KINDEREN IN DE GEVANGENIS

Transcriptie

1 informatieblad voor jongeren KINDERRECHTEN KINDEREN IN DE GEVANGENIS Voor wie? Dit informatieblad is bedoeld voor jongeren van de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs die meer willen weten over het onderwerp kinderen in de gevangenis. Bijvoorbeeld om er een presentatie over te houden of werkstuk over te maken. Of om - alleen of met een groepje - iets te doen voor kinderen in de gevangenis. Kun je je voorstellen? De rechten van kinderen in de gevangenis worden vaak vergeten. Het komt regelmatig voor dat zij zijn overgeleverd aan bewakers en medegevangenen met slechte bedoelingen. In het Verdrag voor de Rechten van het Kind, artikelen 37 en 40 staat dat je als kind niet gemarteld mag worden en geen wrede straffen mag krijgen. Ook mag je niet veroordeeld worden tot de doodstraf of levenslange opsluiting in de gevangenis. De rechter mag een kind alleen veroordelen tot een gevangenisstraf als er geen andere manier is om het kind te straffen. De tijd dat een kind in de gevangenis zit, moet zo kort mogelijk zijn en kinderen mogen niet opgesloten worden samen met volwassenen. Alle kinderen en jongeren in de gevangenis hebben recht op juridische en andere passende bijstand en contact met hun familie. Ze moeten ook onderwijs kunnen blijven volgen. Het is belangrijk dat de straf erop gericht is om het kind of de jongere op te voeden zodat hij of zij niet opnieuw dezelfde fout zal begaan. Verdrag voor de Rechten van het Kind Artikel 37: kinderen in gevangenissen Verdrag voor de Rechten van het Kind Artikel 40: jeugdstrafrecht Kinderen mogen niet gemarteld worden en geen wrede straffen krijgen. Ook mogen kinderen niet veroordeeld worden tot de doodstraf of levenslange opsluiting in de gevangenis. Als kinderen de wet overtreden, hebben zij recht op een eerlijk proces en juridische steun. Dit geldt ook voor kinderen die alleen verdacht worden van het overtreden van de wet.

2 Waarom zitten kinderen in de gevangenis? De meeste kinderen zitten in de gevangenis omdat ze iets gedaan hebben dat volgens de wet verboden is: zogenaamde strafbare feiten (delicten). Maar er zitten ook kinderen opgesloten omdat ze geen verblijfsvergunning hebben (en dus illegaal in een land verblijven) of onhandelbaar zijn. In sommige ontwikkelingslanden worden kinderen in de gevangenis gezet zonder dat ze iets strafbaars hebben gedaan. Ook zijn er kinderen die in de gevangenis zitten samen met hun ouders omdat hun ouders een misdaad hebben begaan. In Nederland verblijven kinderen van gedetineerde vrouwen (dat zijn vrouwen die in de gevangenis zitten) zoveel mogelijk bij hun vader of bij andere familieleden. Kinderen voor wie geen opvang beschikbaar is, komen onder de hoede van de Raad voor de Kinderbescherming te staan. Deze Raad voor de Kinderbescherming zorgt voor een pleeggezin of voor plaatsing in een tehuis. De meerderheid van de overtredingen door kinderen en jongeren wereldwijd heeft te maken met het eigendom van anderen, zoals diefstal. Deze misdaden vallen daarmee in de categorie van lichte overtredingen. Slechts een klein aantal kinderen in de gevangenis (tussen 5% en 10% wereldwijd) heeft een zwaar delict gepleegd. De meeste kinderen zitten in de gevangenis in voorarrest; dus om hun proces af te wachten. De grootste groep van hen wordt weer vrijgesproken na een rechtszaak. Kinderen die veroordeeld zijn als jeugdige misdadigers (ook wel delinquenten genoemd) moeten als straf vaak in een gevangenis of gesloten instelling verblijven totdat zij gerehabiliteerd (hersteld) zijn