Een nieuwe werk- en rusttijdenregeling voor Defensiepersoneel

Transcriptie

1 Een nieuwe werken rusttijdenregeling voor Defensiepersoneel Een publicatie van het Directoraat-Generaal Personeel Defensie vindt het belangrijk om u persoonlijk te informeren over uw arbeidsvoorwaarden en nieuwe ontwikkelingen daarin. Als eerste resultaat daarvan treft u hier een folder aan met informatie over het onderwerp werken rusttijden. Aanleiding voor de folder is de invoering van een nieuwe werken rusttijdenregeling in het Algemeen militair ambtenarenreglement (AMAR) en het Burgerlijk ambtenarenreglement defensie (BARD). Deze nieuwe regeling is per 1 juli 2001 in werking getreden en is van toepassing op al het defensiepersoneel. De informatie in deze folder is interessant voor een ieder, immers dagelijks heeft u te maken met werken rusttijden. In het bijzonder is de inhoud van de folder van belang voor diegenen die direct betrokken zijn bij de vaststelling van de werken rusttijden op het onderdeel, zoals commandanten, personeelsfunctionarissen en leden van medezeggenschapscommissies.

2 Vanaf 1 juli dit jaar is een nieuwe werken rusttijdenregeling Defensie van kracht, die rechtstreeks is afgeleid van de Arbeidstijdenwet. Deze geldt sinds 1 januari 1997 voor alle werkgevers en werknemers in de marktsector en bij de overheid. De nieuwe regeling, opgenomen in de hoofdstukken 7 van het AMAR en 4 van het BARD, vervangt de voorlopige voorziening werken rusttijden defensie die voor het defensiepersoneel vanaf 1 januari 1997 van kracht was. De nieuwe werken rusttijdenregeling is te vinden op het Intranet onder webadres co.mindef. nl/mp/index.htm in de MP s en Wat is het doel van de nieuwe werken rusttijdenregeling? Het belangrijkste doel van de nieuwe werken rusttijdenregeling is defensiepersoneel bij de uitvoering van werkzaamheden en diensten (extra) bescherming te bieden. De regeling richt zich daarom op verbetering van veiligheid, gezondheid en welzijn in relatie tot de in het rooster vastgestelde werken rusttijden. De werken rusttijdenregeling legt het accent op het bereiken van evenwicht tussen werken en rusten. Bovendien bevordert de regeling, meer dan voorheen, dat de verantwoordelijkheid voor het vaststellen van de werken rusttijden komt te liggen bij de commandant (lees vanaf hier ook hoofd van de diensteenheid) in overleg met zijn medezeggenschapscommissie (MC). Zo is op laag niveau in de organisatie beter maatwerk te leveren bij het vaststellen van werken rusttijden. Tenslotte draagt de nieuwe werken rusttijdenregeling bij aan een betere combinatie van werk met privé-omstandigheden, zoals zorgtaken, vrijwilligerswerk of het volgen van een studie. Hoe werkt de werken rusttijdenregeling in de praktijk? Al gedurende lange tijd worden bij Defensie werken rusttijden vastgesteld door de commandant in overleg met de MC. Voordat de commandant een nieuw rooster vaststelt of een bestaand rooster wijzigt, dient hij eerst overeenstemming te bereiken met zijn MC, het zogenaamde overeenstemmingsvereiste. De wijze van overleg tussen commandant en MC, is geregeld in het Besluit medezeggenschap Defensie. De invoering van de nieuwe werken rusttijdenregeling verandert in feite niets aan de wijze waarop de werken rusttijden op dit moment op het onderdeel worden vastgesteld. Wat wel wijzigt is dat de commandant en de MC over de toepassing van de in de regeling voorgeschreven minimale en maximale werken rusttijdennormen meer zeggenschap krijgen. Dit laatste vraagt om enige toelichting. In de nieuwe werken rusttijdenregeling zijn de grenzen aangegeven waaraan zowel de commandant als de MC zich hebben te houden bij het maken van afspraken over werken rusttijden. De regeling maakt daarin onderscheid tussen standaarden overlegnormen. De standaardnormen vormen het