Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie"

Transcriptie

1 Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie

2 De onderzoekswijzer Op de afdeling Psychiatrie worden diverse wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd. In de onderzoekswijzer vindt u een overzicht van de lopende onderzoeken. Per onderzoek kunt u het volgende lezen: Welke personen aan het onderzoek kunnen deelnemen Een korte samenvatting over het doel en de inhoud van het onderzoek Wat de belasting is voor deelnemers Wat relevant is voor studenten en hulpverleners De onderzoeken zijn ingedeeld in drie groepen met verschillende kleuren: Groen: onderzoek betreft ontwikkelingsstoornissen Paars: onderzoek betreft psychotische stoornissen Blauw: onderzoek betreft alleen gezonde vrijwilligers De onderzoekswijzer geeft een globaal overzicht van actuele onderzoeken, maar is geen vervanging van proefpersoneninformatie. Wilt u meer weten over een onderzoek? Klik dan in de onderzoekswijzer de contactpersoon aan of (indien van toepassing) de website. 2

3 Ontwikkelingsstoornissen ADHD in beeld 4 MRI van hersenontwikkeling in ADHD 5 Proactieve versus reactieve inhibitie in ADHD 6 MRI van hersenontwikkeling in Autisme 7 Functionele en structurele connectiviteit bij KPA 8 Psychotische stoornissen Bipolar Genetics 9 Slaap en activiteit bij de bipolaire stoornis 10 BRIGDE; Brain, Imaging, Development &Genetics 11 Epistress; (epi)genetische regulatie van stress als risicofactor 12 Genetisch risico op neuronale netwerkverandering in schizofrenie 13 Group (Genetic Risk and Outcome of Psychosis) 14 OPTiMiSE 15 Pet en Psychose 16 tdcs tegen auditief verbale hallucinaties 17 De werking van ECT bij patiënten met een unipolaire en bipolaire stoornis 18 Simvastatine voor patiënten met een pschose 19 Neural basis of cognitive control symptoms in schizophrenia 20 Hallucinaties begrijpen 21 Auditieve Verbale Hallucinaties bij Kinderen en Adolescenten AVH in Youth 22 Tweelingonderzoek naar hersenverandering 23 Heb ik dat gedaan; zelf-causatie bij schizofrenie 24 Daydream: een training in ontspanning en concentratie; een pilot studie 25 Cognitieve en psychiatrische kenmerken bij 22q Gezonde vrijwilligers onderzoek Fundamenteel hersenonderzoek met fmri 27 De rol van dopamine bij het nemen van beslissingen 28 Hersenen in ontwikkeling 29 Effect van veroudering op de hersenen 1 30 Effect van veroudering op de hersenen 2 31 Project klinische dataset 32 Informatie wetenschappelijke stages 33 3

4 ADHD in beeld Kinderen en jongeren met ADHD, tussen de 8 en 18 jaar, zonder beugel. NICHE-lab: Sarah Durston (PI), Patrick de Zeeuw (Post-doc), Bob Oranje (UD), Branko van Hulst (OIO) Branko van Hulst e: b.vanhulst@umcutrecht.nl, tel: Website: Oktober 2012 tot oktober 2014 Met behulp van functionele MRI (fmri) brengen we de hersenactiviteit van kinderen in beeld tijdens het uitvoeren van computertaken. Kinderen voeren zowel binnen als buiten de MRI-scanner taakjes uit. Dit zijn taken om verschillende neuropsychologische functies te meten, zoals cognitieve controle, gevoeligheid voor beloning en timing. We onderzoeken de invloed van deze functies op de ontwikkeling van ADHD bij kinderen met en zonder ADHD. Een deelnemer komt twee keer een dagdeel op het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek ( 2 uur) nemen we een verkort intelligentie onderzoek en een ouderinterview af. Ook voeren deelnemers computertaken uit en oefenen zij met de oefenscanner. Tijdens het tweede bezoek voert de deelnemer computertaakjes uit in de MRI-scanner. Na medewerking aan de studie krijgen deelnemers de MRI-foto van de hersenen thuisgestuurd. Het afnemen van neuropsychologische taken bij kinderen. Het zowel los als gecombineerd analyseren van fmri- en taakdata. Uiteindelijk leren we meer over de hersensystemen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van ADHD. 4

5 MRI van hersenontwikkeling in ADHD Kinderen en jongeren met ADHD, vanaf 6 jaar NICHE-lab: Sarah Durston (PI), Bob Oranje (UD), Patrick de Zeeuw (Post-doc), Janna van Belle (OIO) en Lara Wierenga (OIO) Lara Wierenga, e: L.Wierenga@umcutrecht.nl, t: Website: Sinds 1997 We onderzoeken de hersenenontwikkeling van kinderen met ADHD met behulp van structurele MRI. Met smri brengen we de bouw van de hersenen in beeld en bestuderen we of deze anders is bij kinderen met of zonder ADHD. De kinderen kijken naar een film tijdens het maken van deze MRI-scans. Ook voeren de kinderen enkele taakjes uit buiten de scanner. Met deze taken meten we neuropsychologische functies, zoals het controleren van eigen gedrag en gevoeligheid voor beloning. De deelname bestaat uit twee bezoeken en het (thuis) invullen van een aantal vragenlijsten. Tijdens het eerste bezoek ( 2 uur) nemen we een verkort intelligentie onderzoek, computertaken en een ouderinterview af. Verder oefenen de kinderen met de oefenscanner. Tijdens het tweede bezoek maken we een foto van de hersenen in de MRI-scanner. Na medewerking aan de studie krijgen deelnemers deze MRI-foto van de hersenen thuisgestuurd. Het afnemen van neuropsychologische taken bij kinderen. Het analyseren van MRI- en taakdata. Uiteindelijk leren we meer over de hersensystemen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van ADHD. Bezoek onze website voor meer informatie. 5

6 Proactieve versus reactieve inhibitie in ADHD Kinderen en jongeren met ADHD, tussen de 8 en 16 jaar. NICHE-lab: Sarah Durston (PI), Chantal Vlaskamp (OIO), en Juliette Weusten (onderzoeksassistente) Chantal Vlaskamp e: c.vlaskamp@umcutrecht.nl, tel: Website: Tot oktober 2015 Veel kinderen met ADHD krijgen medicatie zoals methylfenidaat (bijv. Ritalin) waardoor zij beter functioneren. Echter, deze medicatie helpt niet bij alle kinderen. We onderzoeken de verschillen tussen kinderen die goed reageren op methylfenidaat en kinderen die niet of nauwelijks reageren op methylfenidaat. We zoeken dan vooral naar verschillen in hersenactiviteit. Deze hersenactiviteit meten we met een elektro-encefalogram (EEG), terwijl het kind een computertaak uitvoert. Ook maken we een functionele MRI-scan, terwijl het kind een taak uitvoert in de MRI-scanner. Als laatste nemen we wat speeksel af voor genetisch onderzoek. Een deelnemer komt twee keer een dagdeel op het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek nemen we een verkort intelligentie onderzoek, computertaken en een ouderinterview af. Verder oefent de deelnemer met de oefenscanner. Tijdens het tweede bezoek doen we een EEG-onderzoek. Daarbij krijgt de deelnemer een soort badmuts met stickers op het hoofd, waarmee we de hersenactiviteit meten. Vervolgens maken we een MRI-scan. Hierna krijgt de deelnemer zijn/haar dosis methylfenidaat en doet hij/zij nog een computertaak. Als dank voor deelname krijgt de deelnemer de MRI-foto van de hersenen thuisgestuurd. Het afnemen van neuropsychologische taken bij kinderen. Het leren afnemen van EEG. Het analyseren van (gecombineerde) fmri-, EEG- en taakdata. Uiteindelijk leren we meer over de verschillen in hersenactiviteit en genetica tussen kinderen met ADHD die wel of niet reageren op methylfenidaat. 6

7 MRI van hersenontwikkeling in Autisme Kinderen en jongeren met een klinische diagnose Autisme van 6 tot 18 jaar. NICHE-lab: Sarah Durston (PI) en Sarai van Dijk (onderzoeksassistente) Sarai C. Van Dijk e: s.c.vandijk-6@umcutrecht.nl, tel: Website: Doorlopend Wij onderzoeken hoe de hersenen zich ontwikkelen bij kinderen en jongeren met autisme vergeleken met kinderen en jongeren zonder autisme. Met behulp van structurele MRI brengen we de hersenen in beeld. Tijdens het maken van de scan kijken de kinderen naar een film of luisteren zij muziek. Kinderen voeren buiten de scanner ook taakjes uit. Dit zijn taken die verschillende neuropsychologische functies meten. We nemen speeksel af voor genetisch onderzoek. Voor ouders: invullen van vragenlijsten, dit kan thuis, en een interview over de deelnemer. Voor het kind/de jongere: twee bezoeken van een dagdeel aan het UMC Utrecht. De eerste keer voor een intelligentie onderzoek en computertaken. Verder oefent de deelnemer met de oefenscanner. Tijdens het tweede bezoek krijgt de deelnemer een MRI-scan. Na deelname aan de studie krijgen deelnemers de MRIfoto van de hersenen thuisgestuurd. Om de twee jaar vragen we de deelnemer om nog een keer mee te doen aan het onderzoek. Dat is echter niet verplicht. Het afnemen van neuropsychologische taken bij kinderen. Uiteindelijk leren we meer over de hersenbouw en de ontwikkeling van de hersenen bij kinderen met en zonder autisme. Zie ook onze site 7

