Risicogroepen in vierde klas van het voortgezet onderwijs in beeld bij de jeugdgezondheidszorg

Transcriptie

1 Risicogroepen in vierde klas van het voortgezet onderwijs in beeld bij de jeugdgezondheidszorg Een procesevaluatie naar de uitvoering van het PGO-VO4 in combinatie met aanvullend onderzoek naar beschikbare (effectieve) interventies en de bijbehorende toeleiding van jongeren Oktober 2012 Anouk Wisse EDG GGD Amsterdam

2 Voorwoord Met enthousiasme presenteer ik hierbij het rapport van de pilot 2 e contactmoment VO. Met de ontwikkeling van dit contactmoment is een grote wens van jeugdgezondheidszorg (JGZ) in vervulling gegaan. De JGZ is er voor de jeugd van 0 tot en met 18 jaar en tot op heden was het laatste contactmoment tussen de JGZ en de jongeren zo rond het 13 e jaar. En dat terwijl we allemaal weten hoeveel er gebeurt in deze levensfase. Met het nadenken over de invulling van het contactmoment wilden we niet op de automatische piloot zomaar weer een Preventief Gezondheidskundig Onderzoek (PGO) instellen. We wilden iets doen dat daadwerkelijk bijdraagt aan de gezondheid van jongeren en hun behoeften aan informatie over gezondheid. JGZ is actief op zoek gegaan naar andere wegen en werkwijzen. Dit heeft geleid tot een introductie van het PGO door middel van een filmpje waarin jongeren zelf aan leeftijdsgenoten vertellen wat ze kunnen verwachten, ondersteund door uitleg van een deskundige. Voor de vervolgconsulten hebben we, naast de reguliere consulten op de scholen en soms Ouder Kind Centra (OKC), mogelijkheden gecreëerd om via de chat met de jeugdarts of verpleegkundige te praten. Veel informatie is via internet verspreid door middel van links en websites. We hebben bij dit onderzoek naar de effecten van de werkwijze, behalve professionals en scholen, ook de jongeren zelf gevraagd hoe zij tegenover de werkwijze staan. In zogenaamde focusgroepen kregen zij de gelegenheid hun ideeën naar voren te brengen en zij bleken enthousiast over de ontwikkelingen. Ik dank hierbij alle collega s van JGZ die ieder op hun eigen manier hebben bijgedragen om dit project tot een succes te maken. Het was een spannend en enerverend proces. Ik wens u, lezer, veel plezier toe en spreek de wens uit dat de resultaten u inspireren om met deze doelgroep aan de slag te gaan. Ze zijn het waard! Yvonne Hazeveld Regiomanager JGZ 2

3 Inhoud Rapport in het kort (samenvatting) 4 1. Het onderzoek: wat, waarom en hoe? 5 2. Wat is de kwaliteit van uitvoering van het PGO-VO4? Is het PGO in de vierde klas uitgevoerd zoals gepland? Hoeveel leerlingen worden bereikt met het PGO-VO4? Wat vindt de doelgroep van de gekozen werkwijze? Wat zijn de bevorderende en belemmerende factoren bij de uitvoering 26 van PGO- VO4? 3. Hoe nu verder? Welke effectieve en veelbelovende geïndiceerde (digitale) 33 interventies zijn beschikbaar voor 15/16-jarigen in Amsterdam? 4.1 Welke programma s sluiten aan bij de verschillende onderwerpen en zijn 34 beschikbaar in Amsterdam? 4.2 Welke programma s zijn beschikbaar in Amsterdam voor overige 35 veelvoorkomende problemen bij de doelgroep? 4.3 Welke (interactieve) hulpbiedende websites zijn beschikbaar voor de 36 doelgroep? 4.4 Voor welk probleem is momenteel geen (effectief) programma beschikbaar 36 binnen het aanbod in Amsterdam voor 15/16-jarigen? Bijlagen: 1. De kleine lettertjes Werkwijze contactmoment 15/16-jarigen Schematisch overzicht van het proces Wanneer worden leerlingen in E-MOVO uitgenodigd voor een consult? Onderbouwing inschatting oproeppercentage HAVO/VWO leerlingen Beschikbare interventie- en zorgprogramma s voor 15/16-jarigen Welke programma s sluiten aan bij de verschillende onderwerpen? Welke programma s zijn in Amsterdam beschikbaar voor overige 65 veelvoorkomende problemen bij de doelgroep? 6.3 Welke (interactieve) hulpbiedende websites zijn beschikbaar voor de doelgroep? Overzicht beschikbare interventies voor 15/16-jarigen in Amsterdam Bronvermelding 74 3

4 Rapport in het kort De GGD Amsterdam is een pilot gestart met een Periodiek Gezondheidsonderzoek (PGO) met risicotaxatie (RT) in de vierde klas van het Voortgezet Onderwijs (VO). Doel hiervan is de gezondheid van jongeren in de leeftijd 15/16 jaar te bevorderen en risicogroepen te signaleren en te informeren over de gevolgen van een ongezonde leefstijl. Jongeren met (een verhoogd risico op) gezondheidsproblemen worden uitgenodigd voor een face-to-face consult of een chat consult en zo nodig doorverwezen naar succesvolle hulpverlening. Dit onderzoek evalueert de kwaliteit van uitvoering van de pilot en geeft advies over een stadsbrede implementatie. De uitkomsten van de pilot zijn voldoende positief om het PGO in de vierde klas van het VO (PGO- VO4) stadsbreed in te voeren. Het PGO-VO4 heeft een groot bereik en signaleert ook leerlingen die niet eerder bij JGZ in beeld waren. Hier zitten ook leerlingen tussen met ernstige of complexe problematiek zoals ervaringen met ongewenste seks, depressieve gevoelens of suïcidale gedachten. Na RT komt bijna 60 procent van de leerlingen in aanmerking voor een consult. VMBO leerlingen (64.7 procent) worden veel vaker opgeroepen dan HAVO/VWO leerlingen (45.5 procent). Deze percentages nemen af wanneer minder strenge criteria voor problematisch alcoholgebruik worden gehanteerd: 61 procent voor VMBO leerlingen en 31 procent voor HAVO/VWO leerlingen. Afhankelijk van de berekening vanaf welk oproeppercentage RT kostenefficiënt is en wat kwalitatief de voorkeur heeft moet een keuze worden gemaakt of RT een meerwaarde heeft voor het VMBO, voor HAVO/VWO is dit wel het geval. De jongeren zelf reageren positief op een extra contactmoment in de vierde klas. Ze vinden het introductiefilmpje duidelijk en de flyer, het informatiekaartje en de persoonlijke gezondheidsboodschap leuk en interessant. Wel is gebleken dat veel jongeren liever niet worden uitgenodigd voor een consult, maar achteraf zijn de meeste jongeren positief over het consult. Daarom is het van belang het consult voor jongeren laagdrempelig te houden. Het inplannen van consulten op school tijdens lesuren is een goede oplossing. De chat consulten op afspraak waren geen succes. Slechts 4 van de 28 opgeroepen leerlingen kwamen op het afgesproken tijdstip online. Daarnaast zijn de geplande chat gesprekken erg arbeidsintensief. Het chat consult op afspraak is om deze redenen niet aan te bevelen. De vrije anonieme chatbox heeft wel een meerwaarde. Sommige jongeren hebben een duidelijke voorkeur voor een chat gesprek om problemen te bespreken. Zij durven vragen of problemen niet in een face-to-face gesprek aan te kaarten. Daarom is het belangrijk de vrije chatbox te behouden en te zorgen dat deze voor iedereen goed vindbaar en toegankelijk is, eenvoudig is in gebruik en aansluit bij de voorkeurstijden van de doelgroep. 4

