELGIQUE. Geachte heer, mevrouw, TEC NV Nele Claeys INDUSTRIEPARK ROSTEYNE 1 9060 ZELZATE BELGIQUE Datum Relatienr Opdrachtnr. 27.01.2017 35004683 634261 ANALYSERAPPORT Opdracht 634261 Bodem / Eluaat Opdrachtgever Uw referentie Opdrachtacceptatie

Nadere informatie

Extraheerbare organische halogeenverbindingen in water (EOX)

Extraheerbare organische halogeenverbindingen in water (EOX) Extraheerbare organische halogeenverbindingen in water (EOX) Januari 2012 1/8 WAC/IV/B/010 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR EN MATERIAAL... 3 4.1 APPARATUUR...

Nadere informatie

Tentamen vak 4S581, d.d. 13 april 2011 Chemie en Transport in Energie Conversie Processen

Tentamen vak 4S581, d.d. 13 april 2011 Chemie en Transport in Energie Conversie Processen Tentamen vak 4S581, d.d. 13 aprl 2011 Cheme en Transport n Energe Converse Processen Maak elke opgave op een afzonderljk vel paper Dctaat mag gebrukt worden, aantekenngen net Succes! Opgave 1: Euro 95

Nadere informatie

Installatie- en onderhoudshandleiding. Voor de installateur. Installatie- en onderhoudshandleiding. ecotec plus VHR

Installatie- en onderhoudshandleiding. Voor de installateur. Installatie- en onderhoudshandleiding. ecotec plus VHR Installate- en onderhoudshandledng Voor de nstallateur Installate- en onderhoudshandledng ecotec plus VHR NL Inhoudsopgave Inhoudsopgave Aanwjzngen bj de documentate...4. Bewaren van de documenten...4.

Nadere informatie

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte februari 2009 Pagina 1 van 7 WAC/III/D/022 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR EN MATERIAAL... 4 5 REAGENTIA EN OPLOSSINGEN...

Nadere informatie

7. Behandeling van communicatie en mondmotoriek

7. Behandeling van communicatie en mondmotoriek 7. Behandelng van communcate en mondmotorek 7.2. Slkstoornssen 7.2.3 Wat s de meerwaarde van enterale voedng (va PEG-sonde) ten opzcht van orale voedng bj knderen met CP met slkstoornssen wat betreft voedngstoestand,

Nadere informatie

VLUCHTIGE MINERALE OLIE

VLUCHTIGE MINERALE OLIE 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED VLUCHTIGE MINERALE OLIE Deze methode is nieuw en beschrijft de kwantitatieve bepaling van vluchtige minerale olie in bodem en grondwater met behulp van gaschromatografie. De

Nadere informatie

Uitgebreide aandacht warmtapwatersystemen. Door afnemende warmtevraag voor ruimteverwarming, neemt het belang van het

Uitgebreide aandacht warmtapwatersystemen. Door afnemende warmtevraag voor ruimteverwarming, neemt het belang van het NEN 5128: overzcht van rendementen Utgebrede aandacht warmtapwatersystemen Door afnemende warmtevraag voor rumteverwarmng, neemt het belang van het opwekkngsrendement voor warmtapwater toe. In de norm

Nadere informatie

Installatie- en onderhoudshandleiding. Voor de installateur. Installatie- en onderhoudshandleiding. ecotec pro VHR

Installatie- en onderhoudshandleiding. Voor de installateur. Installatie- en onderhoudshandleiding. ecotec pro VHR Installate- en onderhoudshandledng Voor de nstallateur Installate- en onderhoudshandledng ecotec pro VHR NL Inhoudsopgave Inhoudsopgave Aanwjzngen bj de documentate...4. Bewaren van de documenten...4.2

Nadere informatie

I-MET-FLVVT-125. Versie 04 Datum van toepassing

I-MET-FLVVT-125. Versie 04 Datum van toepassing Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-125 I-MET-FLVVT-125 Versie 04 Datum van toepassing 2012-08-15 Opgesteld door : Eva Wevers; sectieverantwoordelijke

Nadere informatie

Akoestisch rapport gietwaterfabriek Dinteloord

Akoestisch rapport gietwaterfabriek Dinteloord BEM1303048 gemeente Steenbergen Akoestsch rapport getwaterfabrek Dnteloord \ 9 : - \ \ K 'SSIİC-1P31 í a r n opdracht van: Veola Water Solutons 81 Technologes b.v. ordernummer opdrachtgever: P12031-FE-221842

