Slaapstoornissen bij neurologische ziekten. Monique Vlak Neuroloog/somnoloog Slaap en Waak Centrum MCH-Bronovo

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Slaapstoornissen bij neurologische ziekten. Monique Vlak Neuroloog/somnoloog Slaap en Waak Centrum MCH-Bronovo m.vlak@mchaaglanden."

Anke van der Pol
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Slaapstoornissen bij neurologische ziekten Monique Vlak Neuroloog/somnoloog Slaap en Waak Centrum MCH-Bronovo

2 Slaap bij patiënten met een neurologische ziekte is dat anders? NEE! Dezelfde slaapstoornissen Behandeling is hetzelfde

3 Slaap bij patiënten met een neurologische ziekte is dat anders? JA! Hogere prevalentie bij neurologische ziekten Slaapstoornissen kunnen symptoom zijn van neurologische ziekte

4 Outline Slaap Slaapstoornissen in aantal neurologische ziekten Dementie MS Parkinson CVA Epilepsie Slaapstoornissen

5 Waarom slapen we? Slaap heeft een herstellende functie Vastleggen geheugen Vastleggen handelingen en vaardigheden Schoonspoelen van de hersenen

6 Normaal slaappatroon

7 Vermoeidheid Veel voorkomende klacht Vermoeidheid slaperigheid! Vermoeidheid neemt toe in verloop vd dag Niet ongewild in slaap vallen Vermoeidheid is duf, energieloos, futloos enz.. diverse oorzaken (medicatie!!) Slaperigheid is ongewild in slaap vallen, knikkebollen hoge kans op slaapstoornis

Vermoeidheid is duf, energieloos, futloos enz.

8 Epworth sleepiness scale (ESS) ESS 11 overmatig slaperig

9 Evaluatie slaap Anamnese Tijd in en uit bed? Regelmatige bedtijden? Alcohol/koffie/cola/redbull Medicatie/slaaptabletten Electronica

10 Klachten slaapstoornis Dutjes/slaperigheid overdag In- en doorslaapstoornissen Snurken Rusteloze benen Niet uitgerust wakker worden Bij houden slaapdagboek/actigrafie

13 Waar begin je?? RRR!! Rust Rustige slaapkamer Geen electronica Reinheid Frisse kamer Regelmaat Regelmatige bedtijden Niet te lang, niet te kort Geen dutjes overdag

14 Stap nr 2 Slaapstoornissen Medicatie Co-morbiditeit Depressie, eenzaamheid, pijn

15 Slaap bij neurologische ziekten

16 Slaapstoornissen bij MS 60-90% klachten van vermoeidheid. Insomnie, OSAS en RLS meest voorkomend Enquete MS patienten OSAS 38%, insomnie 32% RLS 37%, (resp 4%-11%-12% bekend bij dokter) 30% ESS >10 Comorbiditeit! Pijn, neurogene blaas, spasticiteit, angst en depressie spelen rol bij insomnie Behandeling slaapstoornissen effect op vermoeidheid!

32% RLS 37%, (resp 4%-11%-12% bekend bij dokter) 30% ESS >10 Comorbiditeit!

17 RLS

18 Criteria RLS 1. Bewegingsdrang van de benen, meestal tgv onaangename sensaties in de voeten en benen 2 Tijdelijk verbetering door bewegen 3 Ontstaan of toename in rust 4 Circadiaan patroon 5 Geen andere oorzaak (PNP, HNP) Alan et al (2003) Trenkwalder et al (2013)

19 Oorzaken RLS Erfelijk Laag ijzer (ferritine <45) Chronische nierinsufficiëntie Medicatie: Neuroleptica Tricyclische antidepressiva SSRI s!!!! Anti-emetica Koffie, nicotine, alcohol

20 Behandeling Slaaphygiëne Regelmatige bedtijden alcohol en cafeïne staken Medicatie Ferrofumaraat DOPA agonisten (sifrol, ropinirol, rotigotine) Alfa2 delta liganten (gabapentin, pregabaline) Geen hydrokinine (inhibin)!

agonisten (sifrol, ropinirol, rotigotine) Alfa2 delta

21 Slaapstoornissen in Alzheimer 45% slaapproblemen Vroeg in ziekte, nemen toe in ernst en frequentie Mn insomnie en advanced sleep phase (ASDP) (dutjes, inslaapproblemen, vroeg ontwaken). degeneratie SCN met verandering melatonine ritme? Insomnie cogn problemen (minder opschonen hersens?) Verward ontwaken, dwalen. OSAS 40-70% Negatief effect cognitief fuctioneren!! Risico RLS (onderdiagnostiek?) en RBD niet verhoogd

22 Insomnie

23 Oorzaken insomnie Piekeren Slechte slaaphygiëne Inactiviteit/bedlegerigheid Andere slaapstoornis Medicatie Co-morbiditeit Depressie Angst Pijn

24 Benzo s in de ban!!!

25 Benzodiazepines Medicijn Halfwaardetijd (uren) Flurazepam (dalmadorm) Diazepam (valium) Nitrazepam (mogadon) Lorazepam (temesta) Lormetazepam (noctamid) Temazepam (normison) 7-11 Oxazepam (seresta) 4-15 Zopiclon (imovane) 4-5 Zolpidem (stilnoct) 2-4 Midazolam (dormicum) 2-4