5 1. Het onderzoek: wat, waarom en hoe? Het Periodiek Gezondheidsonderzoek (PGO) in de vierde klas van het Voortgezet Onderwijs (VO) dient om de gezondheid van jongeren in de leeftijd 15/16 jaar te bevorderen en risicogroepen te signaleren en te informeren over een ongezonde leefstijl. Risicogroepen worden uitgenodigd voor een consult en zo nodig doorverwezen naar passende hulpverlening. De focus ligt op jongeren met nog niet eerder ontdekt probleemgedrag. Wat? Het doel van dit onderzoek is om de kwaliteit van uitvoering van het PGO in de vierde klas (PGO- VO4) te evalueren aan de hand van een procesevaluatie. Daarnaast worden alle effectieve en veelbelovende interventies en zorg voor de doelgroep in kaart gebracht door middel van een aanvullend onderzoek. 1. Wat is de kwaliteit van uitvoering van het PGO-VO4? 1.1 Is het PGO-VO4 uitgevoerd zoals gepland? 1.2 Hoeveel jongeren worden bereikt met het PGO-VO4? 1.3 Wat vindt de doelgroep van de gekozen werkwijze? 1.4 Wat zijn de bevorderende en belemmerende factoren bij de uitvoering van PGO-VO4? 2. Welke effectieve en veelbelovende geïndiceerde (digitale) interventies zijn beschikbaar voor 15/16-jarigen in Amsterdam? Waarom? Uit het adviesrapport Extra contactmoment in de leeftijdsperiode jaar van het RIVM blijkt dat jongeren van 12 tot 19 jaar in een leeftijdsfase zitten waarin zich grote lichamelijke en psychosociale veranderingen voordoen. Daarnaast zijn jongeren zich vaak niet bewust van de gevaren van een ongezonde leefstijl of weten ze niet waar ze hulp kunnen krijgen. Voorlichting, vroegsignalering en het tijdig inzetten van effectieve interventies dragen bij aan het voorkomen of verminderen van risicogedragingen en verkleinen daarmee de kans op gezondheidsproblemen (Dunnink, 2009). Op dit moment is in Amsterdam sprake van één contactmoment in de leeftijdsfase van 12 tot 19 jaar: in de tweede klas van het VO (PGO-VO2). Sinds het schooljaar is op alle VO-scholen met de niveaus VMBO-T (scholengemeenschap), HAVO en VWO risicotaxatie (RT) ingevoerd. RT houdt in dat jongeren met (een verhoogd risico op) gezondheids- en ontwikkelingsproblemen worden opgespoord en uitgenodigd voor een consult. In het adviesrapport van het RIVM wordt aangegeven dat één regulier contactmoment in de periode van 12 tot 19 jaar te beperkt is om beginnende problematiek tijdig te signaleren. Daarom is een extra contactmoment in deze leeftijdsperiode zeer wenselijk. Hierbij gaat de voorkeur uit naar de leeftijd van 15/16 jaar. 5

6 Het RIVM adviseert om het tweede contactmoment bij het VMBO in de derde klas uit te voeren, vanwege organisatorische redenen (eindexamenjaar) en inhoudelijke redenen (bij VMBO leerlingen start de ontwikkeling eerder in vergelijking met HAVO/VWO leerlingen) (Dunnink, 2009). Een logische consequentie hiervan is dat het eerste contactmoment bij VMBO naar de eerste klas zou verplaatsten, anders worden de leerlingen twee jaar achter elkaar gezien. GGD Amsterdam kiest toch voor een extra contactmoment in de vierde klas van het VO. Deze keuze is gebaseerd op drie belangrijke argumenten. Ten eerste vervalt het organisatorisch argument van het examenjaar door afname van E-MOVO* in het begin van het schooljaar. Ten tweede, sommige onderwerpen van E- MOVO lijken in de eerste klas minder aan de orde. En ten derde maakt verplaatsing van E-MOVO van het tweede naar het eerste schooljaar epidemiologische vergelijkingen met eerdere jaren niet meer mogelijk. De inhoudelijke redenen zijn niet voldoende doorslaggevend. Hoe? Het extra contactmoment is een vervolg op het contactmoment in de tweede klas van het VO: er wordt gewerkt met een digitale vragenlijst (E-MOVO) en RT. Van oktober tot februari in het schooljaar is een pilot uitgevoerd met vijf VO-scholen. De pilot is begeleid met een procesevaluatie naar de kwaliteit van uitvoering van het PGO-VO4. Uit de pilot moet blijken of RT ook voor het VMBO werkbaar is. Op basis van de uitkomsten wordt bepaald hoe het PGO-VO4 in het schooljaar het beste stadbreed geïmplementeerd kan worden. Gedurende de pilot vindt de RT binnen het PGO-VO4 plaats op basis van drie informatiebronnen: (1) de E-MOVO test, (2) meten en wegen en (3) een consultaanvraag door de school of de jongere zelf. Alle jongeren ontvangen via het gezondheidsprofiel in E-MOVO passende voorlichting. De jongeren met (een sterk verhoogd risico op) gezondheidsproblemen worden opgeroepen voor een consult, waarbij ze de keuze hebben tussen een face-to-face gesprek of een chat gesprek. Naar aanleiding van het gesprek kijkt de arts of verpleegkundige of het noodzakelijk is de jongere te verwijzen naar een passende instantie of interventie. In bijlagen 2 en 3 staat de werkwijze van het contactmoment bij 15/16 jarigen uitgebreid beschreven. De pilot wordt geëvalueerd aan de hand van een procesevaluatie waarbij de focus ligt op de kwaliteit van uitvoering van het PGO-VO4 en de nieuwe onderdelen, zoals het introductiefilmpje en de chat functie via de jongerenwebsite van de GGD. Ook de signalering en toeleiding van risicojongeren naar het bestaande aanbod van (digitale) interventies wordt onderzocht. Daarnaast wordt een aanvullend (literatuur)onderzoek gedaan naar beschikbare geïndiceerde (digitale) interventies. Doel is om duidelijk te krijgen welke (effectieve) interventies (digitaal) in Amsterdam beschikbaar zijn en welke gaten er in het zorgaanbod bestaan. Deze informatie wordt als input gebruikt om de signalering en toeleiding van risicogroepen in Amsterdam te verbeteren. *E-MOVO staat voor Elektronische Monitoring en Voorlichting. E-MOVO bestaat uit een vragenlijst en een persoonlijk gezondheidsprofiel voor jongeren. De uitkomsten van de vragenlijst worden enerzijds gebruikt als input voor het PGO, anderzijds voor epidemiologisch onderzoek binnen de Jeugd Gezondheidsmonitor (JGM). 6

