KOSTEN EN OPBRENGSTEN MILIEULABELS BIJ NIEUWBOUW KANTOREN Zeist, 12 mei Verslag in het kader van het Lente-akkoord

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "KOSTEN EN OPBRENGSTEN MILIEULABELS BIJ NIEUWBOUW KANTOREN Zeist, 12 mei 2011. Verslag in het kader van het Lente-akkoord"

Transcriptie

1 KOSTEN EN OPBRENGSTEN MILIEULABELS BIJ NIEUWBOUW KANTOREN Zeist, 12 mei 2011 Verslag in het kader van het Lente-akkoord Milieulabels zijn in opmars. Het zijn er nogal wat. EPC is te zien als een label avant la lettre, met een beperkt doel, namelijk de energieprestatie van een gebouw meten. Op de markt zijn intussen Greencalc en GPR van Nederlandse makelij, LEED van Amerikaanse komaf en BREEAM van Engels origine. Allemaal beogen ze de milieuprestaties van een gebouw te meten, van energiegebruik tot materialen, water, afval en transport. Door de verschillende aspecten te wegen komen de indicatoren tot een totaalscore. Op een studiemiddag op het hoofdkantoor van Triodos Bank in Zeist staat de vraag centraal of investeren in een hogere score van het milieulabel ook leidt tot een beter financieel rendement.

2 Guus Berkhout: duurzaam vastgoed bij Triodosbank Triodos Bank is het uiteraard aan haar stand verplicht om op duurzaamheidsaspecten te letten. Het fraaie hoofdkantoor bevat allerlei duurzame toeters en bellen en ook in de 18 panden die Triodos Vastgoedfonds (90 miljoen euro belegd vermogen) telt, speelt duurzaamheid een rol. Duurzaamheid heeft echter ook een financiële meerwaarde, aldus de bank. Fondsmanager Triodos Vastgoedfonds Guus Berkhout: We proberen in overleg met de huurder onze panden te verduurzamen. Dat leidt vaak tot langere huurcontracten, soms tot tien jaar of meer en weinig leegstand. Duurzaamheid, lange termijn beheer, monitoren van energieverbruik, tevreden en actieve huurders zorgen voor een lange termijn profit, aldus Berkhout. Geen maximale winst op de korte termijn, maar een optimale winst voor een langere periode. Berkhout pionierde aanvankelijk met Greencalc en kwam via de BOOM-methode DCBA tot de People, Planet, Profit-methode, die door professor Kees Duijvestein werd aangevuld met Project. Project staat voor het proces, de toekomstverwachting van het object en de ruimtelijke kwaliteit. Berkhout schetst een ruimtelijk viervlakmodel van deze vier P s. De vier P s hangen met elkaar samen. Je moet je niet blind staren op de korte termijnwinsten. Dan gaat de Profit ten koste van Planet of People. De kunst is om alle vier de P s tegelijk te optimaliseren. 2

3 Triodos Vastgoedfonds heeft goed ervaringen met de groenfinanciering, waarmee geld van bewuste beleggers tegen lagere rente kon worden aangetrokken. Voorwaarde was dat de projecten over een zogeheten groenverklaring moesten beschikken. Van de veertig miljoen euro geleend vermogen is ongeveer vier miljoen afkomstig uit de groenfinanciering. Ook de belastingvoordelen voor energie- en milieuinvestereringen (EIA en MIA) zijn volgens Triodos Bank waardevolle regelingen gebleken. Deze maatregelen hebben we niet toegepast omdat het fiscale maatregelen zijn en het fonds als Fiscale Beleggingsinstelling een fiscale vrijstelling geniet. Er bestaat in de markt een diffuus beeld over de meerwaarde van duurzaam vastgoed. is, is niet goed vast te stellen en veel onderzoek is er nog niet naar gedaan. Amerikaans/Nederlands onderzoek wijst echter uit dat het huurniveau van groene gebouwen twee procent hoger ligt dan dat van niet-groene gebouwen. Groene gebouwen hebben zelfs een zestien procent hogere verkoopprijs. Schattingen lopen vaak uiteen doordat taxateurs er uiteenlopende oordelen op nahouden. Triodos Vastgoedfonds nam zelf de proef op de som door een pand te laten taxeren door vijf gerenommeerde taxateurs. Het pand bestaat uit een bestaand deel dat via een corridor is verbonden met een duurzaam nieuwbouwdeel. De vijf taxateurs erkenden de directe besparingen op energie en onderhoud, de langere economische levensduur, de hogere huur en betere verhuurbaarheid van het groene kantoorpand. De huurwaarde werd gemiddeld vijf procent hoger geschat. Het bruto aanvangsrendement (bar) van het duurzame gedeelte werd 0,68 procent lager getaxeerd. Ook de exit yield kwam wat lager uit de bus. Dat komt mogelijk doordat duurzame gebouwen voorbereid zijn op strengere toekomstige regelgeving en dus minder snel verouderen. Duurzaamheid loont, concludeert Berkhout. De belangen van eigenaar en huurder moeten goed afgewogen en over en weer goed gecommuniceerd worden. Door bijvoorbeeld het voordeel van energiemaatregelen deels in een iets hogere huur te verdisconteren, stijgt ook het rendement van de eigenaar/belegger. Dergelijke nieuwe constructies hebben de toekomst. Paul de Ruiter: energie krijgen van een gebouw Aan de hand van zijn eigen kantoorpand in Amsterdam, maar ook met spraakmakende projecten als het nieuwe hoofdkantoor van Transavia/Martinair in Schiphol-Oost, TNT Centre in Hoofddorp en het nieuwe groene kantoor van UPC in Leeuwarden maakt architect Paul de Ruiter duidelijk dat duurzame gebouwen in de lift zitten. Een kantoor is het visitekaartje van de onderneming en wordt steeds meer integraal onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). Daarnaast spelen stijgende energielasten duurzaam vastgoed in de kaart. En, zegt De Ruiter, een gebouw moet niet alleen technisch energie produceren. Van een goed gebouw moet je vooral energie krijgen in de overdrachtelijke zin, zegt de Ruiter. Ontmoetings- en loungeruimten, zitmeubilair buiten en veel licht leiden soms tot meerkosten, maar dit kan zich terugverdienen in verminderd ziekteverzuim, beter 3