8 Functionele en structurele connectiviteit bij kinderpsychiatrische aandoeningen Kinderen en jongeren met een diagnose in het autistisch spectrum of een diagnose ADHD, van 6 tot 18 jaar NICHE-lab: Sarah Durston (PI), Bob Oranje (UD), Dienke Bos (OIO) Dienke Bos e: d.j.bos-2@umcutrecht.nl, tel: Website: September 2010 tot maart 2013 (tweede meting loopt tot april 2014) Dit onderzoek brengt de verbindingen, ofwel connectiviteit van de hersenen op verschillende manieren in kaart met structurele en functionele MRI. We onderzoeken of de anatomie en functie van deze verbindingen zich afwijkend ontwikkelen bij kinderen met een psychiatrische aandoening als autisme of ADHD. Ook bestuderen we in welke mate een afwijkende ontwikkeling samenhangt met specifieke symptomen van deze aandoeningen, zoals bijvoorbeeld rigiditeit of hyperactiviteit. Een deelnemer komt twee keer een dagdeel op het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek ( 2 uur) nemen we een verkort intelligentie onderzoek, computertaken en een ouderinterview af. Verder oefent de deelnemer met de oefenscanner. Tijdens het tweede bezoek maken we een MRI-scan. De deelnemers kijken tijdens de MRI-scan naar een zelf-meegebrachte film. Na medewerking aan de studie krijgen deelnemers de MRI-foto van de hersenen thuisgestuurd. Na twee jaar nemen de onderzoekers opnieuw contact op voor een vervolg MRI-scan. Deelname aan deze tweede MRI-scan is geheel vrijwillig. Kijk voor meer informatie over deelname aan de MRI-scan op Het afnemen van neuropsychologische taken bij kinderen. Het analyseren van longitudinale smri- en fmri-data. Uiteindelijk leren we meer over de hersensystemen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van kinder-psychiatrische aandoeningen. 8

9 Bipolar Genetics Mensen met een bipolaire I stoornis, van wie minstens drie van de vier grootouders van Nederlandse afkomst zijn, ouder dan 18 jaar en met een Intelligentie Quotiënt van 80 of hoger. Marco Boks (PI), Annet van Bergen (AGIKO), Lucija Abramovic (OIO), Annabel Vreeker (OIO), Sanne Verkooijen (OIO), Ellen Blijenberg en Diandra Bouter (onderzoeksassistenten) Diandra Bouter e: d.c.bouter-2@umcutrecht.nl, tel: Website: Oktober 2012 tot december 2015 Bipolar Genetics heeft als doel de genetische opbouw van een Bipolaire Stoornis in kaart te brengen. Wij onderzoeken alle deelnemers genetisch en brengen het ziektebeeld, lichamelijke en neuropsychologische kenmerken in kaart. Ook tekenen we een familiestamboom voor een overzicht van andere psychiatrische stoornissen in de familie. In totaal testen we 2500 mensen met een Bipolaire I stoornis en 2500 gezonde mensen. Deelnemers vullen thuis een aantal vragenlijsten in, dit duurt ongeveer twee uur. Tijdens een bezoek aan het UMC Utrecht nemen we een psychiatrisch interview, wat kleine taakjes, een klein plukje haar en bloed af. Verder meten we lengte, gewicht en bloeddruk en vragen we naar alcohol- en drugsgebruik. Dit bezoek duurt ongeveer drie uur. Het voeren van een psychiatrisch interview aan de hand van de SCID, het afnemen van neuropsychologische taken, er wordt een cursus bloedprikken aangeboden, en studenten leren meedraaien in het volledige onderzoeksproces: van patiënten bellen tot data verzamelen en analyseren en het schrijven van hun scriptie op basis van deze bevindingen. 9

10 Slaap en Activiteit bij de bipolaire stoornis Mensen met een bipolaire stoornis type 1, hun familieleden en gezonde vrijwilligers. Deelnemers zijn boven de 18 en hebben minstens 3 grootouders die geboren zijn in Nederland. Marco Boks (PI), Annet van Bergen (AGIKO), Sanne Verkooijen (OIO). Sanne Verkooijen e: s.verkooijen@umcutrecht.nl, tel: Website: Juni 2013 tot oktober 2016 De studie Slaap en Activiteit is een vervolgstudie op het project Bipolar Genetics. Bij de huidige studie onderzoeken we het veranderde slaap-waak ritme in de bipolaire stoornis. Door middel van een Actiwatch, een soort polshorloge, meten we beweging en licht en brengen we in kaart hoe het slaap-waak ritme er bij de deelnemers uitziet. Daarnaast onderzoeken we dit slaap-waak ritme ook graag op een veel kleiner niveau: door het afnemen van een huidbiopt kijken we naar de zogenaamde biologische klokgenen in de cellen van de huid. De biologische klok van de huidcellen heeft dezelfde soort eigenschappen als de biologische klok in hersencellen en is daarom erg geschikt om te gebruiken voor dit onderzoek. Deelnemers komen twee keer naar het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek nemen we enkele vragenlijsten af en ontvangen de deelnemers de Actiwatch die hij/zij gedurende 2 weken draagt. Tijdens het tweede bezoek nemen we de Actiwatch weer in ontvangst. Het huidbiopt nemen we eventueel tijdens één van deze twee bezoeken af. Dit biopt is 3 mm en zal een bekwaam arts onder verdoving afnemen. Indien gewenst kunnen deelnemers ook aan één van de twee onderdelen meedoen. Studenten draaien mee in het hoofdproject Bipolar Genetics, waar zij leren psychiatrische interviews en neuropsychologische taken af te nemen. De nadruk ligt op de ontwikkeling van zowel diagnostische als onderzoeksvaardigheden. 10

11 BRIDGE; BRain, Imaging, Development & GEnetics Kinderen en jongeren in de leeftijd van jaar die een ouder hebben met een bipolaire stoornis of schizofrenie. Manon Hillegers (PI) Matthijs Vink (UD), Marloes Vleeschouwer (OIO) Marloes Vleeschouwer e: tel: Website: Doorlopend Kinderen van ouders met een bipolaire stoornis of schizofrenie hebben een verhoogd risico om een psychiatrische stoornis te ontwikkelen. Onbekend is echter welke factoren hierin een rol spelen: wat zijn risico- of beschermende factoren? Deze vragen staan in dit onderzoek centraal. Zowel de invloed van biologische, psychologische als sociale factoren wordt onderzocht. Kinderen en jongeren nodigen we één keer per drie jaar uit voor verschillende bezoeken aan het UMC Utrecht (3-4 dagdelen). Tijdens deze bezoeken nemen we interviews en vragenlijsten af. Daarnaast nemen we bloed af en maken we MRIscans. Tijdens het onderzoek interviewen we ook ouders per drie jaar. In totaal volgen we de gezinnen gedurende 10 jaar en bieden we (indien nodig) ook hulp of behandeling. Het afnemen van een psychiatrisch interview, een interview naar levensgebeurtenissen en neuropsychologische taken bij kinderen en adolescenten. Daarnaast het zowel los als gecombineerd analyseren van fmri- en taakdata. Uiteindelijk leren we meer over risicofactoren en voorstadia van psychotische stoornissen en de betrokken hersensystemen. 11

12 Epistress; De (epi)genetische regulatie van stress als risicofactor voor ontwikkeling bipolaire stoornis en schizofrenie. Epistress is gestopt met mensen uitnodigen voor onderzoeksdagen. Geen nieuwe deelname is meer mogelijk. Marco Boks (PI), Christiaan Vinkers (PI), Lotte Houtepen (OIO) Lotte Houtepen, tel: Website: december 2011 tot maart 2015 Stress is een normale reactie, maar als deze te lang of te heftig is, kan dat nadelige gevolgen hebben. Het is nog onduidelijk waar stressgevoeligheid vandaan komt. Wij onderzoeken of stressgevoeligheid samenhangt met iemands (epi)genetische achtergrond. Dit vergroot de kennis over de rol die stress speelt bij psychiatrische ziektes zoals schizofrenie of een bipolaire stoornis. Het onderzoek duurt 3,5 uur op een doordeweekse middag. Wij nemen de volgende testen bij deelnemers af: bloedafname, metingen van hartslag, temperatuur en speeksel, vragenlijsten, een psychiatrisch interview, een stress test en computertaken. In het onderzoek gaat het om het in kaart brengen van de interactie tussen (epi)genetische, biologische en psychologische factoren in zowel gezonde controle s als mensen met schizofronie of een bipolaire stoornis. De verzamelde data is interessant voor allerlei onderzoeksvragen. Studenten leren om analyses uit te voeren om deze interacties te onderzoeken. 12

13 Genetisch risico op neuronale netwerkverandering in schizofrenie Mensen met een eerste psychose of minder dan 2 jaar schizofrenie, tussen de 18 en 30 jaar. Hilleke Hulshoff Pol, René Mandl, Paula Ywema Paula Ywema e: p.c.ywema@umcutrecht.nl, 2010 t/m december 2014 Tijdens het verloop van de ziekte schizofrenie treden veranderingen op in de hersenen. We onderzoeken welke veranderingen er precies optreden in hersenstructuren en hersenfuncties bij ziekte en gezondheid. Ook bestuderen we de rol van erfelijke factoren en omgevingsinvloeden bij deze veranderingen. Het totale onderzoek duurt een halve dag waarbij de deelnemer een aantal vragenlijsten invult. Verder nemen we 3 buisjes bloed af (niet verplicht) en maken we een MRI-scan van maximaal 50 minuten. Men leert zeer gedetailleerd hersenstructuren en -functies bestuderen bij mensen met schizofrenie en gezonde mensen, met behulp van MRI- en genetische data. 13

