Hierbij sturen wij u ter kennisname ons besluit toe over de Zorgverzekeringswet.

Transcriptie

1 Directie Inwoners Beleid & Realisatie Beleidsontwikkeling Ingekomen stuk D25 De Raad van de gemeente Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon (024) Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus HG Nijmegen Datum Datum uw brief Ons kenmerk L110/ Contactpersoon Reneé Veldkamp Onderwerp Zorgverzekeringswet Aantal bijlagen 2 Doorkiesnummer Geachte raadsleden, Hierbij sturen wij u ter kennisname ons besluit toe over de Zorgverzekeringswet. Aanleiding voor dit besluit is de invoering van de Zorgverzekeringswet per 1 januari as. en de effecten die deze nieuwe wet kan hebben voor ons gemeentelijk minimabeleid. Als gemeentelijke overheid hebben wij geen formele taak bij de in- en uitvoering van de Zorgverzekeringswet. Wij krijgen dan ook geen bevoegdheden of middelen hiervoor. Wel verwachten wij dat wij geconfronteerd zullen worden met de financiële gevolgen die deze wet kan hebben voor huishoudens met een laag inkomen. Wij hebben daarom de mogelijke effecten en risico s van de Zorgverzekeringswet in kaart gebracht en zijn nagegaan welke instrumenten wij tot onze beschikking hebben om problemen als gevolg van de Zorgverzekeringswet voor huishoudens met een laag inkomen, te voorkomen of op te lossen. Onze conclusie is dat wij de instrumenten die wij al inzetten ter voorkoming en oplossing van financiële problemen ook zullen moeten aanwenden i.h.k.v. de Zorgverzekeringswet en waarschijnlijk moeten intensiveren. Het gaat dan om informatie en advies, het doorbetalen van vaste lasten bij (dreigende) schulden, schuldhulpverlening, budgetbeheer en de Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering voor de minima. Daarnaast zullen wij onderzoeken of het afsluiten van een collectieve basisverzekering voor de minima zinvol is. Nijmegen, de oudste stad van Nederland. Kijk op Zvwraadsbrief.doc

2 Gemeente Nijmegen Directie Inwoners Beleid & Realisatie Beleidsontwikkeling Vervolgvel 1 Wij vertrouwen erop u op deze wijze voldoende geïnformeerd te hebben. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Secretaris, mevr. dr. G. ter Horst ir. H.K.W. Bekkers Nijmegen, de oudste stad van Nederland. Kijk op Zvwraadsbrief.doc

3 Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Effecten invoering Zorgverzekeringswet voor minimabeleid Programma / Programmanummer Inkomen / 3230 IBW-nummer Portefeuillehouder L. Scholten Samenvatting Op 1 januari 2006 wordt de Zorgverzekeringswet (Zvw) ingevoerd. Gemeenten hebben formeel geen taak in de voorbereiding of uitvoering van deze wet. Naar verwachting heeft de Zvw wel een aantal effecten, die met name hun weerslag krijgen op het gemeentelijk beleid en de uitvoering i.h.k.v. het programma inkomen; de uitvoering van de bijstand, het gemeentelijk minimabeleid en de schuldhulpverlening. In dit voorstel stellen wij ons beleid m.b.t. de bijzondere bijstand vast, waar dit de zorgverzekeringswet raakt. Ook geven wij een prognose van de mogelijke risico s van de Zvw voor huishoudens met een laag inkomen en geven wij aan welke mogelijkheden wij hebben om problemen voor de minima als gevolg van de Zvw te voorkomen of op te lossen. Voorstel om te besluiten 1. De notitie Zorgverzekeringswet vast te stellen. 2. Ons beleid t.a.v. bijzondere bijstand voor medische kosten en voor schulden ongewijzigd voort te zetten; 3. In principe geen bijstand te verstrekken voor het eigen risico en het voorschieten van ziektekosten; 4. T.a.v. beslispunt 2 alleen een uitzondering te maken als de belanghebbende bij de keuze voor een eigen risico of een restitutiepolis niet had kunnen voorzien dat hij die kosten niet zou kunnen opbrengen én hij o.g.v. wettelijke bepalingen en polisvoorwaarden zijn verzekering niet heeft kunnen aanpassen; 5. In gevallen als in beslispunt 3 het draagkrachtpercentage op 100% te stellen bij bijstand voor de kosten van eigen risico; 6. Informatie en advies, doorbetalingen, schuldhulpverlening en de CAZ-overeenkomst aan te merken als instrumenten om problemen voor huishoudens met lage inkomens a.g.v. de Zvw te voorkomen, c.q. bestrijden; 7. Ons beleid m.b.t. doorbetalingen met en zonder toestemming van de belanghebbende ongewijzigd voort te zetten; 8. Te onderzoeken of een collectieve basisverzekering voor de minima afgesloten kan worden. 9. Dit voorstel ter kennisname toe te zenden aan de Raad. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. L110, Reneé Veldkamp, 9028 Datum ambtelijk voorstel 31 oktober 2005 Registratienummer mevr. V. Stekelinck, L110 Programmamanager Programmadirecteur Paraaf akkoord Datum Actieve informatie aan de Raad Besluit B&W d.d. 8 november 2005 nummer: 1.27 X Conform advies Aanhouden Anders, nl. Procescoördinatie Paraaf akkoord Datum Gemeentesecretaris Portefeuillehouder CVzorgverzekeringswetdef.doc

4 Collegevoorstel 1 Inleiding Op 1 januari 2006 treedt de Zorgverzekeringswet in werking. Het ziekenfonds en de particuliere ziektekostenverzekeringen verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt een nieuw stelsel van particuliere zorgverzekeringen, bestaande uit de basisverzekering en aanvullende verzekeringen. De basisverzekering omvat het huidige ziekenfondspakket. Iedere ingezetene is verplicht zich te verzekeren voor de basisverzekering. Het systeem van aanvullende verzekeringen, bovenop de basisverzekering, blijft bestaan. In de Zvw gaat de nominale premie fors omhoog, naar ca per verzekerde per jaar, tegen ca. 420 per ziekenfondsverzekerde per jaar in Ter compensatie kunnen verzekerden met een laag inkomen aanspraak maken op de zorgtoeslag. Deze toeslag moet bij de belastingdienst aangevraagd worden. Desondanks blijft de te betalen premie een stuk hoger dan in 2005, ca. 280 per jaar voor een alleenstaande (ouder) en ca 220 per jaar voor een (echt)paar. De in- en uitvoering van de Zvw is geen gemeentelijke taak. Het nieuwe stelsel heeft echter wel een aantal effecten die gevolgen hebben voor onze taken en ons beleid, met name t.a.v. huishoudens met een laag inkomen. Daardoor raakt de Zvw ons beleid inzake de inkomensaanvullende maatregelen en de uitvoering van onze taken inkomensvoorziening en schuldhulpverlening. In paragraaf 3 gaan wij op deze effecten in en geven aan hoe wij daarmee om zullen gaan. Wij constateren dat de stelselwijziging voor alle betrokken partijen een nieuwe situatie betekent, die veel vragen oproept en op allerlei onderdelen nog niet uitgekristalliseerd is. In dit voorstel kunnen wij dan ook nog niet op alle onderdelen de duidelijkheid bieden die t.a.v. de Zvw en ons minimabeleid gewenst is. Wij kunnen het bepalen van ons standpunt echter ook niet uitstellen, omdat wij onze burgers zo snel mogelijk duidelijkheid moeten geven over hoe wij in ons minimabeleid met de Zvw omgaan, zodat zij tussen 16 december en 1 maart een verantwoorde keuze kunnen maken voor een nieuwe zorgverzekering. In ons voorstel gaan wij niet uitgebreid in op de inhoud van de Zvw en alle mogelijke effecten. Een beschrijving van de inhoud van de wet en een opsomming van de effecten en risico s, vindt u in de bijlage bij dit voorstel. 2 Doelstelling Doel van dit voorstel is besluitvorming over de effecten van de Zvw die ons gemeentelijk beleid en taken t.a.v. het programma Inkomen raken en over maatregelen om problemen a.g.v. de Zvw te voorkomen of op te lossen. 3 Argumenten De Zvw heeft een aantal effecten voor ons beleid m.b.t. inkomensaanvullende maatregelen en effecten op de uitvoering van de inkomensvoorziening en de schuldhulpverlening. Hieronder geven wij de keuzes weer die wij in ons bijzondere bijstandsbeleid moeten maken i.v.m. de Zvw. Daarna gaan wij in op de risico s en effecten van de Zvw voor mensen met een laag inkomen en geven wij aan welke mogelijkheden wij tot onze beschikking hebben om risico s te verkleinen en negatieve effecten te voorkomen of op te lossen.