4 presterende medewerkers die langer loyaal blijven aan de onderneming. Het mes snijdt aan twee kanten, zegt De Ruiter. Warmte/koude-opslag spaart energie en de stralingswarmte leidt tot meer comfort voor de kantoormens. In zijn ontwerpen werkt De Ruiter veel met Greencalc, BREAAM en LEED (Transavia/Martinair en TNT Centre hebben de allerhoogste status LEED Platinum, UPC wordt gebouwd volgens BREEAM NL Excellent). Het is opmerkelijk hoeveel er mogelijk is bij toeleveranciers en materialenproducenten als je de lat hoog legt, zo is de ervaring van De Ruiter. In een van zijn kantoren werden plastic ballen in het grit van staal voor beton aangebracht, waardoor aanzienlijk op de hoeveelheid beton werd bespaard. Een leverancier voor kanaalplaat kon toe met 20 procent minder materiaal dan een concurrent. Daar had nog nooit iemand goed naar gekeken. Moet je nagaan, die concurrent heeft jarenlang veel te veel materiaal toegepast. Op watergebied is veel besparing te bereiken onder meer door de aanleg van een grijswatercircuit voor minder hoogwaardige doelen als toiletspoeling. De Ruiter is voorstander van warmte/koudeopslag, waarmee niet alleen in de winter wordt verwarmd maar ook in de zomer kan worden gekoeld. En door bouwmateriaal in een straal van 800 kilometer te betrekken, spaar je enorm op transportkosten en krijgen we bijvoorbeeld interieurbekleding van gerecycled vilt en vlas, aldus De Ruiter. Nu heeft De Ruiter in zekere zin makkelijk praten als architect van paradepaardjes voor grote ondernemingen. Ik kan me voorstellen dat voor kleinere objecten of voor bezuinigingsgevoelige gebouwen als bijvoorbeeld in de zorgsector de kosten van 100 duizend euro voor een LEED-certificaat inclusief objectieve audit begrotelijk zijn, antwoordt De Ruiter op een vraag naar de kosten van de labels. Bij een van onze opdrachtgevers liepen de kosten voor het label zelfs op tot 400 duizend euro. Deelnemer Piet van Luijk van het Ministerie van BZK, wijst erop dat goed onderscheid moet worden gemaakt tussen de kosten van de externe audit en de eigen kosten om de juiste keuze voor maatregelen te maken. Daarnaast moet op grote bouwsommen niet dramatisch worden gedaan over deze labelkosten. Als labeling samen met alle duurzame investeringen tot een vijf procent hogere bouwsom leiden dan lijkt dat acceptabel. Vergelijk het eens met de loonkosten voor het personeel, zegt De Ruiter. Doel is vooral dat het een beter gebouw oplevert. Ironisch is wel dat beleggers vooralsnog weinig belangstelling tonen voor gebouwen waarin mensen door de open en connectieve opzet beter samenwerken door de verbindingen. De Ruiter: Dit soort gebouwen valt slecht te splitsen voor multi-tenant use. bbn adviseurs: duurzaamheid laten renderen Bij bbn adviseurs die als financieel vastgoedadviseurs bij veel projecten zijn betrokken, constateren Arne Balvers en Gerbert van Oosterom dat duurzaamheid steeds vaker een belangrijke (financiële) randvoorwaarde bij kantoorontwikelingen wordt. Het groot aantal BREEAM-kantoren dat zij begeleiden is daarvoor het bewijs. Bij overheidsprojecten spelen nog andere randvoorwaarden. Daar is de overheid meestal tegelijk eigenaar, gebruiker, ontwikkelaar en grondeigenaar. Investeringen van de "ontwikkelaar" aan de voorkant renderen dan ook op de lange termijn, zowel voor gebruiker als eigenaar. De gemeente betaald en ontvangt daarbij vanuit één gemeenschappelijke portemonnee. De 4

5 geldstromen zijn daardoor transparanter dan in de commerciële markt, waar veel minder inzicht is op de financiële gevolgen van duurzaamheid voor alle betrokkenen. Er is in veel gevallen nog sprake van individuele belangen ipv van een gemeenschappelijk belang, aldus de BBN Adviseurs. Investeringen in duurzame maatregelen zijn dan lastiger toe te rekenen. Aandacht voor imago, marketing, besparing van energie hebben intussen wel een meerwaarde gecreëerd, zegt Van Oosterom. Voor de toekomst zou schaarsheid aan materiaal als ijzer en beton een rol kunnen gaan spelen, zegt hij. In dat verband spreken wij al voorzichtig van het kantoor als een pakhuis van materialen. Schoon water en lucht zouden ook meer een issue kunnen worden. En als cradle to cradle zich daarbij voegt dan komt er ook nog voeding (stadslandbouw) bij. De adviseurs staan kort stil bij enkele certificaten. GPR-gebouw kijkt naar energie (EPC), milieu (water, milieuzorg, materiaal en afval), gezondheid, gebruikersaspecten (onderhoudscontracten en gebruikershandleidingen worden positief gewaardeerd) en toekomstwaarde (project). De score wordt uitgedrukt in vijf afzonderlijke cijfers. Soms leidt een positieve score op energie tot een negatieve score op milieu. Zonnepanelen kosten bijvoorbeeld relatief veel materiaal. Anderzijds scoren sommige voorzieningen in meerdere categorieën. Zo heeft lage temperatuurverwarming niet alleen een goede energiescore. Het scoort ook goed op gezondheid (comfort, minder stof), milieu en toekomst, aldus Van Oosterom. BREEAM heeft een soortgelijke scorekaart met daarin wegingsfactoren. Energie is goed voor 19 procent. Wordt in de toekomst bijvoorbeeld water een belangrijk issue, dan zal dat in de weging tot uitdrukking komen, aldus BBN Adviseurs. Ook als in 2020 (2018 voor overheidsgebouwen) een energie-0-gebouw of klimaatneutrale bouw de wettelijke standaard wordt, zullen andere factoren zwaarder gaan wegen voor de eindscore. Energiebesparing is dan immers al over de hele nieuwbouw op de top en daarmee niet meer onderscheidend. Ook de locatie van het vastgoed wordt betrokken. Die scoort maximaal vijftien procent van de eindscore. Op een bouwplek als een maagdelijk weiland of een bos moet je dus veel dure compensatiemaatregelen treffen om tot een acceptabele score te komen. Opmerkelijk is ook de invloed van het bouwplaatsbeheer door de aannemer, bij elkaar opgeteld goed voor 9 procent. Bbn adviseurs hebben de punten ook gegroepeerd op hun kosten. Relatief goedkope punten blijken onderdelen als hoofdlekdetectie, submeters in installaties, een watermeter. Duurzaam is duur als het gaat om de onderbouwing van de herkomst van het materiaal, bescherming van het gebouw bij overstroming en energiebesparingsmaatregelen. 5

6 Ook heeft Van Oosterom de meerkosten van de verschillende ambities uitgerekend en onder elkaar gezet: Volgens dit overzicht levert 50% EPC reductie 110 meerkosten per m²bvo. Een GPR score van 8,0 levert t.ov. 7,0 140 meerkosten per m²bvo op. Een excellent score in BREEAM levert 155 meerkosten per m²bvo. Bedragen zijn uiteraard wel afhankelijk van de mogelijkheden op een locatie en de grootte van een gebouw. In een ander staatje toont BBN Adviseurs dat grote energiemaatregelen zich in acht à tien jaar kunnen terugverdienen. Arne Balvers toont het recentelijk gelanceerde rekenmodel waarmee transparant en integraal bekeken kan worden wat de financiële gevolgen zijn van investeringen in duurzaamheid en kwaliteit. Investering, exploitatie, bezettingsgraad, huurniveau, waardeontwikkeling en uiteindelijk rendementen worden inzichtelijk. Hiermee kunnen scenario-analyses worden uitgevoerd, maar ook de gevoeligheid van bepaalde waarden en risico's kunnen worden bekeken en bediscussieerd. Als voorbeeld wordt met de zaal samen de invloed van ambitieniveaus als BREEAM twee, drie en vier sterren bekeken. Door bbn zijn de investering- en exploitatiegegevens al ingevoerd. De discussie over de commerciële waarde wordt met de zaal gevoerd. Het model is dan ook nadrukkelijk als instrument voor discussie bedoeld, zegt Balvers. Te zien valt bijvoorbeeld dat wanneer huurder en eigenaar /belegger een energiebesparing van zes euro per vierkante meter gelijkelijk met elkaar verdelen, beide een flink voordeel kennen. Het model rekent ook haarscherp voor dat een subtiele verandering in een iets hogere bezettingsgraad van het pand na tien jaar onmiddellijk positief doorwerkt in het rendement. Het model laat zien dat de intuïtie van bijvoorbeeld Triodosbank lijkt te kloppen: de effecten van duurzame maatregelen lonen op de langere termijn. Uit het besproken voorbeeld bleek het duurzaamste gebouw dan ook financieel gelijk te presteren, ondanks de hogere investeringen. Een duurzamer gebouw kan daarnaast huurders langer vasthouden. Bij Triodos zijn duurzaamheid en rendement twee glazen in dezelfde bril, zegt Guus Berkhout, we vinden het allebei belangrijk. Een leegstaand pand is per definitie niet duurzaam. 6

