Buitenpost, juli 2014 A.R. Voolstra. Beleidsplan Zorg voor Jeugd Achtkarspelen

Transcriptie

1 Buitenpost, juli 2014 A.R. Voolstra Beleidsplan Zorg voor Jeugd Achtkarspelen

2 Inhoudsopgave Pagina Samenvatting 4 1. Inleiding Aanleiding Samenhang drie decentralisaties en passend onderwijs Samenwerking in Friesland bij zorg voor jeugd Wie is betrokken geweest bij de plannen zorg voor jeugd? Duur beleidsperiode 9 2. Huidige situatie in Achtkarspelen Hoe staat het met onze jeugd? Doelgroepen Welke knelpunten doen zich nu voor? Waar ligt voor Achtkarspelen de belangrijkste opgave? Toekomstige situatie Visie Kansen Wat gaat veranderen? Doelstellingen Rol van de gemeente in de toekomst Hoe en met wie gaan we het organiseren Spoor 1 Gewoon opvoeden Pedagogische gemeenschap en eigen kracht Basisvoorzieningen Spoor 2 Basisondersteuning Het CJG-team Expertpool Passend onderwijs Huisartsen, medisch specialisten en jeugdartsen De kindertelefoon Spoor 3 Aanvullende specialistische ondersteuning Jeugdbescherming en jeugdreclassering Ketenaanpak huiselijk geweld en kindermishandeling Veilig Thuis Samenwerking specialistische zorg Overige onderdelen Kwaliteit van zorg voor jeugd Inspectie Jeugdzorg Kwaliteitsbewaking Vertrouwenspersoon Omgaan met incidenten en calamiteiten Sturing en bekostiging Beschikbaar budget Sturing Bezuinigingen Monitoring en verantwoording Monitoring Verantwoording Communicatie 34 2

3 Bijlagen 1. Model Zuidoost uit beleidskader Sociaal Domein Achtkarspelen 2. Omvormingsplan Zorg voor Jeugd Friesland 3. Overzicht welzijn en gezondheid jeugd Achtkarspelen 4. Functioneel ontwerp: Transitie en transformatie Zorg voor jeugd Fryslân 5. Uitwerking toegang en toeleiding tot specialistische ondersteuning in de provincie Fryslân 6. Uitgangspunten notitie inkoop Zorg voor Jeugd Fryslân 7. Verantwoording over de uitvoering en resultaten van het beleid 3

4 Samenvatting Achtergrond Vanaf 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de gehele ondersteuning van kinderen, jongeren en hun ouders, van preventieve tot zware zorg. Nu spelen provincie, zorgkantoren en zorgverzekeraars hier nog een belangrijke rol in; per 1 januari 2015 wordt deze rol voor het grootste deel naar de gemeenten overgeheveld. De stelselherziening is ingegeven door de overtuiging dat de jeugdzorg effectiever en efficiënter kan. Gemeenten kunnen de ondersteuning van inwoners die dat nodig hebben, beter en goedkoper realiseren, omdat ze dichter bij de gemeenschap staan. Ook de gemeente Achtkarspelen wordt verantwoordelijk voor de gehele ondersteuning van jeugdigen in de gemeente. Dit heeft, naast grote financiële consequenties, gevolgen voor de structuur van de zorg in de gemeente Achtkarspelen. Om de kosten beheersbaar te houden, zal het beroep op zware ondersteuning moeten worden verminderd, terwijl tegelijkertijd goede ondersteuning op maat wordt geboden. De verwachting is dat door meer in te zetten op preventie, op termijn minder zware ondersteuning nodig is. Daarnaast is een andere visie nodig op opvoeden en opgroeien: ouders zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen en de zgn. pedagogische gemeenschap moet hierbij een grotere, ondersteunende rol gaan spelen. Versterking van de leefomgeving van kinderen en hun gezinnen en het accepteren van verschillen tussen mensen zijn dan ook belangrijke pijlers van de transitie van de jeugdzorg. Vanaf 1 januari 2015 geldt voor kinderen, jongeren en ouders die nu in een hulpverleningstraject zitten een overgangsperiode. Hierover hebben gemeenten en zorgaanbieders in de provincie Fryslân afspraken gemaakt die zijn vastgelegd in een Regionaal Transitie Arrangement Fryslân. Rekening houdend met ieders eigen bestuurlijke rol en taak dragen de samenwerkende gemeenten en de aanbieders van jeugdhulp gemeenschappelijk verantwoordelijkheid voor de continuïteit van ondersteuning. Daarvoor worden de transitie en transformatie van de jeugdzorg benut en worden de frictiekosten naar vermogen beperkt. Doelstellingen beleidsplan Met het beleidsplan Zorg voor Jeugd willen wij de volgende doelstellingen bereiken: Versterken van de leefomgeving en basisvoorzieningen: wij doen dit door professionals die werken met kinderen, jongeren en ouders te trainen in vroegsignalering; Er wordt adequaat gehandeld op signalen van ouders en jeugdigen: signalen over ouders en jeugdigen worden snel opgepakt volgens het uitgangspunt één kind/één gezin, één plan, één aanspreekpunt; De plek waar ouders en jeugdigen terecht kunnen met hun vraag is dichtbij, in hun directe leefomgeving: de netwerkpartners van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) werken op de vindplaatsen en zijn herkenbaar aanwezig in wijk en dorp; Integrale benadering, sociaal domein breed: bij vraagverheldering worden alle leefdomeinen betrokken; zo wordt overlap in de ondersteuning voorkomen; Snel, passende hulp in de directe leefomgeving: wij maken afspraken met aanbieders over matched care ; Veiligheid van het kind staat voorop: binnen het CJG-team is kennis en expertise aanwezig om op elk gewenst moment een veiligheidscheck te kunnen doen. In het beleidsplan wordt ingegaan op de aanleiding voor het beleidsplan, de samenhang met de andere decentralisaties, de provinciale samenwerking en betrokken partijen. De huidige situatie in de gemeente, de knelpunten in de jeugdzorg en de opgave voor de gemeente komen aan de orde. Daarna wordt een beeld geschetst van de toekomstige situatie. Aan de hand van drie sporen: gewoon opvoeden; basisondersteuning en aanvullende specialistische ondersteuning wordt het hoe en met wie van het beleid Zorg voor jeugd beschreven. De gemeente voelt zich verantwoordelijk voor het tijdig bieden van passende ondersteuning door aanbieders die voldoen aan wettelijk gestelde kwaliteitseisen. Wij zetten de komende jaren in op het bouwen aan een stevige relatie met deze aanbieders om er gezamenlijk voor te zorgen dat de instroom in dure voorzieningen zoveel mogelijk beperkt wordt. Op het terrein van preventie en signalering werkt de gemeente samen met onderwijsinstellingen, sport- en welzijnsinstellingen, huisartsen, medisch specialisten, jeugdartsen en GGZ- en LVB-instellingen. Professionele ondersteuning wordt geboden door de CJG-teams, of door een specialist indien noodzakelijk. Uitgangspunt is dat de veiligheid van het kind voorop staat, waarbij de ouder/jongere in beginsel zelf de regie houdt. Alleen wanneer het niet anders kan, wordt de regie tijdelijk overgenomen waarbij de vraag steeds is: wat is nodig om de ouder/jongere weer zelf de regie te laten nemen? 4