5 Collegevoorstel Vervolgvel 2 Maar allereerst bakenen wij onze verantwoordelijkheid t.a.v. de Zvw af. Zoals in de inleiding staat, hebben wij geen formele taak in de in- en uitvoering van de Zvw. Dit is een taak van de rijksoverheid, de belastingdienst en de zorgverzekeraars. Wij krijgen geen taken, bevoegdheden of middelen i.v.m. deze nieuwe wet. Wij beschouwen het dan ook als een taak van de genoemde partijen om de in- en uitvoering van de Zvw te realiseren. Deze taken nemen wij niet van hen over. Wij krijgen echter wel met de gevolgen van de wet te maken, zeker doordat de rijksoverheid, de belastingdienst en de zorgverzekeraars sterk de nadruk leggen op de eigen verantwoordelijkheid van de burger t.a.v. de Zvw. Kwetsbare burgers, met name de mensen met een laag inkomen, kunnen om die reden in de problemen komen. Wij zien het daardoor wel als onze verantwoordelijkheid om met de ons beschikbare instrumenten en bevoegdheden, negatieve gevolgen van de Zvw zo veel mogelijk te voorkomen of beperken. Hieronder gaan wij hier concreet op in. Beleidskeuzes 1. Zvw en bijzondere bijstand Bijzondere bijstand is bedoeld als tegemoetkoming in noodzakelijke kosten die iemand vanwege bijzondere omstandigheden moet maken en niet uit zijn inkomen en/of vermogen kan opbrengen. De nominale premie voor de Zvw moet iedereen betalen en behoort daardoor tot de algemeen noodzakelijke kosten van het bestaan. Voor de kosten van de nominale premie kan daarom geen bijzondere bijstand verstrekt worden. Bovendien zou dat gemeentelijke inkomenspolitiek zijn en die is door het rijk verboden. De gezondheidssituatie van een persoon kan wel een bijzondere omstandigheid zijn die tot noodzakelijke kosten kan leiden. Voor noodzakelijke medische kosten is dus bijstand mogelijk. De Zvw heeft daardoor raakvlakken met de bijzondere bijstand op de volgende onderdelen: 1. bijzondere bijstand voor medische kosten 2. bijzondere bijstand voor het eigen risico 3. bijzondere bijstand voor het voorschieten van ziektekosten 4. bijzondere bijstand voor schulden Ad1: Het pakket van de basisverzekering is gelijk aan het huidige ziekenfondspakket. Aanvullende verzekeringen blijven in het nieuwe stelsel bestaan. In de Wwb en ons bijzondere bijstandsbeleid wordt het ziekenfonds in combinatie met een aanvullende verzekering als een toereikende en passende voorliggende voorziening voor medische kosten beschouwd. Voor de minima hebben wij een collectieve aanvullende verzekering (CAZ) afgesloten. Doordat de inhoud en omvang van de verzekerde zorg in de Zvw niet wijzigt, is er geen aanleiding om ons bijzondere bijstandsbeleid voor medische kosten te wijzigen. Dit betekent dus ook dat bijstand voor ziektekosten die niet vanuit de basisverzekering of de CAZ vergoed worden, net als nu, niet mogelijk is, afgezien van de uitzonderingen die hierop gemaakt zijn voor eigen bijdragen voor kraamzorg, orthopedisch schoeisel, elastische kousen, podotherapie, steunzolen, ziekenvervoer en kronen en bruggen. Ad 2 en 3: In de Zvw kunnen verzekerden kiezen voor een eigen risico van 0 tot 500 en kiezen voor een polis waarin de verzekeraar de kosten rechtstreeks aan de zorgverlener

6 Collegevoorstel Vervolgvel 3 vergoedt (zorg in natura) of een polis waarin de verzekerde de rekening voor de zorg krijgt en die kan declareren bij de verzekeraar (restitutie). Bij keuze voor een eigen risico of een verzekering op basis van restitutie, kunnen huishoudens met lage inkomens voor hoge kosten komen te staan, waarvoor zij wellicht bijzondere bijstand aanvragen. Wij stellen voor om voor deze kosten in principe geen bijstand te verlenen. De keuze voor een eigen risico of een restitutiepolis behoort tot de eigen verantwoordelijkheid van de verzekerde. Hij kan nl. ook kiezen voor een verzekering zonder eigen risico en een verzekering met zorg in natura. Het hebben van een eigen risico of een restitutiepolis is daardoor geen bijzondere omstandigheid en de kosten zijn niet noodzakelijk, dus is bijstandsverlening voor deze kosten niet mogelijk. Naast de argumenten o.b.v. de Wwb is het ook nog zo, dat aanvragen voor restitutie van ziektekosten arbeidsintensief en qua uitvoering ingewikkeld zullen zijn en er bovendien een risico is dat het innen van de verstrekte lening voor de ziektekosten veel incassowerk met zich meebrengt. Alleen in zeer individuele gevallen kan bijstand worden verleend. Het moet dan gaan om situaties waarin de belanghebbende niet heeft kunnen voorzien dat hij de kosten voor het eigen risico of i.v.m. restitutie niet zou kunnen dragen én niet in de gelegenheid geweest is om zijn verzekering om te zetten in een polis zonder eigen risico met zorg in natura, omdat de polisvoorwaarden en wettelijke bepalingen dit niet toestonden. Bijstand voor de kosten van het eigen risico verlenen wij in deze omstandigheden om niet, aangezien er geen sprake is van tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan (m.a.w. verwijtbaarheid). Bijstand voor ziektekosten i.v.m. restitutie is altijd in de vorm van een lening, omdat de verzekerde noodzakelijke kosten vergoed krijgt door de verzekeraar. Bijstand i.v.m. restitutie is alleen mogelijk als eerst declareren en dan de zorgrekening betalen, niet mogelijk is. Draagkracht dient voor 100% te worden aangewend bij bijstand voor de kosten van eigen risico. Uiteraard komen alleen noodzakelijke kosten tegen CTG-tarief voor bijstand in aanmerking. Dit volgt reeds uit ons bijzondere bijstandsbeleid voor medische kosten. Ad 4: Door de hogere nominale premie in de Zvw, is het risico op premieschulden voor mensen met een laag inkomen groter. Bovendien zijn de gevolgen van premieschulden ernstiger dan nu, omdat in de Zvw bij premieschulden de dekking van de verzekering kan worden opgeschort of de verzekerde geroyeerd kan worden. Het is daardoor mogelijk dat er bijzondere bijstandsaanvragen komen voor Zvw-schulden. De Wwb geeft ons geen bevoegdheid om bijstand te verlenen voor schulden als de belanghebbende ten tijde van het ontstaan van de schuld of nadien, middelen had om in de noodzakelijke kosten van het bestaan te voorzien. Een minimuminkomen wordt toereikend geacht om in de algemeen noodzakelijke kosten van het bestaan te voorzien. Vaste lasten, waaronder ook de Zvw-premies, behoren tot de algemeen noodzakelijke kosten van het bestaan. Uitzonderingen daargelaten, ontstaan schulden dan door de wijze van besteding van de middelen. De wijze van besteding en de gevolgen van het bestedingsgedrag behoren tot de eigen verantwoordelijkheid van de belanghebbende. Premieschulden en schulden i.v.m. ziektekosten vanwege onverzekerdheid komen dus niet voor bijstandsverlening in aanmerking.