en de maatschappij weer in kunnen. Helaas zijn de gevangenissen in veel landen niet de juiste plek voor het herstel van kinderen omdat zij daar de kans lopen het slachtoffer te worden van geweld. Ook worden zij vaak gediscrimineerd en worden hun rechten genegeerd. Kinderen in de gevangenis wereldwijd Volgens schattingen worden wereldwijd ten minste één miljoen kinderen van hun vrijheid beroofd. Zij zitten in politiecellen, gevangenissen en andere gesloten instellingen. Maar het is moeilijk om precieze cijfers te geven omdat in veel landen niet wordt bijgehouden hoeveel kinderen in de gevangenis zitten. Ook worden verschillende termen gebruikt voor jeugdgevangenissen: de ene regering noemt het een centrum voor heropvoeding en de andere regering noemt het een jeugdinstelling. En in sommige landen wil de overheid geen informatie kwijt over het aantal kinderen in de gevangenis. Meestal is het jeugdstrafrecht in die landen niet goed geregeld, ook al hebben de regeringen van die landen het Verdrag voor de Rechten van het Kind ondertekend. In arme landen komt het vaak voor dat straatkinderen worden opgesloten zonder dat ze iets strafbaars hebben gedaan. In Bangladesh en Bulgarije bijvoorbeeld, worden kinderen soms in de gevangenis gezet omdat hun ouders het gezin niet meer aankunnen. De grootste groep jongeren in de gevangenis is tussen de veertien en achttien jaar.

3 Doodstraf voor jongeren De doodstraf is al eeuwenlang een middel om zware misdadigers te bestraffen. Het is een omstreden straf die tot veel discussie leidt. Sommige mensen zijn van mening dat de doodstraf een effectieve strafmaatregel is. Als je een veroordeelde ter rechtbank fouten gemaakt worden en soms achteraf blijkt dat iemand onschuldig was! Meer dan de helft van alle landen ter wereld heeft de doodstraf afgeschaft. Toch vonden in 2003 nog meer dan 1100 executies plaats in 28 landen. Uit: Trouw dood brengt weet je tenminste zeker dat hij of zij nooit opnieuw een misdaad zal begaan. Diezelfde mensen vinden ook dat de doodstraf een afschrikkende werking heeft en daardoor mensen op het rechte pad houdt. Tegenstanders van de doodstraf menen dat het niet rechtvaardig is om mensen te doden omdat regeringen zich daarmee eigenlijk hetzelfde gedragen als de misdadigers die ze veroordelen. Maar nog belangrijker is volgens hen, dat ook bij de In sommige landen kunnen ook minderjarigen de doodstraf krijgen. De laatste tien jaar gebeurde dat vooral in de Verenigde Staten en Iran. Meestal is de veroordeelde jongere op het moment van de executie (uitvoering van de doodstraf) wel meerderjarig. In 2003 werden twee mensen geëxecuteerd voor misdrijven die ze pleegden toen ze jonger dan achttien jaar waren: één in de Verenigde Staten en één in China. En dat terwijl het Verdrag voor de Rechten van het Kind dit verbiedt! Monique (15 jaar) uit Alphen aan de Rijn over de doodstraf Ik vind de doodstraf echt vreselijk! Je straft iemand met iets wat verboden is, dat is toch vreemd. Als je iemand echt wil straffen zou je die persoon een leven lang met de consequenties van zijn of haar misdaad moeten laten leven. Dat is pas een afschrikwekkend beeld. Ik vind dat de doodstraf gewoon niet kan. Een straf is iets waarvan je moet leren, zodat je het niet meer zult doen, van de dood leer je niets. Zeker kinderen zouden nooit de doodstraf moeten krijgen. Zij moeten juist leren goede burgers te worden en begaan een misdaad vaak uit onmacht. Ze hebben nog een heel leven voor zich om zichzelf te beteren. Kortom.. de doodstraf zou internationaal echt afgeschaft moeten worden!

