Tuin. Ben Steenhuis. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 1

Transcriptie

1 Tuin Ben Steenhuis 2016 Tuin, Ben Steenhuis (2016) 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Hoe begin je met een tuintje? Vruchtwisseling Eigen compost maken en insecten op afstand houden Werkwijze Hoe ik aardappels verbouw Hoe ik groente verbouw, zoals sla en kool Hoe ik biowortelen verbouw Aardbeien Komkommer Tomaten Waarom moet je dieven verwijderen? Kruiden Klein fruit Snoeien van een braamstruik Slakken in de moestuin Pompoenen Prei Druiven Overige groenten Tips Tuin, Ben Steenhuis (2016) 2

3 1. Inleiding Ik heb ruim 40 jaar ervaring met het verbouwen van goente in de moestuin. De laatste jaren biologisch, dus zonder gif en kunstmest. Ik heb dit stuk geschreven om mensen te informeren over allerlei zaken die spelen bij het opstarten en onderhouden van een biotuin. Als je het goed aanpakt, dan komt er heel wat bij te kijken. Uit eigen ervaring heb ik een aantal praktische tips voor u, zodat u een optimaal resultaat bereikt wanneer u aan de slag gaat met het onderhouden van een moestuin. Ik bespreek onder andere: hoe maak ik mijn eigen compost, hoe verbouw ik worteltjes zonder gif, hoe hou ik de slakken op afstand, en nog veel meer. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 3

4 2. Hoe begin je met een tuintje? Als je midden in een grasveldje achter je huis een tuintje wilt beginnen; je wil niet spuiten, maar onkruid en gras mogen er niet meer doorheen komen. Er worden geen machines gebruikt; je wil gewoon met de spade alles omspitten. Hoe ga je dan te werk? Figuur 1: Grasveld met toekomstig tuintje (zie stippellijn). Het grasveld zit vol met onkruid en gras. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 4

5 Stap 1 Figuur 2: Diepe geul graven van 1.5 spade diep en het zand naar achteren brengen. Tip: Om een rechte geul te krijgen kun je van voren naar achteren een draad spannen. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 5

6 Stap 2 Figuur 3: Bovenste laag gras en onkruid onder in de geul spitten en deze goed kapot spitten. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 6

7 Stap 3 Figuur 4: Zand van de tweede rij op de eerste rij spitten, op zijn kop. Al het zand dat onder lag, komt nu boven. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 7

8 Stap 4 Figuur 5: Rij opschuiven en stap 2, 3 en 4 herhalen. Dus eerst de bovenste grasplag onder in de geul brengen en deze goed stukmaken. Als je het goed doet, krijg je zo een mooie zwarte tuin. Onkruid en gras komen er niet meer doorheen. Zie foto: Tuin omspitten Zwarte tuin Tuin, Ben Steenhuis (2016) 8

9 3. Vruchtwisseling De tuin wordt verdeeld in 6 à 7 gedeelten. Elk jaar worden de planten ergens anders geplant of gepoot. Elk jaar wordt bijgehouden wat waar geplant wordt (zie voorbeeld). Tuin, Ben Steenhuis (2016) 9

10 4. Eigen compost maken en insecten op afstand houden Ik verbouw hier groente en fruit op een biologische manier, dus zonder gif en kunstmest. De kunstmest vervang ik door eigengemaakte compost. Eigen compost Ik verbouw hier groente en fruit op een biologische manier, dus zonder gif en kunstmest. De kunstmest vervang ik door eigengemaakte compost. Zelf compost maken en ongedierte op afstand houden door middel van insectengaas zijn de basis van biologisch tuinieren. De rest is eigenlijk bijna gelijk aan gewoon tuinieren. Compostbak, eerste bak leeg Compostbak, eerste bak gevuld Tuin, Ben Steenhuis (2016) 10

11 Afval dat geschikt is voor de composthoop is onder andere: - Dierlijk afval zoals kippen- en konijnenmest (met mate) - Koffiedik en theezakjes (erg welkom) - Afgemaaid gras (met mate) - Eierschalen, bananenschillen - Bladeren (met mate) Niet geschikt voor het maken van eigen compost zijn: - Aardappel- en sinaasappelschillen - Etensresten Tip: Gooi zo af en toe een rauw ei in het afval. Hierdoor komen regenwormen in de composthoop. Regenwormen vreten het afval op en de uitwerpselen van de regenworm vormen zeer goede compost. Bij veel regenval doe ik een oude deur op de composthoop. Deur op de compostbak om te veel water in de composthoop te voorkomen. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 11