5 Toegang tot passende voorzieningen Met de (kern) partners van het CJG wordt ondersteuning en de toegang jeugdhulp gerealiseerd. Doel is om inwoners met een ondersteuningsvraag in zo min mogelijk stappen toe te leiden naar de meest passende oplossing. De uitgangspunten zijn: Gebiedsgericht: door ondersteuning en jeugdhulp mede in de eigen leefomgeving te organiseren is het mogelijk om op wijkniveau te verbinden met andere oplossingen, bijvoorbeeld door inzet van vrijwilligers; Vraaggericht: de vraag staat centraal; Integraal: er wordt gekeken naar alle leefdomeinen van de jeugd/het gezin om tot een passend ondersteuningsarrangement te komen volgens het maatwerkprincipe, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden van de jeugdige/het gezin en het sociale netwerk. Hiertoe vindt nauwe afstemming plaats met de professionals in de Dorpenteams; Casusregie: ook bij specialistische voorzieningen is sprake van casusregie volgens het principe van één kind/gezin, één plan, één aanspreekpunt; Minder procedures en minder bureaucratie moeten leiden tot snellere inzet van adequate ondersteuning; Adequate ondersteuning betekent sturing op het tijdig op- en afschalen tussen verschillende vormen van ondersteuning: van licht naar zwaar en visa versa. Het CJG richt zich, naast de uitvoering van preventieve taken, op de uitvoering van complexere ondersteuningstaken. Werkwijze Voor de niet vrij toegankelijke jeugdhulp moet de gemeente een verordening opstellen op basis waarvan de gemeente een beschikking af kan geven. Een beschikking wordt afgegeven op basis van een beoordeling van de persoonlijke situatie en de behoeften van de cliënt. Als het verslag of te wel het gezinsplan deze beoordeling van de persoonlijke situatie en de behoeften van het gezin beschrijft, is het gezinsplan de basis voor de beschikking. Wanneer door jeugdigen en hun ouders aanspraak kan worden gemaakt op een individuele voorziening dan is het naast een voorziening in natura, onder bepaalde voorwaarden ook mogelijk om gebruik te maken van een persoonsgebonden budget. In goed overleg met het betreffende CJG-team wordt bekeken wat het beste kan voorzien in wat nodig is en voor hoelang dit wenselijk is. Financiering In de meicirculaire 2014 zijn de definitieve bedragen en de verdeelsleutel voor het budget voor de uitvoering van de Jeugdwet opgenomen. Monitoring Om inzichtelijk te maken of de beoogde doelstellingen daadwerkelijk worden gerealiseerd gaat de gemeente het beleid monitoren. Zo krijgt de gemeente inzicht in de mate van klanttevredenheid. Tevens wordt zo duidelijk of er sprake is van een afname van problematiek en of er sprake is van een toenemende zelfredzaamheid. Belangrijk is dat de systemen om de resultaten te meten, passen binnen de bestaande werkprocessen. Het zal zo weinig mogelijk extra werk/handelingen moeten kosten. Zowel de hulpvrager als de professional wordt hun mening gevraagd over de bereikte resultaten. Communicatie Achtkarspelen informeert inwoners, aanbieders en andere belanghebbenden proactief over haar beleid en de ontwikkelingen in het sociaal domein, waaronder jeugdhulp. Hiervoor is een communicatieplan opgesteld. Voor de specifieke informatie over jeugdhulp moet een deelplan communicatie komen. Voor de communicatie zal onder andere gebruik worden gemaakt van diverse websites (gemeentelijk, CJG en zorgaanbieders), plaatselijke en regionale pers/media, folders en brochures. 5

6 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding: waarom dit beleidsplan? Vanaf 1 januari 2015 zijn gemeenten en dus ook Achtkarspelen verantwoordelijk voor de gehele zorg voor kinderen, jongeren en hun ouders, van preventie tot de zware zorg. Achtkarspelen had al de verantwoordelijkheid voor de preventieve taken voor jeugd (voortkomende uit Wet publieke gezondheid en Wet maatschappelijke ondersteuning). Voortvloeiend uit de Jeugdwet komt ook alle jeugdhulp onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Er komen taken bij die nu nog onder de verantwoordelijkheid van andere bestuurslagen vallen: de toegangstaken voor de geïndiceerde jeugdzorg, pleegzorg, ambulante jeugdzorg, crisishulp, residentiële zorg (open en semi-open), justitieel kader, advies en meldpunt kindermishandeling en kindertelefoon (verantwoordelijkheid Provincie) landelijke taken die de functies begeleiding, persoonlijke verzorging en kortdurend verblijf betreffen, de zorg voor verstandelijk beperkte kinderen tot 18 jaar en de geestelijke gezondheidszorg Jeugd (gefinancierd vanuit AWBZ /Zorgkantoor en de Zorgverzekeringswet) gesloten jeugdzorg (verantwoordelijkheid Rijk) In onderstaande schets wordt samenvattend de verandering weergegeven Jeugdgezondheidszorg Opgroei- en opvoedondersteuning Provinciale jeugdzorg Jeugdbescherming Jeugdreclassering Jeugd geestelijke gezondheidszorg Jeugd verstandelijke beperkt; begeleiding en persoonlijke verzorging GEMEENTE Alle ondersteuning, hulp en zorg bij opgroei-, opvoedings- en psychische problemen en stoornissen. (Preventie, jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering) Gesloten jeugdzorg (plus) De insteek bij deze overdracht is dat door de versterking van preventie en andere lichtere vormen van hulp, het beroep op de zwaardere specialistische zorg wordt teruggedrongen. Dit vertaalt zich in een nieuwe structuur van de zorg in Achtkarspelen 1, waarmee beoogd wordt goede ondersteuning op maat te bieden en de kosten beheersbaar te houden. Daarnaast is een andere visie op opvoeden en opgroeien nodig; naast de primair verantwoordelijke ouders moet de zogeheten pedagogische civil society (omgeving) hierin een grotere rol gaan spelen. Versterking van de zelfredzaamheid/eigen kracht en van de leefomgeving (sociale netwerken) van kinderen en hun gezinnen en acceptatie van verschillen tussen mensen zijn belangrijke pijlers van de transitie en transformatie van de jeugdzorg. Volgens artikel 2.2 van de Jeugdwet zijn gemeenten verplicht om een beleidsplan op te stellen. Het plan moet aan de volgende eisen voldoen: Het plan bevat de hoofdzaken van het door de gemeente te voeren beleid betreffende preventie, jeugdhulp, de uitvoering van de kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering en geeft daarbij in ieder geval aan: a. wat de gemeentelijke visie en doelstellingen zijn van dit beleid; b. hoe dit beleid zal worden uitgevoerd in samenhang met de verantwoordelijkheid van het college inzake het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling en welke acties in de door het plan bestreken periode zullen worden ondernomen; c. welke resultaten de gemeente in de door het plan bestreken periode wenst te behalen, hoe gemeten zal worden of deze resultaten zijn behaald en welke outcomecriteria gehanteerd worden ten aanzien van jeugdhulpaanbieders en gecertificeerde instellingen; d. hoe het college uitvoering zal geven aan artikel 2.7, tweede lid, en hoe wordt gewaarborgd dat de jeugdhulpaanbieder voldoet aan de eisen inzake de verantwoordelijkheidstoedeling, gesteld bij of krachtens artikel 4.1.1, tweede lid, juncto 4.1.5, eerste lid, en 1 Bijlage 1 6