4 Kinderen in de gevangenis in Nederland In Nederland worden zo n jongeren van twaalf tot achttien jaar jaarlijks door de politie gehoord. Ongeveer vijfduizend van hen worden veroordeeld tot een vrijheidsstraf. Zij komen terecht in een gesloten jeugdinrichting. Officieel bestaan er in Nederland geen jeugdgevangenissen, maar in de spreektaal worden de gesloten jeugdinrichtingen wel zo genoemd. Er zijn in Nederland vijftien gesloten jeugdinrichtingen met in totaal plaats voor zo n drieduizend jongeren. Er zijn twee verschillende soorten gesloten jeugdinrichtingen, opvanginrichtingen en behandelinrichtingen. In de opvanginrichtingen ligt de nadruk op (her)opvoeding. In deze instellingen zitten: Jongeren die een delict (strafbaar feit) hebben gepleegd en veroordeeld zijn. Zij zitten er hun straf (jeugddetentie) uit Jongeren die verdacht worden van een misdrijf en in voorlopige hechtenis genomen zijn. Zij wachten nog op een uitspraak van de rechter Jonge vreemdelingen die moeten wachten tot ze naar hun land van herkomst worden teruggestuurd Jongeren die wachten tot er een plaats vrijkomt in een behandelinrichting Behandelinrichtingen: hier zitten jongeren met een Pij maatregel (Plaatsing In een Justitiële Jeugdinrichting). De jongere krijgt deze maatregel als een stoornis in zijn of haar ontwikkeling heeft geleid tot het plegen van een misdrijf. Voor die stoornis krijgen ze dan een behandeling. Er verblijven ook jongeren in een behandelinrichting door een maatregel die de kinderbescherming heeft genomen. Zo n maatregel heet een ondertoezichtstelling (ots) of uithuisplaatsing ; een jongere kan dan niet thuis blijven wonen en moet naar een internaat of pleeggezin. Strafrecht voor jeugdigen in Nederland Kinderen jonger dan twaalf jaar Kinderen in Nederland jonger dan twaalf jaar die door de politie zijn aangehouden omdat zij een strafbaar feit plegen, kunnen vanwege hun leeftijd niet strafrechterlijk vervolgd worden. Zij kunnen dus niet voor de rechter komen, maar worden voor delicten als vernielingen, graffiti en winkeldiefstal wel verwezen naar een Halt-bureau voor een Stopreactie. De Stop-reactie wil het gedrag van kinderen veranderen zodat zij niet opnieuw met de politie in aanraking komen. Dit programma helpt ook ouders om op een duidelijke manier te reageren op wat er is gebeurd. Het kind leert in de Stop-reactie wat hij of zij verkeerd heeft gedaan en hoe ervoor te zorgen dat zoiets niet nog eens gebeurt. Meedoen aan de Stopreactie is vrijwillig en deelname aan dit programma kan alleen als de ouders hun toestemming geven en actief mee willen werken. In ernstige gevallen, dus als het jonge kind een zwaar misdrijf heeft gepleegd, krijgen kinderen jonger dan twaalf jaar een gezinsvoogd of een maatschappelijk werker toegewezen. Kinderen en jongeren van twaalf tot achttien jaar Kinderen van twaalf tot achttien jaar, die door de politie zijn aangehouden voor bijvoorbeeld vernieling, (winkel)diefstal of overlast met vuurwerk kunnen kiezen of zij voor de rechter willen komen of naar een Halt-bureau willen. Via Halt kunnen zij rechtzetten wat zij fout hebben gedaan, zonder dat zij in aanra-