12 Werkwijze Zelf compost maken volgens de methode van Ben Steenhuis. In het voorjaar is het compost in bak 2 klaar. Het heeft een jaar lang nagerijpt. Dakpannen worden van bak 2 verwijderd. De rijpe compost gaat eruit en kan over de tuin of in de kas worden verspreid. Het afval van bak 1 wordt overgeplaatst in bak 2. Licht opschudden, kalk erover, afwerken met een laagje aarde. Gedurende het narijpjaar zakt de composthoop in. Bak 1 is helemaal leeg; hier kan opnieuw afval in verzameld worden. Bak 2 is helemaal vol. Gooi ten slotte wat kalk over de compost en een laagje zand voor het afdekken. De dakpannen gaan er weer overheen. De compost rijpt een jaartje na. Tips: 1. Zorg voor goede waterafvoer onder in de bak. 2. Dek bij hevige regenval bak 1 af. 3. Gooi er een keer een rauw ei in. De compost van de tweede bak wordt op de tuin gebracht. Doe dit niet onderop, maar er bovenop en hark het er dan onderdoor. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 12

13 De meeste insecten en ongedierte worden tegengehouden door hele fijne netten. Zie foto. Anti-insectengaas. Over de ijzeren beugels (zie afbeelding hieronder) wordt een insectennet gespannen, zodat de groente zonder belemmering kan groeien. De wortelvlieg, preivlieg, vlinders en andere insecten worden op afstand gehouden door deze netten. Beugels Tuin, Ben Steenhuis (2016) 13

14 5. Hoe ik aardappels verbouw Ik zoek een vroeg tot zeer vroeg ras uit; ik heb Frieslander gekozen. Ik laat de aardappels eerst voorkiemen in de kelder of kas, daarna kweek ik ze op in potten in de kas. Aardappels opkweken in de kas Aardappels gaan de volle grond in Tuin, Ben Steenhuis (2016) 14

15 Aardappels in de volle grond Nieuwe aardappels begin juni De aardappels gaan eruit voordat de aardappelziekte (Fytoftora) uitbreekt. Dit is ongeveer begin juli. Daarna wordt de grond licht omgespit en kan er een tweede gewas in, bijvoorbeeld boontjes. Late boontjes Als je snel bent, lukt het net om vroege aardappelen en late boontjes in één jaar te verbouwen. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 15

16 6. Hoe ik groente verbouw, zoals sla en kool Ik plant de jonge plantjes zo vroeg mogelijk (ongeveer half maart) in een platte bak met glas er bovenop. Het voordeel hiervan is dat de planten minder vatbaar zijn voor ziektes. Er komt dan geen luis of koolvlieg bij de sla. De glazen ramen gaan eraf als de buitentemperatuur ongeveer 20 graden is. Sla verbouw ik ook wel gewoon in de volle grond, zonder glas, maar wel beschermd met gaas tegen de vogels. Ik kweek de sla ook zelf op. Ik gebruik speciale kweekbakjes, maar met lege eierbakjes lukt het ook wel. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 16

17 De sla is al klaar en de kool groeit gewoon verder. Er zijn verschillende soorten sla die je in de tuin kan verbouwen, zoals kropsla, ijsbergsla, krulsla, veldsla, rucola en eikenbladsla. Er zijn verschillende soorten kool die je in de tuin kan verbouwen, zoals spitskool, rode kool, witte kool, koolrabi en bloemkool. Sla Kool Bloemkool Rode kool duurt langer en kun je in de herfst oogsten. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 17

18 7. Hoe ik biowortelen verbouw Wortels zaaien in rijen van ongeveer 30 cm uit elkaar. Heel dun zaaien; misschien moet je het zaad mengen met los scherp zand en dan zaaien. Jonge worteltjes staan te dicht op elkaar (uitdunnen). De foto laat zien dat de wortels nog te dicht op elkaar staan. Ze moeten nog uitgedund worden. Wortels hebben kali nodig als meststof. Kali vervang ik door houtskool (bijvoorbeeld van de barbecue). Hier zit ook kali in Houtskool van de barbecue voor kali. De wormsteek in wortels wordt veroorzaakt door een vlieg. De vlieg legt eitjes bij de wortel. Uit deze eitjes komen kleine rupsjes. Deze veroorzaken de wormsteek. Als je zorgt dat de vlieg niet bij de wortel kan komen, heb je het probleem opgelost. Dit doe ik door insectengaas over de wortels heen te spannen (zie foto). Tuin, Ben Steenhuis (2016) 18

19 Insectengaas. Wortels zonder wormsteek en vol van smaak. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 19

20 8. Aardbeien Je kunt aardbeien in twee groepen verdelen:. - Doordragers. - Enkeldragende aardbeien. Enkeldragende aardbei. Doordragers. Enkeldragende aardbei doe ik in de volle grond. In juni kun je deze oogsten. Daarna geeft de plant een massa uitlopers. In augustus hou ik de jaarlijkse vernieuwing van het plantmateriaal. Een aantal jonge stekjes zet ik op een andere plek (dit zijn de aardbeiplanten voor het volgende jaar). De rest ruim ik op. Doordragers (zie foto) zet ik in potten. Boven de planten heb ik glas geplaatst voor de bescherming van de planten en de bloesem. Doordragers geven van juli tot oktober aardbeien. Tip: In de winter goed bemesten, dan heb je het jaar erop grote dikke aardbeien. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 20

