Tijdschrift voor. Verloskundigen. juli/augustus e jaargang. Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

Transcriptie

1 Tijdschrift voor Verloskundigen Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen juli/augustus e jaargang

2 FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst. Telefoon: (0318) Voor onze locatie in Groningen zoeken wij een: ( fte) om onze nieuwe generatie verloskundigen met passie op te leiden. Heb jij een master, ben je een master aan het afronden of heb je de bereidheid om een master te volgen en herken je je in het onderstaande profiel? Kijk dan op: Studentgericht Betrokken Innovatief Ambitieus Motiverend Stimulerend Ambachtelijk Kennisdeler Je kan je belangstelling voor uiterlijk 31 juli kenbaar maken. Vanaf half augustus vinden de selectierondes plaats. Coachend Kwaliteitsgericht

3 TIJDSCHRIFT Boegbeeld 5 Wilvan Veen KNOV Bestuurlijke zaken 6 Jos Becker Hoff Trots en zelfverzekerd 7 Linda Rentes Beteken meer voor uw cliënten! 8 Diny Kolkman et al Vacature Bestuur KNOV 12 Een nieuw KNOV-standpunt 13 Josien de Boer, Alieke de Roon-Immerzeel PRNinsight: verschillen in episiotomiepercentages tussen eerstelijns verloskundigenpraktijken 15 Pien Offerhaus Vraag van de maand: spooknota s 18 Helpdesk@knov.nl Aankondiging ledencongres KNOV op 19 september Wie is zij in dat witte uniform en wat wil zij? 20 Ruth Hakkenberg Even voorstellen: Angelique Wils 22 WETENSCHAP Tendensen in de medicalisering van geboorte in Vlaanderen en Nederland 23 Wendy Christiaens et al Heeft de manier van bevallen invloed op het hervatten van seks na de bevalling? 29 Referaat van Joke Koelewijn Bevallen na een eerdere keizersnede en de rol van de klinisch verloskundige 30 Daphne Bergkotte-van der Putten, Anneke Kwee Niet-invasieve prenatale testen in Nederland 34 Lidewij Henneman et al Kennispoort-Verloskunde 37 ONDERWIJS Congres De zwangere centraal 43 Sarah Lips Homeopathie en verloskunde 44 Lilian Peters Interprofessioneel opleiden: noodzaak voor betere geboortezorg 47 Nic van Son, Joyce Kors Met de VSV carrousel op weg naar integrale zorg 49 Vroedvrouw op een roadtrip 50 Marjolein Faber Herregistratie voor Verloskundigen 52 Annemarie Lodder INNOVATIEF Handvatten voor integrale zorg 55 Marjolein Mensink PRAKTIJK MAMA! Beppie Benschop 58 Haptonomie in de zwangerschap 59 Wil van Veen Wat komt er uit de PAN? 62 Nieuwe ketenaanpak bij baby s die veel huilen 64 Laura Jansma Zwanger in de Big Apple 3 68 Maartje van Hoek INTERNATIONAAL Een toekomst in Ghana 69 Wil van Veen Ali B op de thee! 72 Blote Voeten Tocht Barneveld 73 BERICHTEN Nieuwe Media 74 Congres & Cursus 76 Personalia 79 3

4 Redactie Mariet van Diem, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers juli/augustus 2013 Mieke Aitink, Marianne P. Amelink-Verburg, Caroline Bax, Barbara Bekker, Margreet van Belzen, Daphne Bergkotte-vander Putten, Meike Beukema, Josien de Boer, Peter Buisman, Wendy Christiaens, Ton van de Coevering, Karlijn van Driel, Lidewij Henneman, Maartje van Hoek, Jos Becker Hoff, Laura Jansma, Joke Koelewijn, Diny Kolkman, Anneke Kwee, Guus Lachmeijer, Jeanette de Lange, Sylvia van der Lans, Sarah Lips, Marjolein Mensink, Marianne J. Nieuwenhuijze, Dick Oepkes, Pien Offerhaus, Lya den Ouden, Lilian Peters, Redactie Kennispoort Verloskunde, Linda Rentes, Alieke van Roon-Immerzeel, Henk van Ruitenbeek, Raymond de Vries, Margriet Weide, Angelique Wils, Charlotte CC de Winter- de Ree Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E: E: T: Facebook: Tijdschrift voor Verloskundigen Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: , F: E: Personeelsannonces Wil van Veen T: E: Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: E: Cross Media Nederland T: E: Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: 133,- per jaar (10 nummers); Europa 159,-; buiten Europa 186,-. Voor studenten (buitenlandse opleiding): 107,- Los nummer: 18,- Voorzitter KNOV Angela Verbeeten Foto s Henny van Nieuwpoort, Den Haag Carien van Leeuwen, Amsterdam, Frank Muller, ZorginBeeld, Nijmegen Sander van der Torren, Haarlem 2013 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: Oplage: 4100 ISSN Jeanette Zanting - de Lange is werkzaam als verloskundige in Westzaan. Tien jaar geleden was zij in verwachting van haar oudste zoon. In die periode volgde zij een beeldhouwcursus en maakte dit beeldje van mergel. Met een hoogzwangere buik rondde zij het beeld af. Haar gevoel bij het beeld is samen omdat zij zo het proces van zwangerschap, geboorte en ouderschap heeft mogen beleven met haar man en zoon. Lees ook het artikel Haptonomie in de zwangerschap, elders in dit tijdschrift Inzenden kopij en advertenties 19 augustus september