7 Collegevoorstel Vervolgvel 4 Alleen in zeer dringende uitzonderingsgevallen kan van deze regel worden afgeweken. Er moet dan sprake zijn van een situatie waarvoor geen enkel vangnet bestaat, die absoluut niet kan blijven voortbestaan en die op geen enkele andere wijze dan d.m.v. bijstand op te lossen is. In ons huidige beleid worden de gevolgen van schulden in de vaste lasten niet als zeer dringende uitzonderingsgevallen beschouwd omdat de gevolgen ervan oplosbaar zijn of omdat er een vangnet is. De Zvw geeft geen aanleiding om hiervan af te wijken. Weliswaar is het risico op het ontstaan van schulden groter door de hogere premie, maar daartegenover staat de acceptatieplicht. De verzekeraar bij wie de belanghebbende een schuld heeft opgebouwd, kan hem royeren en mag hem weigeren tot de schuld is afbetaald, maar de andere zorgverzekeraars moeten deze persoon als verzekerde accepteren. Daarbij komt dat zorg niet geweigerd mag worden als de zorgvrager een levensbedreigende aandoening heeft, ook al is hij onverzekerd. Wij stellen dan ook voor om ons beleid t.a.v. bijzondere bijstand voor schulden te handhaven. Het is van groot belang dat wij onze burgers tijdig en duidelijk informeren over deze beleidskeuzes, zodat zij die mee kunnen nemen bij de keuze voor een zorgverzekering. Meer informatie hierover vindt u in de communicatieparagraaf. 2. Voortzetting CAZ De basisverzekering is qua inhoud gelijk aan het ziekenfondspakket. Een aanvullende verzekering blijft dus noodzakelijk om voldoende verzekerd te zijn tegen veel voorkomende ziektekosten. De staatssecretaris van SZW heeft in een brief aan de Tweede Kamer expliciet geschreven dat het gemeenten toegestaan blijft om collectieve aanvullende ziektekostenverzekeringen (CAZ) voor de minima af te sluiten en hiervoor categoriale bijzondere bijstand te verlenen. In Nijmegen is de CAZ afgesloten om de minima de gelegenheid te bieden zich betaalbaar te verzekeren tegen veel voorkomende ziektekosten en de uitvoeringslasten van de bijzondere bijstand terug te dringen. Een aanvullende verzekering blijft in het nieuwe zorgstelsel noodzakelijk dus wij stellen voor om de CAZ voort te zetten. Met enige technische wijzigingen in de overeenkomst, is dit mogelijk. Op dit moment zijn wij nog in gesprek met de CAZ-verzekeraars over de hoogte van de premie voor de CAZ in 2006, de korting, eventuele aanpassingen in het CAZ-pakket en uitvoeringsafspraken. Over de resultaten en de aangepaste overeenkomst kunnen wij waarschijnlijk in december een besluit nemen. Mogelijk biedt de CAZ ruimte om met de verzekeraars afspraken te maken over manieren om de risico s van de Zvw voor de minima te beperken, zoals het signaleren van betalingsproblemen van CAZ-verzekerden, het niet te snel royeren van verzekerden en het opnemen in de verzekering van personen met premieschulden. Ook willen wij graag dat de verzekeraars aan de CAZ-deelnemers in december als standaardaanbod een naturapolis zonder eigen risico aanbieden. Hierover en over eventuele andere mogelijkheden om schulden en onverzekerdheid a.g.v. de Zvw te voorkomen, gaan wij met de CAZ-verzekeraars in gesprek. Risico s als gevolg van de Zvw 1. Hoger risico op schulden

8 Collegevoorstel Vervolgvel 5 Zoals in paragraaf 1 vermeld, stijgt de nominale premie bij inwerkingtreding van de Zvw aanzienlijk. De zorgtoeslag heft dit verschil maar ten dele op, ook voor huishoudens met een minimuminkomen. Tegenover de hogere nominale premie staat een aantal rijksmaatregelen die gunstig zijn voor de koopkracht, maar het totaaleffect is nog niet helder, met name omdat de de hoogte van de inflatie nog niet bekend is. Vanwege de hoge energieprijzen is de inflatie waarschijnlijk wel een belangrijke factor in de koopkrachtontwikkeling. Lastenstijgingen i.c.m. een minimuminkomen vormen een groot risico op het ontstaan van schulden. Schulden kunnen leiden tot onverzekerdheid (zie hieronder). In de Zvw ligt de verantwoordelijkheid voor het betalen van de nominale premie bij de verzekerde burger. Kwetsbare burgers die onvoldoende in staat zijn om die verantwoordelijkheid te dragen kunnen wij op de volgende manieren ondersteunen: a. doorbetalen van de nominale premie: Rechtstreeks inhouden van de premie op de uitkering en doorbetalen aan de zorgverzekeraar voorkomt betalingsachterstanden in de nominale premie. Wij kunnen alleen bij bijstandsgerechtigden en personen die in budgetbeheer zitten i.v.m. een schuldhulpverleningstraject, de nominale premie doorbetalen. Wij betalen vaste lasten door als de bijstandsgerechtigde schulden of dreigende schulden heeft in zijn vaste lasten. Deze laatste situatie is b.v. een reden om bij dak- en thuislozen de ziekenfondspremie door te betalen. Hun levensstijl sluit immers vaak slecht aan bij het voldoen aan administratieve verplichtingen. Over het algemeen vinden doorbetalingen plaats met toestemming van de cliënt. Wij zijn ook bevoegd doorbetalingen te doen zonder toestemming van de cliënt. Ons beleid hierover is vorig jaar vastgelegd in het beleidsplan Minimabeleid en inkomen in de Wwb : De gemeente maakt gebruik van de bevoegdheid om doorbetalingen van de uitkering te verrichten, zonder vrijwillige medewerking van de belanghebbende als aan de volgende criteria voldaan is: De cliënt is aantoonbaar niet in staat of onwillig om verantwoord met zijn geld om te gaan; Cliënt is niet te motiveren om vrijwillig mee te werken aan doorbetalingen; Door het gedrag van de cliënt is een bestaansbedreigende probleemsituatie ontstaan voor de cliënt en/of het gezin, of een dergelijke situatie dreigt; Onder een bestaansbedreigende situatie wordt een situatie verstaan waarin de eerste levensbehoeften in gevaar komen. Zorg behoort daartoe. Wij willen dit beleid handhaven en premieschulden m.b.t. de Zvw, en dreigend royement, beschouwen als een situatie die bestaansbedreigend kan zijn, vanwege het risico om onverzekerd te raken. Onverzekerdheid is weliswaar oplosbaar, maar brengt de persoon wel in zeer moeilijke omstandigheden t.a.v. zijn eerste levensbehoeften en dient daarom zo veel mogelijk voorkomen te worden. Handhaving van ons bestaande beleid kan ertoe leiden dat wij meer doorbetalingen gaan doen, omdat de gevolgen van het niet betalen van de nominale premie in de Zvw veel ingrijpender kunnen zijn dan in de ziekenfondswet. In de ziekenfondswet kan het niet betalen van de nominale premie er nl. niet toe leiden dat men uit de verzekering gezet