7 2. Wat is de kwaliteit van uitvoering van het PGO-VO4? In de volgende paragrafen worden de onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken beschreven. Paragraaf 2.1 gaat in op de uitvoering van het PGO in de vierde klas, paragraaf 2.2 beschrijft het bereik, in paragraaf 2.3 wordt beschreven wat de leerlingen van het PGO in de vierde klas vinden en in paragraaf 2.4 worden de bevorderende en belemmerende factoren voor de uitvoering benoemd. 2.1 Is het PGO in de vierde klas uitgevoerd zoals gepland? Vijf middelbare scholen met in totaal dertien klassen hebben deelgenomen aan de pilot. Uit de evaluatieformulieren van de leerlingen is gebleken dat niet alle leerlingen de uitnodigingsbrief en informatieflyer hebben gezien. Daarnaast hebben leerlingen soms geen weet van de toestemming die wordt gevraagd. In elke klas is het introductiefilmpje afgespeeld, al hebben enkele leerlingen het filmpje gemist. RT Bij alle 267 leerlingen is RT uitgevoerd: 230 leerlingen (86.1 procent) hebben de E-MOVO test ingevuld en 252 leerlingen (94.4 procent) zijn gemeten en gewogen. De leerlingen die de E-MOVO test niet hebben ingevuld of die niet zijn gemeten en gewogen waren afwezig door bijvoorbeeld ziekte of weigerden deelname (4 leerlingen). De leerlingen die de E-MOVO test niet hebben gemaakt, zijn allemaal volgens protocol opgeroepen voor een face-to-face consult. De leerlingen die zijn gemist bij het meten en wegen zijn niet allemaal volgens protocol gezien in een veegronde. Per school zijn de verpleegkundigen verschillend omgegaan met gemiste leerlingen: bij sommige scholen zijn alle gemiste leerlingen opgeroepen voor een face-to-face consult (1), bij andere scholen zijn de gemiste leerlingen met de school besproken en naar aanleiding daarvan is een deel opgeroepen voor een face-to-face consult (2) of de gemiste leerlingen zijn alsnog gemeten en gewogen in een veegronde (3). Gedurende de RT is gebruik gemaakt van drie informatiebronnen: de E-MOVO test (1), meten en wegen (2) en aanvraag door de school of de leerling zelf (3). De verpleegkundigen vonden het niet verstandig om alleen op basis van het oranje of rood verkleuren van tabbladen leerlingen op te roepen, omdat de kleur bij sommige onderdelen volgens de verpleegkundigen niet voldoende informatie geeft. De verpleegkundigen hebben om die reden regelmatig tabbladen van E-MOVO ingezien om daarna te besluiten om een leerling al dan niet op te roepen. 7

8 Face-to-face gesprekken Alle 130 leerlingen (100 procent) die zijn opgeroepen voor een face-to-face gesprek zijn gezien door een arts of verpleegkundige. Uit de registraties blijkt dat de artsen en verpleegkundigen in bijna 85 procent van de gevallen het papieren of digitale dossier (Kidos) hebben ingezien. Dit om extra informatie te krijgen over de betreffende leerling ter voorbereiding van het consult. Uit het groepsgesprek met de arts en verpleegkundigen is gebleken dat het per bureau verschilt in hoeverre alle gegevens in Kidos staan. Daarom hebben sommige verpleegkundigen alleen gebruik gemaakt van Kidos, terwijl anderen ook het papieren dossier hebben ingezien om een goed beeld van de jongere te krijgen. Volgens de artsen en verpleegkundigen zijn de gesprekken met de leerlingen goed verlopen: de meeste gesprekken hebben een positieve insteek en de leerlingen zijn vaak open, waardoor er een prettig gesprek ontstaat. De informatie uit de E-MOVO test wordt als nuttig ervaren: Ja ik bedoel, ik vind wel dat er iets nuttigs uitkomt waar je iets mee kunt in je gesprek. Soms komen leerlingen zelf met vragen, waardoor de uitkomsten van de E-MOVO test minder richting geven aan het gesprek. Problemen rond roken, alcohol- en drugsgebruik zijn vaak onderwerp van gesprek. In vergelijking met de leerlingen uit de tweede klas, lijken de vierdeklassers meer interesse te hebben voor gezondheidskwesties. Chat gesprekken Voor aanvang van de chat gesprekken hebben alle artsen en verpleegkundigen van het chat team een training gevolgd om een chat gesprek op een goede manier aan te pakken. Van de 28 opgeroepen leerlingen hebben slechts vier leerlingen zich op het geplande tijdstip aangemeld, terwijl alle leerlingen door een sms of aan de afspraak zijn herinnerd. Ongeveer vier leerlingen gaven aan de chat niet te kunnen openen, omdat zij niet over de juiste flash player beschikten. Door de geringe opkomst lazen in alle gevallen meerdere artsen en/of verpleegkundigen mee met het gesprek. In de gesprekken is over het algemeen het 5-fasemodel toegepast dat in de chat training is uitgelegd. Soms is dat lastig, omdat de leerlingen vaak zelf geen hulpvraag hebben, terwijl het 5- fasemodel daar wel vanuit gaat. Leerlingen die niet verschenen zonder bericht werden volgens protocol opgeroepen voor een face-to-face gesprek. Gedurende de pilot bleek het om een grote groep leerlingen te gaan. Met het doel meer chat gesprekken te voeren, is het protocol toen aangepast: alle leerlingen die niet verschenen zonder bericht, zijn nogmaals opgeroepen voor een chat gesprek. Veel leerlingen verschenen wederom niet bij de chat. In overleg met de school (mentor of zorgcoördinator) is toen bekeken hoe de situatie van de leerling op dat moment was. Sommige leerlingen zijn alsnog opgeroepen voor een face-to-face gesprek, andere leerlingen zijn uiteindelijk niet gezien. Voor de wijzigingen van het protocol waren enkele leerlingen al uit de klas gehaald omdat zij niet waren verschenen bij het geplande chat gesprek. Om die reden hebben zij geen tweede oproep voor een chat gesprek gekregen. 8

9 Gedurende de pilot was de vrije chat (zonder afspraak) op maandag, woensdag en vrijdag geopend van tot Tijdens de pilot hebben twee jongeren zich aangemeld met een vraag of probleem. Ook is met twee jongeren mail contact geweest. Doorverwijzing In totaal zijn 34 leerlingen naar aanleiding van een consult doorverwezen. Uit het groepsgesprek is gebleken dat de artsen en verpleegkundigen bekend zijn met de Jeugdpreventiewijzer, een online overzicht van de preventieve programma s die beschikbaar zijn in de regio Amsterdam. Voor hen is duidelijk wat de mogelijkheden zijn om een leerling door te verwijzen. In de meeste gevallen wordt samenwerking gezocht met externe instanties binnen de school of de wijk. 2.2 Hoeveel leerlingen worden bereikt met PGO-VO4? In figuur 1 op de volgende pagina staat schematisch weergegeven hoeveel leerlingen worden bereikt met het PGO-VO4. In de figuur is zichtbaar hoeveel procent van alle deelnemende leerlingen is opgeroepen voor een consult. Vervolgens is een uitsplitsing gemaakt tussen face-to-face gesprekken en chat gesprekken. Voor beide gesprekssoorten is zichtbaar hoeveel leerlingen op basis van E-MOVO zijn opgeroepen en hoeveel leerlingen zijn doorverwezen. Ook staat benoemd hoeveel leerlingen in totaal zijn doorverwezen en welk percentage dit bedraagt van het aantal opgeroepen leerlingen. 9

