Armoedebeleid Assen. RKC Assen. Drs. Eelco Westerhof Marije Nanninga MSc. 8 oktober CAB, Groningen

Transcriptie

1 Armoedebeleid Assen

2 Armoedebeleid Assen RKC Assen Drs. Eelco Westerhof Marije Nanninga MSc 8 oktober

3 Inhoud Armoedebeleid Assen 1 Inhoud 2 Inleiding 4 Leeswijzer 4 Hoofdstuk 1 6 Onderzoeksvraag, toetsingskader en methodologie Onderzoeksvraag Toetsingskader Methodologie 8 Hoofdstuk 2 9 Armoede in Assen Definitie van armoede en armoedebeleid Armoede in Assen 12 Hoofdstuk 3 16 Beleid en uitvoering Visie Gemeentelijke voorzieningen Beleidsuitvoering 20 Hoofdstuk 4 24 Bereik en financiën Bereik Financiën en uitvoeringskosten Effectiviteit 28 Hoofdstuk 5 29 Externe samenwerking Samenwerkingsverbanden gemeente en externe partners Samenwerking externe partijen onderling 33 Hoofdstuk 6 36 Samenvatting en conclusies Samenvatting Conclusies Beantwoording van de deelvragen 37 Bijlage 1 41 Methodologische verantwoording 41 2

4 3

5 Inleiding Gemeenten hebben in Nederland een verantwoordelijkheid als het gaat om het welzijn van hun inwoners. Het voorzien in een minimuminkomen is daarbij één van de taken. Hoewel gemeenten geen inkomensbeleid voeren, dit gebeurt op landelijk niveau, hebben zij wel allerlei mogelijkheden om inwoners met een minimuminkomen te ondersteunen. Een van de mogelijkheden die de gemeente hiervoor heeft is de bijzondere bijstand. Via de bijzondere bijstand kan de gemeente inwoners ondersteunen in noodzakelijke, uitzonderlijke en onvoorziene situaties. Dit kan wanneer het reguliere inkomen van de inwoner onvoldoende is om bepaalde uitgaven te doen. Uitgangspunt van de bijzondere bijstand is dat deze individueel moet worden toegekend. Veel gemeenten hebben voor toekenning van de bijzondere bijstand een zogenaamd drempelbedrag ingevoerd. Dit houdt in dat inwoners eerst zelf tot een bepaald maximum bedrag kosten moeten betalen alvorens zij in aanmerking komen voor bijzondere bijstand. Naast een financiële ondersteuning kan de gemeente meer doen binnen het armoedebeleid. Ondermeer door financiële ondersteuning voor cultuur en sport, maar ook door sociale hulp. Deze sociale hulp kan bestaan uit het ondersteunen bij het oplossen van problemen, maar ook uit het activeren van mensen of het stimuleren van participatie. De ISD Aa en Hunze, Assen en Tynaarlo benoemt in haar nota Meedoen Mogelijk Maken 2007 het volgende: Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies als inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, woon- en leefomgeving, waarin het toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is. Dit vooral in situaties waar nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede in deze brede betekenis is sociale uitsluiting. Armoede in smalle zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen. Het effect van het beleid moet zijn dat inwoners niet terecht komen in een situatie van sociale uitsluiting dan wel hierin niet blijven. De Rekenkamercommissie Assen (RKC) heeft een onderzoek laten uitvoeren naar het gemeentelijke armoedebeleid. Door dit onderzoek wil men meer (in)zicht krijgen op de wijze waarop het armoedebeleid van de gemeente Assen is georganiseerd en de effectiviteit en bereik van het gevoerde armoedebeleid. Een specifiek thema binnen het onderzoek is het functioneren van de samenwerking van alle betrokken partijen. Leeswijzer Dit rapport bestaat uit een aantal hoofdstukken waarin verschillende onderdelen van armoede en armoedebeleid worden behandeld. In het eerste hoofdstuk wordt de onderzoeksvraag weergegeven. Daarnaast bevat dit hoofdstuk een beschrijving van het toetsingskader voor het onderzoek en een beschrijving van de methode van onderzoek. 4