7 e. op welke wijze de gemeenteraad en het college zich hebben vergewist van de behoeften van kleine doelgroepen. 1.2 Samenhang van de drie decentralisaties en passend onderwijs Het voorliggende beleidsplan Zorg voor Jeugd Achtkarspelen is onderdeel van de Sociale Agenda De uitgangspunten van de Sociale Agenda zijn bepalend voor de beleidsvoornemens voor de zorg voor jeugd. De decentralisatie van de jeugdzorg kan bovendien niet los worden gezien van de andere decentralisaties in het brede sociaal domein. De gemeente krijgt in het kader van de Wmo 2015 een bredere verantwoordelijkheid voor het aanbieden van maatschappelijke ondersteuning aan hulpbehoevende inwoners. Daarnaast wordt de Participatiewet ingevoerd. Samen met de ontwikkeling van Passend Onderwijs staan we aan het begin van een transformatie van het sociaal domein. In februari 2014 is het Beleidskader Sociaal Domein vastgesteld. Dit beleidsplan is een vervolg daarop. De decentralisaties hebben gevolgen voor al onze inwoners en een aantal van hen krijgt te maken met alle decentralisaties. Dat feit alleen al verplicht gemeenten om de decentralisaties in samenhang vorm te geven. De decentralisaties passen bij de veranderde visie van het Rijk op hoe de samenleving eruit zou moeten zien en wat dat dan betekent voor de zorg en ondersteuning die sommige mensen nodig hebben. De nieuwe Wmo moet ook een impuls geven aan het veranderingsproces in de samenleving. Bij de decentralisaties in het sociale domein is de centrale opgave hoe we het met z n allen zo doen dat mensen zelf en/of met hulp van anderen in de samenleving hun problemen oplossen en kunnen meedoen, waardoor zij geen of minder een beroep hoeven te doen op de overheid. Onze visie 2 op de inrichting en uitvoering van de drie decentralisaties luidt als volgt: 1. we richten ons op preventie en leefbaarheid: daardoor blijven mensen langer in hun eigen kracht en kunnen we een beroep op zwaardere ondersteuning voorkomen; 2. we willen mensen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid en capaciteiten en het stelsel van voorzieningen en regelingen simpeler en overzichtelijker maken; 3. we zetten in op integraliteit en doelmatigheid, benaderen vraagstukken in een huishouden in context, perspectief en samenhang en we zorgen voor een goed vangnet op maat voor mensen die het niet zelf redden. Om met de stelselwijzigingen (transities) die centrale opgave te realiseren is een cultuuromslag nodig: een transformatie. Van > Naar Aanbodgericht Vraaggericht Scheiding zorg en welzijn Verbinding zorg en welzijn Curatief Preventief Verzorgde burger Zelfredzame burger Verkokerde dienstverlening Integrale dienstverlening Input/output sturing Sturen op maatschappelijk effect/resultaat Voor de transitie en transformatie van de jeugdzorg hebben we de volgende uitgangspunten benoemd: inwoners/gezinnen weten bij vragen en problemen waar ze terecht kunnen; deze vragen/problemen worden zoveel mogelijk binnen het eigen netwerk opgelost; professionele ondersteuning wordt geboden wanneer het binnen het eigen netwerk niet meer lukt; één kind/gezin, één plan, één contactpersoon is de basis voor deze professionele ondersteuning; voorkomen is beter dan genezen; er wordt vraaggericht gewerkt; dichtbij in dorp/wijk organiseren is beter; bureaucratie wordt verminderd. Relatie transitie Jeugdzorg, AWBZ-begeleiding en Passend onderwijs Met de transities Jeugdzorg en AWBZ- begeleiding en stelselwijzing Passend Onderwijs komt de verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van kinderen en gezinnen die dit nodig hebben bij de schoolbesturen en gemeenten te liggen. 2 Beleidskaders voor de drie transities in het Sociale Domein, Buitenpost 21 januari

8 De Wet passend onderwijs en de Jeugdwet worden dan ook wel als spiegelwetgeving aangemerkt. Dat is o.a. terug te vinden in de verplichting voor de samenwerkingsverbanden om over hun ondersteuningsplannen op overeenstemming gericht overleg (OOGO) met de gemeenten te voeren en de verplichting voor de gemeenten om over de jeugdplannen met de samenwerkingsverbanden OOGO te voeren. Op deze wijze kan mede bevorderd worden dat de ondersteuning in en buiten de school integraal wordt opgepakt volgens het principe van één kind/één gezin, één plan, één aanspreekpunt. Passend onderwijs heeft ook een link met de decentralisatie van de AWBZ-begeleiding: een deel van de leerlingen heeft individuele begeleiding bekostigd uit de AWBZ. Vanaf 2015 zijn de gemeenten ook hiervoor verantwoordelijk. 1.3 Samenwerking in Fryslân bij zorg voor jeugd Vanuit de Jeugdwet moet een aantal taken bovenlokaal of zelfs landelijk worden georganiseerd. Landelijk worden, gezien het zeer specialistische karakter en de hoge kosten, afspraken gemaakt met uitermate specialistische jeugdhulpaanbieders (de Landelijk Werkende Instellingen) en wordt de voorziening 'vertrouwenspersoon' geregeld. Op regionaal niveau wordt zowel vanuit de wettelijke verplichting als vanuit praktische en financiële overwegingen samengewerkt. De Jeugdwet verplicht gemeenten op regionaal niveau (schaal provincie Fryslân) samen te werken, in het bijzonder op het gebied van de jeugdbescherming, jeugdreclassering en de jeugdzorg plus. Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling, nu nog onderdeel van Bureau jeugdzorg, moet samen gaan met het regionale Steunpunt Huiselijk Geweld, nu nog onderdeel van Fier Fryslân. Met de centrumgemeente Leeuwarden wordt samengewerkt aan een Friese regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling. Onder de titel Zorg voor Jeugd Fryslân wordt bestuurlijk en ambtelijk samengewerkt om de transitie jeugdzorg goed te laten verlopen. Deze samenwerking gaat uit van het Koersbesluit: 'Zorg voor jeugd Fryslân; op kompas invoegen en aansluiten', de gezamenlijk visie van de Friese gemeenten op de transitie en transformatie van de jeugdzorg. Ook ons college van B&W heeft het Kompas vastgesteld en daarmee als één van de uitgangspunten benoemd van het gemeentelijke transitieproces. Op basis van het vastgestelde Regionale Transitie Arrangement Fryslân (zorgcontinuïteit 2015/2016) met het bijbehorende Plan van Aanpak Omvormingsplan, is in de zomer van 2014 een regionaal uitvoeringsplan voor de Friese transformatie worden opgeleverd 3. Daarnaast werken de gemeenten in Zuidoost Fryslân op beleidsvoorbereidend terrein samen. Gezamenlijk is een werkdocument Gebiedsgericht werken opgesteld om ook zoveel mogelijk te zorgen voor de afstemming en samenhang in de regio als het gaat om uitgangspunten en uitvoering. Naast het gezamenlijke maakt elke gemeente natuurlijk op bepaalde onderdelen haar eigen lokale keuzes. Hetzelfde geldt voor het opstellen van dit beleidsplan zorg voor jeugd. De uitgangspunten jeugd (zie vorige paragraaf) zijn uitgangspunten die we als gemeenten samen delen. We willen niet alles hetzelfde doen maar wel gezamenlijk bepalen welke spelregels we hanteren. Zodat voor jongeren, ouders, woonachtig in Zuidoost en voor professionals, aanbieders en onderwijspartners werkzaam in Zuidoost helder is wat zij van deze gemeenten kunnen verwachten. Veel kan en moet lokaal, dichtbij de burger, rondom scholen en kinderopvang. We stimuleren dat ouders elkaar adviseren en ondersteunen. Daar waar nodig bieden we vanuit het CJG ondersteuning of hulp. We hebben aandacht voor de kwaliteit van ondersteuning en de kwaliteit van generalistische professionals. Soms is aanvullende specifieke expertise nodig. Dan is het ook nodig dat generalisten de hulp in kunnen roepen van meer gespecialiseerde collega s. Die specialistische inzet willen we beschikbaar hebben voor jongeren en ouders in onze regio. 1.4 Wie is betrokken geweest bij de plannen zorg voor Jeugd Op bovenlokaal en provinciaal niveau heeft frequent en intensief overleg en afstemming plaatsgevonden. Belangrijke producten hiervan zijn het Regionaal Transitie Arrangement (RTA) Fryslân en het Omvormingsplan 4. De Friese gemeenten hebben in het transitiearrangement aangegeven hoe ze: De continuïteit van zorg in 2015/2016 realiseren; De infrastructuur realiseren om de cliënten (huidige en nieuwe tot aan 1 januari 2015) deze continuïteit van zorg in 2015 te bieden, bij de jeugdhulpaanbieder die op 31 december 2014 deze zorg biedt; De frictiekosten beperken. 3 Zie bijlage 2 4 Zie bijlage 2 8