14 Group (Genetic Risk and Outcome of Psychosis) GROUP is nu bezig met de derde meting. Geen nieuwe deelname is meer mogelijk. René Kahn (stuurgroeplid), Wiepke Cahn (site coördinator), Joyce van Baaren (onderzoekscoördinator), Jessica de Nijs (AIO) Joyce van Baaren e: tel: Website: September 2003 tot december 2014 Het GROUP project richt zich op de kwetsbaarheid om een psychose te ontwikkelen alsmede op het verloop van psychotische stoornissen. Het bestudeert zowel de genetische als de omgevingsfactoren die hierbij een rol spelen. Het longitudinale, observationele onderzoek brengt de interactie tussen verscheidene kwetsbaarheids en beschermende factoren enerzijds, en genetische variatie anderzijds, in kaart. Patiënten met psychotische stoornissen worden driemaal uitgenodigd voor de afname van interviews, vragenlijsten, neuropsychologisch onderzoek en MRI. Tijdens het eerste bezoek nemen we tevens bloed en urine af. Na 3 en na 6 jaar nodigen we deelnemers opnieuw uit voor dezelfde interviews en vragenlijsten. Broers en zussen nodigen we voor dezelfde onderzoeken uit als de patiënt. Ouders interviewen we eenmalig aan het begin van de studie. In het onderzoek gaat het om het in kaart brengen van de interactie tussen genetische, biologische, psychologische en sociale factoren. Studenten leren het werken binnen een longitudinaal onderzoek, het afnemen van vragenlijsten, neuropsychologische taken, diagnostisch interview, lichamelijk onderzoek, smri en fmri. 14

15 OPTiMiSE Mensen met een eerste psychose tussen 18 en 40 jaar, die niet langer dan 2 weken in het afgelopen jaar of 6 weken lifetime antipsychotica hebben gebruikt. René Kahn, Iris Sommer, Inge Winter, Anne Lotte Meijering, Paula Ywema Paula Ywema e: p.c.ywema@umcutrecht.nl, tel: We weten dat de meeste mensen met een eerste psychose goed reageren op een antipsychoticum, maar we weten niet welk middel de eerste keus is. Een deel van de patiënten reageert niet goed op het eerste antipsychoticum. Na hoeveel weken moet je dan overstappen op een ander middel? Mensen die dan nog steeds veel psychotische klachten houden, hebben waarschijnlijk baat bij clozapine. Geldt dat ook al voor de eerste psychose? OPTiMiSE gaat deze vragen beantwoorden om zo te komen tot een heldere richtlijn voor de behandeling van patiënten met een eerste psychose. Het onderzoek maakt deel uit van een project dat gefinancierd wordt door de Europese Unie waarbij verschillende Europese landen betrokken zijn. De studie bestaat uit 3 fasen. Deelnemers gaan naar de volgende fase wanneer ze NIET opknappen. 1e fase: behandeling met amisulpride; 2e fase: doorgaan met amisulpride of overstappen op behandeling met olanzapine (de beslissing hierover bepalen we door loting); 3e fase: behandeling met clozapine Februari 2010 tot februari 2016 De reactie op de medicatie meten we met een interview. Ook nemen we bloed af en maken we een MRI-scan. Deelnemers die herstellen van de psychose krijgen gedurende een jaar behandeling met intensieve psycho-educatie of de gebruikelijke, minder intensieve behandeling. studie leren? De symptomen van schizofrenie systematisch kwantificeren met behulp van het PANSSinterview. Uitvoering van smri en fmri. Uitvoering van een dubbelblinde medicatiestudie. 15

16 PET en Psychose Mensen met een psychose die niet langer dan twee jaar geleden medicatie/antipsychotica hebben gebruikt. Zowel mannen als vrouwen in de leeftijd van jaar. René Kahn (hoofd afdeling), Bart van Berckel (PI), Lot de Witte, Thalia van der Doef (AIO) Thalia van der Doef e: tel: December 2011 t/m december 2014 Het doel van dit onderzoek is om een vorm van ontsteking te meten bij mensen met psychotische kenmerken. Wij maken hersenfoto s met behulp van een MRIen PET-scan. Bij de PET-scan spuite we een kleine hoeveelheid radioactieve stof in. De stralingsbelasting is vergelijkbaar met een röntgenscan. De stof die we gebruiken is speciaal ontworpen om ontstekingscellen zichtbaar te maken in de hersenen. Er is veel ervaring met deze stof die al ruim twintig jaar gebruikt wordt bij mensen in PET-onderzoek. Het onderzoek duurt in totaal 6 uur, verdeeld over twee aparte dagdelen. Op de eerste dag krijgen patiënten vragenlijsten en een MRI-scan in het UMC Utrecht. De PET-scan krijgen patiënten een week later in het VUmc in Amsterdam. De symptomen van schizofrenie systematisch kwantificeren met behulp van het PANSS-interview. Ervaring in het afnemen van CASH-vragenlijst bij patiënten. Het analyseren van PET- en MRI-data. 16

17 tdcs tegen auditief verbale hallucinaties Mensen die last hebben van stemmen, ouder zijn dan 18 jaar en nooit een epileptische aanval hebben gehad. Iris Sommer (PI), Remco van Lutterveld (post-doc), Sanne Koops (OIO) Sanne Koops e: tel: April 2014 tot april 2016 Met transcraniële direct current stimulatie (tdcs) proberen we het stemmen horen te onderdrukken. Bij tdcs gebruiken we zeer lage elektrische stroom om op een veilige manieractiviteit in de hersenen te beïnvloeden. We behandelen 62 patiënten met 10 tdcs behandelingen. De studie is dubbelblind gerandomiseerd, wat inhoudt dat een deelnemer 50% kans heeft om eerst een placebobehandeling te krijgen. Dit is dezelfde behandeling, maar dan zonder echte stimulatie. Patiënten met een placebobehandeling krijgen aan het eind van hun studiedeelname alsnog de echte tdcs behandeling. De deelnemer krijgt gedurende 5 werkdagen dagelijks 2 tdcs behandelingen van elk 20 minuten met daartussen een interval van 3 uur. Aan het begin en het eind van de studie krijgen deelnemers een interview van ongeveer anderhalf uur om de hallucinaties in kaart te brengen. Met kan leren om de symptomen van schizofrenie en de specifieke karakteristieken van hallucinaties systematisch te kwantificeren met behulp van het PANSS-interview en andere vragenlijsten. Ook kan men leren om een tdcs behandeling uit te voeren. Daarnaast leert men over de organisatie en logistiek bij het uitvoeren van een dubbelblinde placebo-gecontroleerde studie. 17

18 De werking van ECT bij patiënten met een unipolaire en bipolaire depressie Mensen van 18 jaar of ouder met een depressie die niet verbetert op medicamenteuze of psychotherapie. Iris Sommer (PI), Wendy Nieuwdorp (AGKIO) Wendy Nieuwdorp e: tel: Augustus 2013 tot augustus 2019 Elektroconvulsietherapie (ECT) is een goed werkzame behandelmethode bij een depressie die niet met medicijnen te behandelen is. In het UMCU behandelen we elke week mensen met ECT. Toch weten we niet goed waarom het zo goed werkt. Er zitten nadelen aan de behandeling, zoals de narcose en soms tijdelijk geheugenverlies. Als we weten hoe ECT werkt, kunnen we misschien nieuwe betere behandelingen ontwikkelen waar minder nadelen aan zitten. Deelnemers zijn opgenomen op afdeling A1 van het UMC Utrecht. Wij maken twee keer een MRI-scan van het hoofd en nemen bloed af. De deelnemer doet vier keer tests voor geheugen en aandacht (neuropsychologisch onderzoek) en beantwoordt twee keer een vragenlijst over depressie. Voor de 1e ECT-behandeling: MRI-scan, prikken van enkele buisjes bloed, tests voor geheugen en aandacht Na 10 ECT-behandelingen (= 5 weken): MRI-scan, prikken van enkele buisjes bloed, tests voor geheugen en aandacht Na 3 maanden en na 6 maanden ( meestal poliklinisch): tests voor geheugen en aandacht, vragenlijst over depressie We hopen door deze studie beter te begrijpen hoe ECT werkt, en zo nieuwe behandelingsmethoden te kunnen ontwikkelen. Mogelijkheden voor studenten zijn: het leren van de gang van zaken en betrokken zijn bij de organisatie van wetenschappelijk onderzoek. Het afnemen van een batterij neuropsychologische tests en het analyseren hiervan. Het begeleiden van patiënten bij de studiehandelingen (o.a. MRI-scans). Het analyseren van MRIdata. 18

19 Simvastatine voor patiënten met een psychose Mensen met een diagnose schizofrenie, schizoaffectieve of schizofreniforme stoornis, of psychose NAO, in de leeftijd van jaar, die minder dan 3 jaar geleden een eerste psychose kregen. Iris Sommer (PI), Inge Winter (onderzoeker) Marieke Begemann (onderzoeker) Paula Ywema e: p.c.ywema@umcutrecht.nl, tel: September 2013 tot september 2016 Meer informatie? ture=youtu.be Er zijn aanwijzingen dat er bij patiënten met psychose sprake is van een zekere mate van ontsteking in de hersenen, vooral in het begin van de ziekte. Deze ontsteking kan de hersencellen aantasten en daardoor de klachten verergeren. Als dit inderdaad zo is, zou dit nieuwe mogelijkheden voor behandeling opleveren, omdat er veel verschillende medicijnen beschikbaar zijn die een ontsteking kunnen remmen. Wij veronderstellen dat verdere schade aan het brein voorkomen kan worden als de behandeling met een ontstekingsremmend middel zo snel mogelijk na de eerste psychose wordt gestart. Dit kan ervoor zorgen dat de psychotische klachten minder ernstig worden en tot minder achteruitgang in het denkvermogen leiden. Deze veronderstelling willen we in deze studie onderzoeken. Deelnemers nemen een jaar lang deel aan de studie. Alle deelnemers blijven hun normale behandeling met antipsychotica volgen. Wij geven daarnaast aan125 personen de ontstekingsremmer simvastatine. De andere 125 deelnemers krijgen een placebo, dat is een pil waar geen werkzame stoffen in zitten. Via loting ontvangt een deelnemer simvastatine of de placebo. Het onderzoek bestaat uit acht visites, waarin wij vragenlijsten afnemen en bloeddruk en gewicht meten. Ook nemen wij enkele malen bloed af om te kijken naar metabole waarden en het functioneren van het afweersysteem. De symptomen van schizofrenie systematisch kwantificeren met behulp van het PANSS-interview en andere vragenlijsten. Het uitvoeren van een dubbelblinde medicatiestudie. Het uitvoeren van een venapunctie. 19