7 Dagvoorzitter Claudia Bouwens van het Lente-akkoord geeft de aanwezigen als afsluiting een column van Johan Schaberg in NRC mee. Ga vooral door met dingen scheppen. Doe t alleen niet lomp, maar met meesterschap en elegantie. Verspil niet, mors niet, wees geen knoeier. Wees briljant in je ondernemerschap, spaar successen, maak winst, vier je successen. Samenvattende conclusies Milieulabels zijn in opmars, BREEAM (en de Amerikaanse variant LEED) lijkt duurzaamheid in de meeste facetten en omvang te schatten. De kosten van certificering voor BREEAM en LEED zijn niet gering en lijken voorlopig vooral weggelegd voor grotere, prestigieuze projecten. Wellicht kunnen de kosten dalen als de milieulabels meer gemeengoed worden. Duurzaamheid moet renderen, volgens Triodos bank zijn duurzaamheid en rendement twee glazen in dezelfde bril. Daarbij gaat het niet om maximale winst op de korte termijn, maar om een optimale winst voor een langere periode. Het rekenmodel van bbn geeft inzicht in het effect van duurzaamheidspakketten op rendement, huurprijs, eindwaarde voor de verschillende actoren eigenaar/belegger, huurder/gebruiker, projectontwikkelaar. Het model maakt kosten en baten inzichtelijk, wat tot meer bewustwording, transparantie en onderhandelingsruimte in de vastgoedsector kan leiden. Studies wijzen uit dat een duurzaam gebouw huurders langer vasthoudt, dus op de langere termijn een hogere bezettingsgraad en dus een hogere eindwaarde heeft. Het minst duurzame pand is een leegstaand pand. Energie blijft in alle milieulabels voor nieuwe kantoren de belangrijkste factor, investeringen als warmte/koude-opslag hebben meestal ook een aantrekkelijke terugverdientijd. Als een energie-0-kantoor de standaard wordt in 2020 (2018 voor overheidsgebouwen) worden andere factoren relatief belangrijk. Wellicht zien we tegen die tijd een vastgoedobject als een pakhuis van materialen. Een gebouw moet niet alleen technisch energie leveren, als (werkende) mens moet je ook energie van krijgen van het kantoorpand. 7

8 Verantwoording Deze tekst is gemaakt op basis van de studiemiddag Kosten en opbrengsten milieulabels bij nieuwbouw kantoren. Deze bijeenkomst vond plaats op donderdag 12 mei in het hoofdkantoor van Triodos Bank in Zeist. De organisatie was in handen van bbn in samenwerking met het Lente-akkoord, namens NEPROM, NVB, Bouwend Nederland en Aedes. Deelnemers waren ontwikkelaars, makelaars, adviseurs en rijksambtenaren. Inhoudelijke bijdragen werden geleverd door Guus Berkhout (fondsmanager Triodos vastgoedfonds), Paul de Ruiter (architectenbureau Paul de Ruiter), Arne Balvers en Gerbert van Oosterom (beiden bbn). De bijeenkomst werd geleid door Claudia Bouwens, programmaleider Lente-akkoord en werkzaam bij NEPROM. Verslag: René Didde. Meer informatie: Lente-akkoord Claudia Bouwens Postbus 620, 2270 AP Voorburg 8

Kosten en opbrengsten milieulabels voor bestaande kantoren

Kosten en opbrengsten milieulabels voor bestaande kantoren Kosten en opbrengsten milieulabels voor bestaande kantoren Verslag in het kader van het Lente-akkoord Doorn, 14 juni 2011 Vandaag de dag dienen bestaande kantoren duurzaam te worden herontwikkeld. Milieulabels

Nadere informatie

Beleggen in duurzaam vastgoed

Beleggen in duurzaam vastgoed Beleggen in duurzaam vastgoed Beleggers kunnen via Triodos Vastgoedfonds in duurzaam vastgoed investeren. Het fonds belegt voornamelijk in kantoren die duurzaam gebouwd zijn en duurzaam beheerd worden.

Nadere informatie

Verduurzamen van monumentaal vastgoed. Rianne Koster 30 juni 2011

Verduurzamen van monumentaal vastgoed. Rianne Koster 30 juni 2011 Verduurzamen van monumentaal vastgoed Rianne Koster 30 juni 2011 1 Agenda 1. Inleiding Triodos Bank 2. Triodos & Duurzaam Vastgoed 3. Villa Rusthoek Baarn 4. Uitgangspunten vastgoedfinanciering door Triodos

Nadere informatie

Trends in duurzaam bouwen

Trends in duurzaam bouwen Trends in duurzaam bouwen De ontwikkeling naar energie neutraal bouwen en duurzaam materiaalgebruik auteur ir. W.D. Wormgoor ZOETERMEER - MOOK - GRONINGEN - ROERMOND - DÜSSELDORF - BONN - BERLIJN - PARIJS

Nadere informatie

Hergebruikte kantoren: duurzaamheid laten renderen Themabijeenkomst in het kader van het Lente-akkoord. Rotterdam, 9 december 2010

Hergebruikte kantoren: duurzaamheid laten renderen Themabijeenkomst in het kader van het Lente-akkoord. Rotterdam, 9 december 2010 Hergebruikte kantoren: duurzaamheid laten renderen Themabijeenkomst in het kader van het Lente-akkoord Rotterdam, 9 december 2010 Duurzaamheid is mooi, maar kan het ook financieel haalbaar worden, of beter

Nadere informatie

Een slim, duurzaam gebouw hoe maak je dat?