10 Leerlingen deelname RT N = 267 (100.0 %) Leerlingen opgeroepen voor consult N = 158 (59.2 %) Uitnodiging voor face-to-face gesprek N = 130 (48.7 %) Uitnodiging voor chat gesprek N = 28 (10.5 %) Op basis van Niet op basis Op basis van Niet op basis E-MOVO van E-MOVO E-MOVO van E-MOVO N = 97 N = 33 N = 27 N = 1 (36.3 %) (12.4 %) (10.1 %) (0.4 %) Door- Door- Door- Door- verwezen verwezen verwezen verwezen leerlingen leerlingen leerlingen leerlingen N = 20 N = 12 N = 1 N = 1 (7.5 %) (4.5 %) (0.4 %) (0.4 %) Doorverwezen leerlingen na face-to-face consult N = 32 (24.6 %) Doorverwezen leerlingen na chat consult N = 2 (7.1 %) Doorverwezen leerlingen na consult totaal N = 34 (21.5 %) Figuur 1. Schematisch overzicht van leerlingen die zijn bereikt met het PGO in de vierde klas. 10

11 Bereik leerlingen bij E-MOVO afname In tabel 1 staan de afwezigheidscijfers per school weergegeven. Tabel 1. Afwezigheid leerlingen per school School Aantal leerlingen Aantal leerlingen afwezig Percentage leerlingen afwezig (%) Sweelinck College Zuiderlicht College IJburg College Bindelmeer College Joodse SG Maimonides Totaal Opgeroepen leerlingen Uit Kidos blijkt dat van de 267 deelnemende leerlingen in totaal 158 leerlingen (59.2 procent) zijn opgeroepen voor een consult: 130 leerlingen (48.7 procent) voor een face-to-face gesprek en 28 leerlingen (10.5 procent) voor een chat gesprek. In tabel 2 staat de verdeling van opgeroepen leerlingen weergegeven, waarbij onderscheid gemaakt is tussen de opleidingsniveaus VMBO en HAVO/VWO. Leerlingen die bij het chat gesprek niet verschenen zonder bericht en alsnog zijn opgeroepen voor een face-to-face gesprek zijn hierbij niet meegerekend. Tabel 2. Overzicht van leerlingen die zijn opgeroepen voor een consult, waarbij het consult is uitgesplitst naar face-to-face gesprek en chat gesprek Opleidingsniveau Aantal Consult Face-to-face Chat gesprek deelnemers RT totaal gesprek VMBO (64.7 %) 104 (54.7 %) 19 (10.0 %) HAVO/VWO (45.5 %) 26 (33.8 %) 9 (11.7 %) Totaal (59.2 %) 130 (48.7 %) 28 (10.5 %) Ruim de helft van de leerlingen (59.2 procent) is opgeroepen voor een consult. VMBO leerlingen (64.7 procent) worden veel vaker opgeroepen dan HAVO/VWO leerlingen (45.5 procent). Leerlingen van het VMBO worden niet vaker voor een chat gesprek uitgenodigd, wel vaker voor een face-foface gesprek in vergelijking met leerlingen van HAVO of VWO. In principe worden leerlingen uitgenodigd bij een verpleegkundige. Dertien leerlingen zijn direct uitgenodigd bij een arts vanwege complexe problematiek. Deze leerlingen zaten allen op het VMBO. Het percentage opgeroepen leerlingen varieert per school van ruim 40 procent tot bijna 70 procent (tabel 3). 11

12 Tabel 3. Opgeroepen leerlingen per school School Opleidingsniveau Aantal deelnemende leerlingen Aantal opgeroepen leerlingen Percentage opgeroepen leerlingen (%) IJburg College Joodse SG Maimonides VMBO, HAVO en VWO VMBO, HAVO en VWO Zuiderlicht College VMBO Bindelmeer College VMBO Sweelinck College VMBO-T Totaal VMBO, HAVO en VWO Het valt op dat het Sweelinck College een hoog oproeppercentage heeft, ondanks dat op deze school geen VMBO-B/K leerlingen zitten. Het is lastig om verschillen in oproeppercentages te verklaren, omdat de onderzoekspopulatie relatief klein is en daardoor toevalligheden niet kunnen worden uitgesloten. Waren leerlingen eerder in beeld bij JGZ? In totaal waren 47 leerlingen (17.6 procent) al in beeld bij JGZ. Van de opgeroepen leerlingen (N = 158) zijn er 35 (22.2 procent) eerder in beeld geweest bij JGZ in de periode januari 2010 tot de start van het PGO-VO4 (oktober 2011). Deze leerlingen hebben in de genoemde periode een OOI gehad of zijn bij het zorg- en adviesteam (ZAT) besproken. Het merendeel van de opgeroepen leerlingen (77.8 procent) was in die periode niet in beeld bij JGZ. Het contactmoment in de tweede klas van het VO valt niet in deze periode en is dus buiten beschouwing gelaten. Deze cijfers zijn gebaseerd op registraties in Kidos. In de pilot zijn twaalf leerlingen niet opgeroepen voor een consult, terwijl zij op basis van E-MOVO wel in aanmerking kwamen voor een consult. Dit betreft leerlingen die tijdens PGO-VO4 al in een zorgtraject zaten voor een bepaald probleem. In overleg met de arts is besloten deze leerlingen niet (nog eens) op te roepen voor hetzelfde probleem. Opkomst chat gesprekken Zoals eerder genoemd hebben slechts vier leerlingen daadwerkelijk een chat gesprek met een arts of verpleegkundige gevoerd. De redenen dat leerlingen niet komen opdagen bij een chat staan in paragraaf 2.3 (p. 25) vermeld. In figuur 2 is aangegeven hoeveel leerlingen alsnog zijn opgeroepen na niet verschenen zonder bericht. Het besluit om een leerling uiteindelijk niet te zien is tot stand gekomen in overleg met de school. De leerlingen die zich via de mail hebben afgemeld hadden allemaal overtuigende redenen om van een oproep voor een chat gesprek af te zien. 12

13 Leerlingen op tijd aangemeld N = 4 (14.3 %) Leerlingen opgeroepen voor chat consult N = 28 (100.0 %) Leerlingen hebben zich via de mail afgemeld N = 4 (14.3 %) Leerlingen niet verschenen zonder bericht N = 20 (71.4 %) Leerlingen alsnog opgeroepen voor face-to-face consult N = 6 (21.4 %) Leerlingen uiteindelijk niet gezien N = 14 (50.0 %) Figuur 2. Schematisch overzicht van leerlingen die zijn opgeroepen voor een chat gesprek. Doorverwijzingen Van de 158 leerlingen die zijn opgeroepen voor een consult zijn in totaal 34 leerlingen (21.5 procent) doorverwezen: 32 leerlingen vanuit een face-to-face gesprek en 2 leerlingen vanuit een chat gesprek. Er is een duidelijk verschil zichtbaar in het aantal doorverwezen leerlingen van het VMBO in vergelijking met leerlingen van HAVO/VWO (tabel 4). Als alleen gekeken wordt naar het percentage doorverwezen leerlingen ten opzichte van de opgeroepen leerlingen dan is het verschil tussen VMBO (22.8 procent) en HAVO/VWO (17.1 procent) kleiner. Tabel 4. Overzicht van leerlingen die zijn doorverwezen na een consult Opleidingsniveau Aantal deelnemende leerlingen Doorverwezen leerlingen Percentage doorverwezen leerlingen (%) VMBO HAVO/VWO Totaal Opleidingsniveau Aantal opgeroepen Doorverwezen leerlingen Percentage doorverwezen leerlingen leerlingen (%) VMBO HAVO/VWO Totaal