9 Collegevoorstel Vervolgvel 6 wordt. In de Zvw kan dit wel. Het is op dit moment niet mogelijk om een inschatting te maken van de omvang van de extra doorbetalingen. Bij cliënten die gebruik maken van budgetbeheer i.h.k.v. schuldhulpverlening, wordt aan de hand van hun zelfredzaamheid bepaald of doorbetaling van de vaste lasten noodzakelijk is. Uitgangspunt is dat de cliënt zelf moet doen wat hij zelf kan, maar dat nieuwe schulden te allen tijde voorkomen moeten worden. Ook dit beleid willen wij handhaven. Dit kan leiden tot een groter aantal gebruikers van beheer plus, i.e. doorbetaling van (een deel van) de vaste lasten en uitbetaling van het restant aan de cliënt), t.o.v. financieel beheer, waarbij bureau SHV alleen uit het inkomen een bedrag reserveert t.b.v. de schuldeisers en de rest aan de cliënt uitbetaalt, die daarvan ook de vaste lasten zelf moet betalen. Beheer plus is arbeidsintensiever dan financieel beheer en verhoogt dus de uitvoeringslasten. b. bijzondere bijstand voor bewindvoering Burgers die geen bijstandsuitkering ontvangen en geen klant zijn van bureau SHV en die niet zelf in staat zijn om voor betaling van hun vaste lasten zorg te dragen, kunnen een bewindvoerder inschakelen voor het regelen van hun financiële verplichtingen. Voor de kosten van bewindvoering is bijzondere bijstand mogelijk als de rechtbank heeft besloten tot bewindvoering, bij verwijzing door een hulpverleningsinstelling en in geval van verslaving, gebleken onvermogen om met geld om te gaan of herhaalde schuldenproblematiek. Mogelijk leidt de Zvw tot een toenemend beroep op bijzondere bijstand voor de kosten van bewindvoering. Zonder besluit van de rechter, kan bewindvoering alleen vrijwillig plaatsvinden. Daardoor blijft het risico aanwezig bij m.n. niet-bijstandsgerechtigden, dat er premieschulden ontstaan. Op dit moment heeft circa 40% van de huishoudens die zich aanmelden bij bureau SHV premieschulden bij zijn ziekenfonds. Dit zijn met name nietbijstandsgerechtigden, omdat de meeste bijstandsgerechtigden deelnemen aan de CAZ en eventuele premieschulden gesaneerd zijn. Het is door de hogere nominale premie te verwachten dat de betalingsproblemen m.b.t. ziektekostenpremies in omvang zullen toenemen. 2. Onverzekerdheid Onverzekerdheid als gevolg van het niet betalen van de nominale premie, komt in de ziekenfondswet niet voor. De verzekeraar mag een verzekerde om die reden niet royeren. In de Zvw mag de verzekeraar dat wel. In aanloop daartoe, mag de verzekeraar de dekking van de polis opschorten als waarschuwing aan de verzekerde. Wie met één van deze maatregelen geconfronteerd wordt, krijgt noodzakelijke zorgkosten niet vergoed. Schulden leiden dus tot onverzekerdheid en onverzekerdheid leidt weer tot hogere schulden. Daarnaast kunnen risico s voor de persoon of de volksgezondheid ontstaan. Door de acceptatieplicht kan een onverzekerde zich wel weer verzekeren bij een andere maatschappij, maar de achterstallige premie, tot een maximum van 5 jaar, plus een boete van 30% van de achterstallige premie moeten alsnog betaald worden, evenals eventueel gemaakte zorgkosten in de onverzekerde periode. Bovendien kan de verzekeraar betalingsgaranties verlangen. De zorgverzekeraars kunnen nog geen volledige duidelijkheid geven over hun opstelling als schuldeiser en hun handelwijze t.a.v. de acceptatieplicht van personen die bij een andere maatschappij vanwege premieschulden geroyeerd zijn. Bijstand voor boetes is wettelijk niet mogelijk (art. 14 Wwb) en voor

10 Collegevoorstel Vervolgvel 7 schulden alleen in geval van zeer dringende redenen en wanneer een borgtocht geen uitkomst biedt (art. 49 Wwb en hierboven). Het risico op onverzekerdheid kunnen wij verkleinen door de preventieve maatregelen die onder het vorige punt genoemd zijn. Wij zijn echter niet in staat om onverzekerdheid te voorkomen bij mensen met wie wij geen financiële relatie hebben. Hen kunnen wij slechts informeren en adviseren. Een collectieve basis- of aanvullende verzekering kan ook bijdragen aan het voorkomen van onverzekerdheid. Meer informatie vindt u onder de kopjes voortzetting CAZ en collectieve basisverzekering. 3. Groter beroep op schuldhulpverlening en ingewikkelder schuldregeling Zoals eerder vermeld heeft nu al een aanzienlijk deel van de niet-bijstandsgerechtigden die een beroep doen op schuldhulpverlening, premieschulden bij het ziekenfonds. Premieschulden onder de Zvw hebben ingrijpender gevolgen dan onder de ziekenfondswet. Zij zullen vaker de oorzaak zijn van een problematische schuldensituatie en een beroep op schuldhulpverlening. Wij verwachten dus een toename van het aantal aanvragen schuldhulpverlening. Schuldregeling kan gecompliceerder worden en een langere doorlooptijd krijgen. Of en in welke mate dit zo is, hangt af van de wijze waarop de zorgverzekeraars zich als schuldeisers zullen opstellen. Wie eenmaal onverzekerd is geraakt, heeft al gauw een flinke schuld, doordat over de niet-betaalde premie ook een boete betaald moet worden en eventuele gemaakte kosten voor zorg, voor eigen rekening komen. Schuldregeling zonder zorgverzekering is onmogelijk, vanwege het grote risico dat door onverzekerdheid nieuwe schulden ontstaan. Als de zorgverzekeraars een strikt beleid voeren t.a.v. royement, premiebetaling en boete, zal dit leiden tot langere en moeilijkere onderhandelingen over schuldregeling, minder geslaagde minnelijke schuldregelingen en -als gevolg van dat laatste- meer doorverwijzingen naar de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP), d.w.z. de faillisementswet voor particulieren. Bijkomende complicatie is dat de rechter ook steeds strenger toetst op toelating tot de WSNP. Daardoor ontstaat dus ook nog het risico van een grotere groep mensen met niet-saneerbare schulden. Wij hebben geen afdwingbare bevoegdheden om deze problemen te voorkomen. Wel kunnen wij zoals hierboven beschreven, proberen schulden en daarmee onverzekerdheid te voorkomen. Ook hierbij zijn informatie en advies een belangrijk preventiemiddel. Nieuwe ontwikkelingen Collectieve basisverzekering In de Zvw wordt het mogelijk om voor de basisverzekering ook collectieve contracten af te sluiten. Onder de ziekenfondswet mocht dat niet. Een collectieve basisverzekering kan aantrekkelijk zijn voor de minima, omdat de verzekeraar in een collectief contract premiekorting mag geven. Daarbij biedt de collectieve basisverzekering misschien extra mogelijkheden voor de preventie van schulden. Door b.v. alleen premiekorting te geven bij naturapolissen zonder eigen risico, kunnen we eraan bijdragen dat voorkomen wordt dat mensen met lage inkomens kiezen voor hoge eigen risico s en restitutiepolissen. Daarnaast kunnen mogelijk, analoog aan de CAZ, afspraken gemaakt worden in het collectieve contract over het signaleren van premieschulden, soepeler omgaan met

11 Collegevoorstel Vervolgvel 8 royement en het opnemen van onverzekerden die een schuldhulpverleningstraject ingaan. Dergelijke arrangementen zullen wel van invloed zijn op de hoogte van de premiekorting. Op dit moment is het onwaarschijnlijk er op 1 januari as. een collectieve basisverzekering kan zijn. Alleen voor burgers die nu al met de CAZ meedoen, kan wellicht een collectieve regeling per 2006 worden afgesproken. Daar is een aantal redenen voor. Om te beginnen zijn verzekeraars op dit moment nog niet bereid hun premies en kortingspercentages bekend te maken, omdat dit zeer concurrentiegevoelige informatie is. Dat maakt marktverkenning en zinvolle onderhandelingen vooralsnog onmogelijk. Daarnaast moet een collectieve basisverzekering mogelijk aanbesteed worden. Een aanbestedingsprocedure neemt al gauw 6 maanden in beslag. Ook eventuele noodzakelijke aanpassingen in administratie, ICT en werkprocessen zijn niet voor 1 januari as. door te voeren. Tenslotte blijkt dat de verzekeraars van plan zijn zich pas volgend jaar op de gemeentelijke markt te gaan richten om daarbij arrangementen op maat aan te kunnen bieden, waarin b.v. een collectieve basisverzekering gekoppeld wordt aan fitheidsprogramma s i.h.k.v. reïntegratie en activering of b.v. overgewichtsbestrijding. Vanwege al deze onduidelijkheden en ontwikkelingen stellen wij op dit moment voor om te onderzoeken wat de voor- en nadelen van een collectieve basisverzekering zijn en als deze analyse positief uitvalt, in kaart te brengen wat daarvoor nodig is en wanneer een collectieve basisverzekering in kan gaan. Conclusie Conclusie van deze paragraaf is dat wij geen sluitend systeem kunnen creëren om negatieve gevolgen van de Zvw te voorkomen en/of op te lossen. De Wwb geeft ons geen bevoegdheden om d.m.v. bijzondere bijstand de gevolgen van de Zvw adequaat het hoofd te bieden. Bovendien is de Zvw geen gemeentelijke taak. Wij kunnen onze bestaande instrumenten (informatie en advies, doorbetalingen, bijzondere bijstand voor bewindvoering, schuldhulpverlening en de CAZ), wel maximaal benutten om daar preventief of curatief in te grijpen, waar het mogelijk is. Gezien de problemen die kunnen ontstaan, vinden wij dit noodzakelijk. T.a.v. alle risico s geldt, dat wij alleen aan preventie kunnen doen of bijdragen aan een oplossing van problemen bij bekende klanten. Voor niet bijstandsgerechtigde minimahuishoudens die ook niet bekend zijn bij schuldhulpverlening en niet meedoen met de CAZ, kunnen wij, ook bij maximale inspanning, alleen informatie en advies bieden. Deze acties, plus de complicaties die kunnen gaan optreden in de schuldhulpverlening, kunnen leiden tot verzwaring van de uitvoeringslast op het gebied van advies en informatie, uitkeringsverstrekking en schuldhulpverlening. In paragraaf 4 gaan wij nader in op de mogelijke consequenties van deze taakverzwaring. 4 Financiën De effecten van de Zvw hebben naar verwachting maar geringe consequenties voor de programmakosten. In uitzonderlijke gevallen kan bijzondere bijstand verstrekt worden vanwege kosten die rechtstreeks samenhangen met de Zvw; eigen risico en restitutie. Ons beleid t.a.v. bijstand voor medische kosten of voor schulden, wijzigen wij niet. Daarnaast kan de Zvw leiden tot een hoger aantal aanvragen bijzondere bijstand voor de kosten van bewindvoering. Vooralsnog gaan wij er vanuit dat deze kosten incidenteel zijn en opgevangen kunnen worden binnen de reguliere budgetten en formatie.