5 Agenda 10 juli 2013 TvV verschijnt 4 september 2013 TvV verschijnt 5 september 2013 PLAZA 9 september 2013 Kringvoorzittersoverleg 19 september 2013 Ledencongres KNOV 24 september 2013 Platform Klinisch verloskundigen 2 oktober 2013 TvV verschijnt 14 oktober 2013 Platform Internationaal uur Twin2twin uur Trekking Ali B. op de thee! 6 november 2013 TvV verschijnt 15 november 2013 Algemene Ledenvergadering 25 november 2013 Klankbordgroep PNS 29 en 30 november 2013 EMA-conferentie 2 december 2013 dag 1 training Kringbestuurders 3 december 2013 dag 2 training Kringbestuurders 10 december 2013 Platform Klinisch verloskundigen Op 1 juli 2003 mocht ik aantreden om tijdelijk, gedurende het resterende jaar, uw tijdschrift inhoud en vorm te geven. In mijn eerste nummer van september van dat jaar introduceerde ik direct een nieuwe rubriek: de maandelijkse column van de voorzitter, destijds Marian van Huis. De column droeg als titel Boegbeeld. In die column verhaalde Marian dat ik haar bij het kennismakingsgesprek had geconfronteerd met Hebammen, het verloskundig tijdschrift van onze oosterburen. Daarin stond en staat maandelijks een column van de voorzitter, boegbeeld van die vereniging. Ik had gevraagd en waar staat u? want in voorgaande nummers van het eigen tijdschrift had ik de KNOV-voorzitter niet kunnen ontdekken. De KNOV bleek een dergelijke traditie niet te kennen. Nu, na Marian van Huis, Sjaak Toet en Angela Verbeeten is er sprake van traditie. De voorzitter, boegbeeld van de vereniging, opent maandelijks de rubriek van de KNOV. Sinds 14 juni hebben we een nieuw boegbeeld en een nieuwe vice-voorzitter. Linda Rentes en Mieke Beentjes. Elkaar aanvullend hebben zij het potentieel in zich om samen met de andere bestuurders de KNOV te versterken en een slag vaardig team te zijn. Dat is nodig, want de KNOV (en dat bent u!) staat in de komende drie jaar voor belangrijke ontwikkelingen en daarmee samenhangende keuzes rond de zwangere cliënt en haar verloskundige. Ik schrijf potentieel, wat betekent met de mogelijkheid om te worden. Je kunt immers de potentie hebben om een goede voorzitter te zijn, omdat je een sterk, goed ingewerkt en vakbekwaam persoon bent die de dossiers kent, maar je kunt volledig mislukken omdat je niet gedragen wordt door een achterban. Anders gezegd: hoe sterk is het schip - de vereniging - achter het boegbeeld en nog belangrijker: hoe zorg je voor een sterk schip? Een sterk schip heeft een zware kiel die aan de voorzijde eindigt in het boegbeeld. De ribben of spanten van het schip geven het zijwaartse kracht, de scheepshuid maakt het schip waterdicht. U mag met uw eigen fantasie bedenken wie welke rol heeft, maar alle leden van de KNOV vormen samen het schip, achter het boegbeeld. Wat moet u dan doen om deel uit te maken van een sterk schip? Diversiteit is een groot goed. Ideeën van anderen toetsen aan je eigen denkbeelden, daar wordt een ieder beter van. Dat verheldert ieders kijk op een steeds veranderende werkelijkheid. De vereniging kent gelukkig veel diversiteit. Maar naar buiten bent u deel van één schip. Onze standpunten krijgen vorm in discussie in kring, regio en Algemene Ledenvergadering. Vooral die laatste kan echt wel wat meer bruis gebruiken en ook mag daar wel wat meer tijd voor discussie worden ingeruimd. Jakkeren door een overvolle agenda komt die discussie en daarmee de besluitvorming niet ten goede. En voor u zelf? Wees kritisch naar uzelf en de vereniging, maar focus niet louter op wat niet goed gaat. Laat u niet lenen voor uitspraken die niet in het belang van allen zijn. We moeten het samen doen, ieder vanuit de eigen positie en met de eigen bekwaamheid. Samen vormen we een schip, sterk genoeg voor de uitdagingen van de toekomst. En er valt nog genoeg te kiezen! Hopelijk is er ook een ruime keus aan kandidaten voor de functie van bestuurslid wetenschap en onderwijs. Fijne zomer! Wil van Veen 5

6 Afscheid en welkom De Algemene Ledenvergadering op 14 juni jongstleden was tegelijkertijd een warm welkom als een hartelijk afscheid. Want we hebben een nieuwe voorzitter! Na het vergaderen was er een leuk middagsymposium over allerlei internationale verloskundige ontwikkelingen. De receptie aansluitend ter gelegenheid van het afscheid van Angela Verbeeten als onze voorzitter was voor haar onvergetelijk. Het bestuur heeft s avonds samen met enkele getrouwen van de werkorganisatie in een wat intiemere sfeer bij een diner afscheid genomen van Carien van Leeuwen, Amsterdam Henny van Nieuwpoort, Den Haag Mieke Beentjes, vice voorzitter KNOV Angela en natuurlijk stil gestaan bij de benoeming van Linda Rentes, onze nieuwe voorzitter en Mieke Beentjes onze nieuwe vice-voorzitter. Ook in de nieuwe samenstelling heeft het bestuur onveranderd ambitie en ver - trouwen in de ontwikkelingen van de verloskundige zorg. Tuchtzaak Een ander event betreft de tuchtzaak tegen enkele verloskundigen over zorgverlening buiten de afgesproken richtlijnen en afspraken. Het bestuur respecteert het uitgangspunt om, zolang een zaak bij de tuchtrechter ligt, geen uitlatingen over de zaak te doen. De voorlopige lijn die is gekozen, treft u op onze website. Het onder liggende thema vraagt om een maatschappelijk debat met als start een invitational conference waarvoor deskundigen vanuit diverse expertisegebieden zullen worden uitgenodigd. Hierover wordt u later uiteraard geïnformeerd. sfeer een aantal zaken besproken die in het Friese land spelen. Een punt van voortdurende aandacht betreft de herinrichting van het zorglandschap in het door de zorgverzekeraar De Friesland getrokken project Friesland voorop. Vooral de mogelijke veranderingen voor de ziekenhuiszorg in het bijzonder de acute verloskundige zorg staan hierin centraal. In de kring is ook gesproken over de wijze waarop zij zelf is georganiseerd, waarbij grote afstanden belemmerend werken op de gewenste en noodzakelijke collectieve(re) slagkracht. Natuurlijk blijft een doorn in ieders oog de wijze waarop het proces van contracteren met de zorgverzekeraars zich afspeelt waarbij nog steeds het tekenen bij het kruisje als deprimerend wordt ervaren. Tot slot verwoordde een van de aanwezige kringbestuurders uit Sneek, die meedoet in het project centering pregnancy, deze werkwijze als de allerbeste ambassadrice van Friesland voor ons en haar collega s. We zijn weer een stuk wijzer, kring Friesland bedankt, met respect voor jullie inzet! Actueel (pilot integrale zorg en AMvB bevoegdheden), INCAS II De eerste pilot integrale zorg, in lijn met de KNOV-visie, is een feit. Onder regie van het onderzoeksinstituut EMGO van de VU Amsterdam gaan verloskundigen in Tilburg samen met onder andere het Tweestedenziekenhuis en de daar werkzame gynaecologen van start. Deze eerste pilot wordt gesteund door zorgverzekeraar VGZ. Besprekingen over nog minimaal drie andere pilots lopen nog en zijn zeker kansrijk. Algemene Maatregel van Bestuur De Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB), die de extra bevoegdheden regelt voor verloskundigen, op grond waarvan lachgas, steriele waterinjectie en anticonceptie gedurende de kraamperiode, kunnen worden voorgeschreven, is vertraagd. Een algemene wet (zgn. Veegwet) waarin meerdere BIG gerelateerde zaken worden geregeld, zal pas na het zomerreces in beide Kamers der Staten-Generaal worden behandeld en pas daarna kan de minister de AMvB slaan. Jos Becker Hoff Werkbezoek kring Friesland Een delegatie van het bestuur heeft een werkbezoek afgelegd in Leeuwarden bij de kring Friesland. Met een zeer gastvrij onthaal zijn in een open en constructieve 6