14 Artsen en verpleegkundigen verwijzen ongeveer evenveel door. De artsen hebben 23.5 procent van de leerlingen doorverwezen. De verpleegkundigen hebben 21.3 procent van de leerlingen doorverwezen. Het grootste deel van de leerlingen wordt doorverwezen voor overgewicht, daarnaast worden leerlingen voor diverse andere problemen doorverwezen (tabel 5). Tabel 5. Overzicht van doorverwezen leerlingen naar gezondheidsprobleem Gezondheidsprobleem Aantal leerlingen Overgewicht 12 Onveilig vrijen 4 Slechte ogen 3 Schoolverzuim 2 Gemiste vaccinaties 2 Problematische thuissituatie 2 Overmatig alcohol- of drugsgebruik 2 Bedreiging 1 Concentratieproblemen en agressiviteit 1 Huidproblemen 1 Migraine 1 Rugklachten 1 Vermoeidheid 1 De leerlingen worden naar interne of externe instanties doorverwezen zoals de huisarts, diëtiste, sportschool, ziekenhuis, opticiën, tandarts, jeugdarts (3), het vaccinatiespreekuur, Sense, Stivoro of Spirit. Enkele leerlingen worden opgeroepen voor een vervolgconsult. Informatiebronnen RT 99 leerlingen kwamen op basis van de E-MOVO uitslag in aanmerking voor een consult. Hiervan hebben 27 leerlingen voor een chat gesprek gekozen, daarnaast zijn 12 leerlingen niet voor een consult opgeroepen omdat zij al in een zorgtraject zaten voor het betreffende probleem. Wel zijn de 37 leerlingen die ten tijde van de E-MOVO afname afwezig waren, volgens protocol uitgenodigd voor een face-to-face consult. Van de 130 leerlingen die zijn opgeroepen voor een face-to-face gesprek, zijn zo uiteindelijk 97 leerlingen opgeroepen op basis van (afwezigheid tijdens) E-MOVO. 14

15 Van de 97 leerlingen zijn 78 leerlingen uitsluitend op basis van de E-MOVO test opgeroepen. In totaal zijn 40 leerlingen opgeroepen op basis van hun meet- en weeggegevens. Hiervan werden 15 leerlingen reeds opgeroepen op basis van de E-MOVO test. Negen leerlingen hebben zelf een gesprek aangevraagd. Hiervan kwamen vier leerlingen al in aanmerking voor een gesprek op basis van de E-MOVO score en/of het meten en wegen. Vijf leerlingen werden op aanvraag van school uitgenodigd voor een gesprek. Vier leerlingen hiervan kwamen ook in aanmerking voor een consult op basis van de E-MOVO score en/of het meten en wegen. Twee leerlingen zijn opgeroepen op basis van de eigen professionele blik van de verpleegkundige. Dit betreft leerlingen die net niet op basis van één van de onderdelen kunnen worden opgeroepen, maar waarbij het totaalplaatje toch aanleiding geeft tot een uitnodiging. In tabel 6 staan alle cijfers weergegeven. Van de leerlingen die zijn opgeroepen voor een chat gesprek is dat bij één leerling op aanvraag van de leerling zelf, de overige 27 leerlingen zijn opgeroepen op basis van E-MOVO. Tabel 6. Aantal opgeroepen en doorverwezen leerlingen naar informatiebron Informatiebron Aantal Percentage van Aantal Percentage van opgeroepen totaal aantal doorverwezen totaal aantal leerlingen voor opgeroepen leerlingen doorverwezen face-to-face leerlingen (%) leerlingen (%) gesprek N = 130 N = 32 E-MOVO test totaal ¹ & Meten en wegen 13 (11.5) 8 (25.0) & Aanvraag van leerling 2 (1.5) 1 (3.1) zelf & Aanvraag van school 2 (1.5) 0 - & Meten en wegen & 1 (0.8) 0 - aanvraag leerling zelf & Meten en wegen & 1 (0.8) 1 (3.1) aanvraag school Meten en wegen ² & Aanvraag van leerling 1 (0.8) 1 (3.1) zelf & Aanvraag van school 1 (0.8) 1 (3.1) Aanvraag van leerling zelf ³ Aanvraag van school ³ Professionele blik verpleegkundige Totaal ¹ = inclusief leerlingen die mede op basis van een andere informatiebron worden opgeroepen. ² = exclusief leerlingen die al op basis van de E-MOVO test worden opgeroepen. ³ = exclusief leerlingen die al op basis van de E-MOVO test en/of meten en wegen worden opgeroepen. 15

16 Welke E-MOVO onderwerpen zie je veel terug bij de doelgroep? Op basis van de E-MOVO score komen 99 leerlingen in aanmerking voor een consult. In tabel 7 staat weergegeven hoeveel leerlingen per onderdeel in aanmerking kwamen voor een oproep. Tabel 7. Aantal opgeroepen leerlingen per E-MOVO onderdeel E-MOVO onderdeel Aantal leerlingen die in aanmerking komen voor een consult op basis van E-MOVO Percentage van totaal aantal leerlingen die in aanmerking komen voor een consult op basis van E- Percentage van totaal aantal deelnemende leerlingen (%) N = 267 MOVO (%) N = 99 Alcoholgebruik Drugsgebruik Veilig vrijen SDQ Suïcide Ongewenste seks Ervaren gezondheid Lichamelijke mishandeling Consultaanvraag leerling Geestelijke mishandeling Loverboys Alcoholgebruik is veruit de belangrijkste reden om een leerling op basis van de E-MOVO score op te roepen. Daarna volgen drugsgebruik, veilig vrijen en sociaal-emotionele problemen. Uit de analyse blijkt dat 31 leerlingen alleen op basis van alcoholgebruik worden opgeroepen. Een groot deel van de groep die wordt opgeroepen voor drugsgebruik blijkt ook alcohol te gebruiken: 27 leerlingen worden op basis van deze twee onderdelen opgeroepen. Het valt op dat het percentage opgeroepen leerlingen op basis van SDQ lager ligt dan je op basis van eerder onderzoek zou verwachten. In het RIVM rapport Vroegsignalering van psychosociale problemen (2007) worden percentages genoemd die variëren van 10 procent bij VWO leerlingen tot 25 procent bij VMBO leerlingen. Dit verschil is echter te verklaren doordat het onderzoek in het RIVM rapport geen gebruik heeft gemaakt van de landelijk bepaalde afkappunten. De RT in E-MOVO is wel gebaseerd op de landelijke afkappunten. 16