9 Het RTA is opgesteld in overleg met de huidige financiers, alle aanbieders van zorg voor jeugd en cliëntorganisaties. Gemeenten en zorgaanbieders hebben elkaar in het gezamenlijke gelopen proces beter leren kennen en daarmee is dit proces een belangrijke opmaat naar een goede samenwerkingsrelatie, nodig voor de realisatie van de transitie/transformatie. Bij het opstellen van (onderdelen) van het beleidsplan Zorg voor Jeugd zijn aanbieders, waaronder de kernpartners van het CJG Achtkarspelen, cliëntvertegenwoordigers, het onderwijs en de WMO Adviesraad betrokken geweest. De WMO Adviesraad is om advies gevraagd. Daarnaast zal op 22 september 2014, conform de Jeugdwet, op overeenstemming gericht overleg (OOGO) plaatsvinden met de Samenwerkingsverbanden voor primair en voortgezet onderwijs in de RMC regio Zuidoost Friesland 5. Voor een groot aantal onderdelen is gebruik gemaakt van de uitkomsten van de verschillende provinciale werkgroepen van Zorg voor Jeugd, waaronder de werkgroep toegang, regiovisie AMHK, inkoop, monitoring. Deze onderdelen vallen onder de regionale uitwerking/organisatie van de transitie(taken) en kennen een grote mate van intergemeentelijke overeenstemming. 1.5 Duur beleidsperiode Het beleidsplan Zorg voor Jeugd Achtkarspelen is een plan op hoofdlijnen en is geldig voor een periode van vier jaar, De bijlagen vormen een integraal onderdeel van dit beleidsplan. Elk jaar wordt een uitvoeringsplan gemaakt waarin meer concrete invulling wordt gegeven aan de doelstellingen uit het beleidsplan. Omdat veel zaken nog onduidelijk zijn of onzeker zijn in de praktische uitvoering, kan in deze jaarlijkse plannen worden bijgestuurd. Het beleidsplan Zorg voor Jeugd wordt na twee jaar, gelijklopend met de periode van het Friese Regionaal Transitie Arrangement, geëvalueerd en op grond van de uitkomsten van de evaluatie zo nodig bijgesteld. 5 Zie hoofdstuk

10 Hoofdstuk 2 Huidige situatie in Achtkarspelen 2.1 Hoe staat het met onze jeugd? Met de jeugd in Achtkarspelen gaat het gemiddeld gezien niet beter of slechter dan in andere gemeenten. De bekende piramide (zie ook H 4) geeft ook het gemiddelde beeld van onze jeugd weer: met zo'n 80% gaat het goed en zo'n 20% kan een steuntje gebruiken waarvan ongeveer 5% veel zorg en ondersteuning nodig heeft. Een beeld Hoewel de cijfers uit verschillende bronnen komen, gebruikmaken van verschillende leeftijdsindelingen en op verschillende periodes betrekken hebben, kan wel een beeld worden geschetst. Gezinnen Huishoudens met kinderen (0-25 jaar) CBS Eenoudergezinnen CBS Gezinnen met gebruik gemeentelijke regelingen Alleenstaande ouders met gebruik gem. regeling ' Tienermoeders CBS Aantal jongeren in eenoudergezinnen IKP Kinderen betrokken bij echtscheidingen CBS Aantal jongeren tot 18 CBS Aantal jongeren tot 25 CBS Gebruik (opvoeding) ondersteuning Jeugdgezondheidszorg, Maatschappelijk werk en MEE Inzet prenataal stevig ouderschap JGZ Pedagogische thuisbegeleiding 50 Pedagogische consulten 57 Preventieve gesprekken groep 7 alcohol 369 Cliënten maatschappelijk werk SMWF 2013 Top 3 problematiek: besteding; relatie ouder/kind; overige psychische problemen Cliënten Schoolmaatschappelijk werk SMWF 2013 Top 3 problematiek: relatie ouder/kind; relatie anderen; overige psychische problemen Cliënten (0-24) MEE MEE 2013 Top 3 hulpvragen: opvoeding; aanvraag indicatie; vroeghulp Overzicht divers zorggebruik Indicaties 2de lijns zorgaanbod BJZ Indicaties AWBZ/PGB/Zin BJZ Onderzoek zorgmeldingen " 31 Onderzoek kindermishandeling " 42 Spoedeisende hulp " 19 Raadsmeldingen " 17 Specialistische diagnostiek " 3 Regiemodules " 35 Jeugdbescherming Voogdij " 4 Jeugdbescherming Gezinsvoogdij (OTS) " 27 Jeugdreclassering " 8 Cliënten Jeugdhulp Friesland JHF In Pleegzorg JHF Cliënten REIK (Talant, Tjalligahiem) REIK Jongeren met AWBZ indicatie CBS Jeugd-GGZ; 1ste lijn pschologische hulp Partoer J-GGZ; ambulante specialistische GGZ Partoer J-GGZ; klinische specialistische GGZ Partoer In bijlage 3 staat ook nog een overzicht over het welzijn en de gezondheid van de jeugd in Achtkarspelen (onderzoeken GGD Fryslân 2012). Over het algemeen gaat het goed met hen. 10

11 Om een steeds duidelijker beeld te krijgen hoeveel van onze kinderen en jongeren gebruik maken van welke zorg, is een gedetailleerde zorguitvraag gedaan onder alle jeugdhulpaanbieders actief in Friesland. De ruwe cijfers zijn in mei opgeleverd en worden nu geanalyseerd. Deze analyse is in september 2014 beschikbaar. Daarnaast levert Vektis op verzoek van het ministerie steeds meer gegevens aan van Zorgkantoor de Friesland en de zorgverzekeraars (AWBZ en Zvw, PGB en zorg in natura). Dit alles moet uiteindelijk resulteren in een nauwkeurig(er) beeld van het zorggebruik in Doelgroepen Achtkarspelen richt zich op kinderen en jongeren tot 23 jaar en hun ouders/verzorgers. Hoewel de transitie van de jeugdzorg zich beperkt tot jeugdhulp voor kinderen en jongeren tot 18 jaar wordt steeds duidelijker dat de leeftijdsgrens van 18 jaar op een groot aantal terreinen achterhaald is. Jongeren zijn na hun 18e natuurlijk in formele zin volwassen, maar op het terrein van scholing, strafrecht, reclassering en (geestelijke) gezondheid is continuïteit van aandacht cruciaal. Zo ontwikkelen psychische problemen zich vaak in de (late) adolescentie. Aandacht voor specifieke problemen en continuïteit van zorg is dan ook van groot belang. Daarom richt het beleid zich op de groep tot 23 jaar. Het budget dat gemeenten voor de jeugdhulp ontvangen is bedoeld voor kinderen en jongeren tot 18 jaar. Jongeren boven de 18 jaar vallen onder de volwassenenzorg. Jongeren die voor hun 18 e al zorg ontvangen die moet doorlopen na hun 18 e, blijven vallen onder de Jeugdwet. De uitdaging ligt in preventie, vroegsignalering en vroeginterventie en minder bureaucratie zodat het beschikbare budget toereikend is en blijft. In ieder geval moet binnen het beschikbare budget geopereerd worden. Samenwerking met en warme overdracht naar de volwassenenhulpverlening/zorg is daarom essentieel. Kleine doelgroepen die hoogspecifieke ondersteuning nodig hebben, houden deze ondersteuning in het kader van het RTA Fryslân en het Landelijk Transitie arrangement (afgesloten door VNG met de Landelijk werkende instellingen). De komende jaren zal nader onderzoek worden gedaan naar de omvang van deze doelgroepen en de aard van de hoogspecifieke ondersteuning. Verwachte ontwikkeling doelgroep in de komende jaren De vraag naar ondersteuning is landelijk gezien de afgelopen jaren steeds toegenomen. Het is moeilijk te zeggen hoe zich dit in de komende vier jaar zal ontwikkelen. Natuurlijk is het streven er op gericht om de vraag naar specialistische hulp te verminderen. Dit willen we doen door te investeren in preventie en vroegsignalering en goed te luisteren naar wat de inwoner echt nodig heeft. De praktijk (bijv. in Denemarken) heeft echter geleerd dat er tijd nodig is voor verandering. De transitie en transformatie niet meteen leiden tot een afname van duurdere vormen van ondersteuning. Er bestaat zelfs het risico dat er eerst een toename te zien zal zijn, omdat de hulp dichter bij het gezin georganiseerd wordt en daarmee meer en eerder gesignaleerd wordt. De (positieve) gevolgen van deze transformatie op aantallen cliënten en kosten per cliënt zullen daarom waarschijnlijk in 2015 niet of slechts licht zichtbaar zijn. Dit komt mede omdat voor de huidige cliënten in 2015 de continuïteit van hun zorg gewaarborgd wordt. Tevens is 2015 het eerste jaar waarin de transformatie zijn beslag krijgt en zullen alle betrokkenen (cliënten, aanbieders en financiers) moeten wennen aan het nieuwe systeem. Een mogelijke bedreiging van de transformatie in 2015 is de mogelijk extra grote vraag aan indicaties eind 2014, door de angst bij cliënten voor de verandering in het systeem. 2.3 Welke knelpunten doen zich nu voor? Landelijk, maar ook regionaal worden de volgende knelpunten onderscheiden in de huidige situatie 6 : Accent op probleemjeugd De aandacht voor het gewone opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren is verhoudingsgewijs gering ten opzichte van de aandacht voor de probleemjeugd. Het gevolg is dat er veel geld en aandacht is voor de gespecialiseerde jeugdzorg (de tweede lijn), en weinig voor de kwaliteit van de algemene jeugdvoorzieningen, de preventie en de eerste lijn. Versnippering Er zijn zeer veel voorzieningen, veel verschillende wettelijke kaders en diverse overheidslagen die verantwoordelijk zijn of financieren. Daarnaast zijn er veel verschillende beroepsverenigingen en brancheorganisaties. Dat zorgt ervoor dat het stelsel weinig transparant is en het doorvoeren van noodzakelijke vernieuwingen over het algemeen moeizaam verloopt. 6 Website Nederlands jeugdinstituut ( 11