12 Collegevoorstel Vervolgvel 9 In de uitvoering van ons werk i.h.k.v. het programma Inkomen verrichten wij onder andere preventieve werkzaamheden om schulden te voorkomen (doorbetalingen), geven wij advies en informatie over regelingen voor burgers met een laag inkomen en voeren wij schuldhulpverlening uit. Zoals beschreven in paragraaf 3, voorzien wij dat een intensivering van deze werkzaamheden te verwachten, c.q. noodzakelijk is om problemen voor burgers met een laag inkomen als gevolg van de Zvw te voorkomen of op te lossen, voor zover dat in onze mogelijkheden ligt. De mate waarin dit nodig is en of wij dit binnen de reguliere formatie van de afdelingen Werk & Inkomen en Zorg & Inkomen kunnen realiseren, kunnen wij op dit moment niet voorspellen, noch hebben wij gegevens o.b.v. stelselwijzigingen uit het verleden die als basis voor een financiële prognose kunnen dienen. Daarom stellen wij op dit moment voor de ontwikkelingen goed te monitoren en in de Perspectiefnota 2007 en de Voorjaars- en Zomernota 2006 onze bevindingen te melden en t.a.v. de invloed van de Zvw op de uitvoeringslast voor de bijzondere bijstand, de uitkeringsverstrekking (doorbetalingen, beslag) en de schuldhulpverlening en of aan die gevolgen ook formatieve, of andere financiële consequenties verbonden moeten worden. Budgettaire consequenties van voortzetting van de CAZ zijn op dit moment nog niet duidelijk. Wij zijn nog in gesprek met de CAZ-verzekeraars over o.a. de premie en de korting voor Waarschijnlijk kunnen wij hierover in december een besluit nemen. Aan een collectieve basisverzekering kunnen kosten verbonden zijn, maar daarvan bestaat nog geen volledig beeld. De uitvoering van een collectieve basisverzekering kan leiden tot extra (administratieve) werkzaamheden in de uitvoering van de afdelingen W&I en Z&I, of noodzakelijke ICT-applicaties. Als voor een collectieve basisverzekering een aanbestedingsprocedure gevolgd moet worden zijn daaraan kosten verbonden, maar ook dat is nog niet bekend. Tenslotte kunnen tegenover premiekorting ook weer kosten komen te staan, b.v. dat wij een (groter) deel van het debiteurenrisico op ons nemen. Dat zal moeten blijken in de onderhandelingen. De verzekeraars hebben in ieder geval aangegeven dat zij een tegenprestatie verwachten voor het geven van premiekorting in collectieve contracten. 5 Juridische aspecten De keuzes m.b.t. de bijzondere bijstand zijn gebaseerd op de Wet werk en bijstand (art. 7, 14, 35 en 49 Wwb) De CAZ-overeenkomst kan na technische aanpassing worden voortgezet. Het blijft toegestaan op o.g.v. art. 10 van de Invoeringswet Wwb, om categoriale bijzondere bijstand te verstrekken voor een CAZ. 6 Communicatie Onze communicatie-inspanningen richten zich op externe doelgroepen, de klanten van de afdelingen Werk & Inkomen, Zorg & Inkomen en de overige minima. Met een mix aan middelen, variërend van brieven, artikelen op de gemeentepagina, internet tot meer persoonlijke middelen, zoals de klantcontacten met klantmanagers, bij loket Zorg en Inkomen en intermediairen zoals SWON, Unitas en Inter-Lokaal. De boodschap is kies voor zekerheid : kies de naturapolis, 0,00 eigen risico, voorkom premieschulden (boete)

13 Collegevoorstel Vervolgvel 10 enzovoorts. Als gemeente geven we een algemeen advies af om voorzichtig te zijn en na te denken over de gevolgen van de mogelijke risico s. In de klantcontacten kan dit actief worden gecheckt. Dit advies zullen we ook communiceren naar de intermediairen. Daarnaast krijgen klanten een aanbod voor de CAZ. De interne communicatie (gezamelijke voorlichting, instructie, achtergrondinfo enz.) is gericht op het verduidelijken van de rollen en taken van de verschillende betrokkenen (klantmanagers, inburgering, Loket Zorg en Inkomen, bureau schuldhulpverlening). Van hen verwachten we dat ze de klanten ook pro-actief informeren over de mogelijke keuzes en adviseren om te kiezen voor een zo klein mogelijk risico. Het dilemma is dat de gemeente geen verantwoordelijkheid draagt voor de nieuwe zorgverzekering, maar wel met de mogelijke gevolgen wordt geconfronteerd. De gemeente kan algemene informatie geven, maar er is geen capaciteit voor grootschalige inzet. Er zal zoveel mogelijk doorverwezen worden naar de belastingdienst indien mensen meer nodig hebben. In de Klantbrief van oktober is een bericht opgenomen om klanten eraan te herinneren om voor 1 november de zorgtoeslag aan te vragen en hen te wijzen op de mogelijkheden voor hulp bij het invullen van het formulier. Verder zorgt het Loket Zorg en Inkomen op dit moment voor informatie aan burgers die zich tot het loket wenden met vragen over de Zvw en verwijst waar nodig door naar de Belastingdienst. Over deze verwijzing zijn afspraken gemaakt met de Belastingdienst. Een concept van dit voorstel is op 26 oktober besproken in het Klantgroepenoverleg. Het KGO adviseert ons om zo snel mogelijk een collectieve basis- en aanvullende verzekering voor huishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum af te sluiten, waarin de keuzevrijheid van de klant gewaarborgd blijft en de gemeente zich inspant om (betalings)problemen i.v.m. de Zvw zo veel mogelijk te voorkomen. Het KGO spreekt een voorkeur uit voor een overeenkomst met de huidige CAZ-verzekeraars, CZ en VGZ. Daarnaast benadrukt het KGO het belang van tijdige, duidelijke en uitgebreide communicatie over de Zorgverzekeringswet. Het KGO heeft aangekondigd een schriftelijk advies uit te brengen over de Zorgverzekeringswet. 7 Uitvoering De keuzes m.b.t. de bijzondere bijstand worden in de richtlijnen verwerkt. Informatie en advies aan bijstandsgerechtigden vindt plaats d.m.v. de activiteiten die i.h.k.v. het communicatieplan worden uitgevoerd. Mogelijk leidt deze informatieronde tot extra nieuwe aanmeldingen voor de CAZ. Wij zijn in gesprek met de CAZ-verzekeraars over de wijze en de momenten waarop zij hun verzekerden een aanbod doen voor een basis- en aanvullende verzekering. Wij zenden op een moment dat is afgestemd op de planning van de verzekeraars aan alle deelnemers aan de CAZ en alle bijstandsgerechtigden een informatiebrief toe waarin ons bijzondere bijstandsbeleid toegelicht wordt, informatie staat over voortzetting van de CAZ en eventuele collectieve basisverzekering en waarin wij hen adviseren bij het kiezen van een verzekeringspolis.