20 Neural basis of cognitive control symptoms in schizophrenia Deelnemers aan de GROUP studie. nstarlab: Bas Neggers (PI), Katy Thakkar (Post-doc), Jannie Wijnen (Post-doc) Katy Thakkar e: tel: Januari 2014 tot januari 2016 Schizofrenie gaat gepaard met cognitieve problemen. Deze cognitieve symptomen kunnen het dagelijks functioneren sterk beïnvloeden. Met deze studie onderzoeken we welke soorten cognitieve problemen mensen met schizofrenie hebben. We gebruiken MRI-scans om te zien welke hersendelen actief zijn als proefpersonen hun gedrag actief proberen te controleren. Dit heet cognitieve controle. Ook kijken we of deze hersendelen afwijken bij mensen met schizofrenie ten opzichte van mensen zonder schizofrenie. Bij dit soort cognitieve functies spelen bepaalde stoffen in de hersenen een rol. Vervolgens onderzoeken we of deze stoffen bij mensen met schizofrenie afwijken. We kijken wat dat betekent bij problemen met cognitieve controle. Ten slotte onderzoeken we of directe familieleden van patiënten met schizofrenie ook subtiele afwijkingen hebben in cognitieve controle. Dit kan wijzen op een genetische aanleg voor schizofrenie. Een deelnemer komt drie keer naar het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek nemen we vragenlijsten, computertaken, en een interview af. Dit bezoek duurt maximaal 2 uur. Tijdens het tweede bezoek voert de deelnemer enkele simpele oogbewegingstaken uit in een MRI scanner. Dit bezoek duurt totaal ongeveer 90 minuten (waarvan ongeveer 50 minuten in de scanner). Tijdens het derde bezoek vragen we de deelnemer in een andere MRI scanner te gaan liggen. Dit is de nieuwste scanner in het ziekenhuis dat de meest precieze opnames maakt. We maken alleen enkele opnames van het brein. Met alle voorbereidingen duurt dit bezoek maximaal 90 minuten (waarvan 50 minuten in de scanner). studie leren? Studenten leren symptomen kwantificeren op basis van een psychiatrisch interview (PANSS) en ook uitvoering van fmri en MRS. 20

21 Hallucinaties begrijpen Volwassenen met een diagnose schizofrenie, borderline persoonlijkheidsstoornis, posttraumatische stress stoornis, de ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer, Lewy Body dementie, delier, mensen die slechthorend of slechtziend zijn en gezonde vrijwilligers. Iris Sommer (PI), Edwin van Dellen (post-doc), Maya Schutte (AIO) Sanne Koops (AIO) Maya Schutte e: tel: Juni 2013 tot juni 2016 Hallucinaties komen voor bij allerlei diagnosen. Voor veel mensen vormen deze een ernstige aanslag op de kwaliteit van hun leven. Er zijn verschillende behandelingen, maar deze zijn niet altijd effectief. De gekozen behandeling is vaak afhankelijk van de diagnose. Mensen met dezelfde diagnose kunnen echter heel verschillende hallucinaties hebben, die ook op een andere manier ontstaan. Daarnaast kunnen bepaalde typen hallucinaties bij diverse diagnosen voorkomen. Samen met andere medische centra in Nederland brengt deze studie de eigenschappen van hallucinaties in diverse diagnosen in kaart. Dit biedt de mogelijkheid om subtypen hallucinaties te classificeren die mogelijk een bepaalde behandelstrategie vereisen. Vervolgens, in een tweede deel van de studie, onderzoeken we de ontstaanswijze van de subtypen hallucinaties met MRI en EEG. Bij de deelnemers nemen wij een nieuw ontwikkelde vragenlijst af om hun hallucinaties in kaart te brengen. De duur hiervan is 20 minuten. Voor de validatie van deze vragenlijst nemen wij bij een deel van de deelnemers meerdere vragenlijsten af. De duur hiervan is 60 minuten. Verder vragen wij per diagnostische groep aan 20 personen met hallucinaties en 20 personen zonder hallucinaties enkele cognitieve taken uit te voeren. De duur hiervan is ongeveer 60 minuten. Het onderzoek vindt plaats in het gebruikelijke behandelcentrum van de deelnemer, of voor gezonde vrijwilligers in het UMC Utrecht. Een deel van de deelnemers vragen wij om ook aan het tweede deel van de studie mee te doen. Hierbij nemen we een MRI scan en een EEG af. Dit duurt in totaal ongeveer 2,5 uur en vindt plaats in het UMC Utrecht. Het afnemen van verschillende vragenlijsten om hallucinaties in kaart te brengen, het afnemen en analyseren van cognitieve taken, het begeleiden en analyseren van MRI scans en het afnemen en analyseren van EEG opnames. 21

22 Auditieve Verbale Hallucinaties bij Kinderen en Adolescenten AVH in Youth Kinderen en jongeren van 8 tot 18 jaar oud, die stemmen horen en één broertje of zusje, dat geen stemmen hoort. Iris Sommer (PI), Saskia Palmen, Kim Maijer (AGIKO) Kim Maijer e: k.maijer-2@umcutrecht.nl, tel: April 2014 tot april 2022 Veel kinderen en jongeren (tot 30%) horen wel eens een stem zonder dat er iemand spreekt (auditieve hallucinaties). Meestal gaat dat vanzelf over, maar bij een klein deel niet. Stemmen kunnen negatief commentaar geven of (vervelende) opdrachten met dreigementen als je die niet uitvoert. Deze kinderen worden angstig, somber en krijgen een negatief zelfbeeld. Ook is het horen van stemmen een risicofactor voor het ontwikkelen van psychiatrische ziekten zoals depressie en psychose. Op dit moment weten we niet welke kinderen die stemmen horen risico lopen om psychiatrisch ziek te worden. Ook weten we niet wanneer en hoe we het beste kunnen behandelen. Op deze vragen wil dit onderzoek een antwoord gaan geven. Elke deelnemer vragen we om in een periode van 5 jaar vier keer naar het UMC te komen; een eerste keer en na één, drie en na vijf jaar. Tijdens deze bezoeken nemen we interviews en vragenlijsten af. Tijdens het eerste en laatste bezoek nemen we ook een intelligentieonderzoek af. Het afnemen van een psychiatrisch interview, een interview naar levensgebeurtenissen en neuropsychologische taken bij kinderen en adolescenten. Daarnaast kunnen zij leren wetenschappelijk te schrijven. Ook is er de mogelijkheid mee te kijken bij klinische intakes en meer te leren over behandeling bij psychiatrisch stoornissen op de kinderleeftijd. 22

23 Tweelingonderzoek naar hersenveranderingen bij psychose en schizofrenie Mensen die deel zijn van een eeneiige of twee-eiige tweeling, waarvan tenminste één persoon de diagnose schizofrenie of psychose heeft. Hilleke Hulshoff Pol (PI), René Kahn (PI), Neeltje van Haren (UD), Rachel Brouwer (UD), René Mandl (UD), Anna Hedman (OIO), Marc Bohlken (OIO). Marc Bohlken e: tel: tot juli 2015 Het is bekend dat erfelijke factoren een rol spelen bij het ontstaan van psychose en schizofrenie. De aandoeningen komen relatief vaker voor bij meerdere leden binnen één familie. In deze studie onderzoeken we welke risicofactoren erfelijk of omgevingsbepaald zijn bij het ontstaan van psychose en schizofrenie. Daarnaast kijken we naar de hersengebieden die mogelijk betrokken zijn bij de ziekte. Met een nieuwe techniek, Magnetische Resonantie Diffusion Tensor Imaging (DTI), maken we de verbindingen in de hersenen zichtbaar. We nemen interviews en vragenlijsten af en maken een MRI-scan. Deelname duurt ongeveer 4 uur. Het afnemen van neuropsychologische taken (WAIS III) en interviews voor symptomen en ziektegeschiedenis (CASH/PANSS). Het analyseren van structurele MRI- en DTI-data. Radiologische beoordeling van de MRI-scan. Een beter begrip over de relatieve invloeden van genen en omgeving op hersenveranderingen die worden gezien bij schizofrenie. 23

24 Heb ik dat gedaan? Het gevoel van zelf-causatie bij schizofrenie Mensen met een diagnose schizofrenie in de leeftijd jaar. Zelf-causatie is het gevoel dat je zelf acties en de gevolgen daarvan veroorzaakt. Patiënten met schizofrenie hebben vaak het gevoel geen controle te hebben over hun gedrag en vinden het moeilijk om eigen acties en de gevolgen daarvan te onderscheiden van acties van anderen. Voorbeelden hiervan zijn het horen van stemmen of het gevoel dat anderen je armen en benen besturen. We onderzoeken welke hersengebieden dit gevoel veroorzaken. Neeltje van Haren (PI), Anouk van der Weiden (post-doc), Robert Renes (AIO). Neeltje van Haren e: tel: November 2012 tot november 2015 Een deelnemer komt twee keer een dagdeel (2-3 uur) naar het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek ( 2,5 uur) nemen we een computertaak en een interview af. Tijdens het tweede bezoek voert de deelnemer een computertaak uit in de MRI-scanner. Daarnaast stellen we nog wat vragen. Men kan leren om de symptomen van schizofrenie systematisch te kwantificeren met behulp van het PANSS-interview. Ook kan men leren om neuropsychologische testen af te nemen en te analyseren. Daarnaast leert men over de organisatie en logistiek bij het uitvoeren van een MRI-studie. 24