7 Op 14 juni jongstleden heeft Angela Verbeeten, tijdens een druk bezochte Algemene Ledenvergadering (ALV), - die mij in ruime meerderheid het vertrouwen heeft gegeven - de voorzittershamer van de KNOV aan mij overgedragen. Blij ben ik met de steun die ik heb mogen ervaren tijdens de verkiezing en ik ga met veel enthousiasme de komende jaren tegemoet in mijn nieuwe rol als jullie voorzitter. In deze nieuwe functie heb ik mijzelf de volgende vragen gesteld. Hoe zien de wereld en mijn wereld eruit nu ik voorzitter van de KNOV ben? Is er iets veranderd? In zijn algemeenheid en zwart wit gesteld, kun je zeggen dat mensen of veranderingsgezind of behoudend zijn. Ik behoor tot de categorie mensen die veranderingen fascinerend vinden. Daarom volg ik nu een masterclass Veranderkunde. Ik dacht hiermee te leren hoe ik veranderingen zou kunnen sturen. Helaas! Na zes colleges is een belangrijke les dat grote veranderingen zich bijzonder slecht laten sturen en dat trends en bewegingen al veel langer bezig zijn. Veel veranderingen worden pas als zodanig herkend, als zij hebben plaatsgevonden! Met het overnemen van de voorzittershamer realiseer ik mij dat ik verantwoordelijkheid draag om leiding te geven aan onze beroepsgroep en dat van mij verwacht wordt lijnen uit te zetten voor de toekomst. Een toekomst die in haar aanloop bol staat van veranderingen. Er staan lijnen uit die richting geven aan een betere verloskundige zorg, vanuit de overtuiging dat verloskundigen daarin de centrale positie hebben en moeten houden. Niet in de laatste plaats omdat cliënten dat ook wensen. Ik realiseer mij ook het volgende. Een belangrijke persoonlijke verandering vond tien jaar geleden plaats toen ik, samen met vijf verloskundige praktijken, de Stichting Verloskundigen BovenMaas oprichtte. Sinds dat moment combineer ik mijn werk in de eerstelijns praktijk met veel bestuurlijk werk. Mijn werk en ervaring zullen mij vast helpen in mijn nieuwe taak als voorzitter. Tijdens de ALV vroegen collega s terecht aandacht voor de teruglopende cijfers van de thuisbevalling. Ook vervolgvragen zijn relevant, zoals: is deze terugloop een gevolg van alle negatieve publiciteit van de afgelopen jaren? Is de angstcultuur daar weer een gevolg van? Of is de verandering feitelijk al veel langer aan de gang? Wij weten allemaal dat de verandering al langer aan de gang is. Maar wij zijn ons ook bewust dat wij deze cijfers niet verder kunnen laten teruglopen. De thuisbevalling moet sowieso als keuzemogelijkheid voor de zwangere vrouw blijven bestaan. Dat kan alleen als wij ons blijven inzetten voor de thuisbevalling als een veilige en goede keuze is voor moeder en kind. Ons adagio blijft: in de eerste lijn wat kan, in de tweede lijn wat moet! Meer dan ooit moeten wij ons bewust worden van onze gezamenlijke kracht en invloed als samenwerkende verloskundigen in de eerste en tweede lijn. Hierin - en in de fysiologische benadering - ligt de sleutel voor de beste zorg voor moeder en kind. Ik beschouw dit dan ook als een belangrijke taak en verantwoordelijkheid voor mij en het bestuur van de KNOV. Deze taak op mij nemen kan alleen succesvol worden als wij gezamenlijk, in verbinding met elkaar, onze doelen nastreven. Waarbij ons grootste doel is: optimale verloskundige zorg met de beste zorg voor moeder en kind. Twee tijdschriften terug had ik het in een interview over trots en zelfverzekerd. Dat sloeg natuurlijk op ons. Veranderingen zien wij vaak niet meteen en op het eerste oog. Daarom zegt de organisatiepsycholoog en bedrijfskundige Arend Ardon: Maak regelmatig een foto waar u zelf op staat. Daardoor ziet u dat u zelf een onderdeel bent van het grotere geheel en kunt u ook eerder veranderingen waarnemen. Benoem met trots uw meerwaarde, uw kwaliteiten en uw kennis als verloskundige bij alle veranderingen. Zo maakt u niet alleen deel uit van de wereld die almaar door draait, maar neemt u ook de kans om haar te beïnvloeden. Trots en zelfverzekerd! Linda Rentes 7

8 Diny Kolkman, Josien de Boer, Mieke Aitink, Margriet Weide, Kristel Zeeman, Karlijn van Driel, Peter Buisman Beteken meer voor uw cliënten en verruim uw vak! Deze slogan staat de komende tijd centraal in de communicatie over de uitbreiding van de bevoegdheden van verloskundigen. Om deze bevoegdheden ingang te doen vinden moet de Tweede Kamer eerst instemmen met een zogenaamde veegwet. In een veegwet worden allerlei dingen geregeld die niet eerder bij wet geregeld waren of onder het tapijt waren geveegd, vandaar de naam. Naar verwachting buigt de Tweede Kamer zich na het zomerreces over de veegwet. Als de Kamer goedkeuring geeft, kan het ministerie van VWS in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) de uitbreiding van de bevoegdheden regelen. Dat hoeft niet in de Tweede Kamer besproken te worden. De AMvB regelt de G.E. Kolkman MSc, Dr. J. de Boer, M. Aitink MSc, M. Weide, drs. K. Zeeman, K. van Driel en mr. P. E. Buisman zijn allen medewerkers van de KNOV uitbreiding van bevoegdheden in het voorschrijven van steriel waterinjecties, het toedienen en voorschrijven van lachgas en het voorschrijven en plaatsen van anticonceptie. De uitbreidingen, zoals voorzien in de AMvB, passen in de visie van de KNOV achter iedere zwangere staat een verloskundige. U krijgt meer bevoegdheden dan wel mogelijkheden om uw cliënt bij te staan. Kortom u kunt betere zorg aan zwangeren, barenden en kraamvrouwen geven. Uitbreiding van bevoegdheid betekent niet direct dat u ook bekwaam bent. In dit artikel leest u meer over deze uitbreidingen en hoe u zich kunt bekwamen. Pijnbehandeling met steriel waterinjecties Verloskundigen zijn al bevoegd om steriel water toe te dienen. Uitbreiding van de AMvB voor steriel waterinjecties (SWI) betekent dat verloskundigen steriel water mogen voorschrijven. Door deze uitbreiding kunt u straks Beteken meer voor uw cliënten en verruim uw vak Istockphoto 8