17 Meten en wegen Van alle leerlingen zijn 25 leerlingen alleen op basis van het meten en wegen opgeroepen, dit betreft vooral VMBO leerlingen (tabel 8). Tabel 8. Leerlingen alleen opgeroepen op basis van meten en wegen: verdeeld naar opleidingsniveau Opleidingsniveau Aantal deelnemende leerlingen Opgeroepen leerlingen Percentage opgeroepen leerlingen (%) VMBO HAVO/VWO Totaal Gespreksvoorkeur In de E-MOVO test krijgen de leerlingen die in aanmerking komen voor een consult de keuze voorgelegd of zij de voorkeur geven aan een chat gesprek of een face-to-face gesprek. Van de 99 leerlingen die op basis van de E-MOVO score in aanmerking komen voor een consult, hebben 37 leerlingen voor een chat gesprek gekozen, 28 leerlingen hebben voor een face-to-face gesprek gekozen en 34 leerlingen hebben geen keuze gemaakt. Uit de groepsgesprekken met leerlingen is gebleken dat veel leerlingen geen keuze hebben gemaakt omdat ze überhaupt geen gesprek met een arts of verpleegkundige willen. De leerlingen dachten dat ze niet zouden worden opgeroepen wanneer ze geen keuze maakten. Uiteindelijk zijn 28 leerlingen voor een chat gesprek uitgenodigd. Negen leerlingen zijn opgeroepen voor een face-to-face gesprek, ondanks hun voorkeur voor een chat gesprek. De instructie voor de verpleegkundigen was om zoveel mogelijk de voorkeur van leerlingen te honoreren. Bij complexe problematiek kon de verpleegkundige echter alsnog besluiten over te gaan tot een face-to-face gesprek. Verpleegkundigen vonden dit soms lastig en zijn hier verschillend mee omgegaan. Sommige verpleegkundigen gingen vooral uit van hun eigen inzicht en hebben daar weinig moeite mee: Ik heb aangegeven dat ik het helemaal niet moeilijk vond, want ik kan heel goed motiveren waarom ik het doe. Deze verpleegkundigen zijn van mening dat het voordelig is om alle leerlingen zelf te zien, zodat ze een beter totaalbeeld kunnen vormen van een klas. Ook is het dan eenvoudig leerlingen door te verwijzen, omdat er binnen de school korte lijntjes zijn met andere hulpverleners. Andere verpleegkundigen geven aan het lastig te vinden de keuze van een leerling niet te honoreren en proberen de leerling zoveel mogelijk tegemoet te komen. Uit de evaluatieformulieren die de opgeroepen leerlingen hebben ingevuld na een face-to-face gesprek blijkt dat de leerlingen het zelf niet vervelend en wel acceptabel vinden dat ze voor een face-to-face gesprek worden uitgenodigd, ondanks hun voorkeur voor een chat gesprek. 17

18 Waardering face-to-face consulten achteraf De face-to-face consulten zijn door de artsen en verpleegkundigen achteraf redelijk goed beoordeeld. De artsen en verpleegkundigen hebben na ieder face-to-face consult (N = 130) geregistreerd in hoeverre zij het consult achteraf terecht vonden. Zij beoordeelden dit op een schaal van 1 (zeer onterecht) tot 5 (zeer terecht). De gemiddelde score bedraagt 3.82 met een SD van Om duidelijk te krijgen hoeveel consulten als onterecht worden bestempeld, staan de scores in tabel 9 weergegeven in categorieën. Een consult is beschouwd als (zeer) terecht bij de scores 4 of 5, een consult is neutraal bij een score 3 en een consult is beschouwd als (zeer) onterecht bij de scores 1 of 2. Tabel 9. Waardering van consulten door arts of verpleegkundige als (zeer) terecht, neutraal of (zeer) onterecht Waardering consult Aantal consulten Percentage (%) (Zeer) terecht Neutraal (Zeer) onterecht Totaal Niet ingevuld 22 - In tabel 9 is zichtbaar dat het merendeel van de consulten achteraf als terecht wordt beoordeeld. Bijna een kwart van de consulten zijn achteraf als onterecht beoordeeld. De leerlingen van deze consulten zijn opgeroepen op basis van meten en wegen (11), overmatig alcoholgebruik (5), aanvraag door de leerling zelf (2), ongewenste seks (1), geestelijke mishandeling (1), ervaren gezondheid (1), drugsgebruik (1), suïcide (1), SDQ (1) of op basis van de professionele blik van de verpleegkundige (1). Kanttekening bij deze cijfers is dat het gaat om het oordeel van de arts of verpleegkundige. Sommige hulpverleners zien een consult sneller als terecht dan andere. De elf consulten met leerlingen die op basis van meten en wegen zijn opgeroepen en als onterecht worden bestempeld, zijn allen afkomstig van één verpleegkundige. Dit betreft een school waar de leerlingen allemaal zijn opgeroepen bij afwezigheid tijdens het meten en wegen. In tabel 10 staat per informatiebron weergegeven welk percentage van de consulten als terecht, neutraal of onterecht zijn beoordeeld. Hieruit kun je opmaken dat E-MOVO als instrument voor 15/16-jarigen zeer indicatief is. 18

19 Tabel 10. Was het vervolgconsult terecht: per informatiebron Informatiebron Percentages (%) E-MOVO test ¹ (Zeer) terecht: N = 99 Neutraal: 10.5 (Zeer) onterecht: 17.1 Meten en wegen ¹ (Zeer) terecht: 60.0 N = 40 Neutraal: 12.5 (Zeer) onterecht: 27.5 Aanvraag door leerling zelf ¹ (Zeer) terecht: 62.5 N = 9 Neutraal: 25.0 (Zeer) onterecht: 12.5 Aanvraag door school ¹ (Zeer) terecht: 75.0 N = 4 Neutraal: 25.0 (Zeer) onterecht: - Professionele blik verpleegkundige (Zeer) terecht: 50.0 N = 2 Neutraal: - (Zeer) onterecht: 50.0 ¹ = Deze aantallen zijn inclusief leerlingen die mede op basis van een andere informatiebron worden opgeroepen. Uit het groepsgesprek met arts en verpleegkundigen is gebleken dat de scheidslijn tussen terechte en onterechte opgeroepen niet altijd heel duidelijk is. Bij sommige leerlingen is absoluut geen sprake van een hulpvraag, waardoor de meerwaarde van het consult nihil lijkt. Echter, dit is lastig in te schatten: Ik vind het soms weinig meetbaar en misschien is het dan achteraf voor die leerlingen wel nuttig geweest hoor, of zijn het dingen die gewoon even moeten bezinken. Sommige leerlingen die op basis van meten en wegen zijn opgeroepen, blijken al bezig te zijn met hun overgewicht. Zij hebben zich bijvoorbeeld aangemeld bij een sportclub en hebben genoeg aan aanvullende informatie(folders) over gezonde voeding. 19