25 Daydream: een training in ontspanning en concentratie; een pilot studie Vijftien patiënten in de leeftijd van jaar die zijn opgenomen op de afdeling A3 en de diagnose schizofrenie, schizofreniforme stoornis, schizoaffectieve stoornis of psychose NAO kregen. Dr. M.V. de Jonge, orthopedagoge en GZ-psycholoog Dr. F.E. Scheepers, psychiater Dr. S.J.M. Palmen, psychiater Dr. R. Van Lutterveld, psycholoog Dr. M.V. de Jonge e: tel: Tot september 2014 Daydream is een computertrainingsprogramma. Met dit programma leren mensen zich te ontspannen of te concentreren. Mensen met een psychotische stoornis hebben daar moeite mee. Dit trainingsprogramma in spelvorm kan een aantrekkelijke aanvulling zijn op hun behandeling. Het bedrijf Dreams of Danu ( heeft de computergame Daydream ontwikkeld. Deze game speel je niet met je handen of de muis. Je bestuurt de game met je hersenen door te denken. Daarvoor draagt de speler een headset die hersenactiviteit en hartritme meet. Door het spelen van het spel train je je hersenen of lichaam. In deze pilotstudie onderzoeken we hoe patiënten het spel ervaren. Deelnemers spelen het spel 20 keer in 10 dagen. Zij vertellen hoe zij het spel vinden en wat er beter kan. studie leren? Verpleegkundigen begeleiden de patienten tijdens het spelen van de game. Zij registreren de ervaringen en denken mee over verbeteringen. De resultaten van deze pilotstudie gebruiken we om een effectstudie te organiseren. 25

26 Cognitieve en psychiatrische kenmerken bij kinderen met het 22q11.2 deletie syndroom. Jongeren vanaf 12 jaar met een aangetoonde 22q11.2 deletie ( Velo Cardio Faciaal Syndroom, ofwel VCFS) Jacob Vorstman onderzoeker, hoofd 22q11DS onderzoeksteam Sanne Koops studie coördinatie, onderzoeker; MRI. Elemi Breetvelt onderzoeker; statistiek & epidemiologie. Marjolein Neeleman onderzoeker; celbiologie. Sasja Duijff: onderzoeker; cognitieve ontwikkeling & psychiatrie. Sanne Koops e: s.koops@umcutrecht.nl, tel: tot 2019 Het 22q11.2 deletie syndroom is nog niet lang bekend. Mensen met deze genetische variant hebben een grotere kans op afwijkingen. Bijvoorbeeld aan het hart en het gehemelte. Ook bestaat er een grotere gevoeligheid voor psychiatrische klachten. Jongeren kunnen zich bijvoorbeeld somber voelen. Ze kunnen merken dat het moeilijk is om vrienden te maken. Of ze krijgen last van het horen van stemmen. Niet iedereen met het 22q11.2 deletie syndroom krijgt psychiatrische klachten. We onderzoeken waarom de één wel en de ander geen klachten krijgt. Deelname aan deze studie helpt om deze klachten beter te begrijpen. En nog belangrijker, hoe we ze het best kunnen behandelen of voorkomen. We bespreken met jou en je ouders hoe je je voelt. En hoe het op school met je gaat. Ook vragen we om bloed af te staan voor genetisch onderzoek. Aan sommige jongeren vragen we om een hersenscan (MRI) te mogen maken. Met deelname aan de studie volgen we je ontwikkeling. Dat kan bijvoorbeeld helpen bij je schoolkeuzes. Of bij moeilijkere vragen (vriendjes maken, boos gedrag, anders voelen). Natuurlijk willen we ook graag weten wanneer het goed met je gaat! studie leren? Studenten en behandelaren kunnen binnen deze studie zowel research als klinische vaardigheden opdoen rondom de verzameling en analyse van psychiatrische, genetische en neuroimaging data bij deze groep bijzondere jongeren. 26

27 Fundamenteel hersenonderzoek met functionele MRI Mensen van jaar zonder een psychiatrische aandoening bij henzelf of bij familieleden. Matthijs Vink Matthijs Vink e: tel: Website: Tot augustus 2015 Sommige psychiatrische ziekten zorgen er voor dat mensen zich minder goed kunnen concentreren of minder goed dingen kunnen onthouden. In eerdere studies zagen we dat een aantal hersengebieden hierbij een belangrijke rol spelen. Samen vormen deze gebieden een netwerk. Het doel van deze studie is om dit netwerk beter te begrijpen. Ook de invloed van een psychiatrische ziekte op de hersenen bestuderen we. In dit onderzoek scannen we mensen zonder psychiatrisch aandoening om een aantal basisvragen over het netwerk te kunnen beantwoorden. Deelnemers bezoeken eenmalig het UMC Utrecht; in totaal 1,5 uur, waarvan 3 kwartier in een MRI-scanner. In de MRI-scanner voert de deelnemer taken uit. Dit is een basis neuroscience project, waarin functionele MRI gebruikt wordt om hersenactiviteit te meten tijdens het uitvoeren van cognitieve taken. Studenten worden betrokken bij alle aspecten van neuro-imaging. 27

28 De rol van dopamine bij het nemen van beslissingen Gezonde vrijwilligers tussen 18 en 50 jaar Dr. Bas Neggers (PI), Dr. Katy Thakkar (PostDoc), Dr. Jannie Wijnen (PostDoc) Bas Neggers e: Katy Thakker e: November 2012 december 2014 Bij het maken van snelle beslissingen zijn bepaalde hersenverbindingen van groot belang. Dit proces is waarschijnlijk aangedaan in bijvoorbeeld schizofrenie en de ziekte van Parkinson. Met nieuwe technieken maken wij stoffen in deze gebieden zichtbaar, die zorgen voor communicatie tussen hersengebieden tijdens simpele motorische keuzes, in rust en in actie. Wij onderzoeken hoe deze stoffen werken bij gezonde mensen, om in vervolgonderzoek de bevindingen te vergelijken met patiëntengroepen. Tijdens 4 bezoeken van 1 tot 2 uur maken we a) diverse hersenscans, b) stimuleren wij uw hersenen en c) nemen we een serie gedragstesten af. Studenten kunnen leren om functionele en structurele hersenscans te maken en analyseren, en krijgen een dieper inzicht in de werking van de hersenen bij het maken van keuzes. 28

29 Hersenen in ontwikkeling Kinderen en jongeren van 6 tot 20 jaar. NICHE-lab: Sarah Durston (PI), Bob Oranje (UD) Lara Wierenga (OIO) Fenny Zwart (onderzoeksassistente) Lara Wierenga e: l.wierenga@umcutrecht.nl, tel: Website: Doorlopend We onderzoeken de ontwikkeling van de hersenen in verschillende leeftijdsfasen; van kinderen, pubers en jong volwassenen. We bestuderen onder andere hoe verbindingen in de hersenen veranderen en wat dat betekent voor gedrag. Ook vergelijken we de hersenontwikkeling van gezonde kinderen en jongeren met die van kinderen en jongeren met psychiatrische aandoeningen. We brengen de hersenen in beeld met verschillende neuro-imaging technieken, zoals structurele MRI. Een deelnemer komt twee keer een dagdeel op het UMC Utrecht. Tijdens het eerste bezoek ( 2 uur) wordt een verkort intelligentie onderzoek, computertaken en een ouderinterview afgenomen. Verder oefent de deelnemer met de oefenscanner. Tijdens het tweede bezoek maken we een MRI-scan. Na medewerking aan de studie krijgen deelnemers de MRI-foto van de hersenen thuisgestuurd. Meer informatie over deze studie staat op Studenten leren bij deze studie om neuropsychologische taken bij kinderen af te nemen. Daarnaast zijn er mogelijkheden om met verschillende imaging technieken te werken. Als we meer weten over de normale brein ontwikkeling, kunnen we afwijkingen in een eerder stadium detecteren. Ook geeft kennis over bijvoorbeeld gevoelige periodes in de ontwikkeling een mogelijkheid om interventies effectiever in te zetten. 29

30 Effect van veroudering op de hersenen 1 Gezonde proefpersonen tussen de 30 en de 70 jaar. Matthijs Vink, Iris Kleerekooper Iris Kleerekooper e: ikleerekooper@gmail.com, tel: Tot augustus 2015 In eerder onderzoek hebben we gekeken naar gebieden in de hersenen die betrokken zijn bij beloning en bij het onderdrukken van acties. Bij deze functies is een systeem van bepaalde gebieden in de hersenen erg belangrijk, het frontostriatale netwerk. In deze studie onderzoeken we hoe dit netwerk van hersengebieden verandert wanneer mensen ouder worden. Met functionele MRI meten we de hersenactiviteit van deelnemers die een tweetal taken uitvoeren. Door de verkregen bevindingen te combineren met bestaande bevindingen op dezelfde taken van jongere proefpersonen krijgen we een beeld over de ontwikkeling van het hersennetwerk gedurende de hele levensloop. Een proefpersoon investeert eenmalig twee uur. Het eerste uur vult de proefpersoon vragenlijsten in, krijgt uitleg en het oefent met de taken. Gedurende het tweede uur voert de proefpersoon de taken uit in de MRI-scanner. Het instrueren en afnemen van neuropsychologische taken. Het zowel los als gecombineerd analyseren van fmri- en taakdata. Dit alles om meer te weten te komen over de ontwikkeling van hersensystemen in veroudering. 30