9 Op grond van artikel 36 van de Wet BIG zijn verloskundigen bevoegd om een aantal voorbehouden handelingen zelfstandig te verrichten, voor zover deze handelingen tot het deskundigheidsgebied van verloskundigen behoren (artikel 31 Wet BIG en AMvB inzake verloskunde). Het gaat om het verrichten van verloskundige en heelkundige handelingen, het geven van injecties en het verrichten van katheterisaties, puncties en het voorschrijven van geneesmiddelen. Artikel 31 van de Wet BIG wordt naar de huidige inzichten aangepast met een delegatiebevoegdheid. Een delegatiebevoegdheid betekent dat bevoegdheden van de een worden gedeeld met of overgedragen naar een ander. Meer weten over hoe het aanpassen van de AMvB verloskunde precies verloopt, zie dan tabel 1 en volg de berichtgeving op de KNOV-website. de wetenschappelijke bewijsvoering voor SWI aan bod. De KNOV ontwikkelde een scholingsprogramma om verloskundigen te bekwamen om de pijnbehandeling uit te voeren. Er is een weblecture van het symposium De kracht van water op KNOV-plein beschikbaar en ook een SWI e-learning programma. Daarin worden de werking, de voordelen en de wijze van injecteren uitgelegd. U kunt uw kennis over SWI toetsen door deze weblecture en het e-learning programma online te volgen. Tijdens het symposium van 4 april jongsleden is een train-de-trainers workshop georganiseerd. Hierin zijn afgevaardigden van de Kringen getraind in het subcutaan injecteren en het plaatsen van de SWI. Het is de bedoeling dat deze afgevaardigden op kringniveau instructies kunnen geven aan collega s. Op de ledensite van de KNOV staat een lijst met namen van de afgevaardigden. Uitbreiding van bevoegdheid betekent niet direct dat u ook bekwaam bent. In dit artikel leest u meer over deze uitbreidingen en hoe u zich kunt bekwamen zelfstandig en zonder tussenkomst van een andere professional deze pijnbehandeling aanbieden en toepassen. Zowel aan cliënten in de eerste als in de tweede lijn. De behandeling met SWI is bij uitstek geschikt voor vrouwen met pijn in de onderrug durante partu. Wanneer mag je steriel waterinjecties gebruiken? Voorwaarde voor het toepassen van SWI is dat verloskundigen op de hoogte zijn van de inhoud van het protocol Pijnbehandeling Steriele waterinjecties. In dit protocol komt behalve de voorlichting van cliënten ook Pijnbehandeling met lachgas Verloskundigen zijn al bevoegd voor het toedienen van lachgas. Uitbreiding van de AMvB betekent dat de verloskundige lachgas ook kan voorschrijven aan bevallende vrouwen. Lachgas is een mengsel van 50% distikstofoxide (lachgas) en 50% zuurstof en bekend onder de naam Entonox, tegenwoordig vaak Relivopan [1]. Lachgas werd in het verleden in Nederland al gebruikt als pijnbestrijdingsmiddel tijdens de baring. Dit gebruik is lachgas behandelingen toediening 9

10 gestopt vanwege vermeende gezondheidsrisico s voor degenen die het lachgas toedienden [2]. In 2009 en 2010 onderzochten de KNOV en het Erasmus MC in Rotterdam uitvoerig de herintroductie van lachgas in Nederland [3]. In overleg met de Arbeidsinspectie en de Inspectie voor de Gezondheidszorg zijn de randvoorwaarden voor het gebruik van lachgas aangescherpt en is het weer veilig voor gebruik. U kunt lachgas gebruiken in een omgeving met adequate toedienings- en afzuigingsmogelijkheden, dus in geboortecentra en ziekenhuizen en niet in een thuissituatie. Bevindingen van de KNOV en het Erasmus MC zijn samen met de randvoorwaarden vastgelegd [3]. Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) vormt de basis voor het standpunt [4]. De aanbevelingen van de NHG-standaard zijn daarmee leidend. Op een aantal onderwerpen sluit de NHG-standaard niet helemaal aan bij de verloskundige praktijk. Deze onderwerpen worden behandeld in het KNOV-standpunt. Het betreft de natuurlijke methoden van anticonceptie en specifieke aandachtspunten voor anticonceptie in de periode na de bevalling. Concepten van het KNOV-standpunt zijn voorgelegd aan de Werkgroep Anticonceptie, bestaande uit verloskundigen uit de (zieken)huispraktijk en de opleiding tot verloskundige en de Verloskundige Adviesraad Standaarden (VAS). Wanneer mag u lachgas voorschrijven en toepassen? Voorwaarde is dat u eerst een scholing volgt en u lachgas uitsluitend toepast in een beveiligde omgeving. De scholing bestaat uit een theorie en praktijktoets die met goed gevolg afgelegd moeten worden. Er is een projectorganisatie opgericht voor de opleiding en implementatie. Zij biedt behalve algemene voorlichting en scholing ook een volledig implementatietraject aan. Denk hierbij aan begeleiding en advies over de randvoorwaarden zoals technische realisatie van de lachgasinstallatie (ventilatie en afzuigmogelijkheden) en de administratieve organisatie. Zie hiervoor de tabel 1 en kijk ook op Voorschrijven en plaatsen van anticonceptie Verloskundigen adviseren vrouwen in de kraamperiode al over anticonceptie. Sinds 2008 zijn verloskundigen bevoegd tot het plaatsen van een spiraal. De bevoegdheid van verloskundigen wordt nu uitgebreid met het voorschrijven van alle vormen van anticonceptie en het plaatsen en verwijderen van het implantatiestaafje. De afgelopen maanden ontwikkelde de KNOV het standpunt Anticonceptie voor verloskundigen. Dit standpunt gaat in op de anticonceptiezorg door de verloskundige aan vrouwen (en hun partner) met een ongecompliceerde voorgeschiedenis tijdens en na de zwangerschap. De standaard Anticonceptie van het Wanneer mag u anticonceptie voorschrijven en plaatsen? Voorwaarde om anticonceptie voor te schrijven is het volgen van scholing. De scholing bestaat uit een e-learning programma en een vaardigheidstraining. In het e-learning programma dat eind 2013 beschikbaar is, komt de theorie en het voorschrijven van anticonceptie aan de orde. Als vervolg op de e-learningmodule geeft een vaardigheidstraining u de mogelijkheid u te bekwamen in het plaatsen en verwijderen van het spiraal en het implementatiestaafje. Voor enthousiaste verloskundigen die snel aan de slag Door de uitbreiding van bevoegdheden kunt u of u nu werkt in de eerste of in de tweede lijn meer betekenen in de zorg voor zwangeren, barenden en kraamvrouwen. Steriel waterinjecties kunnen zowel thuis als in de kliniek gebruikt worden. Het voorschrijven van anticonceptie is ook voor klinisch verloskundigen een welkome uitbreiding van de bevoegdheden. We roepen verloskundigen op om de uitbreiding van de AMvB samen op te pakken. Laat in uw samenwerkingsverband zien dat verloskundigen deze onderwerpen belangrijk vinden. Bespreek hoe in uw regio de uitbreiding van het palet aan pijnbestrijding vorm krijgt. Bijvoorbeeld hoe u elkaar kunt ondersteunen om steriel waterinjecties zowel thuis als in de kliniek te implementeren? Hoe u een anticonceptiespreekuur kunt opzetten en wie dat gaan doen? Kortom: wat zijn uw sterke kanten en hoe maakt u optimaal gebruik van elkaar? Met als einddoel: meer en betere kwaliteit van zorg. 10