26 Behandeling insomnie Contrast tussen dag en nacht Meer activiteit en licht overdag Geen dutjes Behandelen co-morbiditeit Behandelen andere slaapstoornissen, bv OSAS Depressie, eenzaamheid, pijn Wijzigen slaapverstorende medicatie Cognitieve gedragstherapie Slaaprestrictie therapie

27 Slaapstoornissen bij Lewy body Dementie 80% slaapproblemen 80% heeft REM-sleep behaviour disorder (RBD), meestal (70%) voor de dementie RBD pleit sterk voor LBD en tegen andere dementie Insomnie, ASPD, EDS, RBD, nachtelijke hallucinaties/dwalen Verward ontwaken vanuit NREM OSAS en RLS net als alg bevolking Verward ontwaken/hallucinaties vs RBD PSG!!!

28 Slaapstoornissen bij M. Parkinson 60-90% slaapproblemen Insomnie (37%), EDS (21%) RLS (15%), RBD (30%), 20% voor andere symptomen α-synuclein ophoping eerst in lagere hersenstam daarna pas in midbrain en substantia nigra Hyposmie, constipatie, depressie, slaapstoornissen. OSAS en RLS net als alg bevolking EDS en slaapaanvallen, zoals bij narcolepsie Slaapaanvallen 0-30% bij anti-dopaminergica

29 REM sleep behaviour disorder (RBD)

30 Epidemiologie RBD Prevalentie 0,5%, Man : Vrouw = 4:1 >60jr, maar ook bij jongeren precursors RBD: 35% na 5 jaar, 73% na 10 jaar, 92% na 14 jaar neurodegeneratieve ziekte

31 Symptomen RBD Precursors: alleen lachen, schreeuwen Beschermen partner tegen indringers, of rampen Schoppen, slaan, uit bed springen Begin ca min slapen Meer in 2 e helft van de nacht (meer REM) Patient weet van niets 25-50% herinnert zich nare droom

32 REM sleep behaviour disorder Idiopatisch (i-rbd) Synucleopathie: Ziekte van Parkinson (46-58%) Lewy body dementie (>85%) MSA (>90-100%) Secundair door OSAS of RLS, narcolepsie, schade hersenstam: vasc/trauma/tumor, GBS, MS Medicatie (anti-depressiva, MAO remmers)

33 Slaapstoornissen bij CVA Insomnie, OSAS, RLS meest voorkomend % OSAS 20-40% insomnie, vermoeidheid of hypersomnie RLS en OSAS risicofactoren voor H&V ziekten Medicatie gerelateerde insomnie (betablokkers)

34 OSAS

35 Obstructief slaapapneu syndroom afsluiting van de bovenste luchtweg hierdoor ademhaling stop = APNEU of vermindering = HYPOPNEU >15/u of >5/u + klachten =OSAS

36 Klachten OSAS Luid snurken Benauwd wakker schrikken Slaperigheid overdag Geheugen en concentratiestoornissen Nachtzweten Impotentie

37 OSAS en H&VZ Hypertension 57% Ischemic heart disease 25% Coronary heart disease 17% Bradyarrhythmias Acute myocardial infarction Stroke 8% 7% 10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Disease Prevalence

38 Behandeling slaapapneu Geen alcohol/sedativa Afvallen Slaappositie trainer CPAP (AHI >5) MRA (AHI 5-30)

39 Slaapstoornissen bij epilepsie Epileptiforme afwijkingen mn in NREM slaap Hoe dieper de slaap hoe meer afwijkingen Minder in REM Nachtelijke aanvallen Slaapstoornis (OSAS) epilepsie Epilepsie slaapstoornis (parasomnie) NFLE voornamelijk aanvallen in de slaap.dd parasomnie

40 Slaapstoornissen in ALS Mn ademhalingsgerelateerd Prevalentie 17-76%, oa nachtelijke hypoventilatie, OSAS, larynx stridor en CSAS Meest voorkomende is nachtelijke hypoventilatie obv zwakte van ademhalingsspieren. Slaapapneu, meestal centraal door zwakte van diaphragma Insomnie en EDS komen veel voor RBD en RLS komen minder vaak voor

41 Take home messages Prevalentie slaapstoornissen vrij hoog Soms symptoom van ziekte Vermoeidheid slaperigheid Uitlokkende medicatie staken of vervangen Benzo s in de ban Activiteit en zonlicht goed voor de slaap Slaapstoornis onderzoeken en behandelen in geaccrediteerd slaapcentrum.

42 Literatuur Iranzo et al. Sleep in Neurodegenerative Diseases, Sleep Medicine Clinics; 11 (1) :1-18. Bradly et al. A practical approach to the diagnosis and management of sleep disorders in patients with multiple sclerosis.

Vergelijkbare documenten

Slaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs.

Slaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs. Slaapapneu in de praktijk Jeffrey Benistant, MCs. Over mij Technische Geneeskunde 2008-2016 Afgestudeerd MST, Longgeneeskunde, Sleep Apnoea Detection Using Small & Cheap Sensors Medeoprichter & werkzaam