31 Effect van veroudering op de hersenen 2 COLuMBuS Christiaan Vinkers (PI), Lotte Houtepen (OIO) Lotte Houtepen e: l.houtepen@umcutrecht.nl, tel: April 2013 tot december 2014 Gezonde mannen tussen de 18 en 40 jaar met drie grootouders van Nederlandse afkomst. Met het COLuMBuS onderzoek bestuderen we het effect van cognitieve inspanning op de hersenen. Onder cognitieve inspanning verstaan we een uitdaging voor de hersenen. Met een MRI-scanner meten we een aantal signaalstoffen (GABA en Glutamaat) in de hersenen. We verwachten dat deze signaalstoffen veranderen onder invloed van cognitieve inspanning. Ook doen we een DNA-onderzoek. Zo onderzoeken we of er een verband bestaat tussen erfelijke factoren en het effect van cognitieve inspanning op de hersenen. We testen in totaal 30 gezonde mannen. Deelnemers vullen vragenlijsten in en we maken twee keer een 7 Tesla MRI scan (30 minuten per keer). Het onderzoek duurt in totaal 4 uur, verdeeld over 2 dagdelen. Ook nemen we bloed af. Algemene onderzoeksvaardigheden zoals het afnemen van vragenlijsten en MINI screeningsinterview. 31

32 Project Klinische Dataset Patiënten in behandeling op de afdeling Psychiatrie Afdeling Psychiatrie Kirsten Smeets e: tel: Doorlopend Alle patiënten op de afdeling Psychiatrie vullen vragenlijsten in bij de start van de behandeling, elke 6 maanden tijdens de behandeling (indien van toepassing) en aan het eind van de behandeling. De zorgverzekeraar verplicht GGZ-instellingen om deze gegevens, Routine Outcome Monitoring geheten, aan te leveren. Deze grote hoeveelheid data gebruikt de afdeling ook graag voor onderzoek en statistieken. De verzamelde data voegen we samen in de Klinische Dataset. Binnen dit project kijken we naar mogelijke verbanden tussen bijvoorbeeld symptomatologie en omgeving. Voorbeelden van onderzoeksvragen zijn: Is er een verband tussen gedragsproblematiek van kinderen en het opleidingsniveau van ouders? Of komt de psychiatrische diagnose van kinderen overeen met wat ouders invullen op de gedragsvragenlijsten? De gegevens in de Klinische Dataset zijn niet herleidbaar tot de persoon. Bij het gebruik van de data hanteren wij wet- en regelgeving, zoals de Wet op de Privacy en de Wet op Bescherming van Persoonsgegevens. De data die we verzamelen zijn interessant voor allerlei praktijk- en onderzoeksvragen. Studenten kunnen de Klinische Dataset gebruiken voor hun onderzoeksstage. Wij bieden begeleiding vanuit het Hersencentrum. 32

33 Informatie over wetenschappelijke stages Informatie over wetenschappelijke stages Er zijn diverse mogelijkheden om een wetenschappelijke stage te lopen op de afdeling Psychiatrie. Studenten kunnen daarvoor het aanmeldingsformulier Klinische- en Wetenschappelijke stage invullen. Dit formulier staat op de website van het UMC Utrecht Hersencentrum Algemene informatie over wetenschappelijke stages Psychiatrie is te verkrijgen bij het onderzoekssecretariaat: Huispostnr. A Postbus GA Utrecht T E. In onderstaande tabel vindt u een overzicht van actuele stagemogelijkheden bij de lopende onderzoeken op de afdeling Psychiatrie. Het telefoonnummer en adres van de contactpersonen staan vermeld bij de betreffende studie. 33

34 Informatie over wetenschappelijke stages Studie Minimale stageduur Periode Contactpersoon 1 ADHD in beeld 6 maanden vanaf sep 2014 Branko van Hulst 2 MRI in ADHD 6 maanden vanaf sep 2014 Juliette Weusten 3 Inhibitie in ADHD 6 maanden vanaf feb 2014 Chantal Vlaskamp 4 MRI in Autisme 6 maanden vanaf sep 2014 Sarai van Dijk 5 Connectiviteit kinderpsychiatrie 6 maanden vanaf sep 2014 Dienke Bos 6 Bipolar Genetics 3 maanden vanaf feb 2014 Diandra Bouter 7 Slaap en activiteit (combinatie) 6 maanden vanaf feb 2014 Sanne Verkooijen 8 BRIDGE 6 maanden vanaf feb 2014 Marloes Vleeschouwer 9 Epistress (alleen data) in overleg vanaf feb 2014 Lotte Houtepen 10 Genetisch risico schizofrenie 6 maanden vanaf apr 2014 Paula Ywema 11 GROUP 4 maanden vanaf sep 2014 Joyce van Baaren 12 OPTiMiSE geen stage geen stage Paula Ywema 13 PET en Psychose geen stage geen stage Thalia van der Doef 14 tdcs bij hallucinaties 6 maanden vanaf mei 2014 Sanne Koops 15 ECT bij depressie 6 maanden vanaf mei 2014 Wendy Nieuwdorp 16 Simvastatine bij psychose 9 maanden vanaf jun 2014 Paula Ywema 17 Hallucinaties begrijpen 6 maanden vanaf mei 2014 Sanne Koops 18 AVH in Youth in overleg vanaf apr 2014 Kim Maijer 19 Tweelingenonderzoek psychose geen stage geen stage Marc Bohlken 20 Zelf-causatie bij schizofrenie 4 maanden vanaf sep 2014 Neeltje van Haren 21 Fundamenteel hersenonderzoek 6 maanden vanaf feb 2014 Matthijs Vink 22 Dopamine bij beslissingen 6 maanden vanaf sep 2014 Bas Neggers 23 Hersenen in ontwikkeling 6 maanden vanaf feb 2014 Lara Wierenga 24 Effect van veroudering 6 maanden vanaf feb 2014 Matthijs Vink 25 COLuMBuS? 6 maanden vanaf apr 2014 Lotte Houtepen 26 Neural basis of cognitive control 6 maanden vanaf aug 2014 Katy Thakkar 27 Klinische Dataset (alleen data) in overleg vanaf feb 2014 Kirsten Smeets 34

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie De onderzoekswijzer Op de afdeling Psychiatrie worden diverse wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd. In de onderzoekswijzer vindt u een overzicht van de lopende

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 9. Beeldvorming van het brein. Hoofdstuk 1 Postnatale hersenontwikkeling in de mens 13 Harry Uylings

Inhoud. Voorwoord 9. Beeldvorming van het brein. Hoofdstuk 1 Postnatale hersenontwikkeling in de mens 13 Harry Uylings Inhoud Voorwoord 9 Deel 1 Beeldvorming van het brein Hoofdstuk 1 Postnatale hersenontwikkeling in de mens 13 Harry Uylings Hoofstuk 2 Magnetische-resonantie-spectroscopie 23 Anouk Marsman Hoofstuk 3 Invloed

Nadere informatie

ANTIVIRALE BEHANDELING BIJ PSYCHOSE Het verbeteren van denkvermogen met valaciclovir

ANTIVIRALE BEHANDELING BIJ PSYCHOSE Het verbeteren van denkvermogen met valaciclovir ANTIVIRALE BEHANDELING BIJ PSYCHOSE Het verbeteren van denkvermogen met valaciclovir Universitair Medisch Centrum Groningen Universitair Centrum Psychiatrie Voor wie is het onderzoek bedoeld? Voor dit

Nadere informatie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie Onderzoekswijzer... 1 Leeswijzer...3 EU-AIMS LEAP: Longitudinal European Autism Project... 4 BAMBI: Bumetanide in autisme en biomarker... 5 SPACE: Prikkelgevoeligheidbij

Nadere informatie

Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek

Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie

Nadere informatie

dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht

dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica

Nadere informatie

Stepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn

Stepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn Stepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn Het SAD-project Een onderzoek naar de behandeling van angst- en stemmingsklachten. Informatie voor deelnemers Drs. L. Kool Dr. A. van Straten

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD. Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid

INFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD. Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid VRIJE UNIVERSITEIT NERDERLANDS REGISTER TWEELINGEN INFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid 2 Tweelingfamilieonderzoek

Nadere informatie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie 2 Leeswijzer Op de afdeling Psychiatrie worden diverse wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd. In de onderzoekswijzer vindt u een overzicht van de lopende onderzoeken.

Nadere informatie

TRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet

TRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet TRACE Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling 1 Wat is het TRACE-onderzoek? Uit eerder onderzoek

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere

Nadere informatie

De Stemmenpolikliniek

De Stemmenpolikliniek Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 1 Stemmen horen 1 De behandeling 2 Kennismaking 3 De inhoud van de behandeling 3 Behandelaars 4 Vragen 4 Belangrijke adressen

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie

Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie Wetenschappelijke artikelen 600 500 400 300 200 216 198 232 265 270 257 301 346 341 333 326 362 422 437 429 487 504 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Nadere informatie

Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten

Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep

Nadere informatie

Onderzoek naar de rol van ontsteking bij het ontstaan van bipolaire stoornissen

Onderzoek naar de rol van ontsteking bij het ontstaan van bipolaire stoornissen Onderzoek naar de rol van ontsteking bij het ontstaan van bipolaire stoornissen CAPRI Universiteit Antwerpen INFORMATIEBRIEF VOOR DEELNEMERS Versie voor patiënten Versie 3 22/04/2015 Geachte heer/mevrouw,

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Stemmen horen bij kinderen

Kinderneurologie.eu.  Stemmen horen bij kinderen Stemmen horen bij kinderen Wat houdt stemmen horen in? Met stemmen horen wordt bedoeld dat kinderen in hun hoofd een vreemde stem of meerdere vreemde stemmen horen die geluid maken of iets zeggen. Hoe

Nadere informatie

LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers

LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers Geachte heer/ mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek. U beslist zelf

Nadere informatie

Een EEG-onderzoek naar de verwerking van gesproken taal bij volwassenen met ASS

Een EEG-onderzoek naar de verwerking van gesproken taal bij volwassenen met ASS Inhoudsopgave p. Een EEG-onderzoek naar de verwerking van gesproken taal bij volwassenen met ASS Inleiding 2 Wie kunnen er mee doen? 2 Achtergrond 3 Het verloop van het EEG-onderzoek 4 Studiedoel 5 Wat

Nadere informatie

Is een bipolaire stoornis erfelijk?

