Y)oen enlaten in de Bopz-machtigingsprocedure

Transcriptie

1 WJ.A.M. DIJKERS Y)oen enlaten in de Bopz-machtigingsprocedure Een onderzoek naar juridische posities koninklijke vermande 2003

2 Lijst van afkortingen 17 Hoofdstuk 1 en vraagstelling 19 Vraagstelling 19 Beperkingen 20 Momentopname in een veranderingsproces 20 Cijfers 21 De term 'machtiging' 22 Hoofdstuk 2 De geschiedenis van de Wet Bopz Wetgeving voorafgaand aan de Wet Bopz Voor de Krankzinnigenwet 25 De wet van De wet van De wijzigingswet van De wijzigingswet van De wijzigingswet van De tweede jeugd van de Krankzinnigenwet Totstandkoming van de Wet Bopz 33 Het eerste ontwerp: wetsvoorstel De novelle: wetsvoorstel Wijzigingen van de Wet Bopz na Evaluatie 36 De wijzigingswet van De wijzigingswet van Herziening burgerlijk procesrecht 38 Voorwaardelijke machtiging en observatiemachtiging 38 Zelfbindingsmachtiging 39 Klachtenprocedure 40 Hoofdstuk 3 De Wet Bopz in hoofdlijnen De inhoud van dit hoofdstuk 41 Rechtsbeginselen inzake dwangtoepassing 41 Strafrecht en psychiatrie 42 Patientenvertrouwenspersoon Externe rechtspositie: opneming en verder verblijf 43 Algemeen 43 Opnemingscriteria 43 Geneeskundige verklaring 45

3 Inbewaringstelling en machtigingen tot opneming en verblijf 46 Rechterlijke procedures 47 Indicatieprocedure 47 Verlof en ontslag 48 Voorwaardelijke machtiging Interne rechtspositie: behandeling en bejegening 50 Algemeen 50 Behandeling en dwangtoepassing 50 Behandelverantwoordelijke en behandelingsplan 50 Verdere vrijheidsbeperkingen 51 Klachtenprocedure 52 Hoofdstuk 4 Een civiele rechter in het bestuursrecht De bestuursrechtelijke aard van de Bopz-maatregel Geen privaatrecht 54 Bestuursrecht 55 Geen strafrecht 55 Conclusie De keuze voor de burgerlijke rechter en zijn rekestprocedure De bevoegdheid van de burgerlijke rechter 57 De toepasselijkheid van de civiele rekestprocedure 60 Hoofdstuk 5 Rechterlijke machtiging: verlof voor het bestuur Grondwet en Evrm 64 Grondwet 64 Evrm 66 Conclusie De eis van rechterlijk goedvinden: wetsgeschiedenis De rechterlijke machtiging in de negentiende eeuw 70 De Wet Bopz: bereidheidscriterium 71 De Wet Bopz: eigen verzoek en voorwaardelijke machtiging 75 Conclusie Varianten op het basismodel Inbewaringstelling 80 Plaatsing krachtens indicatiestelling 82 Verlof- en ontslagkwesties 84 Voorwaardelijke machtiging 87 De klachtenprocedure 88 Preventieve ontslagtoets 90 10

4 5. Verlof voor het bestuur 91 Ratio van de verplichte rechterlijke tussenkomst 91 Het bereidheidscriterium 94 Maatregelen met instemming 95 Hoofdstuk 6 De burgemeester De wettelijke regeling 99 Geneeskundige verklaring De last als bestuursrechtelijke beschikking 102 Het hören van betrokkene 102 De bestuurlijke vrijheid van de burgemeester 103 Motivering van de last De verhouding tussen de last en de machtiging tot voortzetting Inbewaringstelling als zelfstandige maatregel 107 Het betrekken van de rechter bij de inbewaringstelling 109 De verhouding tussen last en machtiging De bevoegdheidstoedeling aan de burgemeester Van plaatselijk bestuur naar burgemeester 117 Burgemeester of officier van justitie? 118 Heroverweging 120 De inbreng van de burgemeester 121 Schaalgrootte 123 Administratieve samenhang 124 Maatregel van gezondheidszorg 124 De zorg voor de openbare orde 125 Conclusie 127 Hoofdstuk 7 De officier van justitie Verzoeken van het openbaar ministerie 131 Strafrechtelijke en andere ('civiele') taken 133 Toepasselijkheid van de Awb 136 De verhouding met de minister van justitie Het irritieren van machtigingen 138 Wetgeving voorafgaande aan de Wet Bopz 138 De Wet Bopz: verzoekmonopolie 139 Beschouwing 142 Beperkte beslissingsruimte Ontslagzaken ca. 147 Wetgeving voor de Wet Bopz 147 De Wet Bopz

5 Beperkte beslissingsruimte Het 'namens' de patient procederen 4. De officier van justitie als procespartij Partij conform art. 43 Rv Stellen en aannemelijk maken Onpartijdige partij 5. Mandatering wat betreft de uitoefening van Bopz-taken Art. 126 RO Mandaatverlening en de Wet Bopz 6. Tenuitvoerlegging en toezicht Tenuitvoerlegging Toezicht 7. Een ondergeschikte taak De invulling in de praktijk Rolverwarring Moet het een neventaak blijven? Hoofdstuk 8 De verklärend arts 1. Algemeen Dwangopneming: geneeskundige inbreng onmisbaar Expertise Bopz-beoordeling Vertrouwelijke gezondheidszorg 2. Wetsgeschiedenis Vöör de Wet Bopz De Wet Bopz 3. De reikwijdte van de voorlichting Stoornis en causaal verband Sociaal-culturele factoren en psychiatrie Gevaar: ingrijpendheid en waarschijnlijkheid Kwalificatie als 'gevaarlijk' De overige criteria De reikwijdte van de voorlichting, slot 4. Nader over de verhouding arts/rechter De voorlichter op de stoel van de beslisser? De toetsingsruimte van de rechter Toetsing van het deskundigenonderzoek Motivering als de rechter afwijkt De rechter beslist