12 'Doorschuifmechanisme' domineert Kinderen en jongeren met problemen worden verwezen naar de jeugdzorg en worden daar opgenomen. Is aanvullende kinder- en jeugdpsychiatrische hulp nodig, dan wordt de jongere daarnaar doorverwezen. Gezinnen waarbij een vermoeden is van kindermishandeling, worden gemeld bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Het dossier kan bij een bevestigd vermoeden doorgaan naar de Raad voor de Kinderbescherming, die het op zijn beurt aan de rechter voorlegt. Spreekt de rechter een kinderbeschermingsmaatregel uit, dan wordt Bureau Jeugdzorg ingeschakeld. Die regelt dan in de meeste gevallen aanvullende hulp, die het gezin weer krijgt van een zorgaanbieder. Kortom, er wordt voortdurend 'geschoven' met kinderen en jongeren. De procedures zijn lang en ingewikkeld, zonder dat er snel passende hulp is. Stijgend zorggebruik De vraag naar gespecialiseerde hulp groeit per jaar met ruwweg 10 procent. Epidemiologen stellen dat dat niet te verklaren is uit een toename van problemen, wel is de signalering van problematiek verbeterd. Maar de stijging lijkt tevens het gevolg van het gebrek aan preventie en eerstelijnshulp, de versnippering en het doorschuifmechanisme in de sector. Onbeheersbaarheid Het is alles bij elkaar een moeilijk te beheersen sector, gekenmerkt door een zogeheten waterbedeffect. Als een gemeente weinig doet aan preventie en eerstelijnshulp, zal de instroom in de gespecialiseerde zorg nu betaald door onder meer de provincie en de zorgverzekeraars- stijgen. Probeert de politiek of de zorgverzekeraar de instroom in de jeugd-ggz te beperken -bijvoorbeeld door een eigen bijdrage te vragendan kan dat een grotere instroom in de provinciaal gefinancierde jeugdzorg geven. Gelet op de huidige knelpunten is het duidelijk dat er ingrijpende maatregelen moeten komen om het jeugdstelsel op orde te brengen. Door de bestuurlijke en de financiële verantwoordelijkheid onder te brengen bij één overheid, de gemeente, is het mogelijk een meer samenhangend beleid te voeren. Dat moet de noodzakelijke verbeteringen brengen. 2.4 Waar ligt voor Achtkarspelen de belangrijkste opgave? Achtkarspelen moet sturen op resultaat: de instroom in de verschillende vormen van ondersteuning wordt zoveel mogelijk beperkt, de door- en uitstroom wordt zoveel mogelijk bevorderd. Wij kiezen daarbij voor passende ondersteuning: matched care (de specialistische zorg die nodig is, wordt ingezet) en niet voor stepped care (eerst de minst intensieve behandeling bieden, als dit onvoldoende is, wordt zwaardere hulp ingezet). De reden hiervoor is dat het doorschuifmechanisme anders toch nog op de loer ligt. Wij zetten de komende jaren in op het bouwen aan een stevige relatie met aanbieders om er gezamenlijk voor te zorgen dat de instroom in dure zorg zoveel mogelijk beperkt wordt. Eenvoudige vragen horen uiteindelijk niet thuis in het CJG, maar moeten op de vindplaatsen kunnen worden beantwoord. Versterking van de professionaliteit van de mensen op de vindplaatsen heeft dan ook prioriteit. 12

13 Hoofdstuk 3 Toekomstige situatie De stelselwijziging jeugdzorg moet niet alleen een transitie zijn (overdracht van taken en middelen van Rijk naar gemeenten), maar ook een transformatie in gang zetten: een andere manier van werken in de zorg voor jeugd. Alleen dan is een verbetering van de zorg te verwachten. In dit hoofdstuk wordt beschreven wat de visie van Achtkarspelen daarop is, welke kansen wij zien en wat er veranderd gaat worden. 3.1 Visie In het Beleidskader Sociaal Domein (vastgesteld in februari 2014) is de visie vastgelegd op de inrichting en uitvoering van de drie decentralisaties. Onze visie op de zorg voor jeugd is hiervan afgeleid en luidt: De jeugd in Achtkarspelen groeit gezond en veilig op. Ze ontwikkelen hun talenten en kunnen zo, nu en later, naar vermogen deelnemen en bijdragen aan de maatschappij Ouders zijn hiervoor het eerste verantwoordelijk. Als de ouders, eventueel in samenwerking met de pedagogische gemeenschap, hiervoor (tijdelijk) niet kunnen zorgdragen komt de gemeente in beeld. Hiervoor moet het jeugdstelsel snel, goed en op maat functioneren. Onze visie leidt tot de volgende uitgangspunten: Inwoners zorgen in eerste instantie zelf voor hun jeugd Passende ondersteuning is vraaggericht en integraal Via preventie, toegang en vangnet organiseert de gemeente passende ondersteuning. Achtkarspelen staat voor de opgave om, rekening houdend met de financiële kortingen die de komende jaren worden opgelegd, de ondersteuning van jeugdigen en hun ouders/opvoeders zo goed mogelijk vorm te geven. Wat verstaan we dan onder goed? Wij voelen ons er verantwoordelijk voor dat tijdig passende ondersteuning wordt geboden door professionals die voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. De veiligheid van het kind staat voorop. De inwoner houdt in beginsel zelf de regie. Alleen wanneer het niet anders kan, wordt de regie tijdelijk overgenomen door een professional uit het CJG-team (zie paragraaf 3.6.2) waarbij steeds leidend is: wat is nodig om het gezin weer zelf de regie te laten nemen? Vragen van inwoners om ondersteuning zullen waar nodig altijd worden opgepakt in de gehele sociale context. Bij de totstandkoming van één kind/gezin, één plan, één aanspreekpunt kunnen professionals van alle leefdomeinen worden ingeschakeld. In de regio Zuidoost Friesland is de functie van gebiedsgericht werkende teams nader uitgewerkt. Ook in Achtkarspelen zal volgens deze leidraad worden gewerkt. 3.2 Kansen De stelselherziening is ingegeven door de overtuiging dat de jeugdzorg effectiever en efficiënter kan. Gemeenten krijgen een aanzienlijke uitbreiding van verantwoordelijkheden door de stelselwijzigingen jeugdzorg en langdurige zorg en de invoering van de Participatiewet. Gemeenten kunnen de ondersteuning van inwoners die dat nodig hebben, beter en goedkoper realiseren, omdat ze veel dichter bij de gemeenschap staan. Deze verantwoordelijkheden worden in samenhang opgepakt. Pas dan is de volle winst te boeken. Immers: Het gaat vaak om meervoudige (gezins) problematiek; Het gaat bij alle decentralisaties om dezelfde verandering en omslag in denken en doen: gericht op het versterken van de eigen kracht van mensen en op preventie; Het integraal aanpakken van de problematiek biedt de beste kansen voor resultaatgerichte en efficiënte oplossingen. Hoe of bij wie een vraag of een signaal ook binnenkomt, altijd zal breed gekeken moeten worden naar wat er aan de hand is. Een goede analyse van de situatie en prioriteitstelling welk probleem het eerst aangepakt moet worden is van groot belang. Hokjesdenken vanuit de eigen professie of organisatie is niet meer aan de orde. Uit ervaringen die zijn opgedaan in verschillende pilots blijkt dat eerder inzetten op integrale hulp effect heeft op de inzet van specialistische hulp. Ook blijkt dat er sprake is van achterstallig onderhoud : veel casussen zijn onvoldoende opgepakt en moeten alsnog, via de nieuwe werkwijze, worden vlot getrokken. Als er aan de voorkant beter gesignaleerd wordt en de verbinding tussen de vindplaatsen en het CJG verder wordt versterkt, zal het aantal aanmeldingen in eerste instantie toenemen. Naar verwachting leidt de nieuwe manier van werken na verloop van tijd tot een daling van het beroep op gespecialiseerde zorg. 13