Een slim, duurzaam gebouw hoe maak je dat? Een slim, duurzaam gebouw hoe maak je dat? Donderdag 10 november Jan Kadijk, Hoofd DGBC Academy 2 3 4 6 7 8 9 DGBC: Onze rollen Stimuleren Communiceren Verbinden Inspireren Opleiden Certificeren BREEAM:

Nadere informatie

GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed

GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed Workshop: Visie op Duurzaam Den Haag, 6 oktober 2017 Akersloot, 28 maart 2017 Even voorstellen Jan van der Doelen Jurist 58 jaar Ruim 35 jaar bankervaring ING NL-Sector

Nadere informatie

Netwerkevent duurzame gebouwen

Netwerkevent duurzame gebouwen Netwerkevent duurzame gebouwen Wat is Sunburst? Technisch en financieel advies voor nieuwbouw en renovatie duurzame gebouwen Ontwikkelingen - Huurders eisen comfortabele en gezonde gebouwen - Energiezuinige,

Nadere informatie

GPR Gebouw 4.1. Inzicht in meerkosten van ambities Actualisatie Samenvatting. Rapportnummer Versie Status definitief

GPR Gebouw 4.1. Inzicht in meerkosten van ambities Actualisatie Samenvatting. Rapportnummer Versie Status definitief GPR Gebouw 4.1 Inzicht in meerkosten van ambities Actualisatie 2011 - Samenvatting Rapportnummer Versie Status Datum Tekstgedeelte 001 001 definitief 16 maart 2011 9 pagina's Opgesteld door de heer ing.

Nadere informatie

Investeren in duurzaam vastgoed Nieuw-Mathenesse. rendeert

Investeren in duurzaam vastgoed Nieuw-Mathenesse. rendeert Investeren in duurzaam vastgoed Nieuw-Mathenesse rendeert Duurzaamheid op het Schiedamse bedrijventerrein Nieuw-Mathenesse krijgt een nieuwe impuls. De gemeente stimuleert alle erfpachters waarvan de erfpacht

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen overheidsgebouwen werkt!

Duurzaam Inkopen overheidsgebouwen werkt! Duurzaam Inkopen overheidsgebouwen werkt! Overheden kunnen zonder meerkosten energiebesparing in gebouwen realiseren PIANOo lunch 12 april 2011 Irma Thijssen, Agentschap NL Joost van Linder, Rijksgebouwendienst

Nadere informatie

Rekenen aan duurzaam vastgoed

Rekenen aan duurzaam vastgoed Rekenen aan duurzaam vastgoed Ir. John Bergs BenR Adviseurs voor duurzaamheid VOGON studiemiddag, 3 april 2008 Inhoud Duurzaamheid en gezondheid Gezondheidsmodule GreenCalc+ Aanleiding en uitgangspunten

Nadere informatie

Bestaand Vastgoed. Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011. DHV 2011 All rights reserved Openbaar

Bestaand Vastgoed. Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011. DHV 2011 All rights reserved Openbaar Bestaand Vastgoed Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011 DHV 2011 All rights reserved Openbaar Wat is er aan de hand? Circa 1/3 energiegebruik NL zit in gebouwde omgeving Focus

Nadere informatie

Discussiebijeenkomst Breeam In-Use Wat levert het op voor de gebruiker?

Discussiebijeenkomst Breeam In-Use Wat levert het op voor de gebruiker? Dutch Green Building Week, 16 september 2013 ANWB & Techniplan Adviseurs 1. Introductie (15.15 15.25 uur) 2. Vraagstelling DGBC Stefan van Uffelen (15.25 15.30 uur) 3.1. Discussie in workshopvorm deel

Nadere informatie

Contouren van de Value Case EET-café 27 mei 2014 Machiel Karels Lid van het EET

Contouren van de Value Case EET-café 27 mei 2014 Machiel Karels Lid van het EET Contouren van de Value Case EET-café 27 mei 2014 Machiel Karels Lid van het EET Value Case 2 Value Case 3 Value Case 4 Value Case 5 Value Case 6 Value Case 7 Status: VALUE CASE Van ambitie naar realisatie

Nadere informatie

Financieringsconstructies voor warmtepompen

Financieringsconstructies voor warmtepompen Financieringsconstructies voor warmtepompen Discussiebijeenkomst in het kader van het Lente-akkoord Scherpenzeel, 25 mei 2010 Samenvatting Een individuele warmtepomp is een energiezuinige manier om woningen

Nadere informatie

Inzicht van beleid tot bouw

Inzicht van beleid tot bouw Inzicht van beleid tot bouw Duurzaamheid van gebouwen staat hoog op de maatschappelijke agenda. Het realiseren ervan vereist inzicht en een resultaatgerichte werkwijze. GPR Gebouw 4.0 helpt u hierbij,

Nadere informatie

Topprestaties in energiezuinige bouw

Topprestaties in energiezuinige bouw Topprestaties in energiezuinige bouw Henk Zwartbol Zwartbol Planontwikkeling & Advies Projectmanager herstructurering Stekkenberg West in Groesbeek Het project Sloop/nieuwbouw van 240 sociale huurwoningen

Nadere informatie

Daarnaast wordt op basis van een

Daarnaast wordt op basis van een EEN CASE STUDY DE MEERWAARDE VAN DUURZAAM VASTGOED In het artikel Doing Well by Doing Good? Green Office Buildings wordt op basis van een vergelijking van 694 groene gebouwen en 7489 reguliere gebouwen

Nadere informatie

Nieuwbouw Daalimpex. Casestudie

Nieuwbouw Daalimpex. Casestudie Nieuwbouw Daalimpex Casestudie 2 Inhoud GEBOUWINFORMATIE... 3 INNOVATIE EN MILIEUVRIENDELIJKE ONTWERPMAATREGELEN... 4 MILIEU-IMPACT REDUCTIE BOUWPLAATS:... 4 BREEAM-NL ASPECTEN:... 4 3 Gebouwinformatie

Nadere informatie

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones

Nadere informatie

Rapport energiecijfers kantoren

Rapport energiecijfers kantoren Rapport energiecijfers kantoren Dit rapport is aangemaakt op 08/31/10 om 11:31. De website Energiecijfers van NL Energie en Klimaat levert u actuele gegevens over energieprijzen en alle aspecten van energiegebruik

Nadere informatie

Checklist beleggen in vastgoed

Checklist beleggen in vastgoed i van 5 Checklist beleggen in vastgoed Je kunt beleggen in beursgenoteerde vastgoedfondsen (vaak aandelen die dagelijks verhandelbaar zijn op de beurs) en in niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen. Deze

Nadere informatie

Bouwbuffet 2012. Duurzaamheid: ook een kans voor MKB bouwers?

Bouwbuffet 2012. Duurzaamheid: ook een kans voor MKB bouwers? Bouwbuffet 2012 Duurzaamheid: ook een kans voor MKB bouwers? Introductie 1. Bent u bezig met duurzaamheid? 2. Wat verwacht u van deze workshop / Wat zou u willen horen? Kader Duurzaam bouwen 1 op de 6

Nadere informatie

beleid tot bouw Inzicht van PI' i l i

beleid tot bouw Inzicht van PI' i l i beleid tot bouw Duurzaamheid van gebouwen staat hoog op de maatschappelijke agenda. Het realiseren ervan vereist Inzicht en een resultaatgerichte werkwijze. GPR Gebouw 4.0 helpt u hierbij, snel, eenvoudig

Nadere informatie

Hoe krijg je het eerste volledig WELL gecertificeerde gebouw van Nederland?