uitgangspunt, gelden dus als de standaard. De overlegnormen zijn iets ruimer geformuleerd en geven de maximum grens aan. De commandant, maar ook de MC, mogen niet buiten deze door de Arbeidstijdenwet gestelde grens opereren. De overlegnormen kunnen alleen door de commandant worden toegepast indien over deze toepassing overeenstemming is bereikt met de MC. De toepassing van de ruimte die de regeling biedt tussen de standaarden overlegnormen is met de invoering van de nieuwe werken rusttijdenregeling onderwerp van overleg geworden. Dit betekent dat, indien de commandant in een rooster één of meerdere overlegnormen wenst toe te passen, hij de noodzaak van die toepassing (extra) moet motiveren in zijn voorstel aan de MC. Wordt over de toepassing van die overlegnorm(en) in een rooster geen overeenstemming bereikt, dan kan dit leiden tot een geschillenprocedure. Tot de definitieve uitspraak, dient de commandant in het (nieuwe) rooster de standaardnorm(en) te hanteren. Belangrijk is hierbij aan te geven dat in de praktijk dikwijls zal blijken dat, door toepassing van een overlegnorm, juist beter is in te spelen op de bestaande werkwijze. Hierdoor is voor het personeel een meer op maat gesneden rooster te realiseren. Door gebruik te maken van een combinatie van standaarden overlegnormen is het mogelijk betere roosters te ontwerpen, zowel naar de zijde van de organisatie (bedrijfsvoering), als naar de kant van het personeel (acceptabele roosters). OVERLEGRUIMTE CDT EN MC OVERLEGRUIMTE CDT EN MC overlegnorm standaardnorm Wat zijn die standaarden overlegnormen? De in de werken rusttijdenregeling opgenomen standaarden overlegnormen stellen zoals gezegd de grenzen bij het vaststellen van de werken rusttijden voor de defensieambtenaar. De overlegnormen zijn daarbij, ten opzichte van de standaardnormen, iets ruimer geformuleerd. Het gebruik van standaarden overlegnormen in de werken rusttijden draagt bij tot een evenwichtige verhouding tussen werken en rusten. In de werken rusttijdenregeling is een veelheid aan normen opgenomen. De belangrijkste daarvan zijn: de maximum arbeidsduur voor dagen nachtdiensten per dienst en per week; de minimum rusttijden per dag en per week; de minimum duur van pauzes; het minimum aantal zondagen dat niet mag worden gewerkt; de maximum verlenging van de arbeidsduur voor dagen nachtdiensten per dag en per week; het maximum aantal nachtdiensten per 4 en 13 weken, en de maximum periode van consignatie. Niet voor alle normen geldt een afzonderlijke standaarden overlegnorm. Zo geldt bijvoorbeeld voor de minimum rusttijden alleen een standaardnorm en voor de maximum verlenging van de arbeidsduur alleen de overlegnorm. Bij Defensie worden werken rusttijden vastgelegd in roosters. Deze zijn kortweg te onderscheiden in twee typen: het standaard(dagdienst)rooster en het continu- en ploegendienstrooster. Voor beide vormen staan hieronder de belangrijkste standaarden overlegnormen zoals die zijn opgenomen in de nieuwe werken rusttijdenregeling van AMAR en BARD. 2

3 Standaard- en overlegnormen voor defensiepersoneel werkzaam in een standaard(dagdienst)rooster STANDAARDNORM OVERLEGNORM MAXIMUM ARBEIDSDUUR DAGDIENST arbeidsduur per dienst 9 uur 10 uur arbeidsduur per week 45 uur geen norm arbeidsduur per 4 weken geen norm gemiddeld 50 uur per week (200 uur) arbeidsduur per 13 weken gemiddeld 40 uur per week (520 uur) gemiddeld 45 uur per week (585 uur) MINIMUM RUSTTIJDEN dagelijkse rust 11 uur per 24 uur (éénmaal per periode hier geldt geen overlegnorm van een week mag deze 11 uur worden ingekort tot 8 uur) wekelijkse rust 36 uur per periode van aaneengesloten hier geldt geen overlegnorm 7 x 24 uur, of 60 uur per periode van aaneengesloten 9 x 24 uur (éénmaal per periode van 5 weken mag deze 60 uur worden ingekort tot 32 uur) MAXIMUM