14 3.3 Wat gaat veranderen? De nieuwe taken die Achtkarspelen krijgt kunnen alleen met minder middelen worden uitgevoerd als er innovatie plaatsvindt. Het huidige systeem kenmerkt zich door schotten. De transformatieopgave betekent een verschuiving van de zware zorg naar minder zware zorg waarbij de schotten verdwijnen en uit wordt gegaan van de hulpvraag van het gezin 7. De verwachting is door meer in te zetten op preventie dat er minder zware zorg nodig is. Deze opgave is een enorme klus die niet in korte tijd te realiseren is. Het vraagt iets anders van het gezin, van onze gemeentelijke organisatie, van maatschappelijke partners als zorgaanbieders maar ook van bijv. welzijn en onderwijs. Dat betekent onzekerheid: oude zekerheden verdwijnen en nieuwe moeten zich ontwikkelen. Dat vraagt ook tijd en ruimte voor deze ontwikkelingen. De volgende veranderingen worden in de jaarlijkse uitvoeringsplannen verder uitgewerkt en geconcretiseerd: Bevorderen pedagogische gemeenschap en eigen kracht; Verbinding netwerken; Lokale gebiedsgericht werkende CJG-teams; Professionalisering; Een gezin, een plan, een regisseur; Toegang; Samenwerking met expertpool en specialistische zorg; Goede verbinding met jeugdbescherming en jeugdreclassering; Goede verbinding met het Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. In hoofdstuk 4 worden deze veranderingen kort toegelicht. 3.4 Doelstellingen: hoe draagt dit plan bij aan de gewenste verandering? Wij onderscheiden de volgende doelstellingen: Versterken van de leefomgeving en basisvoorzieningen: wij doen dit door professionals die werken met kinderen, jongeren en ouders te trainen in vroegsignalering; Er wordt adequaat gehandeld op signalen van ouders en jeugdigen: signalen over ouders en jeugdigen worden snel opgepakt volgens het uitgangspunt één kind/één gezin, één plan, één aanspreekpunt; De plek waar ouders en jeugdigen terecht kunnen met hun vraag is dichtbij, in hun directe leefomgeving: de professionals van de (kern) partners van het CJG werken op de vindplaatsen en zijn herkenbaar aanwezig op drukbezochte plekken in wijk en dorp; Integrale benadering, sociaal domein breed: bij vraagverheldering worden alle leefdomeinen betrokken en wordt overlap in de ondersteuning voorkomen; Gebiedsgericht werken: door dichtbij aanwezig te zijn, kan maatwerk worden geboden aan ouders en jeugdigen; Snel, passende hulp in de directe leefomgeving: wij maken afspraken met aanbieders over matched care ; Veiligheid van het kind staat voorop: binnen het CJG-team is kennis en expertise aanwezig om op elk gewenst moment een veiligheidscheck te kunnen doen. 3.5 Rol van de gemeente in de toekomst Achtkarspelen wordt verantwoordelijk voor de gehele zorg voor jeugd. Omdat grote veranderingen nodig zijn, is een scherpe sturing en opdrachtgeverschap noodzakelijk. Het is belangrijk om aanbieders heldere kaders mee te geven voor de uit te voeren ondersteuning aan kinderen en hun ouders/opvoeders. Het gaat dan zowel om de financiële kaders als om de te behalen resultaten. Achtkarspelen stelt zich, als het gaat om het daadwerkelijk geven van ondersteuning, terughoudend op en zal niet in de deskundigheid treden van de professionals op de werkvloer. Nieuwe rollen van de gemeente in de toekomst Achtkarspelen zal vanaf 1 januari 2015 sturen vanuit twee rollen: die van regievoerder en die van opdrachtgever. Bij beide rollen maken we een onderscheid tussen de verantwoordelijkheid in beleid en uitvoering. De wijze van sturing verschilt sterk tussen deze rollen. Als regievoerder sturen wij vooral op het proces, de posities, de rollen en de taken. Als opdrachtgever sturen we vooral op de balans tussen de resultaten en de kosten en het nakomen van de afspraken. 7 Bijlage 2 14

15 De sturingsknoppen Voor gemeenten zijn vier belangrijke knoppen waaraan ze kunnen draaien vanuit hun rol als regisseur en als opdrachtgever. 1. De kwaliteitsknop : Professionele kwaliteit van de geboden hulp en de maximale handelingsruimte van de professional in het zorgtraject; dit zal worden geregeld in afspraken over het professionele mandaat. 2. De verbruiksknop : Het gebruik van zorg/de afname van zorg door inwoners uit de eigen gemeente. 3. De uitgavenknop : De uitgaven van de zorgkosten / de financiële ruimte; door afbakening van budgetten en bewaking van de uitgaven. 4. De effectknop : De effecten van de zorg op langere termijn: door te monitoren op afgesproken indicatoren. In het vierjaarlijks beleidsplan en het jaarlijkse uitvoeringsplan kunnen op bovenstaande vier 'knoppen' jaarlijks nieuwe resultaatafspraken gemaakt kunnen worden. 15

16 Hoofdstuk 4. Hoe en met wie gaan we het organiseren? We leggen een grote nadruk op anders werken en anders organiseren. Zowel in de basisvoorzieningen, maar ook in de toegang tot hulp. Voor de inwoners, maar ook voor de gemeente valt grote winst te behalen door het aan de basis beter te organiseren, met minder overhead, een grotere professionele handelingsruimte, zonder belemmerende financiële en organisatorische kaders. Met de meeste gezinnen in onze gemeente gaat het goed. Zij zijn gebaat bij een sterke samenleving waar ze ook zelf een bijdrage aan leveren. Een klein deel van de gezinnen heeft (tijdelijk) behoefte aan begeleiding en basiszorg omdat ze problemen ervaren waar ze even niet zelfstandig een oplossing voor kunnen bedenken. Voor een nog kleiner deel is specialistische zorg nodig. Onderstaande piramide visualiseert die verdeling (uit beleidskader Transities Sociaal Domein, jan 2014). De piramide kent een brede basis en een smalle top. 5% 15% 80 % Deze verdeling kan worden vertaald in drie sporen voor de Zorg voor Jeugd in onze gemeente: Spoor 1 Gewoon opvoeden: een sterke samenleving Spoor 2 Basisondersteuning: steun waar nodig Spoor 3 Aanvullende ondersteuning: speciaal waar het moet Aan de hand van deze drie sporen, die parallel lopen met het Fries model Zorg voor Jeugd 8, zal in de onderstaande paragrafen het hoe en het wat worden beschreven. De veranderingen die in paragraaf 3.3 genoemd staan, komen in de onderstaande paragrafen terug. 4.1 Spoor 1 Gewoon opvoeden Spoor 1 vormt het fundament van het vernieuwde stelsel en wordt gevormd door: 1. een sterke (pedagogische) gemeenschap 2. sterke (collectieve) basisvoorzieningen Achtkarspelen vervult een stimulerende rol bij het versterken van de pedagogische gemeenschap in de dorpen, buurten en wijken. Denk hierbij aan een kindvriendelijke inrichting van de buurt (speelplaatsen), het ondersteunen bij brede school initiatieven (Gerkesklooster), het inzetten van buurtsportcoaches, het stimuleren en steunen van burgerinitiatieven die de lokale samenleving versterken (Achtkarspelen Fit), maar ook aan de informatie- en adviesfunctie van het CJG ( en de activiteiten die vanuit het CJG worden georganiseerd. Zoals de visie op zorg voor jeugd al verwoordt, staat het kind centraal. Ouders zijn zelf verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen, tenzij de veiligheid van het kind in geding is. Met het versterken van de pedagogische gemeenschap, de eigen kracht en het eigen netwerk worden de ouders nog beter in staat gesteld om zelf de regie te houden over hun leven en dat van hun kinderen De pedagogische gemeenschap en eigen kracht Een pedagogische gemeenschap wordt gevormd door ouders, jongeren en buurtbewoners, maar ook door familieleden, leraren, sportcoaches of bijvoorbeeld kerkgenootschappen, lokale verenigingen en ondernemers. In een goed functionerende pedagogische gemeenschap zijn burgers betrokken en bereid om in hun eigen sociale netwerk en in het publieke domein verantwoordelijkheid rond het opgroeien en opvoeden van kinderen te nemen. 8 Bijlage 4 16