21 9. Komkommer De plant wordt in de kas gekweekt in volle grond en goed bemest. Meng stalmest door de grond. Komkommers hebben ook kali en stikstof nodig. Ik verbouw altijd 1 of 2 komkommerplanten. Eerst laat ik ze goed in de grond aarden. Met een touw geleid ik ze van boven naar beneden. De eerste 8 tot 10 knopjes waar komkommers aan komen haal ik weg, want de plant moet eerst zelf goed aarden en groeien. Zijscheuten haal ik ook eerst weg. Daarna laat ik om en om een vrucht hangen en haal er een vrucht af. Komkommer heeft behoefte aan veel water. Maar geef nooit water bij de stam. De stam gaat schimmelen, de plant wordt ziek en sterft af. Giet het water om de stam heen, het liefst druppelend. Zie foto. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 21

22 Tuin, Ben Steenhuis (2016) 22

23 Een dief is een uitloper tussen stengel en blad. Komkommer heeft wel eens last van luis. Het blad wordt dan geel en aan de onderkant zit allemaal luis. De oorzaak is meestal tocht, die verholpen moet worden. Hou de ramen dicht. De luis kun je bestrijden met een mengsel van groene zeep en spiritus. Lege fles als druppelaar. 1. Maak een klein gaatje van 0,3 mm bovenin. 2. Maak een klein gaatje van 0,3 mm onder in de dop. 3. De hele dag druppelt er een beetje water door. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 23

24 10. Tomaten De meest voorkomende tomatensoorten zijn: - cherrytomaten - trostomaten - vleestomaten Tomaten kun je makkelijk zelf opkweken in de kas. Ze groeien het beste in een koude kas of op een zonnige plek met vruchtbare aarde van begin mei tot juni. Tomaat kun je op een stok mooi recht omhoog binden. Dief: uitloper tussen stengel en blad. Deze moet je één keer per week verwijderen. Een dief is een okselknop tussen stengel en blad. Zo n knop ontwikkelt zich spontaan tot een nieuwe stengel met bladeren, bloemen en vruchten. De dieven moeten er één keer per week uitgehaald worden. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 24

25 Waarom moet je dieven verwijderen? Op zich is het uitlopen van knoppen prima, maar bij tomaten die we langs een stok willen opbinden pakt het nadelig uit. Voor deze tomaten willen we graag een stevige stengel hebben, die grote trossen tomaten produceert en die sterk genoeg is om die trossen van water en voedingsstoffen te voorzien en te ondersteunen. Zouden we de okselknoppen laten groeien, dan zou dat ten koste gaan van de kracht van de hoofdtak en zouden we kleinere en zwakkere trossen tomaten krijgen. We zouden bovendien een plant hebben die niet meer op een stok te binden is, en die op den duur uit een warboel van bladeren en stengels bestaat. Zo n plant is gevoeliger voor ziekten en plagen. De afrijping van de tomaten kan trager verlopen, omdat er door de grote hoeveelheid blad geen zon meer bij de vruchten komt. Bij cherrytomaten (kerstomaten) kun je makkelijk 3 à 4 stengels per plant aanhouden. Hoe doe je dat? Wacht met dieven totdat de plant gaat bloeien. Dan zie je al gauw welke dieven het krachtigste zijn. De kopdief, vlak onder de eerste tros, is er daar zeker een van. Je ziet op de foto dat ik glas boven de planten heb geplaatst. Dit heb ik gedaan voor extra warmte maar ook om de bloemen te beschermen tegen hevige regenval. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 25

26 11. Kruiden In mijn tuintje heb ik een kruidenhoekje. Hierin staan maggi, peterselie, selderie en andere kruiden (zie foto s). Maggiplant (meerderjarig) Peterselie (enkeljarig) Selderie Tuin, Ben Steenhuis (2016) 26

27 Kruiden kun je verdelen in enkeljarige en meerderjarige planten. Enkeljarigen zijn bijvoorbeeld peterselie, basilicum, kervel en venkel. Meerderjarige planten zijn bijvoorbeeld maggi, bieslook en citroenmelisse. Kruiden groeien het beste op schrale grond. Voeg geen koemest of compost toe. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 27

28 12. Klein fruit Onder klein fruit vallen onder andere frambozen en bramen. Goed snoeien is het belangrijkst voor deze struiken. Het snoeien van frambozen In de herfst of winter moet je al het dode hout eruit halen. Dood hout heeft het afgelopen jaar vrucht gedragen (zie schets). Tuin, Ben Steenhuis (2016) 28