14 Collegevoorstel Vervolgvel 11 Wij onderhandelen met de CAZ-verzekeraars over de kosten en voorwaarden voor de CAZ in Naar verwachting komen wij in december met een voorstel hierover. Het verkennen van de mogelijkheden voor de collectieve basisverzekering nemen wij in dit proces mee. Indien nodig zetten wij dit voort na afsluiten van een CAZ-overeenkomst voor Bijlage(n): - Notitie Zorgverzekeringswet - Brief aan gemeenteraad

15 Zorgverzekeringswet 1.1 Vóór de zorgverzekeringswet Inhoud verzekering op hoofdlijnen Verzekeringsplicht Keuzevrijheid & marktwerking Hogere nominale premie Overige premiewijzigingen No claim Zorgtoeslag Aanvullende verzekeringen Collectiviteiten Nog veel onbekend Impact voor het minimabeleid Koopkrachtgevolgen gevolgen voor de bijzondere bijstand bijzondere bijstand voor medische kosten eigen risico naturapolis of restitutiepolis Bijzondere bijstand i.v.m. schulden Risico s van de Zvw schulden onverzekerdheid Risicogroepen (dreigende) schuldenproblematiek hoge doorbetalingen personen in een inrichting overige minima dak- en thuislozen Personen zonder bankrekening Zwervenden Personen met veel wijzigingen in hun woon- en leefsituatie Conclusie Mogelijke oplossingen Betalingen aan de sociale dienst Informatie & advies Bijzondere bijstand Afspraken met verzekeraars, al dan niet i.h.k.v. de CAZ Eindconclusie

16 1. Inhoud van het nieuwe stelsel Op 1 januari 2006 treedt de Zorgverzekeringswet in werking. Het bestaande stelsel van ziekenfonds en particuliere ziektekostenverzekeringen verdwijnt daardoor. De Zorgverzekeringswet brengt een aantal grote veranderingen en risico s met zich mee, met name voor mensen met lage inkomens. In deze notitie wordt aangegeven hoe het nieuwe verzekeringsstelsel in elkaar zit, wat de gevolgen van de Zorgverzekeringswet zijn voor het Nijmeegse minimabeleid, welke risico s voor mensen met een laag inkomen de stelselwijziging veroorzaakt en welke manieren wij tot onze beschikking hebben om problemen voor mensen met een laag inkomen te voorkomen, dan wel op te lossen. 1.1 Vóór de zorgverzekeringswet Op dit moment is er in het zorgverzekeringsstelsel een onderscheid tussen ziekenfondsverzekeringen en particuliere verzekeringen. Het ziekenfonds is een publiekrechtelijke, verplichte verzekering voor alle ingezetenen met een inkomen tot ongeveer bruto per jaar. Ziekenfondsverzekerden betalen een nominale premie van gemiddeld ca. 35 per maand per verzekerde vanaf 18 jaar en een inkomensafhankelijke premie die rechtstreeks wordt ingehouden op het bruto inkomen. De hoogte van de premie is niet afhankelijk van leeftijd en gezondheid en het ziekenfonds mag een verzekerde niet weigeren vanwege eventuele hoge kosten. Partners zonder inkomen en kinderen tot 18 jaar zijn meeverzekerd. Kinderen zijn premievrij. Ziekenfondsverzekerden kunnen naast hun ziekenfondsverzekering een aanvullende (particuliere) verzekering afsluiten voor zorg die niet in het ziekenfondspakket zit. Bij deze aanvullende verzekeringen is risicoselectie wel toegestaan. Mensen met een inkomen boven de ziekenfondsgrens moeten zich particulier verzekeren voor ziektekosten. Particuliere verzekeringen zijn vergelijkbaar met andere verzekeringen. Het zijn commerciële producten van de verzekeraars met een grote variatie in verzekerd pakket en prijs. De hoogte van de premie is afhankelijk van de risico s voor de verzekeraar, zoals de leeftijd en gezondheid van de verzekerde. Premie-opslag, risicoselectie en het weigeren van een verzekeringsaanvraag zijn toegestaan. Voor mensen die zich particulier moeten verzekeren en die een slechte gezondheid hebben, is er de Standaard Pakketpolis. Dit is een particuliere verzekering die qua pakket ongeveer gelijk is aan het ziekenfondspakket en waarvoor ook mensen met een slechte gezondheid geaccepteerd worden. Alle particulier verzekerden betalen een toeslag op hun premie om dit mogelijk te maken (MOOZ en WTZ-bijdragen). De premies voor particuliere verzekeringen zijn een stuk hoger dan de nominale ziekenfondspremie en ook voor kinderen moet premie betaald worden. 1.2 Inhoud verzekering op hoofdlijnen Bij invoering van de Zorgverzekeringswet (Zvw) komt er één basisverzekering voor iedereen, het onderscheid tussen particuliere verzekeringen en ziekenfonds verdwijnt. Het stelsel krijgt t.o.v. de huidige situatie meer particuliere trekken. De verzekering is een overeenkomst tussen verzekerde en verzekeraar. Iedereen is verplicht zich te verzekeren, maar niemand is meer van rechtswege verzekerd, zoals nu in het ziekenfonds. Het pakket van de basisverzekering is nagenoeg gelijk aan het huidige ziekenfondspakket. Het is gericht op noodzakelijke, kortdurende (< 1 jaar) curatieve zorg: geneeskundige zorg; ziekenhuisverblijf; hulp- en geneesmiddelen; kraamzorg; ziekenvervoer; beperkt paramedische zorg. De belangrijkste verandering is dat ook de ambulante geestelijke gezondheidszorg en het eerste jaar van opname in een psychiatrisch ziekenhuis in het pakket worden opgenomen, naar het zich lat aanzien per 1 januari Tot nu toe zitten deze vormen van zorg in de AWBZ. Geredeneerd vanuit het nieuwe stelsel: kortdurende curatieve zorg in de Zorgverzekeringswet en langdurige zware zorg in de AWBZ, is deze overheveling logisch. 2