17 Om een sterke gemeenschap te kunnen vormen en de eigen kracht te versterken richten we ons op: Bevorderen pedagogische gemeenschap en eigen kracht Doel: Inzetten op versterking van de pedagogische gemeenschap en het versterken van eigen kracht van de gezinnen. Het opvoedkundig klimaat wordt versterkt in de dorpen, wijken en instellingen. Ontzorgen en normaliseren zijn leidend: niet problematiseren en medicaliseren. Wat is nodig om een kind en/of gezin zelfredzaam te laten worden en blijven (zoveel als mogelijk is). Resultaat: o o o o alle kinderen groeien op in een gezonde en veilige omgeving; de gemeenschap wordt krachtiger in het zelf oplossen; het aantal gezinnen met complexe hulpverleningsvraagstukken neemt af; de opvoed- en opgroeikracht in gezinnen neemt toe. Hoe bereiken we dit: - Inrichting dorpen/wijken, voorzieningen, ontmoetingsplekken, speeltuinen; - Stimuleren ontmoeting; - Regie bij gezinnen zolang als mogelijk is met oog voor veiligheid van kind(eren); - Ruimte voor verschillen (iedere situatie is uniek en vraagt een eigen aanpak); - Gezinnen maken zelf een gezinsplan (familiegroepsplan), samen met mensen uit hun eigen omgeving, voordat professionele hulp aangeboden wordt; - Het trainen van professionals in het aanleren van een Eigen Kracht attitude en op het aanleren van vaardigheden om vanuit deze visie te kunnen werken. Eigen kracht Onder het begrip Eigen Kracht verstaan wij: ruimte geven aan burgers die problemen ondervinden in het leven, om zelf de zeggenschap en regie in handen te laten houden over het proces om tot een oplossing te komen, in samenspraak met mensen die belangrijk voor hen zijn. Het betekent ruimte geven op diverse niveaus: vanuit de overheid naar de professionele organisaties, vanuit het management van die organisaties naar de professionals en vanuit de professionals naar de cliënten. Het opnemen van Eigen Kracht en verantwoordelijkheid in de gemeentelijke jeugdzorgvisie betekent een flinke cultuurtransformatie. Het maken van verbindingen met krachten die dichtbij en vaak duurzaam zijn, lijkt een eenvoudige benadering, maar blijkt in de praktijk van alle dag toch niet zo simpel uitvoerbaar te zijn. Dit is niet alleen een attitudekwestie voor de professional in relatie met zijn/haar cliënt, maar heeft ook implicaties op het niveau van de organisatie en de financieringsafspraken tussen overheid en instellingen. Verbinding netwerken Doel: Door verbinding van het eigen netwerk van het gezin met de lokale (informele en formele) netwerken worden gezinnen beter ondersteund. Resultaat: passende ondersteuning zo dichtbij mogelijk bij de gezinnen. Hoe bereiken we dit: - Gezinswerker heeft inzicht in het netwerk van en de betekenis hiervan voor een gezin; - Zo nodig inzet familienetwerkberaad, Eigen Kracht Conferentie of iets dergelijks; - Bekendheid van gezinswerker met lokale netwerken bevordert de inzet van vrijwilligers; - Afspraken over samenwerking en afstemming tussen CJG-teams, dorpenteams en de andere professionals in Achtkarspelen. Kinderen, jongeren, ouders en andere bij de opvoeding betrokkenen kunnen op verschillende manieren in contact komen met het CJG. Dit kan bijvoorbeeld via een van de kernpartners op de vindplaats (JGZ en CJGteam), maar ook telefonisch en digitaal via de website www. cjgachtkarspelen.nl. Door de vaste gezichten van de medewerkers van de kernpartners op de vindplaatsen, het gebruik van het CJG-beeldmerk en de website is de jeugdhulp herkenbaar Basisvoorzieningen Onder basisvoorzieningen verstaan we die voorzieningen waar vrijwel alle ouders en kinderen komen en dus te vinden zijn. Denk daarbij aan jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau, schoolarts en verpleegkundige), peuterspeelzalen, scholen, kinderopvang, huisartsen, verloskundigen en kraamzorg. Maar ook preventieve voorzieningen als sportverenigingen, welzijnswerk of scouting vallen hieronder. 17

18 Medewerkers van de basisvoorzieningen signaleren en bieden daarnaast (preventieve) ondersteuning aan gezinnen/jongeren. Preventie en vroegsignalering zijn belangrijke middelen om de vraag naar specialistische ondersteuning terug te kunnen dringen. Wanneer de signalen eerder opgepakt worden, kan sneller de meest passende ondersteuning worden ingezet en kan mogelijk voorkomen worden dat zware, specialistische hulp moet worden ingezet. De verwijsindex, waarin professionals uit de basisvoorzieningen en/of specialistische voorzieningen een signaal van zorg kunnen afgeven speelt hierbij een ondersteunende rol. De professionals op de vindplaatsen (zoals voorschoolse voorzieningen, het onderwijs) zijn belangrijke partners in de signalering. Zij kunnen door de kernpartners van het CJG of door de gezinswerkers van de CJG-teams getraind en gecoacht worden, zodat zij signalen snel kunnen doorleiden naar de gezinswerkers. Met deze training en coaching zouden zij ook eenvoudige vragen zelf kunnen beantwoorden. De professionals zullen nog wel een omslag in werken moeten maken: meer oog krijgen voor risicofactoren die vragen om een snelle actie. Niet meer afwachten, maar zorgen dat signalen verder gaan naar het CJGteam die er op afgaat. Ze moeten vertrouwen in een goede en snelle aanpak van een melding. Tegelijkertijd moet niet elk kind met lastig gedrag voor een diagnose naar de specialistische zorg worden verwezen. Met het afschaffen van de zgn. rugzakjes in het kader van passend onderwijs wordt deze prikkel naar verwachting ook minder. Het is van belang om te kijken wat een kind nodig heeft en niet welk etiket daar op moet. Professionalisering Doel: een omslag in denken en doen bij professionals in welzijn, onderwijs en zorg. Resultaat: o o o o Risico s worden vroegtijdig gesignaleerd; Professionals zijn in staat om te ontzorgen en te demedicaliseren; Er wordt snel passende ondersteuning ingezet; Regie ligt bij het gezin (welk probleem heeft prioriteit). Hoe bereiken we dit: - Professionals kennen de risicofactoren in de ontwikkeling van kinderen; - Zij kunnen deze herkennen en bespreken de signalen met ouders; - Professionals van lokale organisaties (welzijn, onderwijs en zorg) volgen regelmatig (lokale) bijeenkomsten deskundigheidsbevordering. Vrijwilligers die actief zijn in het verenigingsleven (sport, scouting), bij welzijnsorganisaties (dorpshuizen) of bij een kerk zien en horen vaak veel, maar weten niet altijd wat ze met hun signalen moeten doen. Door actief de samenwerking te zoeken met de verenigingen, kerken en het welzijnswerk kan het CJG ook van deze partijen de signalen oppakken. 4.2 Spoor 2 Basisondersteuning Als opvoeders of jongeren zelf of met behulp van het eigen netwerk van familie en vrienden niet meer uitkomen is ondersteuning voor handen. Voor diegenen die de weg naar ondersteuning en hulp niet op eigen kracht kunnen vinden, richten we basisondersteuning in. Deze wordt geboden door de gezinswerkers van het CJG-team. Zij zijn dichtbij, makkelijk te benaderen en goed te vinden. De CJG-teams bieden gezinnen ondersteuning en hulp bij het verhelderen van hun vraag en het vergroten van het zelfoplossend vermogen. Voor de basisondersteuning van de jeugd en hun ouders zijn de volgende voorzieningen van belang: 1. CJG-team 2. Expertpool 3. Passend onderwijs 4. Huisartsen, medisch specialisten en jeugdartsen 5. De kindertelefoon Het CJG-team Het CJG-team is nieuw in het jeugdhulpstelsel en gaat een cruciale rol vervullen bij het verhogen van de kwaliteit van de jeugdhulp én de vermindering van het gebruik van (dure) specialistische voorzieningen. In het team wordt de expertise van diverse soorten ambulante hulp uit het huidige stelsel (zoals maatschappelijk werk, pedagogen, MEE consulenten, gezinscoaches op verschillende niveaus) samengevoegd. Daarmee wordt het hulpaanbod doelmatiger en overzichtelijker: voor ouders, voor de basisvoorzieningen én voor de aansturing door de gemeente. 18