5 king komen met Justitie. Kinderen tussen twaalf en achttien jaar die een zwaarder misdrijf hebben gepleegd, kunnen wél voor de rechter komen. Toch wordt er ook dan rekening mee gehouden dat ze nog kind zijn en mogen ze niet dezelfde straffen als volwassenen krijgen. Een kinderrechter kàn bij jongeren vanaf zestien jaar echter besluiten dat de overtreding zo ernstig is dat de zaak onder het volwassen strafrecht wordt behandeld. Zo n besluit hangt af van de persoonlijkheid van de jongere, van de omstandigheden rondom het delict en de ernst van de misdaad. De straffen die onder het volwassen strafrecht vallen, zijn zwaarder dan die onder het jeugdstrafrecht. Een strafblad kun je krijgen als je ten tijde van het plegen van het strafbare feit zestien jaar of ouder bent. Jeugdstraffen die kunnen worden opgelegd zijn: - jeugddetentie; dit betekent dat je naar een gesloten jeugdinrichting moet. Als je tussen de twaalf en zestien jaar bent kun je een gevangenisstraf van maximaal twaalf maanden krijgen. Als je zestien of zeventien jaar bent is dat 24 maanden. Een jeugddetentie leidt bij zestien tot achttienjarigen bijna altijd tot een strafblad - een geldboete; als je tussen de twaalf en achttien jaar bent kun je een geldboete tot 2.500,- euro krijgen - een taakstraf; dit houdt in dat je werk moet doen, zonder er betaald voor te krijgen. Als je minderjarig bent kun je een taakstraf van maximaal 120 uren krijgen. uit: de Volkskrant Wat voor straffen kun je krijgen? In Nederland zijn er dus speciale bepalingen voor kinderen in het Wetboek van Strafrecht. Het idee achter deze speciale bepalingen is dat straf voor kinderen vooral een verbetering met zich mee moet brengen. Daarbij ligt de nadruk op onderwijs als middel om kinderen vooruit te helpen en op alternatieve straffen (dus andere straffen dan een gevangenisstraf). De maximale straf die een jonge misdadiger (van zestien of zeventien jaar) in Nederland volgens het jeugdstrafrecht in de gevangenis moet uitzitten is twee jaar. In plaats van een straf kan ook een maatregel opgelegd worden. Daarbij moet je denken aan: - plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (dit duurt minstens twee jaar en deze termijn kan daarna nog eens met maximaal twee jaar verlengd worden) - in beslag nemen van voorwerpen van de jongere - het terugnemen van voordeel dat de jongere gekregen heeft doordat hij of zij de wet heeft overtreden (bijvoorbeeld als een jongere een uitkering van de staat heeft ontvangen terwijl hij of zij ook een baan had; dan neemt de overheid het uitkeringsgeld in beslag) - schadevergoeding betalen. Kijk voor meer informatie over jongeren en straffen in Nederland op de jeugdsite van het Openbaar Ministerie:

6 foto: Unicef Herstelrecht Herstelrecht is een methode waarbij bemiddeling tussen dader en slachtoffer of groepsgesprekken centraal staan. Het wordt in Nederland nog niet heel veel toegepast, maar in de landen om ons heen wel. Het idee van herstelrecht komt voort uit traditionele verzoenende rechtspraak van inheemse groepen uit Nieuw-Zeeland (Maori's) en Afrika. Jeugdherstelrecht biedt de mogelijkheid om anders te reageren op jongeren die de wet hebben overtreden of dingen hebben gedaan die maatschappelijk gezien niet door de beugel kunnen. Zij moeten verantwoordelijkheid nemen voor wat zij gedaan hebben en kunnen hiervan leren. Tegelijkertijd wordt met herstelrecht ook het slachtoffer en de maatschappij recht gedaan. Het slachtoffer voelt een soort herstel van wat hem is aangedaan. Na het herstel kan de dader weer gewoon meedoen in maatschappij. Vooral voor jonge mensen die de kans moeten krijgen te leren van hun fouten, biedt herstelrecht een goed alternatief voor gewoon strafrecht. De politie kan jongeren die verdacht worden van het plegen van een licht strafbaar feit bijvoorbeeld voorstellen om deel te nemen aan een project (zoals een Halt-project), Een Pakistaans jongetje in de gevangenis waarbij zij een aantal uren gaan werken, hun excuses aanbieden en schade vergoeden aan het slachtoffer. Ook zijn er plannen van de