Nadere informatie

Systeemhandleiding. GeniaHybrid

Systeemhandleiding. GeniaHybrid Systeemhandledng GenaHybrd INHOUDSOPGVE INLEIDING Systeemhandledng Productdocumentate jbehorende documenten Utleg van symbolen 4 Ingebrukname van het systeem 5 Garante op het systeem eschrjvng van het

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Facultet Technsche Natuurkunde Tentamen Optca 3NA7 Dnsdag 16 augustus 211 van 14. tot 17. uur Dt tentamen bestaat ut 4 vraagstukken met n totaal 1 deelopgaven en 2 pagna

Nadere informatie

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Postbus 1, 3720 BA Bilthoven, telefoon: 030-274 91 11, fax: 030-274 29 71

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Postbus 1, 3720 BA Bilthoven, telefoon: 030-274 91 11, fax: 030-274 29 71 RIVM Rapport 609021031/2005 Valdate van het model DIVOCOS M.G. Mennen en M.H. Broekman Contact: M.G. Mennen Centrum voor Inspecteonderzoek, Mleucalamteten en Drnkwater Marcel.Mennen@rvm.nl Dt onderzoek

Nadere informatie

Installatiehandleiding. ExaMaster

Installatiehandleiding. ExaMaster Installatehandledng ExaMaster INHOUDSOPGAVE INLEIDING Installatehandledng.... Productdocumentate.... Bjbehorende documenten.... Utleg van symbolen... Beschrjvng van het apparaat.... Wetteljke verplchtngen....

Nadere informatie

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte

Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Versie februari 2009 WAC/III/D/022 INHOUD Inhoud 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3 3 OPMERKINGEN

Nadere informatie

Avaya T3 telefoons aangesloten op Integral 5 Conferentieruimte instellen en gebruiken Aanvulling bij de gebruiksaanwijzing

Avaya T3 telefoons aangesloten op Integral 5 Conferentieruimte instellen en gebruiken Aanvulling bij de gebruiksaanwijzing Avaya T3 telefoons aangesloten op Integral 5 Conferenterumte nstellen en gebruken Aanvullng bj de gebruksaanwjzng Issue 1 Integral 5 Software Release 2.6 September 2009 Conferenterumte gebruken Conferenterumte

Nadere informatie

Vluchtige minerale olie

Vluchtige minerale olie Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemsaneringsdecreet Versie december 2011 CMA/3/R.5 Inhoud INHOUD 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3 2.1

Nadere informatie

KWANTITATIEVE BEPALING VAN VITAMINE B12 (CYANOCOBALAMINE) IN LEVENSMIDDELEN (HPLC)

KWANTITATIEVE BEPALING VAN VITAMINE B12 (CYANOCOBALAMINE) IN LEVENSMIDDELEN (HPLC) Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-026a I-MET-FLVVT-026a KWANTITATIEVE BEPALING VAN VITAMINE B12 (CYANOCOBALAMINE) IN LEVENSMIDDELEN Versie 02 Datum

Nadere informatie

BEPALING VAN DOXYCYCLINE, TETRACYCLINE, OXYTETRACYCLINE EN CHLOORTETRACYCLINE IN

BEPALING VAN DOXYCYCLINE, TETRACYCLINE, OXYTETRACYCLINE EN CHLOORTETRACYCLINE IN Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria I-MET-FLVVT-091 I-MET-FLVVT-091 BEPALING VAN DOXYCYCLINE, TETRACYCLINE, OXYTETRACYCLINE EN CHLOORTETRACYCLINE IN DIERENVOEDERS

Nadere informatie

SuperCoat. Door lucht aangedreven Airless sproeier Trykluftdreven Airless Sprayer Luftdriven Airless-sprutmaskin

SuperCoat. Door lucht aangedreven Airless sproeier Trykluftdreven Airless Sprayer Luftdriven Airless-sprutmaskin NL DK S Gebruksaanwjzng Drftsvejlednng... p. 6 Bruksanvsnng... p. 5 SuperCoat Door lucht aangedreven Arless sproeer Trykluftdreven Arless Sprayer Luftdrven Arless-sprutmaskn Models: 0556730W 0556745W 0556940W

Nadere informatie

Integere programmering voor cyclische personeelsplanning

Integere programmering voor cyclische personeelsplanning UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2011 2012 Integere programmerng voor cyclsche personeelsplannng Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Scence

Nadere informatie