11 Tabel 1 Waar vind u meer informatie? Steriel waterinjecties Lachgas Anticonceptie Meer informatie de ledensite met de beschikbaar vanaf 1 juli 2013, zoektermen Relivopan en lachgas zowel op als standpunt in gedrukte versie Scholing projectteam@lachgasbevalt.nl informatie of t.a.v. Hiske Ernst KNOV- Josien de Boer Margriet Weide Kristel Zeeman Contactpersonen jdeboer@knov.nl mweide@knov.nl kzeeman@knov.nl Mieke Aitink maitink@knov.nl Scholing Weblecture en Nu al te krijgen E-learning eind 2013 beschikbaar E-learning: Volledig implementatietraject Gecombineerde cursusdag(en) vanaf eind juni 2013 ook beschikbaar (theorie en praktijk) tweede helft 2013 Vaardigheidstraining vanaf januari 2014 willen met deze bevoegdheidsuitbreiding organiseert de KNOV samen met de Stichting Anticonceptie Nederland extra cursusdagen waarin theorie en vaardigheden zijn gecombineerd. Is er een tarief? Een logische vraag bij de uitbreiding van de AMvB is. Is er een tarief voor deze uitbreiding van onze werkzaamheden? Nog niet. Een tariefaanvraag volgt op de uitbreiding van de AMvB. Dat kan niet anders. De KNOV doet deze aanvraag zodra de bevoegdheidsuitbreiding is gerealiseerd. In de tussentijd kunt u natuurlijk zelf wel aan de slag met uw zorgverzekeraars om te onderhandelen over een vergoeding voor deze nieuwe handelingen. Wij informeren u de komende tijd regelmatig over de laatste stand van zaken van de uitbreiding van de AMvB. Bijvoorbeeld over beschikbare trainingen en de financiële mogelijkheden. Houdt de website van de KNOV, de mailnieuwsbrief en het Tijdschrift voor Verloskundigen in de gaten. Volg de KNOV op Twitter. Noten Naar aanleiding van de berichtgeving dat MSD in een project rond Moeders voor Moeders Braziliaanse vrouwen misleidde, is er contact geweest tussen de redactie van dit tijdschrift en MSD. Reden voor het contact was dat ongerustheid was ontstaan over dit bericht in relatie tot de maandelijkse wervingscampagne van Moeders voor Moeders in het Tijdschrift voor Verloskundigen. Sinds 1985 wordt urine die MSD ontvangt in het kader van Moeders voor Moeders uitsluitend gebruikt voor het aangegeven doel. Er wordt geen medicijn voor een verbetering van de vruchtbaarheid bij varkens (het zgn. PG 600) van gemaakt. Dit is na protesten in 1985 overeengekomen met belangenorganisaties die anders hun medewerking aan het toenmalige Organon dreigden op te zeggen. MSD Oss, waar het medicijn vervaardigd wordt, respecteert die afspraak. Op basis van de verstrekte informatie ziet de redactie geen reden om de bestaande samenwerking met Moeders voor Moeders te heroverwegen. De redactie 11

12 Gezocht De verloskundige sector staat volop in de maatschappelijk politieke belangstelling. Logisch want iedereen heeft ermee te maken. Veranderingen in de maatschappij en in de gezondheidszorg hebben altijd invloed op de verloskundige zorg. Als bestuur van de KNOV geven wij mede richting en vorm aan deze veranderingen en trends. Het besturen van de KNOV is uitdagend, geeft veel bevrediging en is bovendien erg leuk. Wij, het bestuur van de KNOV, zoeken kandidaten voor een bestuursfunctie per november Het betreft een vacature die ontstaat omdat de zittingstermijn van een van de bestuursleden verloopt. Specifieke aandachtsgebieden zijn wetenschapsbeleid en onderwijs. Het belang van deze gebieden behoeft geen verdere uitleg gezien de ambitie van de KNOV om meer wetenschappelijk fundament onder de beroepsgroep te leggen en het niveau van het initiële onderwijs naar academisch niveau te brengen. Verwachtingen Van kandidaten verwachten wij: wetenschappelijke opleiding. voorkeur bestuurlijke ervaring. daarbinnen. buiten de zorg te beoordelen op het belang hiervan voor de verloskundigen. vertalen naar beleidsuitgangspunten. Gevraagd Van kandidaten vragen wij: Geboden De gekozen kandidaat bieden wij: verantwoordelijkheden. beleidsvoorbereiding en beleidsuitvoering. organisatie en tussen bestuur en directeur. Procedure De kandidaten voor deze bestuursfunctie worden voor verkiezing door de Algemene Ledenvergadering voorgedragen door het bestuur van de KNOV of door vijftien stemgerechtigde leden. Uw kandidaatstelling dient vergezeld te gaan van relevante persoonsgegevens, motivatie voor het bestuurslidmaatschap en een curriculum vitae. U kunt de stukken richten aan de KNOV, t.a.v. Katja Heinst, Postbus 2001, 3500 GA Utrecht ( kheinst@knov.nl). De termijn voor het indienen van een voordracht of sollicitatie sluit op 1 september Voor nadere inlichtingen over de inhoud, aard en zwaarte van het bestuurslidmaatschap kunt u contact opnemen met Linda Rentes (voorzitter) of Jos Becker Hoff (directeur). Zij zijn bereikbaar via de KNOV, T:

13 Josien de Boer en Alieke de Roon-Immerzeel Deze zomer verschijnt een nieuw KNOVstandpunt Voorlichting over pijn en pijnbehandelingen tijdens de baring. Het standpunt bevat informatie over vier medicamenteuze en zestien niet-medicamenteuze pijnbehandelingen. Deze informatie kan de verloskundige gebruiken wanneer zij de cliënt voorbereidt op de bevalling. Actualisering van bestaande richtlijnen Het standpunt dient als aanvulling op drie richtlijnen, namelijk de KNOV-standaard Niet-vorderende ontsluiting (2006) [1], de multidisciplinaire CBO-richtlijn Medicamenteuze pijnbehandeling tijdens de baring (2008) [2] en de KNOV-standaard Prenatale verloskundige begeleiding (2009) [3]. Deze richtlijnen waren toe aan een update of een nadere uitwerking. De afgelopen jaren zijn er nieuwe onderzoeksresultaten over de effectiviteit van de diverse behandelingen en interventies verschenen. Er is meer duidelijkheid over de veiligheid en de gevolgen van de behandelingen voor moeder en kind. Ook zijn er nieuwe inzichten over de rol die verwachtingen en cognities (kennis, ideeën en overtuigingen) spelen bij de voorbereiding op de bevalling. Verloskundige aangewezen zorgverlener om zwangeren voor te bereiden op de baring De CBO-richtlijn beveelt aan de zwangere rond de dertigste zwangerschapsweek voor te lichten over de diverse pijnbehandelingen. De verloskundige begeleidt in deze periode naar schatting 75 procent van de zwangeren. Verloskundigen nemen deze taak serieus. Het merendeel (83 procent) zegt deze aanbeveling te volgen [4]. Daarom is het belangrijk dat verloskundigen over actuele en betrouwbare informatie beschikken om de zwangere en haar partner voor te lichten en om hun vragen te kunnen beantwoorden. Waar gaat het standpunt over? De verloskundige krijgt achtergrondinformatie over baringspijn en hoe de verschillende interventies aangrijpen op de gewaarwording en de beleving van pijn en het Dr. Josien de Boer en Alieke van Roon - Immerzeel zijn beleidsmedewerkers KNOV pijngedrag. Dan volgt een literatuurbeschouwing van de verschillende pijnbehandelingsmogelijkheden en de consequenties ervan voor moeder en kind en, bij sommigen behandelingen, de borstvoeding. Puntsgewijs komt bij elke interventie aan bod wat deze inhoudt, welk effect de interventie heeft op de pijn of het comfort van de vrouw, welk effect de interventie heeft op andere baringsuitkomsten, en wat de eventuele bijwerkingen en gevolgen zijn van de interventie. Ten slotte volgen enkele praktische zaken, zoals de beschikbaarheid en kosten. Welke interventies? Het standpunt behandelt 16 interventies waar geen medicijnen aan te pas komen. Omdat deze interventies vooral gericht zijn op het omgaan met de pijn, de angst voor de pijn en het verhogen van het comfort van de vrouw, worden zij comfortverhogende interventies genoemd. Het gaat om bekende interventies zoals continue ondersteuning, baden en het veranderen van houding, en om minder bekende interventies zoals hypnose, steriel waterinjecties en biofeedback. [zie kader met alle interventies] Daarnaast bespreekt het standpunt vier medicamenteuze pijnbehandelingen die plaatsvinden in het ziekenhuis of in het geboortecentrum. Aan de orde komen epiduraal analgesie, opioïden (pethidine en remifentanil) en lachgas (Relivopan ). Tip van de sluier Om een idee te geven van wat er uit de literatuur naar voren komt, volgen hier twee van de algemene conclusies van het standpunt. Een aantal comfortverhogende interventies vermindert de pijn zodanig dat barende vrouwen de pijn beter kunnen verdragen en minder behoefte hebben aan een medicamenteuze pijnbehandelingen. Comfortverhogende interventies hebben geen bijwerkingen of negatieve gevolgen voor de baring. Wel hebben zij positieve gevolgen, zoals een kortere duur van de baring of minder kunstverlossingen. Continue ondersteuning heeft de meeste positieve gevolgen. Van de medicamenteuze pijnbehandelingen vermindert epiduraal analgesie de pijn het best. Opioïde analgesie en lachgas maken de pijn iets draaglijker. Alle medicamenteuze 13