20 Chat gesprekken In totaal hebben zes leerlingen zich aangemeld voor een chat gesprek: vier leerlingen waren opgeroepen en twee leerlingen bezochten de chat vrijwillig. Van de vier opgeroepen leerlingen die aanwezig waren bij een chat consult zijn er drie opgeroepen op basis van hun E-MOVO score, één leerling heeft zelf een consult aangevraagd. Bij twee leerlingen had het chat gesprek een vervolg: één leerling is geholpen met informatie over de puberteitsontwikkeling via SENSE, één leerling is doorverwezen naar de schoolverpleegkundige voor ongewenst seksueel contact. In de laatste casus is ook de politie nog betrokken geweest en bleek de E-MOVO uitkomst slechts een klein deel van de problematiek te ontmaskeren: Het was een hele grote casus, het was veel groter dan het eigenlijk leek. De verpleegkundige is van mening dat deze problematiek hoogstwaarschijnlijk aan het licht kwam door de anonimiteit van het chat gesprek: Het was echt dat het een goed vertrouwelijk gesprek was, dat zij met allemaal dingen kwam. Hier was je misschien in een gewoon gesprek niet eens aan toegekomen, dan had ze dat denk ik niet gezegd. Niemand wist het ook. Het chat gesprek had een meerwaarde voor deze leerling, omdat de leerling niemand vertrouwde en moeite had met praten. Uit de vijf evaluatieformulieren (van vier geplande chat gesprekken en één vrije chat) die de artsen en verpleegkundigen hebben ingevuld, blijkt dat zij vier keer gebruik gemaakt hebben van Kidos ter voorbereiding van de chat. Bij de jongere die op de vrije chat verscheen was dit niet mogelijk. Het gesprek zelf loopt vaak goed: de jongeren komen geïnteresseerd en open over. Ook reageren de jongeren vlot in het gesprek. De E-MOVO score bepaalt het onderwerp van het chat gesprek. Drie chat gesprekken zijn door de arts of verpleegkundige als terecht beoordeeld, één chat gesprek is neutraal beoordeeld en één chat gesprek is als onterecht beoordeeld. De terugkoppeling en overdracht naar betrokken verpleegkundigen verliep eenvoudig door een verslag van het gesprek in Kidos te zetten. Tijdsbesteding De face-to-face gesprekken duren gemiddeld 30 minuten en variëren van 5 tot 50 minuten. Deze consulten duren bij VMBO leerlingen gemiddeld 33 minuten, bij HAVO/VWO leerlingen 27 minuten. De tijdsduur van de chat gesprekken varieert van 10 minuten tot 110 minuten. 20

21 2.3 Wat vindt de doelgroep van de gekozen werkwijze? De leerlingen hebben op drie momenten het PGO in de vierde klas beoordeeld: na de E-MOVO afname (1), na het face-to-face gesprek (2) en na het chat gesprek (3). Na de E-MOVO test hebben 196 leerlingen een evaluatieformulier ingevuld over het extra contactmoment, het foldermateriaal, het introductiefilmpje, de E-MOVO test en het meten en wegen. De leerlingen hebben deze onderdelen van PGO-VO4 beoordeeld op een schaal van 1 (zeer negatief) tot 5 (zeer positief). De scores 4 en 5 worden gezien als positief (en meegenomen in de percentages). De score 3 wordt gezien als neutraal en de scores 1 en 2 worden gezien als negatief. In de scores is geen noemenswaardig verschil te zien tussen VMBO leerlingen en HAVO/VWO- leerlingen. Kanttekening bij deze gegevens is dat niet alle leerlingen het evaluatieformulier helemaal hebben ingevuld. In de tekst worden percentages gepresenteerd ten aanzien van het aantal ingevulde antwoorden. 1. Na de E-MOVO afname Extra contactmoment Voor 51.9 procent van de leerlingen is het duidelijk waarom nu ook in de vierde klas een PGO wordt gehouden. Het oordeel over PGO-VO4 is behoorlijk positief: 67.6 procent van de leerlingen vindt het zinvol, 61.9 procent vindt het interessant en 49.0 procent vindt het leuk. De leerlingen die snappen waarom nu ook in de vierde klas een PGO wordt gehouden, vinden het PGO-VO4 duidelijk zinvoller dan leerlingen die niet dit niet begrijpen. Daarnaast blijkt uit de scores dat het belangrijk is dat toestemming voor deelname wordt gevraagd. Van de ondervraagde leerlingen vindt 86.2 procent dit terecht, 82.3 procent vindt het nodig en 78.0 procent vindt het fijn. Ook in beide groepsgesprekken met leerlingen waren de reacties positief over het extra contactmoment. Sommige leerlingen van het IJburg College gaven aan dat voor hen de hulp te laat kwam. Zij hadden in de derde klas al de nodige gesprekken gevoerd: Maar sommige..die hebben dat niet nodig meer. Want wij hebben het zelf allemaal al gehad die bende met iedereen praten en alles. Wij hebben dat al achter de rug. Wel geven ze aan dat dit zeker niet voor alle leerlingen geldt: Het ligt er ook aan hoe ver je in je ontwikkeling bent. Foldermateriaal De flyer die de leerlingen voorafgaand aan het PGO in de vierde klas hebben ontvangen, wordt goed beoordeeld: 63.6 procent van de leerlingen vindt de flyer duidelijk, 55.0 procent vindt de flyer handig en 31.0 procent vindt de flyer leuk. Op de vraag of de leerlingen de flyer noodzakelijk vinden wordt verdeeld geantwoord. De gemiddelde score is ongeveer neutraal. Het informatiekaartje wat de leerlingen na het meten en wegen meekrijgen met hun lengte en gewicht erop wordt eveneens goed gewaardeerd. Van de ondervraagde leerlingen vindt 55.6 procent het informatiekaartje interessant, 53.4 procent vindt het zinvol en 48.5 procent vindt het leuk. 21

22 Introductiefilmpje Voor 82.5 procent van de leerlingen geldt dat ze de lengte van het introductiefilmpje goed vinden. Uit tabel 11 blijkt dat het introductiefilmpje behoorlijk goed is ontvangen. Tabel 11. Waardering van het introductiefilmpje door leerlingen Introductiefilmpje Percentage (%) N = 196 (Zeer) duidelijk 70.4 Neutraal 14.3 (Zeer) onduidelijk 4.1 Niet ingevuld 11.2 (Zeer) herkenbaar 37.2 Neutraal 29.6 (Zeer) onherkenbaar 14.8 Niet ingevuld 18.4 Introductiefilmpje Percentage (%) N = 196 (Zeer) zinvol 41.3 Neutraal 26.5 (Zeer) zinloos 14.8 Niet ingevuld 17.4 (Zeer) leuk 38.8 Neutraal 27.0 (Zeer) saai 19.9 Niet ingevuld 14.3 Daarnaast blijkt uit tabel 12 dat het merendeel van de leerlingen na het introductiefilmpje weet dat ze bij een oproep kunnen kiezen voor een chat gesprek en dat ze ook vrijwillig een chat gesprek kunnen aangaan. Tabel 12. Verdeling leerlingen: zijn de chat mogelijkheden duidelijk? Is het duidelijk dat je voor Percentage (%) Is het duidelijk dat je Percentage (%) een chat consult kunt kiezen? N = 196 vrijwillig een chat gesprek N = 196 kunt aangaan? (Zeer) zeker 63.8 (Zeer) zeker 64.3 Neutraal 16.8 Neutraal 20.4 (Zeker) niet 15.9 (Zeker) niet 11.2 Niet ingevuld 3.5 Niet ingevuld 4.1 Uit de observaties is gebleken dat voor een deel van de leerlingen na het introductiefilmpje niet helemaal duidelijk is wat er met de antwoorden van de E-MOVO test gaat gebeuren. Leerlingen vinden het belangrijk dat de uitslagen niet bij hun ouders terecht komen. Daarnaast is het voor sommige leerlingen niet duidelijk wat een blauw tabblad betekent. 22