regering om herstelrecht toe te passen in zwaardere zaken, zodat kinderen niet onnodig hoeven te worden opgesloten. Maar ook op school (dus in het maatschappelijke leven) kan gewerkt worden met herstelrecht, in de vorm van conflictbemiddeling; bijvoorbeeld als jongeren elkaar discrimineren. Gevolgen voor kinderen in de gevangenis Het opsluiten van kinderen (vrijheidsberoving) heeft een grote invloed op de emotionele, geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van kinderen. Zij krijgen soms niet de juiste gezondheidszorg en goed onderwijs. Bovendien lopen zij het risico om binnen de gevangenismuren fysiek en geestelijk misbruikt te worden door anderen met alle gevolgen van dien. Een gevangenisstraf heeft ook negatieve gevolgen voor de relatie tussen ouders en kinderen. Ze groeien uit elkaar en het gevaar bestaat dat zij na een gevangenisstraf minder goed met elkaar kunnen opschieten. Hoe voorkom je dat kinderen in de gevangenis terecht komen? Om criminaliteit door kinderen en jongeren te voorkomen, is een stabiele leefsituatie voor hen van groot belang. School is daarbij een van de belangrijkste middelen. Op school worden kinderen en jongeren voorbereid op een toekomst in de maatschappij. Omdat de school een van de weinige instellingen is waar alle jongeren mee in aanraking komen, kan het ook bij de preventie van criminaliteit een grote rol spelen. In Nederland werken allerlei instanties samen om probleemgezinnen op tijd te signaleren. Voor jonge-

7 ren met ernstig emotionele en/of gedragsproblemen is het belangrijk dat er goede hulpverlening beschikbaar is. Tijdige en goede hulp kan allerlei soorten jeugdcriminaliteit voorkomen. In ontwikkelingslanden komt veel criminaliteit voort uit armoede. Volwassenen, maar ook jongeren en kinderen stelen dan om te overleven. Om dat te voorkomen is het dus van belang om die armoede te bestrijden. Om te voorkomen dat kinderen terugvallen in hun oude patroon zodra zij uit de gevangenis komen, is het belangrijk om hen in de periode dat zij vastzitten goed voor te bereiden op een terugkeer naar het normale leven. In veel landen zijn er bezoekersgroepen, buurtbewoners of andere burgers die op bezoek gaan in jeugdgevangenissen. Zij praten met jongeren of zorgen voor bepaalde voorzieningen, zoals sport, bibliotheek, cursussen en dergelijke. In sommige gevangenissen krijgen kinderen geen of slecht onderwijs, terwijl onderwijs hen juist de mogelijkheid op een nieuwe toekomst moet bieden. Tips om in actie te komen Wat kun jij zelf doen? Als jij zelf of iemand die je kent in de gevangenis of een gesloten inrichting verblijft: Je kunt vragen om een abonnement op de krant HOUSE, speciaal voor jongeren in allerlei soorten tehuizen en inrichtingen. Schrijf een briefje naar: redactie HOUSE, antwoordnummer 47623, 1070 VD Amsterdam (postzegel is niet nodig) Blijf in jezelf geloven en maak er het beste van; laat je niet beïnvloeden door andere kinderen of jongeren die misschien veel ergere dingen hebben gedaan dan jij Je kunt uitzoeken hoe vaak je je vriend/vriendin mag bezoeken in de inrichting en wat je voor hem/haar mee mag nemen Je kunt je aanmelden bij Amnesty International om brieven te schrijven naar gevangen jongeren om ze een hart onder de riem te steken of juist naar presidenten en ministers die de mogelijkheid hebben om de situatie van jongeren in de gevangenis te veranderen. Kijk voor meer informatie op Als je actie wilt ondernemen om te voorkomen dat kinderen in een jeugdgevangenis komen: Nodig een medewerker van een gesloten inrichting uit (bijvoorbeeld in je klas) om iets te vertellen