6 Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving van armoede en armoedeproblematiek. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het landelijke beeld en de situatie in Assen. Tevens wordt een beeld gegeven van de omvang van armoede in de gemeente. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de visie van gemeente en ISD op het onderwerp. De vertaling naar beleid en de uitvoering Hoofdstuk 4 richt zich op het gebruik, de financiën en de effectiviteit van het het beleid In hoofdstuk 5 wordt de samenwerking met externe partijen onder de loep genomen. Tot slot volgt in hoofdstuk 6 de conclusie die op basis van het onderzoek getrokken kan worden. Ook zullen hier de deelvragen van het onderzoek beantwoordt worden. Voor het onderzoek zijn interviews gehouden met inwoners van Assen die met armoede te maken hebben. Door het hele rapport heen zijn ter illustratie delen van deze interviews in kaders opgenomen. Om inzicht te geven in de persoonlijke omstandigheden van de inwoners, wordt hieronder een korte beschrijving weergegeven. Bij de betreffende kaders wordt aangegeven om welke case het gaat. Case 1 Alleenstaande vader met thuiswonende kinderen. Heeft WW met aanvulling tot bijstandsniveau. Er is sprake van een schuldenproblematiek. Case 2 Alleenstaande vader. Heeft sinds 25 jaar een bijstandsuitkering. Geschiedenis met schuldsanering Case 3 Alleenstaande moeder met thuiswonende kinderen waarvan 1 meerderjarig. Heeft een erfenis ontvangen en dient daar nu eerst op in te teren. Case 4 Alleenstaande moeder. Heeft een parttime baan en een aanvullende bijstandsuitkering. Case 5 Samenwonend stel met 1 thuiswonend kind. Man werkt maar heeft een inkomen net boven het minimumloon. Vrouw blijft thuis om voor het kind te zorgen. Case 6 Alleenstaande man met een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Heeft schulden maar probeert dit zelf op te lossen. 5

7 Hoofdstuk 1 Onderzoeksvraag, toetsingskader en methodologie In dit hoofdstuk wordt een uitwerking van de onderzoeksvraag van de Rekenkamercommissie van de gemeente Assen weergeven. Vervolgens wordt het toetsingskader geschetst en volgt een toelichting op de onderzoeksopzet. 1.1 Onderzoeksvraag De Rekenkamercommissie Assen heeft voor dit onderzoek de volgende doelstelling geformuleerd: In welke mate wordt de doelgroep bereikt en functioneert de samenwerking in de keten. Deze centrale doelstelling is door de RKC uitgewerkt in een aantal deelvragen: 1. Welke doelgroep(en) zijn op basis van de nota Meedoen Mogelijk Maken te onderscheiden? 2. Welke organisaties en instellingen zijn de (belangrijkste) (keten)partners uitgaand van de nota Meedoen Mogelijk Maken en welke raken en rollen vervullen zij? 3. Welke afspraken heeft de gemeente gemaakt met organisaties en instellingen over de uitvoering van haar armoedebeleid. 4. Hoe waarderen de ketenpartners de samenwerking, eventuele afspraken en verdeling van taken en rollen? 5. In welke mate bereikt de gemeente Assen de doelstellingen van Meedoen Mogelijk Maken? 6. In welke mate bereikt de gemeente Assen de doelgroep(en) van Meedoen Mogelijk Maken? 7. Wat zijn succes- en faalfactoren rondom Meedoen Mogelijk Maken en van de samenwerking/ Het onderzoek heeft betrekking op de periode 2 juni 2007 tot eind Toetsingskader Armoedebeleid is lokaal sociaal beleid waaraan weinig landelijke wet- en regelgeving ten grondslag ligt. Voor de toetsing van het beleid zijn vooraf dan ook weinig harde criteria op te stellen. De toetsing op landelijke wet- en regelgeving beperkt zich daarom tot: Wetgeving bijzondere bijstand Aanwezigheid Drempelbedragen Richtlijnen aanvraag 6