14 Comfortverhogende interventies (niet-medicamenteus) Voornamelijk gericht op pijngedrag Voornamelijk gericht op pijnbeleving Voornamelijk gericht op pijngewaarwording Medicamenteuze interventies De verloskundige versterkt de zwangere Het standpunt geeft de verloskundige meer houvast over de effectiviteit en gevolgen van de verschillende pijnbehandelingen. Ook geeft het inzicht over de beschikbaarheid en kosten. Het standpunt geeft suggesties over hoe zij deze informatie kan verwerken in de voorlichting aan de zwangere. Ter ondersteuning van de voorlichting dienen ook de drie KNOV-folders. Deze folders zullen worden aangepast. Natuurlijk kan niemand voorspellen hoe de bevalling zal verlopen en hoeveel pijn een zwangere zal ervaren. Met de informatie kan de cliënt en haar partner zich een beter beeld vormen van wat de interventies inhouden en wat zij daarvan kan verwachten. Deze verwachtingen bepalen voor een belangrijk deel hoeveel pijn de zwangere zal ervaren en hoe zij de bevalling zal ervaren. De tevredenheid over de bevalling hangt voor een deel ook van deze verwachtingen af. Daarnaast hangt de tevredenheid van de vrouw af van de communicatie en de ondersteuning van de verloskundige zorgverlener en de mate waarin de vrouw kan meebeslissen over zaken die haar aangaan [5]. Referenties. pijnbehandelingen hebben bijwerkingen en negatieve gevolgen voor de baring. Later dit jaar volgt een artikel de conclusies en aanbevelingen van het standpunt. De zwangere kiest Uitgangspunt van het standpunt is dat de verloskundige de zwangere kan faciliteren in het maken van een keuze voor hoe zij om wil gaan met pijn tijdens de bevalling. Om deze keuze te maken heeft zij eerlijke informatie nodig over wat zij van de mogelijke behandelingen kan verwachten. Niet alleen of zij effectief zijn tegen de pijn, maar ook of zij bijwerkingen of gevolgen hebben. Gevolgen voor het kind, voor hoe de bevalling zal verlopen of voor het geven van borstvoeding. Daarbij zal elke zwangere andere dingen voorop stellen. De één wil graag zo min mogelijk pijn hebben, de ander maakt zich minder druk om de pijn, maar wil vooral graag thuis in bad bevallen. Weer een ander wil afwachten hoe het de bevalling zal verlopen en dan pas een beslissing nemen. 14

15 Pien Offerhaus Dit is het tweede artikel in een reeks over de mogelijkheden van PRNinsight voor de eerstelijns verloskunde. Dit artikel gaat in op verschillen tussen verloskundigenpraktijken in het toepassen van de episiotomie. Het eerste artikel, waarin PRNinsight werd geïntroduceerd, verscheen in maart 2013 [1]. De episiotomie Verloskundigen zijn sinds 1978 bevoegd om een episiotomie uit te voeren en het perineum te hechten bij een ruptuur of episiotomie [2]. Tot die tijd was een episiotomie een zeldzame handeling in de verloskunde, die in ieder geval door verloskundigen niet werd verricht. Inmiddels is de episiotomie ingeburgerd en is het een van de meest toegepaste interventies, ook in de eerstelijns verloskunde. Elke student verloskunde moet minimaal vijf episiotomieën gehecht hebben om te kunnen afstuderen. In hoeverre een episiotomie een ernstig perineumtrauma voorkomt is omstreden. Het routinematig zetten van een episiotomie is in ieder geval niet zinvol en terughoudendheid wordt aanbevolen [3, -4]. Toch is de preventie van (sub) totaalrupturen vaak een reden voor de episiotomie. Internationaal zijn er grote verschillen in de frequentie van het uitvoeren van de episiotomie. Ter illustratie: het hoogst gerapporteerde percentage in verslagjaar 2004 van Peristat is 82,3% (Spanje) en het laagste percentage is 9,7% (Denemarken) [5]. Nederlandse gegevens uit de PRN- jaarboeken De recente jaarboeken van PRN over 2009 en 2010 geven informatie over landelijke gegevens [6, -7]. Volgens het PRN-j Jaarboek 2009 zit het Nederlandse episiotomiepercentage (ten opzichte van alle bevallingen) met 24,7% tussen deze Europese uitersten in (tabel 5.1.2). Er is daarbij een groot verschil tussen nulliparae (39,3%) en multiparae (12,5%). Nullipariteit is daarmee een belangrijke risicofactor voor het krijgen van een episiotomie. Pien Offerhaus MSc is verloskundigen en beleidsmedewerker KNOV In het PRN-j Jaarboek 2010 (tabel 5.1.2) zijn de gegevens apart weergegeven voor eerstelijns bevallingen en tweedelijns vaginale bevallingen. Bij eerstelijns bevallingen is het episiotomiepercentage gemiddeld 11,8% en bij tweedelijns vaginale bevallingen (inclusief kunstverlossingen maar exclusief sectio s) is dit 34,6%. Verschillen in Nederland Ook binnen de verloskundige lijnen in Nederland zijn er verschillen. Dit was al bekend voor de tweede lijn. Ziekenhuispercentages voor episiotomie bij vaginale eenlingbevallingen (à terme, in hoofdligging) voltooid in de tweede lijn varieerden van 23% tot 85% in PRNinsight -LVR2. Het percentage totaalrupturen varieerde van 0% tot 3% en bleek nauwelijks samen te hangen met het episiotomiebeleid van een ziekenhuis [8]. Bij het bekijken van verschillen tussen praktijken is het belangrijk om rekening te houden met populatieverschillen. Vooral het verschil in aantal nulliparae is relevant, omdat dit een grote invloed kan hebben op het praktijkgemiddelde. Alle grafieken in dit artikel zijn daarom voor nulliparae en multiparae apart weergegeven. Het gemiddelde episiotomiepercentage bij nulliparae die in de eerste lijn zijn bevallen is 27%, bij multiparae is dat 8%. Figuur 1 laat zien dat er zowel bij nulliparae als bij multiparae aanzienlijke variatie is in het percentage episiotomieën dat in verloskundige praktijken wordt gegeven. Bij nulliparae is de variatie het grootst: van 0% tot meer dan 55%. Verschillen tussen praktijken, rekening houdend met het geboortegewicht Een andere factor om rekening mee te houden bij verschillen tussen praktijken is het geboortegewicht van het kind. Aannemelijk is dat bij een hoog geboortegewicht van het kind de kans op perineumschade groter is. Heeft de grootte van het kind ook invloed op de kans op een episiotomie? Ja, bij een geboortegewicht > 4000 gram ligt het gemiddelde percentage episiotomieën bij 15