ARBEIDSDUUR hier geldt geen standaardnorm de commandant kan deze overlegnorm BIJ VERLENGDE toepassen zonder dat daarover ARBEIDSDUUR DAGDIENST overeenstemming behoeft te worden bereikt met de MC arbeidsduur per dienst arbeidsduur per week arbeidsduur per 13 weken 12 uur 60 uur gemiddeld 48 uur per week (624 uur) PAUZE (tijdsruimte van minimaal 15 minuten) ongeacht de arbeidsduur per dienst: arbeidsduur per dienst > uur minimaal 30 minuten minimaal 30 minuten (mag worden arbeidsduur per dienst > 8 uur minimaal 45 minuten, waarvan opgesplitst in 2 x 15 minuten) 30 minuten aaneengesloten arbeidsduur per dienst > 10 uur minimaal 60 minuten, waarvan 30 minuten aaneengesloten Vanwege de leesbaarheid van deze folder kunnen hier niet alle normen worden behandeld. Ter verduidelijking wordt daarom alleen ingegaan op de norm voor de arbeidsduur dagdienst en de verlengde arbeidsduur dagdienst, oftewel het maximum aantal uren dat tijdens een dagdienst mag worden gewerkt. De standaardnorm arbeidsduur dagdienst schrijft voor dat ten hoogste 9 uur werkzaamheden per dagdienst mogen worden verricht en per week ten hoogste 45 uur. Daarmee kan een weekrooster van 5 maal 9 uur worden vastgesteld. Over een periode van 13 weken geldt een maximum van gemiddeld 40 uur per week. Indien de overlegnorm arbeidsduur dagdienst zou worden toegepast geldt: ten hoogste 10 uur per dagdienst, ten hoogste gemiddeld 50 uur per week over 4 weken, en ten hoogste gemiddeld 45 uur per week over 13 weken. De hiervoor genoemde normen per dag, per week en per 13 weken moeten in onderling verband worden gezien. Dit betekent dat indien bij de toepassing van de standaardnorm in een bepaalde week bijvoorbeeld 43 uur aan werkzaamheden wordt verricht, dit aantal uren over een aaneengesloten periode van 13 weken moet zijn teruggebracht tot een gemiddelde van 40 uur per week. Bij de vaststelling van het rooster dient daarmee rekening te worden gehouden. In de hiervoor genoemde maximum arbeidsduur is de voorgeschreven tijdsduur voor de verplichte pauze(s) niet verwerkt. Pauze wordt immers niet als arbeid en dus niet als arbeidsduur aangemerkt. Joop van Dam werkt als monteur bij een logistiek-squadron. Hij heeft met zijn squadroncommandant afgesproken dat hij werkt van uur tot uur, vervolgens 2 uur pauzeert, en daarna weer werkt van uur tot uur. Op deze manier heeft Joop tussen de middag tijd om met zijn vrouw en kinderen te lunchen. Joop s werktijd bedraagt uur (arbeidsduur + pauze). De arbeidsduur van Joop bedraagt uur voor die dagdienst. Zijn arbeidsduur valt ruim binnen de standaardnorm voor de arbeidsduur van een dagdienst (9 uur) en de pauze (minimaal 45 minuten, waarvan 30 minuten aaneengesloten). 3

4 13 uur in elke 24 uur (d 60 uur per week gemiddeld 45 uur per w uur valt dan bedraagt de Indien zich situaties voordoen waarbij langer moet worden gewerkt dan de voor het rooster afgesproken standaard- of overlegnorm (9 of 10 uur per dagdienst), dan wordt de toepassing van de overlegnorm van de verlengde arbeidsduur dagdienst belangrijk. Hiermee kan de defensieambtenaar ten hoogste 12 uur per dagdienst, ten hoogste gemiddeld 60 uur per week, en ten hoogste gemiddeld 48 uur per week over 13 weken werkzaamheden worden opgedragen. Opgemerkt wordt dat het langer werken dan de voor dat rooster afgesproken standaard- of overlegnorm slechts is beperkt tot incidentele situaties waarbij sprake is van onvoorziene wijzigingen in het werkaanbod. De verlenging van de arbeidsduur kan en mag geen structureel karakter aannemen. MAXIMUM ARBEIDSDUUR NACHTDIENST arbeidsduur per dienst arbeidsduur per week arbeidsduur per 4 weken arbeidsduur per 13 weken MAXIMUM ARBEIDSDUUR BIJ VERLENGDE ARBEIDSDUUR NACHTDIENST STANDAARDNORM 8 uur 45 uur geen norm gemiddeld 40 uur per wee Hier geldt geen standaard