17 1.3 Verzekeringsplicht Iedereen die (rechtmatig) in Nederland woont of hier loonbelasting betaalt, is verplicht een zorgverzekering af te sluiten en premie te betalen. Hiervan zijn slechts twee groepen uitgesloten: militairen in actieve dienst en gemoedsbezwaarden, d.w.z. mensen die vanwege hun levensovertuiging onoverkomelijke bezwaren hebben tegen het afslutien van een zorgverzekering. Gemoedsbezwaarden betalen een bijdragevervangende belasting ter hoogte van de inkomensafhankelijke premie. Het College voor Zorgverzekeringen zet deze bedragen deels op een spaarrekening, waaruit zorgkosten van gemoedsbezwaarden worden voldaan. Kinderen tot 18 jaar hoeven geen premie te betalen. Zij zijn meeverzekerd met hun ouders. Als een kind niet bij zijn ouders woont, kan de voogd een verzekering afsluiten en als iemand onder curatele gesteld is, de curator. Ook mensen die zich nu niet zelf hoeven te verzekeren, zoals gedetineerden, moeten vanaf 2006 wel zelf een verzekering afsluiten. Wie geen premie betaalt kan geroyeerd worden, d.w.z. uit de verzekering gezet. Royement is toegestaan als er een premieachterstand van ca. 3 maanden is. Voorafgaand daaraan kan de verzekeraar bij wijze van waarschuwing de dekking van de verzekering opschorten. De verzekerde met premie-achterstand krijgt dan geen kosten meer vergoed. Royement met terugwerkende kracht is niet toegestaan. Wie niet verzekerd is, heeft uiteraard ook geen recht op vergoeding van de kosten van zorg en moet die dus zelf betalen. Deze kosten kunnen hoog oplopen, zeker wanneer er ziekenhuiszorg nodig is. Bij particuliere ziektekostenverzekeringen werkt het nu ook al zo. Op dit moment leidt het niet-betalen van de nominale ziekenfondspremie, echter niet tot royement of opschorting van de dekking. Om weer verzekerd te worden, moeten achteraf de achterstallige premies voor de Zvw betaald worden over de maanden waarin iemand niet verzekerd geweest is, tot een maximum van 5 jaar. Daarbovenop krijgt de onverzekerde die zich weer wil verzekeren een boete van 30% van de niet betaalde premie. Over de niet verzekerde periode bestaat geen recht (meer) op vergoeding van gemaakte ziektekosten. De verzekeringsmaatschappij die iemand geroyeerd heeft, mag deze persoon weigeren als die zich opnieuw wil verzekeren. Andere verzekeraars mogen dat niet. Zij zullen waarschijnlijk wel eisen stellen aan personen die zich willen verzekeren, nadat ze door een andere maatschappij geroyeerd zijn vanwege wanbetaling, b.v. vooruitbetaling van enkele maanden premie of afgeven va een machtiging voor automatsiche incasso. Aangezien de Zvw voor alle partijen nieuw is, is nog niet bekend hoe verzekeraars in de praktijk om zullen gaan met dit soort situaties. Onverzekerden krijgen wel zorg als er sprake is van een levensbedreigende aandoening, of als de zorgverlener niet nagegaan is of iemand verzekerd is. De onverzekerde krijgt dan wel de rekening voor de geleverde zorg en de zorgverlener zal incassomaatregelen nemen. Als de kosten echt niet te verhalen zijn op de onverzekerde, is er een stroppenpot. Die wordt echter ook gevuld met premiegelden. Voor zorg aan illegalen in levensbedreigende omstandigheden is er een speciaal fonds. 1.4 Keuzevrijheid & marktwerking Het nieuwe ziektekostenverzekeringsstelsel is een privaatrechtelijk stelsel. De verzekering is een overeenkomst tussen verzekeraar en verzekerde. De overheid treedt terug. Zij bepaalt wel nog het pakket van de basisverzekering, houdt toezicht op het stelsel en compenseert inkomensgevolgen en risico s van de verzekeraars, maar verder laat zij veel meer dan nu aan de markt over. Met de Zorgverzekeringswet wordt o.a. beoogd meer marktwerking in de zorg als geheel en in de ziektekostenverzekeringen te brengen. In het nieuwe stelsel worden via de zorgverzekeringen prikkels in het stelsel gebracht voor alle partijen. Verzekeraars moeten met elkaar gaan concurreren op prijs en service. Daarvoor moeten zij o.a. scherp gaan onderhandelen met zorgverleners over de prijzen van medische zorg en met elkaar concurreren t.a.v. de hoogte van de premie en de kwaliteit van hun dienstverlening (met veel zorgaanbieders contracten afsluiten, snel nota s afhandelen e.d.). 3

18 Zorgverleners moeten goedkoop, efficiënt en kwalitatief goed werken, wil de verzekeraar hen contracteren voor zorg en wil de consument met een restitutiepolis van hun diensten gebruik maken. Verzekerden kunnen hun eigen verzekeraar kiezen o.b.v. prijs en kwaliteit van de dienstverlening. Verzekerden met een restitutiepolis kunnen daarbij hun eigen zorgverlener kiezen. Ook de no claim blijft in de Zvw bestaan om burgers tot kostenbewustzijn in hun zorggebruik aan te zetten. De voormalig ziekenfondsverzekerde krijgt dus meer keuzevrijheid t.o.v. het huidige stelsel. Net als nu kan iedereen zijn eigen verzekeraar kiezen (wat nu weinig gebeurt, veel mensen kiezen nog voor de dominante verzekeraar in hun regio); de verzekerde kan verder kiezen voor een eigen risico van 0 tot 500, tegenover een hoger eigen risico staat een lagere nominale premie; de verzekerde kan kiezen voor een polis waarbij zorg in natura geleverd wordt (van door de verzekeraar gecontracteerde zorgleveranciers) of een polis o.b.v. restitutie waarbij de verzekerde zelf kosten moet voorschieten, en achteraf declareren bij de verzekeraar. Dit lijkt veel op de bestaande mogelijkheden bij particuliere verzekeringen. 1.5 Hogere nominale premie De nominale premie stijgt flink t.o.v. de huidige nominale ziekenfondspremie. De gemiddelde premie komt naar verwachting uit op ca per jaar per verzekerde van 18 jaar of ouder. De premie is onafhankelijk van leeftijd, geslacht, inkomen en gezondheidstoestand. De hoogte van de premie kan wel verschillen per verzekeraar. Iedereen met een belastbaar inkomen is daarnaast een inkomensafhankelijke bijdrage verschuldigd (ca 6,25% van het inkomen tot ). De werkgever is verplicht deze volledig te vergoeden aan de werknemer. De werknemer betaalt belasting over die vergoeding. Zelfstandigen ontvangen een belastingaanslag voor het werkgeversdeel. Het werkgeversdeel ziekenfondspremie en de MOOZ- en WTZ-bijdragen vervallen. 1.6 Overige premiewijzigingen Ziekenfondsverzekerden betalen nu naast de nominale premie ook een inkomensafhankelijke premie van 8,2% van hun bruto-inkomen. 6,75% is het werkgeversdeel, waarover belasting betaald moet worden. In de Zvw blijft hiervan alleen een werkgeversdeel van 6,25% van het inkomen bestaan. Het werknemersdeel van de inkomensafhankelijke premie vervalt. Ook de AWBZ-premie gaat voor iedereen omlaag. De AWBZ-premie wordt verlaagd van 12,45% naar 11,55% van het inkomen, tot een bepaalde grens. Aangezien er onderdelen uit de AWBZ gaan verdwijnen, is premieverlaging een logisch gevolg. 1.7 No claim De nominale premie is incl. no claim van 255. Wie geen zorgkosten maakt, krijgt na afloop van het kalenderjaar 255 terug van zijn verzekeraar. Wie minder dan 255 aan zorgkosten maakt krijgt het verschil terug. Wie 255 of meer aan kosten declareert, krijgt niets terug. De no claimregeling bevordert indirect het nemen van een eigen risico in de Zvw. Zorgkosten die ten laste van het eigen risico komen, zijn immers geen claim op de verzekeringskas. Niet alle zorgkosten drukken op de noclaim. Zo valt b.v. een huisartsenconsult op normale spreekuurtijden buiten de no-claim om geen drempel op te werpen voor deze poortwachter in de zorg. 1.8 Zorgtoeslag Mensen met lage inkomens kunnen via de belastingdienst een deel van de betaalde premie gecompenseerd krijgen, d.m.v. de zg. Zorgtoeslag. Deze kan vanaf september 2005 aangevraagd worden bij de belastingdienst. In september ontvangt iedereen die naar de inschatting van de belastingdienst in aanmerking komt voor de zorgtoeslag, automatisch een aanvraagformulier. Wie de aanvraag voor 1 november 2005 heeft ingediend, krijgt vanaf december 2005 (dus vooraf) de zorgtoeslag maandelijks uitgekeerd. De Zorgtoeslag kan ook nog later aangevraagd worden. Net als 4