16 Figuur 1. Percentage episiotomie bij bevallingen voltooid in de 1e lijn (links: nulliparae; rechts: muliparae) nulliparae bevallingen voltooid in de eerste lijn op 34%. Dat is aanzienlijk hoger dan de 23% bij een geboortegewicht < 3000 gram (figuur 2). De gevonden praktijkvariatie in episiotomieën zou dus samen kunnen hangen met verschillen tussen praktijken in de geboortegewichten van de geboren kinderen. Maar het blijkt dat bij kinderen met een geboortegewicht > 4000 gram de praktijkvariatie nog steeds groot is (figuur 3). Dit duidt er op dat vooral beleidsverschillen tussen verloskundigenpraktijken de variatie in episiotomieën verklaren. Tot besluit PRNinsight maakt duidelijk dat er een grote variatie is tussen praktijken, ook als rekening gehouden wordt met pariteit en met geboortegewicht. Met PRNinsight kunt u deze verschillen niet verklaren. Maar gebruik van PRNinsight geeft wel inzicht in uw eigen cijfers, ook in Figuur 2. Percentage episiotomie naar geboortegewicht (links: nulliparae; rechts: muliparae) 16

17 Figuur 3. Praktijkvariatie in episiotomie bij een geboortegewicht > 4000 gram (links: nulliparae; rechts: muliparae) vergelijking met andere praktijken. Daarmee wordt het beter mogelijk om kritisch naar het eigen beleid te kijken. Bent u in uw praktijk terughoudend met de episiotomie als interventie, zoals in de literatuur wordt aanbevolen? Heel mooi! Of bent u in vergelijking met anderen geneigd tot het zetten van veel episiotomieën? In dat geval kan het nuttig zijn om eens kritisch met uw collega s te bespreken of het ook ietsje minder kan. Op de website van de KNOV vinden leden van de KNOV een instructie voor het maken van deze analyse voor hun eigen praktijk. Met dank aan Tom de Neef en Wilma van Driel voor het becommentariëren van een eerdere versie van dit artikel. Literatuur De EMA Conferentie wordt georganiseerd door de EMA (European Midwives Association), de AVM (Academie Verloskunde Maastricht) en de KNOV. Laat u inspireren op de vierde EMA Education Conference op 29 & 30 november 2013 in Maastricht. Gedurende twee dagen wordt, in een internationaal gezelschap, aandacht besteed aan onderwijs in de breedste zin van het woord. Het programma voor de EMA conferentie is klaar en staat online. Het programma biedt veel interessante presentaties en paralelsessies voor verloskundigen die geïnteresseerd zijn in onderwijs en of kennis overbrengen aan de volgende generatie verloskundigen. Verloskundigen uit meer dan twintig landen komen naar Maastricht om het programma te volgen. Meldt u nu aan. Een vroegboekkorting geldt tot 31 augustus Kijk voor het totale programma op: 17

18 Met de regelmaat van de klok krijgt de helpdesk vragen en opmerkingen over spooknota s. Dit zijn aanbiedingen per post of digitaal die heel erg op facturen lijken, waarbij goed op de kleine lettertjes gelet moet worden. Hoe herkent u zo n nota? En wat moet u doen als u er één krijgt of als u zelfs al iets hebt betaald? Hoe herkent u een spooknota? Uw praktijk wordt gebeld door een bedrijf dat vraagt of u een fax wilt ondertekenen, puur ter controle van uw gegevens. Alles wat u hoeft te doen is even een krabbel te zetten bij het stippellijntje. Dan is alles in kannen en kruiken en loopt uw abonnement gewoon verder. In de betreffende fax staat echter in de kleine lettertjes te lezen dat u een nieuwe overeenkomst aangaat. Dit is één van de manieren waarop malafide bedrijven suggereren dat er al een klantrelatie bestaat. Ze zullen in zo n eerste gesprek uiterst hoffelijk en vriendelijk overkomen. Alles om ervoor te zorgen dat u zonder goed te lezen de binnenkomende fax zult ondertekenen waarbij u een overeenkomst aangaat. Meestal is die overeenkomst zonder tegenprestaties. De rekeningen die u vervolgens krijgt zijn dikwijls ongekend hoog. Soms zal worden gevraagd of u ermee akkoord gaat dat het gesprek wordt opgenomen. Sta dit liever niet toe en als u het toch doet, zeg dan zo vaak mogelijk dat u geen Gemiddeld worden er zo n 200 vragen per maand gesteld aan de helpdesk. In deze rubriek wordt iedere keer een interessante, veel gestelde, opmerkelijke of ingewikkelde vraag behandeld. gewekt dat er al een klantrelatie bestaat. advertenties en naamsvermeldingen bezig houdt. dan gaat het om een nieuwe overeenkomst. noemen ze zichzelf (net) anders aan de telefoon, waardoor u de indruk krijgt dat u te maken heeft met een betrouwbaar bedrijf (bijvoorbeeld De Telefoongids). Op het toegezonden formulier staat meestal wel de echte naam. NationaleBeeldbank 18