8 Wetgeving langdurigheidstoeslag Aanwezigheid Richtlijnen Aanpassing nav wijziging arbeidsinkomsten in korte periode Wetgeving categoriaal beleid Ouderen, chronisch zieken en gehandicapten Om het beleid te kunnen beoordelen is een beoordelingskader opgesteld. Dit beoordelingskader is gebaseerd op de methode van realistic evaluation. Uitgangspunt van deze methode is dat er, naast de harde criteria waaraan het beleid moet voldoen, ook gekeken wordt of het gevoerde beleid voldoet aan impliciete en expliciete noties over de gehanteerde beleidsdoelstellingen en de uitvoeringspraktijk. Binnen het toetsingskader maken we onderscheid tussen de beoordeling van het beleid en de beoordeling van de samenwerking. Voor de beleidsbeoordeling kijken we naar de volgende aspecten: Benutting van de mogelijkheden die de gemeente heeft voor minimabeleid Hanteert de gemeente bijvoorbeeld kwijtschelding, is er een participatieregeling, hoe breed is het scala van instrumenten in het kader van de bijzondere bijstand en is er sprake van een drempelbedrag voor toekenning? Consistentie beleid Aan de hand van interviews kijken we of er een duidelijke lijn te herkennen is in visie (bestuurlijk), beleid (management en beleidsmedewerkers) en uitvoering (klantmanagers, coaches, etc.), of er eenduidigheid is in de beschrijving van het beleid (zoals naar voren komt in de beleidsnota) en de uitvoering ervan en of de interpretatie en uitvoering van het beleid bij de gemeente en de ISD overeenkomen. Doelen We beoordelen de meetbaarheid en de wijze waarop de doelen zijn geformuleerd aan de hand van SMART en we zullen kijken in hoeverre de doelen behaald zijn. Effectiviteit en efficiëntie Aan de hand van de interviews en de documentstudie kijken we uiteindelijk of het gevoerde beleid effectief en efficiënt is geweest. Voor de beoordeling van de samenwerking kijken we naar de volgende punten: Expliciete afspraken Welke afspraken tussen de gemeente en haar samenwerkingspartners komen naar voren uit de documentstudie en zijn dus expliciet, op papier benoemd? Impliciete afspraken Aan de hand van de interviews en de webenquête zullen we kijken welke afspraken tussen de gemeente en haar samenwerkingspartners wel bestaan, maar niet op papier staan. Nut en noodzaak van de afspraken Wat hebben de gemaakte afspraken beide partijen opgeleverd? Heeft het bijvoorbeeld geleid tot meer aanmeldingen bij de gemeente? En worden de afspraken door beide partijen goed nageleefd? 7

9 De te beoordelen aspecten zijn niet allemaal van te voren bekend en zullen tijdens het onderzoek vorm krijgen. Als in het beleid en de uitvoering daarvan wordt afgeweken van gestelde uitgangspunten, visie of doelen, zal dit in de rapportage en de conclusies vermeld worden. Dit geldt zowel voor de gemeente als de extern betrokkenen. Het onderzoek heeft betrekking op de periode 2 juni 2007 tot 31 december Daar waar na deze periode wijzigingen in het beleid hebben plaatsgevonden, wordt dit benoemd. 1.3 Methodologie Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van verschillende onderzoeksmethoden. Het gaat hierbij om: o o o o o Document- en literatuurstudie waarbij zowel bronnen van de gemeente als andere bronnen gebruikt zijn; Interviews met sleutelfiguren binnen de gemeente; Webenquête onder alle externe partijen die betrokken zijn bij armoede en armoedebeleid in de gemeente Assen; Interviews met externe partijen. Op basis van de documentstudie zijn een aantal externe partijen geselecteerd voor een interview; Casestudies. In de bijlage is een lijst van gebruikte documenten en geïnterviewde personen opgenomen. Tevens wordt hier nader toegelicht hoe de cases geselecteerd zijn. 8