Is een bipolaire stoornis erfelijk? Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke

Nadere informatie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie

Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie Onderzoekswijzer Afdeling Psychiatrie Onderzoekswijzer... 1 Leeswijzer... 3 BAMBI: Bumetanide in autisme en biomarker... 4 BASCET: Bumetanide in autisme en epilepsie... 5 EU-AIMS LEAP: Longitudinal European

Nadere informatie

De COGnitieve Training In Parkinson Studie

De COGnitieve Training In Parkinson Studie De COGnitieve Training In Parkinson Studie Een onderzoek naar een online training voor het denkvermogen Voor meer informatie of aanmelden gaat u naar www.cogtips.nl Dr. Chris Vriend, neurowetenschapper

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine

Nadere informatie

Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?

Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis

Nadere informatie

TRACE-BIOME. ADHD behandelen met een dieet Waarom werkt een dieet bij sommigen?

TRACE-BIOME. ADHD behandelen met een dieet Waarom werkt een dieet bij sommigen? TRACE-BIOME ADHD behandelen met een dieet Waarom werkt een dieet bij sommigen? Informatie voor kinderen van 12 jaar Hallo! Je krijgt deze folder omdat je meedoet aan TRACE! Nu geven we uitleg over een

Nadere informatie

Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie

Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging De CENTER-TBI studie Tijdens de acute fase na uw ongeval, heeft u deelgenomen aan een multicenter onderzoek, gefinancierd door de Europese unie (The Collaborative

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische

Nadere informatie

LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers

LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers LEVODOPA BIJ PATIËNTEN MET VROEGE ZIEKTE VAN PARKINSON informatie voor deelnemers Geachte heer/ mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek. U beslist zelf

Nadere informatie

Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013

Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Hoeveel mensen in Nederland hebben dementie? 16.5 miljoen Nederlanders; 2.5 miljoen hiervan is 65+ (15%)

Nadere informatie

Elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie Specialist op het gebied van intensief forensische zorg Elektroconvulsietherapie Wat is ECT? Wat is ECT? ECT is een behandeling die wordt toegepast bij een aantal psychiatrische aandoeningen. Het gaat

Nadere informatie

EFFECT VAN LICHT OP STEMMING EN SLAAP BIJ DE ZIEKTE VAN PARKINSON

EFFECT VAN LICHT OP STEMMING EN SLAAP BIJ DE ZIEKTE VAN PARKINSON EFFECT VAN LICHT OP STEMMING EN SLAAP BIJ DE ZIEKTE VAN PARKINSON Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek naar het effect van licht op stemming

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

TRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet

TRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet TRACE Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling 1 Wat is het TRACE-onderzoek? Uit eerder onderzoek

Nadere informatie

Patiënteninformatiefolder Voor patiënten van 12 t/m 17 jaar. Behorende bij het onderzoek:

Patiënteninformatiefolder Voor patiënten van 12 t/m 17 jaar. Behorende bij het onderzoek: Patiënteninformatiefolder Voor patiënten van 12 t/m 17 jaar Behorende bij het onderzoek: International CIDP Outcome Study (ICOS) Een studie naar de variatie en de voorspellers van het ziektebeloop bij

Nadere informatie

Parkinson en Dementie

Parkinson en Dementie Parkinson en Dementie Alzheimer Café 4 februari 2019 dr. Arthur G.G.C. Korten neuroloog geheugenpolikliniek Laurentius Ziekenhuis Roermond Inhoud De ziekte van Parkinson Dementie Lewy Body Ziekte en Parkinsondementie

Nadere informatie

Deelnemersinformatie. De haalbaarheid en effectiviteit van intensieve thuisbehandeling als alternatief voor acute psychiatrische opname

Deelnemersinformatie. De haalbaarheid en effectiviteit van intensieve thuisbehandeling als alternatief voor acute psychiatrische opname Deelnemersinformatie De haalbaarheid en effectiviteit van intensieve thuisbehandeling als alternatief voor acute psychiatrische opname Amsterdam, 2016 Geachte heer/mevrouw, Wij zouden u hierbij willen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik

Nadere informatie

Psychiatrie & Psychologie bij 22q11DS

Psychiatrie & Psychologie bij 22q11DS Studiedag Stichting 22Q11 19 november 2017 A.M. Fiksinski a.m.fiksinski@umcutrecht.nl Psycholoog & onderzoeker (PhD kandidaat) Department of Psychiatry, Rudolf Magnus Institute of Neuroscience, University

Nadere informatie

INFORMATIEBRIEF EN TOESTEMMINGSFORMULIER VOOR GEZONDE CONTROLES

INFORMATIEBRIEF EN TOESTEMMINGSFORMULIER VOOR GEZONDE CONTROLES INFORMATIEBRIEF EN TOESTEMMINGSFORMULIER VOOR GEZONDE CONTROLES DE ROL VAN HET ENDOCANNABINOIDE SYSTEEM IN PSYCHIATRISCHE AANDOENINGEN EN SYMPTOMEN: EEN FARMACOLOGISCHE FMRI STUDIE Geachte mijnheer, U

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE TRACING. Registratie van real time continue glucose monitoring in Nederland (TRACING)

PATIËNTENINFORMATIE TRACING. Registratie van real time continue glucose monitoring in Nederland (TRACING) PATIËNTENINFORMATIE TRACING Registratie van real time continue glucose monitoring in Nederland (TRACING) Geachte heer/mevrouw, Bij de behandeling van uw diabetes gebruikt u op dit moment de real time continue

Nadere informatie

Studie naar bijwerkingen van medicijnen bij kinderen met (mogelijk) autisme

Studie naar bijwerkingen van medicijnen bij kinderen met (mogelijk) autisme pagina 1 van 9 Studie naar bijwerkingen van medicijnen bij kinderen met (mogelijk) autisme SPACe-studie, informatiebrief voor kinderen 12 t/m 15 jaar die starten met een antipsychoticum Inleiding Wij vragen

Nadere informatie

Geheugenpolikliniek-Geriatrie

Geheugenpolikliniek-Geriatrie Geheugenpolikliniek-Geriatrie Geheugenpolikliniek Op onze geheugenpolikliniek zien wij mensen die klachten hebben van het geheugen. Het is belangrijk om te weten waar deze problemen vandaan komen. Geheugenklachten

Nadere informatie

Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen

Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk

Nadere informatie

Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer

Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,

Nadere informatie

Informatie over het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van psychologische behandeling bij dwangklachten.

Informatie over het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van psychologische behandeling bij dwangklachten. 1 Informatie over het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van psychologische behandeling bij dwangklachten. Geachte heer, mevrouw, Bij u is na de intakeprocedure de diagnose obsessief-compulsieve

Nadere informatie

Mood and Resilience in Offspring

Mood and Resilience in Offspring Mood and Resilience in Offspring De Depressie deal 19 februari 2017 Depressie deal ondertekend Doel: 30 procent minder mensen met een depressie in 2030 Investering in vroegherkenning en preventie Huidige

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. 16 jaar en ouder.

Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. 16 jaar en ouder. Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. 16 jaar en ouder. Allo-antistofvorming bij sikkelcelziekte na transfusie: Wat is de rol van ontsteking en erfelijke aanleg?

Nadere informatie

Informatie voor ouders. Mindfulness voor kinderen met ADHD en mindful ouderschap

Informatie voor ouders. Mindfulness voor kinderen met ADHD en mindful ouderschap Informatie voor ouders Mindfulness voor kinderen met ADHD en mindful ouderschap Waarom deze informatie? Er wordt onderzoek gedaan naar een nieuwe behandeling (MYmind mindfulness training) voor kinderen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3

Nadere informatie

TRACE-BIOME. Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling De Biologische Mechanisme

TRACE-BIOME. Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling De Biologische Mechanisme TRACE-BIOME Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling De Biologische Mechanisme Versie 2, december 2015 U krijgt deze folder omdat u en uw kind deelneemt aan

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie

Nadere informatie

Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis

Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?

Nadere informatie

Denk jij dat je. vastloopt tijdens. je studie?

Denk jij dat je. vastloopt tijdens. je studie? Denk jij dat je vastloopt tijdens je studie? Soms loopt het leven niet zoals jij zou willen. Misschien ben je somber, twijfel je erover wie je bent, loopt het niet zo met contacten of worstel je met je

Nadere informatie

Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch

Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch perspectief Inleiding De ziekte van Alzheimer wordt gezien als een typische ziekte van de oudere leeftijd, echter

Nadere informatie

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Achtergrond De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer (Alzheimer s disease - AD) is een neurodegeneratieve ziekte

Nadere informatie

ALS Onderzoek. ALS biobank en database. ALS Onderzoek. Onderzoeksprojecten

ALS Onderzoek. ALS biobank en database. ALS Onderzoek. Onderzoeksprojecten ALS Onderzoek ALS Centrum Nederland doet onderzoek naar ALS, PLS en PSMA met als doel om zo snel mogelijk een behandeling voor deze ziektes te vinden. We verzamelen gegevens van zoveel mogelijk patiënten.