19 In Achtkarspelen Zuid wordt een pilot gedaan met een dergelijk CJG-team onder projectleiding vanbuurtzorg Jong. Voor Achtkarspelen Noord worden de eerste stappen gezet om tot een dergelijk team te komen, al dan niet onder dezelfde organisatorische projectleiding. Beide teams hebben als doel om kinderen en jongeren binnen hun gezin op een veilige en goede manier op te laten groeien. Zij krijgen vanaf 2015 te maken met de overdracht van de lopende dossiers in de specialistische ondersteuning en hebben de taak om de nieuwe vragen op te pakken. Ouders, jongeren en professionals kunnen bij vragen en problemen bij het team terecht. Het team geeft advies en informatie en verleent kort- of langdurige hulpverlening en schakelt waar nodig, na consultatie van een expert, specialistische zorg in. Het team werkt preventief, vraaggericht, klantversterkend, systeem- en omgevingsgericht en is gericht op samenwerking. Aan elk gezin met een hulpvraag wordt een vaste gezinswerker gekoppeld. Het team heeft een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de continuïteit en kwaliteit van de ondersteuning. De gezinswerker brengt de belangen en behoeftes van jeugdigen, ouders en hun omgeving samen in een doelgerichte aanpak (gezinsplan) waarbij eigen kracht, verantwoordelijkheid en regie (zolang als mogelijk is) van het gezin uitgangspunt is. Ambulante begeleiding wordt zoveel mogelijk als functie ondergebracht in het CJG- team. De overige vormen van zwaardere ambulante ondersteuning en begeleiding worden erbij gehaald. Daartoe worden verschillende zorgaanbieders gecontracteerd 9. De CJG-teams werken vanuit onderstaand ordeningsprincipe "Kind in Fryslân" dat het mogelijk maakt hulp te koppelen aan opvoedingssituaties en de rol van de ouders daarbij. De opvoedingsvragen spelen zich voornamelijk af binnen het eerste spoor: gewoon opvoeden. De basisondersteuning van de CJG-teams speelt zich af bij opvoedingsspanning en opvoedingsnood. De aanvullende specialistische hulp (spoor 3) wordt ingezet bij opvoedingsnood en opvoedingscrisis. Gebiedsgericht werkende CJG-teams Doel: CJG-teams die gebiedsgericht werken, samengesteld uit generalisten met verschillende soorten ervaring en deskundigheid. 9 zie bijlage 5, hoofdstuk 3 19

20 Resultaat: o o de CJG-teams zijn zichtbaar, herkenbaar en bereikbaar voor gezinnen en andere professionals (namen, gezichten en telefoonnummers). kwetsbare gezinnen worden sneller geholpen in hun eigen sociale context; Hoe bereiken we dit: - Samenstelling team: in het team zitten HBO-opgeleide professionals met deskundigheid op het gebied van pedagogiek, gedwongen hulpverlening/veiligheid, psychiatrische stoornissen, verstandelijke beperkingen, systeemgerichte aanpak; - Regelmatig en herkenbaar aanwezig op vindplaatsen (kinderopvang, peuterspeelzalen, scholen, buurthuizen); - De CJG-teams werken nauw samen met de basisvoorzieningen zoals JGZ,huisartsen, verloskundigen, sociale dorpenteams en andere professionals in de zorg, maar ook met vrijwilligersorganisaties; - Teamverantwoordelijkheid voor snel erop af (outreachend) en zorgen voor passende ondersteuning; Ouders en jeugdigen zijn natuurlijk betrokken bij hun eigen ondersteuningsproces, waarbij uit gegaan wordt van hun eigen mogelijkheden om regie te voeren over hun leven. Dus niet over ouders en jeugdigen spreken maar met hen: hun betrokkenheid en die van hun sociale omgeving bij de aanpak is cruciaal. Op basis van een gezinsplan, opgesteld door gezin zelf of samen met de gezinswerker van het CJG-team, wordt de ondersteuning aangeboden, al dan niet met inzet van gespecialiseerde zorg. Een gezin, een plan, een regisseur Doel: in een gezin dat hulp nodig heeft, is sprake van één plan en één vaste contactpersoon. Resultaat: o o o voor het gezin is duidelijk wat het plan is en wie de vaste contactpersoon voor het gezin is; Er wordt ook bij multiproblematiek gewerkt vanuit een gezinsplan; De vaste contactpersoon regisseert het proces (samen met het gezin). Hoe bereiken we dit: - Binnen het CJG-team is een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de bereikbaarheid en continuïteit als de vaste contactpersoon afwezig is (vakantie, ziekte); de kwetsbaarheid voor één vaste contactpersoon moet zoveel mogelijk worden weggenomen; - Samenwerkingsafspraken: als er ook sprake is van problematiek in andere domeinen wordt met betrokken collega s afgesproken wie de regie in het gezin heeft (bijv. bij inkomensproblematiek, schulden, verslaving). Het CJG-team werkt zoveel als mogelijk "diagnosevrij". Het gedrag van een kind of jongere en de invloed die dat heeft op het gezin en/of sociale omgeving is bepalend voor de inzet van de ondersteuning, niet de diagnose. Dit vraagt van de professionals een nadere manier van werken (oplossingsgericht in plaats van diagnostisch gericht). De beschikbare expertise in het team is vrij-toegankelijk. Mocht een diagnose voor de passende hulp toch noodzakelijk zijn, dan maakt het stellen van de diagnose onderdeel uit van het gezinsplan en daarmee van de niet vrij-toegankelijke jeugdhulp. Voordat er verwezen kan worden naar de niet-vrij toegankelijke jeugdhulp moet het CJG-team een expert uit de expertpool (zie 4.2.2) raadplegen. Op basis van het gezinsplan kan een beschikking worden afgegeven voor het inzetten van gespecialiseerde zorg of een maatwerk/individuele voorziening, conform de verordening Jeugd. Naar aanleiding van het RTA Fryslân en het concept Omvormingsplan hebben de gemeenten in Friesland geconcludeerd dat het nodig is om gezamenlijk vast te stellen hoe de toegang en toeleiding naar bovenlokaal georganiseerde vormen van ondersteuning vanuit de lokale gebiedsteams geregeld moet worden. In een advies hierover staan twee vragen centraal, nl. 1. hoe ziet een uniforme toegang vanuit/door CJG-teams tot bovenlokaal georganiseerde vormen van ondersteuning op het terrein van opvoeden, opgroeien en gezondheid, er uit, en 2. aan welke minimale vereisten moet de lokale toegang (CJG-team) voldoen om te kunnen toeleiden naar de bovenlokaal georganiseerde vormen van ondersteuning. Het advies is vastgesteld door de Friese gemeenten en is integraal onderdeel van dit beleidsplan zie bijlage 5 20