Hoe krijg je het eerste volledig WELL gecertificeerde gebouw van Nederland? brings concepts to life Hoe krijg je het eerste volledig WELL gecertificeerde gebouw van Nederland? Bastiaan Beerens Peter Buurman Adviseur Bouwfysica en Gezonde Gebouwen - WELL AP Sustainability Director

Nadere informatie

Ontwikkelen van BREEAM Outstanding voor gebouw The Edge

Ontwikkelen van BREEAM Outstanding voor gebouw The Edge Ontwikkelen van BREEAM Outstanding voor gebouw The Edge Seminar Duurzaam bouwen met Staal 3 september 2015 Over C2N Enkele recente projecten: C2N is een ona+ankelijke vastgoedadviseur, gespecialiseerd

Nadere informatie

Duurzaam Vastgoed. Roy Bruggeman

Duurzaam Vastgoed. Roy Bruggeman Duurzaam Vastgoed Roy Bruggeman Ingenieursbureau Archicom Multidisciplinair ingenieursbureau gericht op: Consultancy: logistiek & supply chain advies, Architectuur en detail engineering, Bouwmanagement

Nadere informatie

Bio-olie WKK in TNT GREEN Office te Hoofddorp

Bio-olie WKK in TNT GREEN Office te Hoofddorp Bio-olie WKK in TNT GREEN Office te Hoofddorp Dordtech heeft een bijdrage mogen leveren in de ontwikkeling van het duurzaamste kantoorgebouw in Nederland. We zijn er trots op dat we in 2010 onderdeel mogen

Nadere informatie

Het energiebeleid van Habeko wonen Martin Bogerd directeur bestuurder.

Het energiebeleid van Habeko wonen Martin Bogerd directeur bestuurder. Verslag bijeenkomst 21 januari 2015 van Stichting Bewonersbelangen Habeko Wonen (SBHW) in samenwerking met Habeko wonen en gastspreekster Antoinette Vunderink van Het Energiehuis over Hoe houd ik mijn

Nadere informatie

Bijeenkomst COMOG 4 oktober Zin en onzin van onderhoud vanuit de visie van een belegger

Bijeenkomst COMOG 4 oktober Zin en onzin van onderhoud vanuit de visie van een belegger Bijeenkomst COMOG 4 oktober 2005 Zin en onzin van onderhoud vanuit de visie van een belegger Programma Iets over mezelf Achmea Vastgoed Kantoor- en bedrijfsruimtebeleggingen Opdrachtgevers ROZ-IPD index

Nadere informatie

CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs

CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie! OVVIA is een energie diensten leverancier OVVIA investeert in CO2 reductie; oa energiebesparing, hernieuwbare energie

Nadere informatie

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en

Nadere informatie

Dutch Hall. Kansen voor een nieuwe standaard in duurzame hallenbouw

Dutch Hall. Kansen voor een nieuwe standaard in duurzame hallenbouw Dutch Hall Kansen voor een nieuwe standaard in duurzame hallenbouw Waarde Prijs Kostprijs-plus denken Winst/risico Aannemer Lifecycle-denken Restwaarde Exploitatiekosten Bouwkosten Initiële investering

Nadere informatie

1. Meten van duurzaamheid 2. Het instrument BREEAM 3. BREEAM: hoe werkt het? 4. Proces en kwaliteitsborging 13-10-2015 3

1. Meten van duurzaamheid 2. Het instrument BREEAM 3. BREEAM: hoe werkt het? 4. Proces en kwaliteitsborging 13-10-2015 3 1 2 Meten is weten 1. Meten van duurzaamheid 2. Het instrument BREEAM 3. BREEAM: hoe werkt het? 4. Proces en kwaliteitsborging 13-10-2015 3 Waarde duurzaam gebouw JLL nov 2013: Twee-derde van ondervraagden

Nadere informatie

Checklist beleggen in vastgoed

Checklist beleggen in vastgoed i van 5 Checklist beleggen in vastgoed Je kunt beleggen in beursgenoteerde vastgoedfondsen (vaak aandelen die dagelijks verhandelbaar zijn op de beurs) en in niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen. Deze

Nadere informatie

6,5 miljoen m2 leegstaande kantoren, door innovatie een kans voor de markt!

6,5 miljoen m2 leegstaande kantoren, door innovatie een kans voor de markt! OPINIE- ONDERZOEK- OPLOSSINGEN 6,5 miljoen m2 leegstaande kantoren, door innovatie een kans voor de markt! Robert de Wit Bart Theunissen Hetty van der Pennen 21 juni 2011 LEEGSTAND VAN ZAKEN?! KANSEN!

Nadere informatie

DUURZAAMHEID HEEFT EEN COMEBACK GEMAAKT

DUURZAAMHEID HEEFT EEN COMEBACK GEMAAKT Paul de Ruiter. Foto: Bowie Verschuuren DUURZAAMHEID HEEFT EEN COMEBACK GEMAAKT 10 BLAD #02/13 De eisen op gebied van duurzaamheid waaraan Nederland zich heeft geconformeerd, zijn streng: na 2020 moet

Nadere informatie

AT OSBORNE. Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later. 19 september 2012. Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed

AT OSBORNE. Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later. 19 september 2012. Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed AT OSBORNE www.atosborne.nl Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed 19 september 2012 AT Osborne Huisvesting en Vastgoed Infrastructuur

Nadere informatie

Op weg naar duurzaam bouwen met subsidie

Op weg naar duurzaam bouwen met subsidie Op weg naar duurzaam bouwen met subsidie Kernthema s subsidies Energie Milieu Innovatie Opleiding & ontwikkeling Internationale samenwerking Informatie subsidies Doel subsidies Het realiseren van overheidsbeleid:

Nadere informatie

Themakatern duurzaamheid

Themakatern duurzaamheid ziekteverzuim cijfer totaal investering totaal energie totaal onderhoud ziekteverzuim docenten (klasse B1) (klasse B2) (klasse B2' ) vloerverwarming + 6% 5% 5% 5% 4% -- - +/- + ++ 6,5 8 Themakatern duurzaamheid

Nadere informatie

BuildDesk kennisdocument

BuildDesk kennisdocument BuildDesk kennisdocument Groot economisch en maatschappelijk voordeel van energieneutraal renoveren Woningverbetering naar energieneutraal in de sociale huursector is economisch en maatschappelijk zeer

Nadere informatie

ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing

ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing Inclusief vijf cases en experttips Case 4: Renovatie Alliander te Duiven Voorwoord Gratis energiebesparing; het lijkt te mooi om waar te zijn. Energy

Nadere informatie

Halfjaarverslag Woningen Winkels Bedrijfsruimten

Halfjaarverslag Woningen Winkels Bedrijfsruimten Halfjaarverslag 2017 Woningen Winkels Bedrijfsruimten Institutioneel beleggen in Nederlands vastgoed Altera Vastgoed is een Nederlands niet-beursgenoteerd vastgoedfonds voor institutionele beleggers, dat

Nadere informatie

Energielabel Nieuwbouw woningbouw. Relatiedag SWK, 20 november 2012

Energielabel Nieuwbouw woningbouw. Relatiedag SWK, 20 november 2012 Energielabel Nieuwbouw woningbouw Relatiedag SWK, 20 november 2012 Energielabel nieuwbouw Claudia Bouwens Programmabegeleider Energie & Duurzaamheid NEPROM Programmaleider kennisoverdracht en stimulering

Nadere informatie

Maatschappelijk Jaarverslag 2012

Maatschappelijk Jaarverslag 2012 Maatschappelijk Jaarverslag 2012 Inhoudsopgave Blad Voorwoord 2 1. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) 3 2. MVO en Prins Bouw 3 3. Beleid 4 4. Speerpunten 5 5. Duurzaam bouwen 9 6. Toekomst 10

Nadere informatie

Casestudy Scherpenhuizen B.V. De Schakel 7 te Eindhoven.