6 Hoofdstuk 9 De behandelend arts De inhoud van dit hoofdstuk 205 Informatieverstrekking door behandelaars 206 Geheimhoudingsplicht Onbevangenheid van de behandelend arts 210 Onbevangenheid van de behandelend arts: wetsgeschiedenis??? 3. De arts die behandelt in het kader van een Bopz-maatregel Geen rechtstreekse toepasselijkheid van de Wgbo 215 Overeenkomstige toepasselijkheid van de Wgbo 216 Wet Bopz als lex specialis 217 Beperkingen voortvloeiend uit de aard van de rechtsbetrekking 218 Conclusie De arts die behandelt buiten het verband van een Bopz-maatregel De Wet Bopz: spreekplicht krachtens wettelijk voorschrift? 222 Het verstrekken van gegevens door de behandelaar 223 Dwangopneming voor de vrijwillig verblijvende patient 227 Geen verplichting tot spreken 228 Noodtoestand (conflict van plichten) 229 Beschouwing 231 Hoofdstuk 10 De geneesheer-directeur De taken van de geneesheer-directeur 235 Bestuursorgaan 238 Optreden als geneesheer-directeur Wetsgeschiedenis 241 Krankzinnigenwet 241 Wet Bopz De geneesheer-directeur in de huidige praktijk 245 De functie geneesheer-directeur: een anachronisme 245 Hanteerbaar houden van de wet: art. 1 lid 3 en mandaat 248 Het beslissen over (voortzetting van) opneming Een andere opzet 252 De arts behandelt, over vrijheid beslist de overheid 252 Verdeling van taken 254 Hoofdstuk 11 Betrokkene De processuele positie van betrokkene 257 Evrm Wils(on)bekwaamheid

7 Uitgangspunt: wilsbekwaamheid 261 De machtigingsprocedure 262 Partij en patient Hoor en wederhoor 264 Het inlichten van betrokkene bij aanvang van de rechtszaak 265 Hoor en wederhoor in machtigingsprocedures 266 Het achterhouden van informatie (therapeutische exceptie) Het hören van betrokkene 272 Het hören van de patient: van verbod naar verplichting 272 De hoorplicht als waarborg voor betrokkene 275 Hören onmogelijk, zinloos of onverantwoord? 277 Geen bereidheid om te worden gehoord, algemeen 279 De vaststelling door de rechter dat bereidheid ontbreekt 280 Slot: het hören van betrokkene en de overtuiging van de rechter De regeling van art. 8 lid De verplichte oproeping van getuigen en deskundigen 284 De interpretatie van art. 8 lid Concreet verzoek Verplichtingen van betrokkene als procesdeelnemer 288 Algemeen 288 Bestuursrecht 290 Burgerlijk procesrecht 292 Conclusie 293 Hoofdstuk 12 De raadsman Algemeen 295 Toevoeging van een raadsman 296 De raadsman aan het woord 297 Vrij verkeer tussen raadsman en betrokkene 298 Kennisneming en afschrif t van processtukken 299 Geen verplichte procesvertegenwoordiging 300 Gemachtigde van de patient De advocaat in machtigingsprocedures: wetsgeschiedenis Adviseur, vertrouwenspersoon, opdrachtnemer/zaakwaarnemer en 'amicus curiae' 307 Rechtsgeleerd adviseur en vertrouwenspersoon 307 Opdrachtnemer/zaakwaarnemer 309 Amicus curiae De rol van de raadsman 311 Verdediger van welk belang? 311 Mogelijke rollen 313 Conclusie

8 Hoofdstuk 13 De rechter 1. De rechtsgang Tegenspraak 2. De verhouding van rechter en partijen Partijautonomie voor het openbaar ministerie Het verzoek van de officier als grondslag Art. 8a Geen onverkorte partijautonomie voor betrokkene De toetsende taak, slot 3. Beeindiging of voortzetting van de behandeling van het verzoek Niet-ontvankelijkheid Bij voorkeur voortzetting van de behandeling 4. Vormverzuimen Vormverzuim sluit maatregel niet uit Nadeel, herstel en compensatie 5. Machtiging, geen bevel tot opneming De Krankzinnigenwetten van 1841 en 1884 De Wet Bopz Conclusie 6. De rechter en de plaats van tenuitvoerlegging Aanwijzing door de rechter Onrechtmatige tenuitvoerlegging 7. De rechter en de behandeling in het psychiatrisch ziekenhuis Wetsgeschiedenis Evrm Beschouwing 8. De ontslagprocedure Afwijking van het bestuursrecht Geen beoordelingsvrijheid Toetsing ex nunc Hoofdstuk 14 Naar een bestuursorgaan voor Bopz-maatregelen? Burgemeester Geneesheer-directeur Een bestuursorgaan voor opneming en verblijf Interne rechtspositie Openbaar ministerie Raad voor dwangtoepassing in de psychiatrie

9 Samenvatting 367 Summary 377 Geraadpleegde literatuur 381 Register