29 Voor het snoeien, in najaar/winter. Oud hout eruit gehaald en de planten opgebonden. Er zijn ook mensen die in de winter alle takken, jong en oud, wegsnoeien. Er is in het voorjaar veel opslag. Ik spit één keer in de 3 à 4 jaar in de winter alles eruit en dun de wortels uit. De helft van de wortels komt er weer in, de rest blijft weg. In de herfst of winter bemest ik de struik met koemest en kalk. Voor de braam geldt ook: goed snoeien is zeer belangrijk. Aalbessen dragen vooral sterk op ouder hout. Kort jonge zijtakjes zo veel mogelijk in. Zwarte bes en kruisbes dragen het liefst op jonge scheuten. Snoei oud hout bijtijds weg. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 29

30 Snoeien van een braamstruik. Alle vruchtdragende scheuten gaan eruit. Laat een paar nieuwe scheuten staan. Bemesten met koemest en kalk. Braam teruggesnoeid. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 30

31 13. Slakken in de moestuin Slakken kunnen heel veel vernielen in de moestuin. Vooral jonge plantjes kunnen in één nacht helemaal kapot gevreten worden, zoals boontjes, jonge courgette of pompoenplantjes. De slakken eten de kern van de plant op en de plant is zo goed als kapot. Mijn methode is om fijn vogelgaas om de plant heen te zetten (zie foto). Pompoen groeit boven het gaas uit en heeft geen last meer van slakken. Slakken gaan s nachts aan de wandel. Ze zoeken dan eten op. Ik ga wel eens in het donker of in de schemering met een emmer en een zaklantaarn alle slakken opzoeken. Je hebt zo een bodem vol met slakken. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 31

32 Emmer met slakken. Doe je dit een paar keer, dan zijn de meeste slakken uit je tuin weg. Deze kun je verplaatsen naar bijvoorbeeld je buurman of je stampt ze kapot en geeft ze aan de kippen. Gooi ze niet in de container. De hele container zit er dan onder. Jonge boontjes die net boven komen worden ook wel opgevreten door duiven. Dan doe ik er altijd een net overheen. Overdag zie je de slakken niet, s nachts gaan ze op pad. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 32

33 Slakken laten een draad van slijm achter tijdens het verplaatsen. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 33

34 14. Pompoenen De pompoen is een weelderige plant met grote bladeren en grote vruchten. Hij kan soms over de hele tuin heen woekeren. Tip: Laat de plant over iets heen groeien, Pompoenplant over de kippenren dit is ruimtebesparend. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 34

35 15. Prei Je kunt prei verdelen in zomerprei en winterprei. Zomerprei is dikker en minder vorstbestendig. Winterprei kan gewoon de hele winter op het land blijven staan. Prei houdt van vruchtbare vochtige bodem en kan ook goed een grote hoeveelheid stalmest verdragen. Vaak zal het nodig zijn om ook tijdens het groeiseizoen nog te bemesten met bijvoorbeeld koemest of compost. Gebruik geen verse kippenmest. Tegen de preivlieg gebruik ik insectengaas (zie foto). Dikke preien. Insectengaas voor worteltjes en prei. Tip: Bij vorst prei bedekken met bladeren. De grond bevriest niet en je kunt de prei zo uit de grond halen. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 35

36 16. Druiven Het terugsnoeien van de druif is zeer belangrijk. In de winter, als de plant stilstaat en er geen sapstroom is, dan moet je de plant snoeien. Doe je dit in de zomer of het voorjaar, dan kan de plant doodbloeden. Snoei terug tot na de eerste uitloop en knop (zie schets). Druif in de kas. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 36

37 Tuin, Ben Steenhuis (2016) 37

38 Tuin, Ben Steenhuis (2016) 38

39 17. Overige groenten Overige groenten, zoals bietjes, boontjes, spinazie en snijbiet, hebben niet veel bijzondere aandacht nodig. Boontjes hebben warmte nodig, dus poot ze niet te vroeg. Ook bietjes moet je niet te vroeg poten. Als er vorst overheen komt als ze klein zijn, gaan ze als ze groot zijn doorschieten (zaadschieten). Tuin, Ben Steenhuis (2016) 39

40 18. Tips 1. Je kunt de plantenbak s winters gebruiken voor wintergroenten, zoals wintersla, andijvie enzovoort. 2. Doe geen verse kippenmest bij de planten, want dat bevat te veel stikstof. 3. Elke moestuin heeft een rabarberplant nodig. 4. Insectengaas kun je ook vervangen door Ikea-gordijnen. 5. Koop je zaad bij een erkende zaadhandel. Tuin, Ben Steenhuis (2016) 40