Casestudy Scherpenhuizen B.V. De Schakel 7 te Eindhoven. Casestudy Scherpenhuizen B.V. De Schakel 7 te Eindhoven. Beschrijving van het project Scherpenhuizen is gespecialiseerd in de im- en export, groothandel verpakken, op- en overslag en distributie van groente,

Nadere informatie

De bakens verzetten. Verduurzamen van commercieel vastgoed. Machiel Karels - consultant

De bakens verzetten. Verduurzamen van commercieel vastgoed. Machiel Karels - consultant De bakens verzetten Verduurzamen van commercieel vastgoed Machiel Karels - consultant Het glas is half leeg PROFIT 20-6- 20-6- Meer dan 25% van gebouwgebruikers klaagt over de huisvesting Ziekteverzuim

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Visie en Beleid (samenvatting) MVO loont! Duurzaamheid is onontbeerlijk om onze planeet en maatschappij voor nu en op langere termijn leefbaar te houden. Maatschappelijk

Nadere informatie

Makelaars met meerwaarde

Makelaars met meerwaarde Makelaars met meerwaarde Celsiusweg 26 Leeuwarden Representatief bedrijfsgebouw met ruime bedrijfshal, drie overdekte lading-docks, kantoorruimte en ruime fietsenberging. Dit in 1999 nieuw gebouwde bedrijfshal

Nadere informatie

Product Sustainability Indicator

Product Sustainability Indicator Product Sustainability Indicator Waarom een scorecard? Duurzaam bouwen is al lang geen trend meer. De vraag naar duurzame gebouwen groeit en daarmee de vraag naar duurzame producten. Maar wat is een duurzaam

Nadere informatie

Movares Duurzaamheidsscan

Movares Duurzaamheidsscan Movares Duurzaamheidsscan Innovatief procesinstrument Grip op duurzaamheid in elke projectfase Grip op duurzaamheid van A tot Z. Dat is de ambitie van Movares. Voor veel mensen en partijen is duurzaamheid

Nadere informatie

AFM checklist beleggen in vastgoed

AFM checklist beleggen in vastgoed AFM checklist beleggen in vastgoed Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 - De belegging... 3 Is er een prospectus en/of financiële bijsluiter beschikbaar voor deze belegging?... 3 Valt de belegging onder het toezicht

Nadere informatie

Kennisdebat. 28 februari 2013. T.S. de Boer. Onze wereld vraagt erom.

Kennisdebat. 28 februari 2013. T.S. de Boer. Onze wereld vraagt erom. Kennisdebat 28 februari 2013 T.S. de Boer Is collectieve financiering mogelijk bij verduurzaming? Wanneer de business case sluit, wil dat nog niet zeggen dat je het geregeld hebt! 2 Te behandelen Recente

Nadere informatie

UPC duurzaam kantoor en callcenter

UPC duurzaam kantoor en callcenter UPC duurzaam kantoor en callcenter Het UPC kantoor en callcenter in Leeuwarden heeft als eerste opgeleverde gebouw het BREEAM-NL Excellent certificaat ontvangen. Met een GPR score van 8.3 gemiddeld, is

Nadere informatie

Even voorstellen. Wim van Genderen. Inspiratiesessie Duurzaam Bouwen. Kleinpoderlaan 6 2911 PA Nieuwerkerk aan den IJssel

Even voorstellen. Wim van Genderen. Inspiratiesessie Duurzaam Bouwen. Kleinpoderlaan 6 2911 PA Nieuwerkerk aan den IJssel Even voorstellen Wim van Genderen Het Beekink KernTeam De mensen van Beekink k adviseren en ondersteunen bij vraagstukken over technische h installaties. ti No-nonsense mentaliteit, betrokken bij het proces,

Nadere informatie

Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel

Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol in onze maatschappij. Vaak vanuit het besef dat het verstandig is om anders om te gaan met onze aarde. Op het gebied

Nadere informatie

HET RENDEMENT. De aankoopprijs en huurinkomsten geven een Bruto Aanvangsrendement (BAR = huuropbrengst/totale aankoopprijs) van 5.42%.

HET RENDEMENT. De aankoopprijs en huurinkomsten geven een Bruto Aanvangsrendement (BAR = huuropbrengst/totale aankoopprijs) van 5.42%. HET RENDEMENT 23-5-2015 www.hetrendement.be Bart@hetrendement.be 0476/941477 BTW-BE 0598.805.645 IBAN BE77 1430 9238 6642 Ezelstraat 71, 8000 Brugge De woning staat te koop voor 630.000 bij vastgoed Acasa,

Nadere informatie

Energie- en prestatiemonitoring

Energie- en prestatiemonitoring Energie- en prestatiemonitoring Onderdeel van integraal gebouwbeheer 9 november 2011 Machiel Karels Agenda 1. Wat willen we? 2. Wat gebeurt er om ons heen? 3. Wat er mogelijk is? 4. Wat we zouden moeten

Nadere informatie

BREEAM NL en de relatie tot bodemenergie

BREEAM NL en de relatie tot bodemenergie BREEAM NL en de relatie tot bodemenergie Edwin van Noort Dutch Green Building Council Inleiding tot BREEAM NL DGBC is opgericht in juni 2008 Marktinitiatief: zorg voor 1 gemeenschappelijke taal in vastgoed

Nadere informatie

MVO IN DE VERSNELLING TRENDS VOOR GROENE & SOCIALE ECONOMIE WORD OOK KLIMAATNEUTRAAL MAAK KANS OP CLIMATE MAKE OVER

MVO IN DE VERSNELLING TRENDS VOOR GROENE & SOCIALE ECONOMIE WORD OOK KLIMAATNEUTRAAL MAAK KANS OP CLIMATE MAKE OVER MVO IN DE VERSNELLING TRENDS VOOR GROENE & SOCIALE ECONOMIE WORD OOK KLIMAATNEUTRAAL MAAK KANS OP CLIMATE MAKE OVER IE Motoren Event Karin Jansens MVO Nederland 15 sept 2015 MVO GAAT OVER URGENTIE EN OPTIMISME

Nadere informatie

Kwaliteitsimpuls kantoren

Kwaliteitsimpuls kantoren 10 maart 2014, Festival Leegstaand Vastgoed Kwaliteitsimpuls kantoren Sjef de Pont, hoofd afdeling Economische Zaken, sector Stadsontwikkeling Opzet workshop Situatie s-hertogenbosch Onze aanpak: Impuls

Nadere informatie

Nieuwbouw. Veelgesteldevragenover BREEAM-NL Aleenhetbesteisgoed genoegvoorlely Pionierslateneigen woningcertificeren

Nieuwbouw. Veelgesteldevragenover BREEAM-NL Aleenhetbesteisgoed genoegvoorlely Pionierslateneigen woningcertificeren Veelgesteldevragenover BREEAM-NL Aleenhetbesteisgoed genoegvoorlely Pionierslateneigen woningcertificeren Veelgestelde vragen over BREEAM-NL De Dutch Green Building Council krijgt regelmatig inhoudelijke

Nadere informatie

Duurzame koers in dynamische tijd. Praktijkvoorbeelden Energiezuinige Utiliteitsbouw

Duurzame koers in dynamische tijd. Praktijkvoorbeelden Energiezuinige Utiliteitsbouw Praktijkvoorbeelden Energiezuinige Utiliteitsbouw Duurzame koers in dynamische tijd TNT Express maakt groene belofte waar met extreem duurzaam hoofdkantoor Wij laten zien dat we met dezelfde middelen een

Nadere informatie

Ketenanalyse Huisvestingsadvies aan bankfiliaal

Ketenanalyse Huisvestingsadvies aan bankfiliaal Ketenanalyse Huisvestingsadvies aan bankfiliaal Uitgevoerd door Search Consultancy Versie 3, 0ktober 2013 Akkoord MVO-coördinator: Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 1.1. Doelstelling van het onderzoek...