over het leven in een gevangenis. Kijk voor een inrichting bij jou in de regio op (Dienst Justitiële Inrichtingen) voor de adressen en telefoonnummers van de Justitiële Jeugdinrichtingen Organiseer een rondleiding of bezoek een open dag van een instelling met je klas of een groepje vriend(inn)en. Je kunt daarvoor het beste direct contact opnemen met de inrichting die je wilt bezoeken. Kijk op voor de adressen van de inrichtingen Je kunt je inzetten (geld inzamelen) voor organisaties die hulp verlenen aan kinderen in gevangenissen in ontwikkelingslanden, zoals: Defence for Children International, Unicef, Plan Nederland, Save the Children

8 Je kunt dit informatieblad ook vinden op Vragen/opdrachten Doodstraf, voor of tegen? Wat vind jij van de doodstraf? Zoek en/of bedenk één of twee argumenten die in dit informatieblad nog niet genoemd zijn die pleiten voor én tegen de doodstraf. Bajestaal Hieronder vind je een aantal afkortingen en uitspraken die gebruikt worden binnen de muren van een inrichting. Wat betekenen ze? t Schuurtje Brommen Achter de deur/plank/bouten zitten t Slijmspoor of t Gouden Laantje Dat zit ik op de plee af Tip: gebruik het Internet (zoekmachines) Weet je er zelf nog meer of kun je er nog meer vinden? Jouw mening De directeur van Den Hey-Acker, een van de vijftien gesloten jeugdinstellingen in Nederland schrijft op de website van zijn instelling dat hij vindt dat een jeugdinrichting een belangrijke rol kan spelen in het keren van ernstig crimineel gedrag. Hij zegt dat de inrichting niet als laatste oplossing gezien moet worden, maar als een goede start voor kinderen die vastgelopen zijn. In het Verdrag voor de Rechten van het Kind staat dat een rechter een kind alleen mag veroordelen tot een gevangenisstraf als er echt geen andere manier is om het kind te straffen. Wat vind jij? Is het belangrijk dat een kinderrechter eerst naar alternatieve strafmogelijkheden voor kinderen en jongeren kijkt? Dat het opsluiten van een kind of jongere in een jeugdgevangenis pas als laatste redmiddel moet worden ingezet? Of ben je het eens met de directeur van Den Hey-Acker? Motiveer je antwoord. Ik ben Sabine en ik ben een meisje van zeventien jaar. Ik woon sinds mijn dertiende in een internaat omdat ik problemen had thuis. Mijn vader en moeder zijn gescheiden. Mijn vader kreeg een nieuwe relatie. In het begin liep alles goed, maar later hadden mijn stiefmoeder en ik veel problemen. Ik had het te bont gemaakt. Toen ging ik naar een internaat...maar...ik liep iedere keer weg...toen kwam er een rechtszaak en daaruit bleek dat ik naar gesloten moest...ik heb drie à vier maanden ondergedoken gezeten, omdat ik niet naar een gesloten inrichting wou. Later werd het me te veel en ik heb me na die maanden gemeld bij mijn voogdes. Ik moest alsnog naar een gesloten instelling...een week later verhuisden we naar Den Helder. Dat was een echte jeugdgevangenis. Ik heb daar veel pijn en verdriet gehad. Ik voelde me een crimineel wat ik niet ben. Ik heb van binnen veel geleden... Sabine (uit House, nummer 26) Dit is een uitgave van het Kinderrechtencollectief. Het Kinderrechtencollectief is een coalitie ter bevordering van rechten van kinderen en bestaat uit Defence for Children International (DCI), Unicef Nederland, de Landelijke Vereniging van Kinder- en Jongerenrechtswinkels, Jantje Beton, de Nationale Jeugdraad, Plan Nederland en Save the Children Nederland. Het NIZW jeugd is betrokken als adviseur. Tekst: Mijntje van Kemenade Illustraties: Olivier Heiligers Druk: Stenco Deze uitgave is financieel mogelijk gemaakt door de Nederlandse overheid.