19 interesse heeft en dat u niet akkoord gaat. Houd er rekening mee dat bandopnames kunnen worden gemanipuleerd zodat het lijkt alsof u akkoord bent gegaan met bijvoorbeeld een nieuw contract. Het is niet altijd zo dat eerst telefonisch contact wordt opgenomen. Soms krijgt u een op een factuur lijkende aanbieding, die meegaat in de gewone stroom van facturen en dus min of meer ongezien wordt betaald. Vervolgens zit u vast aan een contract. Voorbeelden van bekende oplichtersbedrijven zijn: IMBN, Media Connect, Telefoonboek.com (suggereert dat zij De Telefoongids zijn), Internetgemeentegids BV. Ik heb iets ondertekend Als u merkt dat u om de tuin bent geleid doordat u ineens een factuur ontvangt van een bedrijf waarmee u naar uw weten nooit in zee bent gegaan, dan kunt u een aangetekende brief sturen met een verweer tegen de betreffende factuur. Meestal wordt er echter niet gereageerd op deze brieven. De bedrijven die wel reageren zijn zeer volhardend en kunnen ronduit bedreigend overkomen door bijvoorbeeld te zeggen dat er een gerechtelijke procedure wordt gestart. Ongeveer 10% van deze bedrijven doet dat ook werkelijk. Soms stelt zo n bedrijf voor om tot een schikking te komen. Ga hier liever niet op in; u geeft daarmee aan dat er wel degelijk een overeenkomst was. Als u er met het bedrijf niet uitkomt, kunt u proberen de overeenkomst te vernietigen op grond van een wilsgebrek (u doet dan een beroep op dwaling of bedrog). U moet dan naar de rechter. Ik heb al betaald Op het moment dat u ontdekt dat u te maken heeft met een spooknota maar u hebt per ongeluk de factuur al betaald, dan kunt u een paar dingen doen. wordt verlengd. Als dit het geval is, zeg het contract op door een aangetekende brief te sturen. incasso, dan kunt u het bedrag laten storneren. de factuur. via Via internet kies voor de optie internetaangifte voor bedrijven. Of machtig het fraudemeldpunt via het meldformulier tot het doen van aangifte. hebben veel ervaring met dit soort zaken en kunnen u vaak specifiek informeren. u nu verliest of wint. Raadpleeg uw rechtbijstandverzekering. Met pit en passie uw vak uitoefenen. Dat is wat iedere zorgprofessional wil. Zeker een verloskundige! U wilt met gerichte aandacht uw cliënten op de eerste plaats zetten. En op een goede manier met uw collega s en partners in de geboortezorg samenwerken. Maar hoe doet u dat iedere dag en maakt u tegelijkertijd uw ambities voor de toekomst waar? Kom naar het KNOV-ledencongres op 19 september! Tijdens deze dag krijgt u meer inzicht in uw passie voor het vak en gaat u vol energie weer naar huis! In de ochtend inspirerende presentaties van professor dr. Jan Kremer (hoogleraar patiëntgerichte innovatie), Robin van Galen (coach Nederlands Olympisch waterpoloteam 2008, beste coach van Nederland tijdens de Olympische Spelen) en Jolanda Holwerda (oprichter en uitgever van Lof, tijdschrift voor moeders met ambitie; auteur van Vanuit je hart op weg naar succes ). Tijdens het middagdeel kunt u praktische vakkennis opdoen. Zo is er een workshop over hoe u voluit kunt leven én werken. Ook leert u meer over hoe u de opsporingsmethode GROW-NL voor foetale groeivertraging kunt invoeren in de praktijk. Bent u op zoek naar het beter opvangen van signalen van alcoholgebruik bij zwangere vrouwen? Daar is een workshop voor. Hebt u gewoon zin in een workshop trommelen? Dat is mogelijk! Natuurlijk is er voldoende tijd om bij te praten en ervaringen te delen met uw vakgenoten. Tot ziens op 19 september 2013 in de Domus Medica in Utrecht! U kunt zich inschrijven voor dit congres via of ga naar Inschrijven kan tot 1 september Voor de workshops geldt vol = vol. 19

20 Ruth Hakkenberg Tijdens het lezen van de 144 ingevulde vragenlijsten wordt al snel duidelijk dat de klinisch verloskundige van Nederland vooruit wil! Zij heeft behoefte aan vergaande professionalisering van de verloskundige zorg, wil dat haar positie verbetert en dat de samenwerking met verschillende vakgerelateerde disciplines wordt versterkt of ontwikkeld. Zij verwacht van de KNOV een sterke daadkrachtige vereniging voor klinisch verloskundigen. Met het invullen van de enquête liet bijna de helft van onze klinische leden weten wat ze van de huidige producten en diensten van de KNOV vindt en wat de beroepsorganisatie voor hen in de toekomst zou moeten realiseren. Dit is belangrijk voor de KNOV omdat de groep klinisch verloskundigen onze aandacht heeft. De vragenlijst van de behoeftepeiling bestond uit open en meerkeuzevragen. Hierdoor was er veel ruimte voor ideeën en suggesties, waardoor de KNOV concrete feedback kreeg waarmee we als organisatie aan de slag kunnen. De functieomschrijving van klinisch verloskundigen verschilt per ziekenhuis. De verschillende karakteristieken zijn in kaart gebracht. Karakteristieken van deelnemers Opleiding en werkervaring Klinische verloskundigen zijn vrouwen en mannen uit alle leeftijdscategorieën, waarvan bijna de helft afstudeerde tussen 2000 en De opleiding werd door 66,4% afgerond in Nederland, de rest studeerden hoofdzakelijk af in België. Drie kwart van de ondervraagden koos hierna nog voor een of meerdere vervolgopleiding(en). De helft van de verloskundigen volgde na de initiële opleiding een opleiding expliciet gericht op klinische verloskunde. De andere helft volgde scholingen, relevant voor de werkzaamheden in de kliniek. Over het algemeen deden de verloskundigen eerst ervaring op in de eerste lijn. Slechts 22 procent koos Ruth Hakkenberg is klinisch verloskundige en beleidsadviseur belangenbehartiging klinisch verloskundigen direct voor de kliniek. Van de respondenten werkt 44,1% tussen de nul tot vijf jaar in de kliniek. Van de respondenten heeft 12,6 procent meer dan 21 jaar ervaring in het ziekenhuis. De invulling in het ziekenhuis De klinische verloskundige werkt veel, drie kwart van hen werkt drie dagen of meer en slechts vijf procent werkt minder dan twee dagen. In bijna zeventig procent van de gevallen werken er meer dan negen verloskundigen in het team. De teams zijn bijna nooit kleiner dan vijf verloskundigen. Slechts 9,2 procent van de teams heeft geen teamhoofd, in de helft van de gevallen is dit aanspreekpunt voor het team een verloskundige. Indien het team niet wordt aangestuurd door een collegaverloskundige is dit in bijna zeventig procent van de gevallen door een verpleegkundige. Klinische verloskundigen werken duidelijk niet alleen op de verloskamers (zie figuur 1). Haar werkzaamheden zijn verbreed naar verschillende afdelingen zoals de polikliniek of de zwangere afdeling en bevat uitbreiding van taken zoals verrichten van consulten en echoscopie. De klinisch verloskundige zet zich veel in op lokaal niveau en heeft een actieve rol in beroepsondersteunende werkzaamheden: meer dan de helft neemt deel aan multidisciplinaire bijeenkomsten zoals perinatale audit en VSV-bijeenkomsten, op de agenda staan. In mindere mate wordt er deelgenomen aan bijeenkomsten van het platform voor klinische verloskundigen, de kring of initiatieven voor integrale zorg. Het lidmaatschap van de KNOV We hebben van de respondenten (leden) gevraagd een inschatting te maken, hoeveel van hun teamleden lid zijn van de KNOV. De respondenten schatten in dat maar weinig klinisch verloskundigen van hun team lid zijn.. Evaluatie ledenbijeenkomsten De KNOV streeft ernaar om de onderlinge relatie tussen de leden te ondersteunen. Hiervoor organiseert ze verschillende ledenbijeenkomsten, zoals de algemene ledenvergadering. In het specifieke geval van de klinisch verloskundigen, het platform klinisch verloskundigen. 20