Nadere informatie

TVVL lezing EAE BREEAM. 15 feb 2017

TVVL lezing EAE BREEAM. 15 feb 2017 TVVL lezing EAE BREEAM 15 feb 2017 introductie Jean Frantzen Adviseur Duurzaam Bouwen DGMR Bouw bv Breeam Expert 2 Inhoud Intro Duurzaam? Doelen stellen Meten Breeam Breeam voor EAE 3 Waarom de bouw verduurzamen?

Nadere informatie

Duurzaamheid in Boswinkel Oost

Duurzaamheid in Boswinkel Oost Programma Waarom energiezuinig en duurzaam (ver)bouwen? Waarom energiemonitoring Duurzaamheid in Boswinkel Oost Energiemonitoring Velve Lindenhof, Enschede De energiezuinigste wijk van Enschede De uitvraag

Nadere informatie

Hoofdkantoor GasTerra, Groningen

Hoofdkantoor GasTerra, Groningen Hoofdkantoor GasTerra, Groningen Programma Herontwikkeling bestaand bankgebouw tot duurzaam kantoor Opdrachtgever Triodos Vastgoed Fonds GasTerra Locatie Groningen Setting Centrum Omvang 7.1 BVO Jaar 212-21

Nadere informatie

leergang projectontwikkeling

leergang projectontwikkeling Inleiding Professionalisering van het vak is in alle NEPROM-opleidingen hét uitgangspunt Een goede samenwerking tussen overheid en smaatschappijen bevorderen, staat bij de NEPROM hoog op de agenda. Daarnaast

Nadere informatie

Transformatie van Commercieel Vastgoed vanuit een bancair perspectief

Transformatie van Commercieel Vastgoed vanuit een bancair perspectief Transformatie van Commercieel Vastgoed vanuit een bancair perspectief Pieter Zwart, Adjunct Directeur Structured Real Estate Finance Bodegraven, 19 juni 2014 Welke Duurzaamheidslabels worden er gehanteerd

Nadere informatie

Dé BREEAM Uitdaging het onderzoeksvoorstel

Dé BREEAM Uitdaging het onderzoeksvoorstel 63 Dé BREEAM Uitdaging het onderzoeksvoorstel BREEAM-NL In Use is, als het gaat om de gebouwde omgeving te verduurzamen, een heel bruikbaar instrument. Wij, Sannie Verweij van Gebouwinzicht en Robert Sengers

Nadere informatie

Fluor. Architectenbureau Paul de Ruiter

Fluor. Architectenbureau Paul de Ruiter Fluor Architectenbureau Paul de Ruiter Een dynamisch kenniscentrum De robuuste, aluminium gevelstructuur in combinatie met een contrasterend warm en aangenaam interieur kenmerkt het nieuwe kantoor van

Nadere informatie

MEERWAARDE VAN DUURZAAMHEID CRADLE TO CRADLE EN DE ZORG

MEERWAARDE VAN DUURZAAMHEID CRADLE TO CRADLE EN DE ZORG MEERWAARDE VAN DUURZAAMHEID CRADLE TO CRADLE EN DE ZORG Mirjam Roth Adviseurs Bouwfysica en Duurzaamheid BREEAM-NL expert nieuwbouw Participant: GPR voor zorgvastgoed 26 maart 2013 CRADLE-TO-CRADLE IN

Nadere informatie

Automatisch(e) zonwering

Automatisch(e) zonwering 1 2 Oud & Nieuw Automatisch(e) zonwering Automatische zonwering Zonwering, handbediend Mooie zonwering of functionele zonwering? 3 Automatisch(e) zonwering algemeen 1. De gevel (building-envelope of schil)

Nadere informatie

De NESK kantoren duurzaam opgeleverd. De Tempel gebouwd voor de toekomst

De NESK kantoren duurzaam opgeleverd. De Tempel gebouwd voor de toekomst De NESK kantoren duurzaam opgeleverd De Tempel gebouwd voor de toekomst Tabel actoren Projectfase Organisatie Programma van Eisen (PvE) Ontwerp Bestek/Inkoop Realisatie Gebruik Aurelius Monumenten BV (eigenaar/

Nadere informatie

Quadruple P voor een duurzame stad: People Planet Profit en Project

Quadruple P voor een duurzame stad: People Planet Profit en Project Quadruple P voor een duurzame stad: People Planet Profit en Project prof. ir Kees Duijvestein em. Duurzame Ontwikkeling in de Gebouwde Omgeving StadsOntwerp & Milieu (SOM) groep faculteit Bouwkunde TU

Nadere informatie

ING Groenbank. Mogelijkheden en kansen met Groenfinanciering. Utrecht, 27 september 2017 DGBW

ING Groenbank. Mogelijkheden en kansen met Groenfinanciering. Utrecht, 27 september 2017 DGBW ING Groenbank Mogelijkheden en kansen met Groenfinanciering Utrecht, 27 september 2017 DGBW Introductie Empowering people to stay a step ahead in life and in business Het doel van deze presentatie Onderwerpen

Nadere informatie

Financiering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014

Financiering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014 #gebiedsesco Financiering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014 #gebiedsesco Programma Gijs Schuurhuis (De Urbanisator Plaspoelpolder) Welkomstwoord Hans Korbee

Nadere informatie

ENERGIE ENQUÊTE VOORJAAR 2012

ENERGIE ENQUÊTE VOORJAAR 2012 ENERGIE ENQUÊTE VOORJAAR 2012 2 INHOUD Management samenvatting... 3 Respondenten... 3 Conclusies... 4 1. Inleiding... 6 2. Uitkomsten per vraag... 6 2.1 Energie en energiebesparing binnen de organisatie...

Nadere informatie

Vereniging van Eigenaren. Vastgoeddiensten in vertrouwde handen. mijn-thuis.nl

Vereniging van Eigenaren. Vastgoeddiensten in vertrouwde handen. mijn-thuis.nl Vereniging van Eigenaren in vertrouwde handen thuis ondersteunt op alle niveaus en neemt initiatief Vereniging van Eigenaren in vertrouwde handen thuis is specialist op het gebied van beheer van vastgoed.