23 E-MOVO test Over het algemeen reageren de leerlingen positief op de E-MOVO afname. Het persoonlijk gezondheidsprofiel wordt door de leerlingen goed beoordeeld: 85.6 procent van de leerlingen vindt dit duidelijk, 80.8 procent vindt het goed te begrijpen, 64.0 procent vindt het interessant, 58.3 procent vindt het herkenbaar en 51.6 procent vindt het leuk. Het is positief dat het merendeel van de leerlingen (bijna) alle persoonlijke boodschappen heeft doorgelezen. Enkele leerlingen hebben ook nog doorgelinkt naar de aanbevolen websites (tabel 13). Tabel 13. Verdeling leerlingen: wat doe je met de persoonlijke boodschappen en aanbevelingen? Heb je alle boodschappen in Percentage (%) Heb je doorgelinkt naar Percentage (%) je persoonlijk N = 196 websites met extra N = 196 gezondheidsprofiel gelezen? informatie? (Zeer) zeker 70.4 (Zeer) zeker 11.7 Neutraal 12.8 Neutraal 9.2 (Zeker) niet 11.7 (Zeker) niet 74.5 Niet ingevuld 5.1 Niet ingevuld 4.6 Meten en wegen Over het meten en wegen zijn de meningen van de leerlingen verdeeld: 57.3 procent vindt het zinvol, 54.3 procent vindt het interessant, 45.0 procent vindt het fijn en 42.8 procent vindt het meten en wegen leuk. 23

24 2. Na het face-to-face gesprek Uit de groepsgesprekken met de leerlingen bleek dat jongeren liever niet worden opgeroepen voor een consult bij de arts of verpleegkundige, maar achteraf worden de face-to-face gesprekken goed gewaardeerd door de leerlingen. Van de opgeroepen leerlingen hebben 77 leerlingen na het faceto-face gesprek een evaluatieformulier ingevuld over het gesprek. Ook hierbij hebben de leerlingen verschillende onderdelen beoordeeld op een schaal van 1 (zeer negatief) tot 5 (zeer positief). Het valt op dat slechts 43.1 procent van de leerlingen de keuze tussen een face-to-face gesprek en een chat gesprek nodig vindt. Wel vindt 64.4 procent van de leerlingen de keuze fijn, 79.6 procent vindt de keuze makkelijk. Er worden verschillende redenen genoemd waarom leerlingen voor een face-toface gesprek kiezen: ze vinden het beter, persoonlijker en gemakkelijker om te praten en zo een band op te bouwen, ze hebben meer vertrouwen om kwesties te bespreken en er is minder kans op misverstanden. De leerlingen zijn erg tevreden over de artsen en verpleegkundigen: 98.6 procent van de leerlingen vindt ze duidelijk, 95.6 procent vindt ze aangenaam, 94.4 procent vindt ze geïnteresseerd, 92.9 procent vindt ze betrouwbaar en 92.6 procent vindt ze deskundig. Het gesprek zelf wordt ook goed beoordeeld: 86.5 procent van de leerlingen vindt het betrouwbaar, 73.5 procent vindt het makkelijk en 70.0 procent vindt het gesprek fijn. De duur van het gesprek wordt door 96.4 procent van de leerlingen als goed beoordeeld. Van de opgeroepen leerlingen geeft 56.1 procent aan dat het gesprek vragen of (beginnende) problematiek heeft verholpen, 70.6 procent van de leerlingen geeft aan de tips of verwijzing te willen opvolgen en 67.2 procent van de leerlingen geeft aan een volgende keer weer voor een face-to-face gesprek te zullen kiezen. 24

25 3. Na het chat gesprek Van de leerlingen die een chat gesprek hebben gevoerd, is het merendeel positief over het chat consult. Zoals eerder genoemd hebben slechts vier van de 28 leerlingen die zijn uitgenodigd, zich aangemeld bij een chat gesprek. Hiervoor worden door de leerlingen verschillende redenen genoemd: leerlingen zijn de chat vergeten, de afspraak staat gepland onder etenstijd, het lukt niet om op de site te komen of de leerlingen verwachten de chat al in de week dat E-MOVO wordt afgenomen. Tijdens de pilot hebben twee leerlingen zich aangemeld bij de vrije chat. Vijf leerlingen (waarvan één vrije chat) hebben na afloop van de chat een evaluatieformulier ingevuld. De leerlingen waarderen de keuze tussen een chat gesprek en een face-to-face gesprek. Eén leerling geeft aan dit wel een moeilijke keuze te vinden. De redenen dat jongeren voor een chat gesprek kiezen zijn divers: meer anonimiteit, een nieuwe ervaring of een veiliger gevoel. Slechts één leerling kon gemakkelijk een plek vinden om te chatten op de afgesproken tijd. Alle leerlingen hebben uiteindelijk een plek met voldoende privacy gevonden. De artsen en verpleegkundigen komen goed op de jongeren over: ze zijn duidelijk, geïnteresseerd, betrouwbaar, aangenaam, deskundig en bekwaam. Eén leerling vond de verpleegkundige minder betrouwbaar en bekwaam. Vier leerlingen vinden een chat gesprek betrouwbaarder, makkelijker en fijner dan een face-to-face gesprek. Eén leerling geeft aan een face-to-face gesprek betrouwbaarder, makkelijker en fijner te vinden. Bij alle leerlingen heeft het chat gesprek hun problemen (deels) verholpen en de leerlingen willen de tips opvolgen. Alle leerlingen vinden de duur van het gesprek goed. Drie leerlingen geven aan dat ze ook uit zichzelf een chat gesprek willen aangaan bij vragen of problemen. Vrijwillig chat gesprek Een deel van de 15/16-jarige leerlingen staat open voor een vrijwillig en anoniem chat gesprek bij vragen of problemen. De leerlingen die voor een face-to-face gesprek zijn opgeroepen zijn gevraagd of zij vrijwillig een chat gesprek zouden aangaan met een arts of verpleegkundige als ze vragen of problemen hebben. Niet alle leerlingen hebben deze vraag beantwoord. In tabel 14 staan de percentages leerlingen weergegeven. Uit het groepsgesprek met de leerlingen van het Bindelmeer College is gebleken dat sommige leerlingen zeker gebruik willen maken van een anoniem chat gesprek met een verpleegkundige bij vragen of problemen. Tabel 14. Verdeling leerlingen: zou je vrijwillig een anoniem chat gesprek aangaan bij vragen en/of problemen? Zou je uit jezelf naar gaan voor een chat gesprek met een arts of verpleegkundige als je vragen of problemen hebt? (Zeer) zeker Neutraal (Zeker) niet Niet ingevuld Percentage (%) N =