19 bij de heffingskortingen wordt de Zorgtoeslag dan over eerdere maanden nabetaald (jaarbedrag gedeeld door het aantal betalingsmaanden). De belastingdienst heeft ook toegezegd om voor het einde van het jaar het niet-aanvragen van de zorgtoeslag te analyseren en indien nodig, extra acties te ondernemen om ervoor te zorgen dat iedereen die mogelijk recht heeft op de zorgtoeslag, de toeslag ook aanvraagt. Alleenstaanden met een inkomen tot hebben recht op een zorgtoeslag. De maximale toeslag bedraagt voor hen ongeveer 400 per jaar. Gezinnen met een gezamenlijk inkomen tot hebben ook recht op de zorgtoeslag. Hun maximale toeslag is 1155 per jaar. Bijstandsgerechtigden hebben waarschijnlijk recht op de maximale zorgtoeslag. Ook na aftrek van de zorgtoeslag is de nominale premie die verzekerden moeten gaan betalen nog steeds een stuk hoger dan nu. Een alleenstaande (ouder) zal per maand ca. 59 kwijt zijn en een (echt)paar ca. 88, t.o.v. 35 voor een alleenstaande (ouder) en 70 voor een paar, in het ziekenfonds. Samen met de huurtoeslag (v/h huursubsidie) en de kinderopvangtoelage, wordt de uitvoering van de zorgtoeslag onderdeel van de Algemene Wet Inkomensafhankelijke Regelingen (AWIR). De AWIR harmoniseert de inkomensafhankelijke regelingen die het rijk uitvoert in uitvoering (alles in 1 loket bij de belastingdienst, één tijdvak e.d.) en begrippenkader (partner-, inkomensbegrip e.d.) 1.9 Aanvullende verzekeringen Naast de basisverzekering blijft het mogelijk om aanvullende verzekeringen (AV) af te sluiten, voor zorg die niet in het basispakket is opgenomen. Dit zijn net als nu, altijd particuliere verzekeringen. De zorgverzekeraar kan zelf de inhoud en voorwaarden van de aanvullende verzekering bepalen en dus zijn risicoselectie, uitsluiting en premieopslag toegestaan. Wie eind 2005 aanvullend verzekerd is, krijgt ook van zijn verzekeraar een aanbod voor een AV in het nieuwe stelsel en wordt zonder selectie geaccepteerd, als hij voor 1 maart 2006 ingaat op het aanbod van zijn verzekeraar Collectiviteiten In het huidige stelsel zijn alleen collectieve verzekeringen mogelijk in het particuliere segment. Voor ziekenfondsverzekerden betekent dit, dat alleen een AV collectief kan worden afgesloten. De gemeente Nijmegen heeft een collectieve aanvullende ziektekostenverzekering (CAZ) voor de minima. In de Zvw zijn alle verzekeringen particulier en kan dus ook voor de basisverzekering een collectief contract worden afgesloten. Op dit moment blijkt dat het begrip collectief in de wet erg ruim gedefinieerd is, waardoor bijna elke verzameling van mensen, variërend van werknemers van een bedrijf, tot een patiëntenvereniging, tot een kaartclub, een collectief contract kan afsluiten. burgers kunnen dus misschien gaan kiezen uit verschillende collectieve contracten die zijn vanuit hun werkgever, vereniging e.d. aangeboden krijgen. Mogelijk grijpt het ministerie nog in op deze ontwikkeling, als te veel mensen zich collectief gaan verzekeren. Daarvoor zijn twee redenen: collectiviteiten kunnen de individuele keuzevrijheid beperken en de premiekorting die collectiviteiten bedingen, kan afgewenteld worden op individuele verzekerden. Bij een collectief contract mag de verzekeraar max. 10% premiekorting geven t.o.v. individuele polissen. Veel mensen in collectiviteiten leidt daardoor mogelijk tot hogere individuele premies. Op dit moment wil het kortingspercentage dat een verzekeraar biedt, nog niet zo veel zeggen, omdat de verzekeraars hun premies nog niet bekend hebben gemaakt. Wie 10% korting krijgt op een hoge premie, kan nog steeds duurder uit zijn dan iemand met een goedkope verzekering zonder korting. De verzekeraars maken hun premies pas in december bekend. Uit concurrentieoverwegingen zijn zij daarmee op dit moment zeer terughoudend. Aangezien de aanvullende verzekeringen particulier blijven en het basispakket vrijwel gelijk blijft, blijft een collectieve aanvullende ziektekostenverzekering (CAZ) een nuttig instrument om aan lage inkomens een betaalbare verzekering tegen veel voorkomende ziektekosten aan te bieden. De CAZ 5

20 kan vanaf worden voortgezet. Het contract moet wel technisch worden aangepast i.v.m. de veranderde wetgeving, maar er is geen bepaling in het contract die voortzetting in de weg staat Nog veel onbekend Hoewel de Zvw op 1 januari as. ingaat is nog lang niet alles over het nieuwe zorgstelsel duidelijk voor de burger. Zoals hiervoor al gezegd, zijn de nominale premies nog niet bekend. De meeste verzekeraars maken de premies pas omstreeks 16 december bekend. Ook is niet bekend met welke zorgverleners welke verzekeraars contracten hebben afgesloten voor de levering van zorg in natura. Voor verzekerden is dit van belang bij hun keuze voor een bepaalde verzekeraar en de vorm van de polis. Ook weten we nog niet of bij restitutiepolissen de verzekeraar de kosten voorschiet en wat het verschil in premie is tussen een naturapolis en een restitutiepolis. Ook hoe de zorgverzekeraars als schuldeisers zich op zullen stellen zal moeten blijken (zie paragraaf 3). 2. Impact voor het minimabeleid Door de komst van de Zvw wordt het zorgverzekeringsstelsel zoals gezegd een volledig private aangelegenheid. De gemeentelijke overheid heeft geen formele taak in de uitvoering ervan, geen bevoegdheden en krijgt geen middelen voor b.v. informatie en advies aan burgers over de Zvw of om problemen als gevolg van de Zvw te voorkomen of op te lossen. Naar verwachting heeft de Zvw echter wel effecten die gevolgen hebben voor gemeentelijke taken, vooral t.a.v. het minimabeleid. De Zvw heeft koopkrachtgevolgen en dwingt ons tot keuzes in ons bijzondere bijstandsbeleid. Het risico op onverzekerdheid kan gevolgen hebben voor bepaalde risicogroepen, de bijzondere bijstand en schuldhulpverlening. Tenslotte kunnen wij als gemeente besluiten of wij wel of geen collectieve basisverzekering voor de minima wensen. In de volgende paragrafen wordt op elk van de effecten ingegaan. Daarbij wordt aangegeven wat de gemeente kan doen of welke keuzes ze kan maken. 2.1 Koopkrachtgevolgen Het ministerie van VWS heeft de koopkrachtgevolgen van de Zvw voor verschillende typen huishoudens in verschillende omstandigheden in beeld gebracht, ook voor bijstandsgerechtigden, AOW ers en werkenden met een minimuminkomen. Over het algemeen zijn deze groepen nu ziekenfondsverzekerd. In de Zvw gaan zij een veel hogere nominale premie betalen. Daartegenover staan de lagere werkgeverspremies voor de zorgverzekering, de AWBZ en de WW en een aantal andere fiscale maatregelen voor 2006, zoals de verhoging van de algemene heffingskorting en de kinderbijslag en het herstel van de koppeling tussen lonen en uitkeringen. In de onderstaande tabel zijn de koopkrachtgevolgen in per maand voor de genoemde huishoudtypen opgesomd. NB: in de koopkrachtberekeningen is rekening gehouden met de lagere werkgeverspremie voor de Zvw, de lagere AWBZ- en WW-premie en de stijging van de algemene heffingskorting. Er is uitgegaan van de gemiddelde nominale ziekenfondspremie 2005, aanvullende verzekeringen zijn niet meegenomen. Er is van uitgegaan dat de nominale premie Zvw 1106 per jaar bedraagt. Er is in de koopkrachtberekeningen geen rekening gehouden met de afschaffing van het gebruikersdeel van de Ozb, de verhoging van de kinderbijslag, eventuele stijging van contractlonen en de inflatie. Met name deze laatste factor kan behoorlijke invloed hebben door de huidige hoge energieprijzen. Tabel 1: koopkrachtgevolgen van de Zvw in per maand naar huishoudtype en inkomen 1 type huishouden en inkomen koopkrachtwijziging alleenstaande met alleen AOW + 23 (echt)paar met alleen AOW + 16 alleenstaande zelfstandige met brutowinst t.h.v. minimumloon + 10 zelfstandige, kostwinner met kinderen 2, brutowinst t.h.v. minimumloon Bron: brochure Financiële gevolgen van de nieuwe zorgverzekering, ministerie van VWS, 22 september In situaties met kinderen is steeds uitgegaan van een gezin met 2 kinderen, beide jonger dan 18 jaar. 6