Nadere informatie

Meer informatie MRS 0610-2

Meer informatie MRS 0610-2 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,

Nadere informatie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie

Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 3 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 4 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Hoe

Nadere informatie

Onderzoek naar de beste behandeling van epilepsie-achtige hersenactiviteit na reanimatie

Onderzoek naar de beste behandeling van epilepsie-achtige hersenactiviteit na reanimatie TELSTAR: Treatment of ELectroencephalographic STatus epilepticus After cardiopulmonary Resuscitation (ABR 46296) Onderzoek naar de beste behandeling van epilepsie-achtige hersenactiviteit na reanimatie

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd

Nadere informatie

Kinderen. Hoe Yulius kinderen met autisme kan helpen

Kinderen. Hoe Yulius kinderen met autisme kan helpen Kinderen Hoe Yulius kinderen met autisme kan helpen Voor wie is dit boekje? Je hebt dit boekje gekregen omdat je autisme hebt of omdat je nog niet zeker weet of je autisme hebt. Je bent dan bij Yulius

Nadere informatie

Welkom bij Centrum Jeugd. Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden

Welkom bij Centrum Jeugd. Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden Welkom bij Centrum Jeugd Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden Welkom bij Centrum Jeugd Je gaat deelnemen aan een van de behandelingen bij Centrum Jeugd van GGz Breburg. De behandelaren

Nadere informatie

Het psychologisch onderzoek

Het psychologisch onderzoek GGzE centrum ouderenpsychiatrie Het psychologisch onderzoek Voor inzicht in uw capaciteiten, vaardigheden, mogelijkheden en beperkingen informatie voor cliënten >> 1 Psychologisch onderzoek kan bijdragen

Nadere informatie

INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE

INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE Titel van het onderzoek: Ontrafelen van het mechanisme achter ziekenhuis-gerelateerd functieverlies (Hospital-ADL studie). Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk

Nadere informatie

Neurocognitieve ontwikkeling van kinderen en jongeren met 22q11.2 deletie syndroom

Neurocognitieve ontwikkeling van kinderen en jongeren met 22q11.2 deletie syndroom Neurocognitieve ontwikkeling van kinderen en jongeren met 22q11.2 deletie syndroom Dr. Sasja N. Duijff, GZ-psycholoog io tot IMH specialist Divisie Kinderen: Medische psychologie & Maatschappelijk Werk

Nadere informatie

Het verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong

Het verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Het verlichte brein als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Postdoctoral Research Fellow Institute of Psychiatry King s College London De grootte van het risico hangt samen met de mate van gebruik,

Nadere informatie

Voor mantelzorgers en vrijwilligers

Voor mantelzorgers en vrijwilligers Voor mantelzorgers en vrijwilligers Cursus en Thema 2014 VRIJWILLIGERS Basiscursus (voor nieuwe vrijwilligers) Aantal bijeenkomsten: 3 In drie bijeenkomsten maken nieuwe vrijwilligers kennis met diverse

Nadere informatie

6,7. Verschillende vormen van schizofrenie: Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus keer beoordeeld

6,7. Verschillende vormen van schizofrenie: Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus 2004 6,7 75 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Mijn profielwerkstuk gaat over schizofrenie. Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat het me interessant

Nadere informatie

DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc

DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit

Nadere informatie

EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington

EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington In Nederland wordt het aantal patiënten met dementie geschat op meer

Nadere informatie

A nimal A ssisted T herapy

A nimal A ssisted T herapy C l i ë n t i n f o r m a t i e A nimal A ssisted T herapy b i j o n d e r z o e k s p r o j e c t bij volwassenen met een autismespectrumstoornis bij volwassenen met een autismespectrumstoornis Cliënteninformatie

Nadere informatie

Parkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose

Parkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals

Nadere informatie

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud Gegevens bij aanmelding Gegevens bij aanmelding Ervaring Bijna iedereen Waarom/bij wie? Langdurige overvraging Stress en puberteit Drugs Geen grip op leven; zeer onveilig gevoel Bij jongeren ( als ouder

Nadere informatie

E-Vita hartfalen: Het effect van een informatieve website en telemonitoring

E-Vita hartfalen: Het effect van een informatieve website en telemonitoring E-Vita hartfalen: Het effect van een informatieve website en telemonitoring Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 1. Wat is het doel van het onderzoek? 3 2. Welk product wordt onderzocht? 3 3.

Nadere informatie

Cholinesteraseremmers tegen het verergeren van visuele hallucinaties bij de ziekte van Parkinson

Cholinesteraseremmers tegen het verergeren van visuele hallucinaties bij de ziekte van Parkinson Informatie voor deelnemers Cholinesteraseremmers tegen het verergeren van visuele hallucinaties bij de ziekte van Parkinson Geachte heer/mevrouw, Met deze brief willen wij u vragen om mee te doen aan medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?

Nadere informatie

Psychologisch onderzoek

Psychologisch onderzoek Psychologisch onderzoek U bent door uw behandelaar verwezen voor een psychologisch onderzoek. Het psychologisch onderzoek is een diagnostisch onderzoek. Hieronder staat uitgelegd wat een psychologisch

Nadere informatie

Voor het eerst een psychose en dan Saskia Palmen

Voor het eerst een psychose en dan Saskia Palmen Voor het eerst een psychose en dan 24-11-2015 Saskia Palmen Wat is een psychose Een psychose is een toestand waarbij door verstoring van de waarneming, het denken of het gedrag het contact met de omringende

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:

Nadere informatie

Hersenonderzoek en intelligentie

Hersenonderzoek en intelligentie 45 Hersenonderzoek en intelligentie U werkt als psycholoog-onderzoeker aan de universiteit. Binnenkort bezoekt u samen met een collega het symposium Hersenen en intelligentie. U hebt afgesproken dat ieder

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Methylfenidaat Afbouw Studie bij Kinderen (MASK)

Methylfenidaat Afbouw Studie bij Kinderen (MASK) Methylfenidaat Afbouw Studie bij Kinderen (MASK) Geachte ouder(s)/voogd(en), Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van methylfenidaat

Nadere informatie

d Arc nieuwsbrief Universiteit van Amsterdam Algemeen bericht In dit nummer: Beste lezer, Voor u ligt de vierde d Arc nieuwsbrief.

d Arc nieuwsbrief Universiteit van Amsterdam Algemeen bericht In dit nummer: Beste lezer, Voor u ligt de vierde d Arc nieuwsbrief. Universiteit van Amsterdam Jaargang 1, Uitgave 2 December 2013 Algemeen bericht Beste lezer, Voor u ligt de vierde. U krijgt deze nieuwsbrief omdat u in het verleden heeft deelgenomen of meegeholpen aan

Nadere informatie

Informatiebrief met toestemmingsformulier voor kinderen van jaar bij opname in het Prinses Máxima Centrum

Informatiebrief met toestemmingsformulier voor kinderen van jaar bij opname in het Prinses Máxima Centrum Informatiebrief met toestemmingsformulier voor kinderen van 12-16 jaar bij opname in het Prinses Máxima Centrum Beste, Samen met je ouder(s)/verzorger(s) heb je een gesprek gehad met je behandelend arts

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu

Kinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu Het foetaal alcohol syndroom Wat is het foetaal alcohol syndroom? Het foetaal alcohol syndroom is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcohol gebruik van de

Nadere informatie

Elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie Elektroconvulsietherapie (ECT) U krijgt binnenkort elektroconvulsietherapie (ECT). In deze folder leest u wat ECT inhoudt en hoe de behandeling gaat. Deze behandeling werd in 1939 in Nederland voor het

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39720 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hafkemeijer, Anne Title: Brain networks in aging and dementia Issue Date: 2016-05-26

Nadere informatie

Parkinson en Psychoses

Parkinson en Psychoses Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm

Nadere informatie

GGzE Centrum Bipolair. Centrum Bipolair. Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis. cliënten >>

GGzE Centrum Bipolair. Centrum Bipolair. Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis. cliënten >> GGzE Centrum Bipolair Centrum Bipolair Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis cliënten >> De bipolaire stoornis komt voor bij ongeveer 1 à 2 procent van de bevolking. Het

Nadere informatie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie Wetenschappelijke Samenvatting 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie In dit proefschrift wordt onderzocht wat spaak loopt in de hersenen van iemand met een depressie. Er wordt ook onderzocht

Nadere informatie

Oude hersenen en een verliefd brein

Oude hersenen en een verliefd brein Brein in beeld Oude hersenen en een verliefd brein Ouderdom komt met gebreken, dat geldt ook voor de hersenen. Oudere mensen zijn niet meer zo flexibel en vlug als vroeger en ze onthouden dingen op den

Nadere informatie

INFORMATIEBRIEF VOOR PARTNERS Onderzoek ALS Naasten support

INFORMATIEBRIEF VOOR PARTNERS Onderzoek ALS Naasten support INFORMATIEBRIEF VOOR PARTNERS Onderzoek ALS Naasten support Beste meneer, mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. In dit onderzoek kijken we naar het effect

Nadere informatie

6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld

6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rooden, Stephanie Maria van Title: Clinical patterns in Parkinson s disease Date:

Nadere informatie

Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater

Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties

Nadere informatie

PAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD.

PAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD. PAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD. Informatiebrief voor leerkrachten Beste leerkracht,

Nadere informatie

ROSCAN Huidkanker Biobank

ROSCAN Huidkanker Biobank Kanker Instituut Uw behandelend arts in het Erasmus MC heeft u geïnformeerd over het bestaan van de ROSCAN Biobank. Hij/zij heeft u al het een en ander uitgelegd. Wij vragen u vriendelijk om mee te doen

Nadere informatie

Hemochromatose (ijzerstapeling) in de familie

Hemochromatose (ijzerstapeling) in de familie Hemochromatose (ijzerstapeling) in de familie Deze brochure is bedoeld als aanvulling op de gesprekken op bij de genetisch consulent en kan hier dus niet voor in de plaats komen. Algemene informatie wordt

Nadere informatie

Betreft: Uitnodigingsbrief voor ouders over het onderzoek naar de werking van de hersenen bij agressief gedrag

Betreft: Uitnodigingsbrief voor ouders over het onderzoek naar de werking van de hersenen bij agressief gedrag Karakter Kinder- en Jeugdpsychiatrie Radboud Universiteit Medisch Centrum Accare Kinder- en Jeugdpsychiatrie Universitair Medisch Centrum Groningen Betreft: Uitnodigingsbrief voor ouders over het onderzoek

Nadere informatie