Kapitein Karel van Noort werkt volgens een standaarddagdienstrooster dat is gebaseerd op een 38 urige werkweek. Voor dit rooster is afgesproken dat de overlegnorm voor de arbeidsduur dagdienst geldt (ten hoogste 10 uur per dagdienst). Karel is op donderdag voor een dagdienst met een arbeidsduur van 8 uur ingeroosterd. Door omstandigheden moet hij 10 uur werken. Omdat Karel s maximum arbeidsduur 10 uur per dagdienst mag zijn, is er voor de werken rusttijdenregeling geen sprake van verlengde arbeidsduur. Voor Karel telt hier wel 2 uur overwerk. Deze uren moeten in beginsel worden verroosterd. Indien aan het einde van de meetperiode sprake is van overschrijding van de gemiddelde arbeidsduur van 38 uur per week, kan Karel aanspraak maken op een overwerkvergoeding (VROB). Omdat volgens de werken rusttijdenregeling de roosters bij Defensie moeten zijn gebaseerd op een gemiddelde arbeidsduur van ten hoogste 38 uur per week behoeft voor een dagdienstrooster, dat in de regel uitgaat van een 5-daagse werkweek, nauwelijks gebruik te worden gemaakt van de overlegnorm voor de arbeidsduur dagdienst (10 uur per dagdienst). Dat kan anders zijn bij continu- en ploegendienstroosters. Daar zal in de praktijk wellicht wel een noodzaak kunnen bestaan om gelet op de taken, de werkwijze en de formatie van de organisatie, of het tot stand brengen van draaibare roosters, van één of meer overlegnormen gebruik te maken. Standaard- en overlegnormen voor defensiepersoneel werkzaam in een continu- en ploegendienstrooster In continu- en ploegendienstroosters worden door defensiepersoneel op ongebruikelijke uren, zoals s avonds, s nachts en in het weekend, werkzaamheden en diensten verricht. Zowel dagdiensten, nachtdiensten, consignatiediensten, aanwezigheidsdiensten als piketdiensten kunnen deel uit maken van een dergelijk rooster. Een nachtdienst wordt in de werken rusttijdenregeling gedefinieerd als een dienst waarin de uren tussen uur en uur geheel of gedeeltelijk zijn opgenomen. Omdat aan nachtdiensten extra risico s zijn verbonden voor de veiligheid, gezondheid en welzijn van het personeel, zijn voor nachtdiensten strengere normen vastgesteld. In vergelijking met arbeidsduur per dienst arbeidsduur per week arbeidsduur per 13 weken AANVULLENDE REGELS VOOR NACHTDIENSTEN Minimum rusttijd na een nachtdienst die eindigt ná uur Minimum rusttijd na een reeks van ten minste 3 nachtdiensten Maximum aantal nachtdiensten Maximum aantal achtereenvolgende nachtdiensten ZONDAGSARBEID CONSIGNATIE(DIENST) Consignatie is een tijdruimte tussen twee elkaar opeenvolgende dagdiensten of tijdens een pauze, waarin die militair/ambtenaar uitsluitend verplicht is bereikbaar te zijn om in geval van onvoorziene omstandigheden op oproep zo spoedig mogelijk werkzaamheden te verrichten AANWEZIGHEIDSDIENST De aanwezigheidsdienst is een aaneengesloten tijdruimte van ten hoogste 24 uren, waarin de militair/ambtenaar, zo nodig naast het verrichten van de reguliere werkzaamheden, consignatie wordt opgelegd waarbij die militair/ambtenaar verplicht is op de werkplek aanwezig te zijn om op oproep zo spoedigde 14 uur 48 uur 10 per 4 weken en 25 per 16 per 4 weken indien de of op uur eindigen 5 indien de nachtdiensten 6 indien de nachtdiensten eindigen ten minste 26 vrije zonda 52 weken in elke aaneengesloten pe consignatie worden opge vóór en ná een nachtdien indien consignatiedienste 13 uur in elke 24 uur (d 60 uur per week gemiddeld 45 uur per w uur valt dan bedraagt de de maximum duur van de in een periode van een we in een periode van 13 we indien aanwezigheidsdien 4