Nadere informatie

Particulier opdrachtgeverschap met hoge energieambities

Particulier opdrachtgeverschap met hoge energieambities Particulier opdrachtgeverschap met hoge energieambities van het Expertteam Eigenbouw Energiezuinig bouwen, energieneutraal bouwen, eigen energie opwek ken: het zijn onderwerpen die steeds meer aandacht

Nadere informatie

Halfjaarverslag 2016

Halfjaarverslag 2016 Halfjaarverslag 2016 Institutioneel beleggen in Nederlands vastgoed Altera Vastgoed is een Nederlands niet-beursgenoteerd vastgoedfonds voor institutionele beleggers, dat opereert onder een AIFM vergunning.

Nadere informatie

Van Afvinken Naar Duurzame Innovaties. Willy Peelen

Van Afvinken Naar Duurzame Innovaties. Willy Peelen Van Afvinken Naar Duurzame Innovaties Willy Peelen 2 Inhoud Duurzaamheid Ketenintegratie Voorbeelden innovaties Instrumenten Conclusies Duurzaam inkopen Duurzaamheid Verkoopt! Duurzaamheid verkopen 3 Duurzaam

Nadere informatie

PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF

PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per

Nadere informatie

downloadbaar document, behorende bij bijlage I

downloadbaar document, behorende bij bijlage I Monitor Uitvoeringsstrategie Plabeka Voortgangsrapportage 2009-2010 downloadbaar document, behorende bij bijlage I Definities monitor B.V. en verschillen met andere bronnen Om een foute interpretatie van

Nadere informatie

Voor de TVDH site 1 Helderheid over Duurzaamheid. Inleiding

Voor de TVDH site 1 Helderheid over Duurzaamheid. Inleiding Voor de TVDH site 1 Helderheid over Duurzaamheid Inleiding Duurzaamheid is een begrip dat gebruikt wordt bij allerlei processen en producten. Heel vaak is het totaal niet helder wat er mee bedoeld wordt.

Nadere informatie

30% van alle energie en materialen van de wereld wordt verbruikt door gebouwen

30% van alle energie en materialen van de wereld wordt verbruikt door gebouwen 30% van alle energie en materialen van de wereld wordt verbruikt door gebouwen THE CHAMELEON SKIN IN RELATION TO ARCHITECTURE, TECHNOLOGY AND NATURE DISSERTATION BY IR.PAUL DE RUITER HYPOTHESE PROMOTIEONDERZOEK

Nadere informatie

Duurzame renovatie provinciekantoor Noord-Holland. Haarlem 15 april 2013 Kees Schouten Omgevingsmanager Een Nieuw Huis

Duurzame renovatie provinciekantoor Noord-Holland. Haarlem 15 april 2013 Kees Schouten Omgevingsmanager Een Nieuw Huis Duurzame renovatie provinciekantoor Noord-Holland Haarlem 15 april 2013 Kees Schouten Omgevingsmanager Een Nieuw Huis Met passie, samenwerken en deskundigheid naar een blijvend duurzaam provincie kantoor

Nadere informatie

Energielabel interessanter voor u: financieel en wetgeving

Energielabel interessanter voor u: financieel en wetgeving Energielabel interessanter voor u: financieel en wetgeving Ed Blankestijn, RVO adviseur Energielabel Utiliteitsbouw Energievakbeurs 5/10/16 Energielabel Stand van zaken nu Handhaving Label, financiële

Nadere informatie

EPC facilitators training

EPC facilitators training EPC facilitators training RVO.nl Hogeschool Inholland Alkmaar: Duurzaam en groen. René Schellekens en Selina Roskam Programma 09:00u Inloop 09:20u Welkom en inleiding 09:30u Nieuwe wetgeving door Selina

Nadere informatie

Stappenplan verduurzaming bestaand vastgoed

Stappenplan verduurzaming bestaand vastgoed 3 februari 2017 Peter Bekkering Stappenplan verduurzaming bestaand vastgoed Verduurzaming van vastgoed komt steeds hoger op de politieke agenda en daarom worden ook de wettelijke eisen steeds strenger.

Nadere informatie

Energiebesparing is investeren in de toekomst

Energiebesparing is investeren in de toekomst Energiebesparing is investeren in de toekomst Hoe energieprestatiecontracten leiden tot gegarandeerde energiebesparing Selina Roskam Energievakbeurs Voorstellen: Selina Roskam Kennismakelaar Duurzaam bouwen

Nadere informatie

Gemeentelijk Vastgoed Dag

Gemeentelijk Vastgoed Dag Gemeentelijk Vastgoed Dag OnOnderwerpenderwerpen Stand van zaken op diverse niveau s Doelstelling en uitvoeringsprogamma Breda Welke methodiek: Breaam, EPA-U etc.? Kosteneffectieve Aanpak Businesscase

Nadere informatie

VERSLAG THEMABIJEENKOMST ENERGIEZUINIGE KANTOREN BIJ HERGEBRUIK 11 december 2009, Utrecht

VERSLAG THEMABIJEENKOMST ENERGIEZUINIGE KANTOREN BIJ HERGEBRUIK 11 december 2009, Utrecht VERSLAG THEMABIJEENKOMST ENERGIEZUINIGE KANTOREN BIJ HERGEBRUIK 11 december 009, Utrecht De energieprestatie als aspect van kwaliteit Twintig procent van de kantoorgebouwen in Nederland staat momenteel

Nadere informatie

Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd

Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd Duurzaamheid loont Bestaande gebouwen zijn de grootste veroorzakers van CO 2 -uitstoot in Nederland Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd Knelpunten in de keten

Nadere informatie

Invloed gasloos op grondprijs

Invloed gasloos op grondprijs Invloed gasloos op grondprijs De grondwaarde van gasloze woningen in vergelijking met woningen op gas NEXT Vastgoed Consultancy B.V. mei 2019 Inhoudsopgave BESTAAND ONDERZOEK... 1 Casus Noordoostpolder:

Nadere informatie

Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed

Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed Green Liz Symposium Arnhem, 9-12-2013 Irma Thijssen Irma Thijssen, Agentschap NL 1 Agentschap NL biedt diensten aan ondernemers met duurzame, innovatieve of internationale

Nadere informatie

De financiële legpuzzel bij herbestemmen. Rick Meijer (MSc) r.meijer@bureaurekenruimte.nl

De financiële legpuzzel bij herbestemmen. Rick Meijer (MSc) r.meijer@bureaurekenruimte.nl De financiële legpuzzel bij herbestemmen Rick Meijer (MSc) r.meijer@bureaurekenruimte.nl Inhoud Het probleem: leegstand in cijfers Herbestemmen Keuzes huidige eigenaar Keuzes initiatiefnemer Keuzes gemeente

Nadere informatie

Inleiding prestatieborging / commissioning

Inleiding prestatieborging / commissioning Inleiding prestatieborging / commissioning 1 2 1. Waarom prestatieborging 2. Wat is commissioning 3. Wat levert commissioning op 4. De markt en commissioning 1. Waarom prestatieborging Maar goed dat de

Nadere informatie

tim.dejonge@winket.nl 1

tim.dejonge@winket.nl 1 NVBK 17 CEEC: Cost Planning of Sustainable Housing Projects Kostenbegeleiding duurzaam bouwen Doel bijeenkomst: Oprichting Doel werkgroep: Naar een open source methodiek voor kosteneffectieve duurzaamheid

Nadere informatie