5 ek (520 uur) norm OVERLEGNORM 9 uur geen norm gemiddeld 50 uur per week (200 uur) gemiddeld 40 uur per week (520 uur) de commandant kan deze overlegnorm toepassen zonder dat daarover overeenstemming behoeft te worden bereikt met de MC een dagdienst geldt voor een nachtdienst een kortere maximum arbeidsduur per dienst en heeft de defensieambtenaar na het verrichten van een nachtdienst recht op een langere onafgebroken rusttijd. Tevens gelden voor nachtdiensten normen die het aantal nachtdiensten over een bepaalde periode, en in een aaneengesloten reeks, beperken. Ook gelden normen die een verplichte lange rusttijd na een reeks van nachtdiensten oplegt. In het schema hiernaast treft u in aanvulling op, en in een aantal gevallen in afwijking van, de normen voor dagdiensten (zie pagina 3), de normen voor het verrichten van nachtdiensten en voor het werken op de zondag aan. 10 uur 60 uur gemiddeld 40 uur per week (520 uur) 14 uur (eenmaal per periode van een week in te korten tot 8 uur) hier geldt geen overlegnorm 13 weken 28 per 13 weken nachtdiensten vóór 52 per 13 weken indien de nachtdiensten vóór of op uur eindigen ná uur eindigen 7 (ongeacht het tijdstip waarop de nachtdienst eindigt) vóór of op uur Sergeant-majoor Hans de Vries heeft met een collega afgesproken een dienst te ruilen, waardoor Hans na zijn ochtenddienst s avonds de nachtdienst in zal gaan. De ochtenddienst eindigt om uur en de nachtdienst begint om uur. De afgelopen weken heeft hij steeds zijn dagelijkse onafgebroken rusttijd van 11 uur genoten. Zoals uit het overzicht blijkt is het toegestaan de dagelijkse onafgebroken rusttijd één keer per week te verkorten tot 8 uur. De ochtenddienst loopt echter uit, Hans werkt 1 uur langer. Hij gaat pas om uur naar huis. s Avonds gaat Hans volgens afspraak om uur de nachtdienst in. Hier overschrijdt hij echter de rusttijdnorm. Hans heeft namelijk minder dan 8 uur gerust tussen beide diensten. De commandant is in deze gevallen verantwoordelijk. Zou Hans een uur later begonnen zijn aan zijn nachtdienst (dus om uur), dan zou dit niet in strijd zijn geweest met de rusttijdnorm. gen per periode van hier geldt geen overlegnorm riode van 4 weken, mag ten minste 2x een aangesloten periode van een week geen legd st mag geen consignatie worden opgelegd n zijn opgenomen in het rooster, dan bedraagt de maximum arbeidsduur: it is de reguliere arbeid plus eventueel overwerk, en de arbeid bij oproep) eek over 13 weken; indien de dienst geheel of gedeeltelijk tussen uur en e maximum arbeidsduur gemiddeld 40 uur per week over 13 weken aanwezigheidsdienst bedraagt 24 uur eek kunnen ten hoogste 3 aanwezigheidsdiensten worden opgelegd ken kunnen ten hoogste 26 aanwezigheidsdiensten worden opgelegd sten zijn opgenomen in het rooster, dan bedraagt de maximum arbeidsduur: it is de reguliere arbeid plus eventueel overwerk, en de arbeid bij oproep) eek over 13 weken; indien de dienst geheel of gedeeltelijk tussen uur en e maximum arbeidsduur gemiddeld 40 uur per week over 13 weken Voor het verrichten van werkzaamheden in een continu- of ploegendienstrooster biedt de werken rusttijdenregeling een aantal bijzondere normen die op een aantal punten van de in de vorige schema s opgenomen (overleg)normen afwijken of deze aanvullen. Zo is het mogelijk om op de zaterdag, zondag en de feest- of gedenkdagen in dag- of nachtdienst 11 uur werkzaamheden te verrichten. Hierdoor zijn in het weekend 12-uurs dag- of nachtdiensten (met inbegrip van 1 uur pauze) in te roosteren. Voorts is de verplichte wekelijkse rusttijd te verschuiven naar een cyclus van 11 aaneengesloten dagen in plaats van 7 dagen. Voor toepassing van afwijkende normen in continu- en ploegendienstroosters zal de commandant eerst overeenstemming moeten bereiken met zijn MC. De MC van het Marine bewakingskorps stelt de commandant voor om op zater-, zon-, feest- en gedenkdagen (ZZF-dagen) voor de ploegendienst 12-uurs diensten in te roosteren. Hiervoor dient gebruik te worden gemaakt van de overlegnorm in het BARD/AMAR die de mogelijkheid biedt om voor continu- en ploegendiensten op ZZF-dagen 11 uur arbeid in te roosteren. Met inbegrip van de voorgeschreven minimale pauze van 60 minuten zijn diensten met een werktijd van 12 uur in te roosteren. Op ZZF-dagen is daardoor met 2 in plaats van 3 ploegen de klok rond te draaien. Aan het betrokken bewakingspersoneel zullen zo minder diensten in het weekend worden opgedragen. Wat is in de werken rusttijdenregeling geregeld over het verrichten van consignatie(diensten)? In de werken rusttijdenregeling in het AMAR is opgenomen dat de commandant de militair diensten kan opdragen. Met het 5

6 begrip diensten wordt bedoeld: activiteiten die zijn vereist voor het functioneren van de militaire organisatie. Diensten worden door de bevelhebber ingesteld. Het gaat hierbij om militaire diensten, zoals de (Onder)officier van dienst bij de KL, de Officier van basisdienst bij de KLu en de dienst van (Onder)officier van de wacht bij de KM. Het karakter van de dienst kenmerkt zich door beschikbaar- en bereikbaarheid van de militair op de werkplek of thuis, waarbij hij, indien nodig, werkzaamheden verricht. Deze diensten worden ingeroosterd als consignatie, een aanwezigheidsdienst of piket. Consignatie wordt in de regel niet op de werkplek verricht, maar thuis. Daarentegen wordt aanwezigheidsdienst of piket, eventueel in combinatie met regulier aan de functie verbonden werkzaamheden, op de werkplek verricht. In de werken rusttijdenregeling zijn voor deze zogenoemde beschikbaarheids- en bereikbaarheidsdiensten specifieke werken rusttijdennormen opgenomen. In het schema op de vorige pagina staan de normen voor het verrichten van consignatie en een aanwezigheidsdienst opgenomen. Deze normen gelden ook voor de burgerambtenaar die consignatie of een aanwezigheidsdienst wordt opgedragen, zoals de ambtenaar werkzaam bij het Korps Marinebrandweer. Zijn er bijzondere bepalingen voor vrouwelijke medewerkers? Voor vrouwelijke defensieambtenaren zijn in de werken rusttijdenregeling een aantal extra beschermende normen opgenomen voor de zwangerschapsperiode en tijdens de periode na de bevalling. Zo heeft de zwangere defensieambtenaar recht op extra pauze s, die als arbeidsduur worden (mee)gerekend, en op een regelmatig werken rusttijdenpatroon. Dit laatste betekent onder meer dat geen overwerk en nachtdiensten mogen worden opgedragen. Dit geldt ook gedurende de periode van 6 maanden na de bevalling. Bovendien is het niet toegestaan de vrouwelijke defensieambtenaar werkzaamheden of diensten op te dragen in een periode van 28 dagen voor de vermoedelijke datum van bevalling en 42 dagen hier na. Ten slotte heeft de vrouwelijke defensieambtenaar die een kind borstvoeding geeft, gedurende de eerste 9 levensmaanden van het kind, een voedingsrecht. De tijd dat wordt gevoed, wordt tot maximaal een kwart van de arbeidsduur van de ingeroosterde werkdag aangemerkt als arbeidsduur. Is de werken rusttijdenregeling in elke situatie van toepassing? Gelet op de bijzondere taakstelling van de defensie-organisatie zal het duidelijk zijn dat de in de werken rusttijdenregeling opgenomen beschermende normen niet altijd van toepassing kunnen zijn. Onverkorte toepassing van de regeling zou immers de operationele taakuitvoering van de krijgsmacht onaanvaardbaar belemmeren. Daarom zijn in de regeling een aantal algemene uitzonderingsbepalingen opgenomen die de daarin opgenomen normen bijna volledig buiten werking stellen. Algemene uitzonderingsbepalingen zijn onder meer van toepassing in buitengewone omstandigheden die leiden tot een daadwerkelijke inzet van de krijgsmacht voor de landsverdediging of de verdediging van bondgenootschappelijk gebied. Bovendien wordt de regeling buiten werking gesteld indien de krijgsmacht voor vredes- of humanitaire operaties wordt ingezet, maar ook bij rampen of steunverlening in het kader van het openbaar belang. In het laatste geval kan worden gedacht aan assistentie bij de bestrijding van het mond- en klauwzeervirus, de vuurwerkramp in Enschede en inzet bij wateroverlast e.d. In dergelijke gevallen gelden de beschermende normen van de werken rusttijdenregeling niet. Ook is de werken rusttijdenregeling niet van toepassing op de defensieambtenaar die wordt ingezet voor taken die direct betrekking hebben op die inzet, zoals noodzakelijke operationele en logistieke voorbereidingen. Ten slotte geldt nog een algemene uitzonderingsbepaling bij varen, vliegen, oefenen, en activiteiten die hier rechtstreeks betrekking op hebben. Adjudant Jac Gerritsen is Hoofd van een bewakingsvlucht. Hij verricht zijn functie in een continu- en ploegendienstrooster. Voor zijn rooster geldt de standaardnorm voor nachtdiensten, namelijk ten hoogste 8 uur per nachtdienst, 45 uur per week en gemiddeld 40 uur per week over een periode van 13 weken. Aansluitend op een ingeroosterde nachtdienst start de oefening Late at Work, waaraan Jac deelneemt. De oefening duurt 4 dagen. Gedurende de oefening geldt een uitzonderingsbepaling op de werken rusttijdennormen. Ten behoeve van het doorrekenen van de arbeidsduur over een langere periode (1 week en 13 weken) wordt voor de periode dat Jac heeft geoefend uitgegaan van de uren waarvoor hij voor zijn normale dagelijkse werkzaamheden stond ingeroosterd. Ongeacht de mogelijkheden die de regeling biedt om de algemene uitzonderingsbepalingen toe te passen, waarbij de beschermende normen buiten werking worden gesteld, dient hiermee wel verstandig te worden omgegaan. De toepassing van deze bepalingen is bedoeld voor situaties waarbij het handhaven van de beschermende normen een goede operationele taakuitvoering van de krijgsmacht, of de voorbereiding daarop, in de weg staat. Echter ook in een dergelijke situatie dient het belang van evenwicht tussen werk en rust niet uit het oog te worden verloren. Immers een goede balans tussen werk en rust is ook tijdens een daadwerkelijke inzet en bij varen, vliegen en oefenen, van belang voor een voortgaande inzet van betrokken personeel. Geldt de regeling voor alle defensiemedewerkers? Op een beperkt deel van het defensiepersoneel is de werken rusttijdenregeling niet van toepassing, zoals de defensieambtenaar die een initiële, bij- of omscholingopleiding volgt aan een militaire of civiele onderwijsinstelling. Het volgen van een opleiding of cursus wordt in de arbeidstijdenwetgeving niet als arbeid aangemerkt. Daarnaast is uitgezonderd de groep vanaf het rangsniveau majoor of salarisschaalniveau 11 die uitsluitend of in hoofdzaak leiding geven, de groep van hoger personeel vanaf het rangsniveau luitenant-kolonel of salarisschaalniveau 13 en de kleine groep van medisch specialisten. Voor deze categorieën wordt uitgegaan van een eigen verantwoordelijkheid bij het voorkomen van persoonlijke overbelasting, waarbij zij, gelet op hun positie in de organisatie, geacht worden meer invloed te hebben op hun werken rusttijden. Bovendien is defensiepersoneel in internationale functies uitgesloten van de toepassing van de werken rusttijdenregeling. 6

7 Het gaat hier om defensiepersoneel tewerkgesteld bij bijvoorbeeld een NAVO-hoofdkwartier of ambassade. Zij volgen de werken rusttijdenregeling van het internationale onderdeel waar zij zijn geplaatst. Hier wordt dus niet bedoeld de defensieambtenaar, geplaatst in de NASAG-organisatie op de Duitse legerplaats Seedorf, of de militair geplaatst op de Nederlandse Antillen. Deze ambtenaren zijn geplaatst op een nationale functie en vallen onder de werken rusttijdenregeling van AMAR en BARD. Ook geldt een uitzondering voor brandweerpersoneel gedurende de periode dat zij wordt ingezet bij brandbestrijding of bij ongevallen. Het zal duidelijk zijn dat in dit soort situaties het blussen van brand een hoger belang dient dan het bereiken van de doelstelling van de werken rusttijdenregeling. Dit geldt overigens ook voor de wachtmeester van de KMar die bijvoorbeeld op politiepatrouille aan het einde van zijn dienst wordt geconfronteerd met bijvoorbeeld een roofoverval. In die situatie zal op dat moment zijn optreden een hoger belang dienen dan het mogelijk overschrijden van zijn maximale arbeidsduur. Welke verplichtingen stelt de werken rusttijdenregeling aan de commandant? Allereerst verplicht de werken rusttijdenregeling de commandant een beleid te voeren dat redelijkerwijs rekening houdt met persoonlijke omstandigheden van het personeel. Dit beleid wordt door hem vastgelegd in een onderdeelswerk- en rusttijdenregeling. Na bespreking met en instemming van de MC, wordt de regeling bekend gesteld. Daarnaast stelt de commandant de met de MC overeengekomen roosters tijdig en schriftelijk bekend aan het betrokken personeel. Bovendien is de commandant verplicht een deugdelijke registratie van werken rusttijden van het personeel te voeren. Het gaat hierbij enerzijds om de registratie van de vastgestelde werken rusttijden in roosters, anderzijds om de registratie van de individuele realisatie van die werken rusttijden. Het gaat bij deze verplichting om de registratie van de feitelijk gewerkte uren en de feitelijk genoten rusttijd, waarbij ook de overwerkuren, de gewerkte uren tijdens een consignatieof aanwezigheidsdienst en de genoten pauzes moeten worden geregistreerd. Deze registratie dient het toezicht op de naleving van de werken rusttijdenregeling door de Arbeidsinspectie mogelijk te maken. Verandert er veel met de inwerkingtreding van de werken rusttijdenregeling? Op grond van het voorgaande zou de indruk kunnen ontstaan dat door de inwerkingtreding van de nieuwe werken rusttijdenregeling veel gaat veranderen. Dit zal in de praktijk echter meevallen. De vele regels en normen, opgenomen in de werken rusttijdenregeling, zijn veelal een bevestiging van de huidige praktijk. Dit komt omdat de Arbeidstijdenwet al sinds 1 januari 1997 op het defensiepersoneel van toepassing is. Sinds die tijd gold bij Defensie een voorlopige werken rusttijdenregeling, afgeleid van diezelfde Arbeidstijdenwet en de daarin opgenomen normen. Het merendeel van de huidige roosters voldoet daarom aan de nieuwe werken rusttijdenregeling met de daarin opgenomen (overleg)normen. Indien u op dit moment werkzaam bent in een standaard (dagdienst)rooster, zal u waarschijnlijk weinig tot niets merken van de invoering van de nieuwe werken rusttijdenregeling. De standaard (dagdienst)roosters voldoen naar verwachting aan de in de regeling opgenomen normen. Voor defensieambtenaren die werken volgens een continu- en ploegendienstrooster kan de invoering van de nieuwe werken rusttijdenregeling wel gevolgen hebben. In de nieuwe regeling staan, ten opzichte van de hiervoor genoemde voorlopige regeling, een aantal nieuwe (norm)bepalingen. Deze hebben veelal betrekking op het werken in continu- en ploegendiensten en arbeid in weekenden en op feest- en gedenkdagen. Dit biedt de commandant en de MC meer mogelijkheden om continu- en ploegendienstroosters op maat te maken. In het overleg met de MC zal de commandant bezien of het aanpassen van bestaande roosters wenselijk of noodzakelijk is. Met de invoering van deze nieuwe werken rusttijdenregeling in AMAR en BARD zal het onderwerp van het vaststellen van de werken rusttijden nog duidelijker op de agenda van de commandant en de MC komen te staan. Voor verdere vragen kunt u terecht bij uw personeelsfunctionaris Productie: Directie Voorlichting, Monique van Rijen I.S.M. Directie Arbeidsvoorwaardenbeleid 7

8