10 Hoofdstuk 2 Armoede in Assen 2.1 Definitie van armoede en armoedebeleid Armoede is een breed begrip. Veel mensen denken bij armoede aan derdewereldlanden waar mensen sterven van de honger. Toch wordt er ook in Nederland over armoede gesproken. De vraag hierbij is: wat is armoede en waar kom je het tegen? Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) brengen sinds 1997 jaarlijks de armoedemonitor uit. In deze monitor worden twee armoedegrenzen gebruikt: De lage-inkomensgrens: huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum 1. De beleidsmatige grens: huishoudens met een inkomen tot 105% van het sociaal minimum. Het gaat hierbij om een vrij technische benadering van armoede, waarbij alleen gekeken wordt naar de inkomsten van personen en huishoudens. In de publicatie gemeentelijk armoedebeleid 2 wordt een bredere definitie gehanteerd: Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies als inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, woon- en leefomgeving, waarin het toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is. Dit vooral in situaties waar nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede in deze brede betekenis is sociale uitsluiting. Armoede in smalle zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen. Bij deze definitie neemt men naast het inkomen dus meer indicatoren mee. De Denktank Armoedebestrijding 3 geeft aan dat armoede niet gerelateerd kan worden aan een grens waarbij men bij een bepaald inkomen met een aantal euro s meer niet arm meer is. Zij geeft aan dat armoede gezien moet worden als een participatieprobleem. Hierbij ligt de nadruk er op dat iedereen mee moet kunnen doen ongeacht de financiële situatie. Op basis hiervan heeft de Denktank een aantal vormen van armoede beschreven: 1. De harde kern. Enkele duizenden gezinnen leven al een langere periode, vaak meerdere generaties, in armoede. Vaak doet zich hier een combinatie van factoren voor: lage opleiding, slechte gezondheid (geestelijk en lichamelijk) en een continue schuldenproblematiek. 2. Langdurige uitkeringsafhankelijkheid. Deze groep bevat vooral eenoudergezinnen met een WWB-uitkering en gezinnen die al langere tijd van een minimale WAO-uitkering moeten rondkomen. In beide groepen zijn allochtone gezinnen sterk vertegenwoordigd. Als deze situatie langer dan drie jaar duurt, wordt de binding met de maatschappij in tal van opzichten problematisch. Er is sprake van een aantal factoren dat elkaar versterkt, 1 Het sociaal minimum is het bestaansminimum zoals wettelijk vastgelegd. 2 SGBO /StimulanSZ (2005) Gemeentelijk armoedebeleid, Den Haag 3 Denktank armoedebestrijding (2004) Doen en meedoen, Utrecht 9

11 er ontstaat een negatieve spiraal: geen arbeidsparticipatie en weinig geld om op een andere manier mee te doen. 3. Werkende armen. Meer dan de helft van de alleenstaande ouders heeft wel betaald werk, maar dit is vaak niet van voldoende omvang of niveau om meer te verdienen dan een uitkering. Tot deze groep behoren ook grote groepen agrarische gezinnen en kleine middenstanders: zelfs als hun inkomen feitelijk onder de armoedegrens ligt, doen zij vaak geen beroep op voorliggende voorzieningen vanwege het taboe op armoede. 4. De nieuwe armen. Een groeiende groep gezinnen krijgt te maken met een plotseling sterk veranderende financiële situatie, bijvoorbeeld door werkloosheid, faillissement of echtscheiding. Deze gezinnen hebben vaak problemen om het uitgavenpatroon aan te passen aan de nieuwe situatie. Daardoor kunnen schulden en structurele armoede ontstaan. 5. Frictie armen. Frictiearmoede doet zich voor als er sprake is van tijdelijke armoede. Veelal kunnen gezinnen hier wel mee omgaan, als het tenminste niet te lang duurt en ze voldoende reserves hebben. 6. Psychologische armoede. Deze groep is volgens de landelijke normen niet arm, maar voelt zich wel arm. Deze gezinnen vergelijken het eigen consumptiepatroon met datgene wat in de media in toenemende mate als normale of zelfs onmisbare consumptie wordt gezien, bijvoorbeeld merkkleding, hebbedingen en vakanties. Het gevoel minder te besteden te hebben kan aanzetten tot riskant financieel gedrag zoals te veel lenen, wat weer kan leiden tot feitelijke armoede. Ik wil heel graag werken, maar nu ik heb het idee dat ik met 43 jaar al te oud ben voor werkgevers. En hoewel ik er qua inkomsten op achteruit kan gaan wil ik toch het liefst helemaal uit de bijstand, armoedeval of niet Case 5 In de benadering van de Denktank armoedebestrijding wordt armoede gezien als reden om niet mee te doen of mee te kunnen doen. Hieraan liggen volgens de Denktank financiële belemmeringen ten grondslag, maar ook opleidingsniveau en het ontbreken van goede voorbeelden in de nabije omgeving. Het is volgens de Denktank belangrijk dat er een gedragsverandering gerealiseerd wordt die voorkomt dat generatie op generatie in armoede leeft. Armoedebeleid moet volgens de Denktank dan ook uit meerdere pijlers bestaan: Een goede en laagdrempelige toegang tot middelen; Een goede informatievoorziening en voorlichting vanuit het werkveld; Meedoen mogelijk maken door afspraken over participatieondersteuning voor de doelgroep; Een goede signalering en daar waar nodig een effectieve hulpverlening om de oorzaken van armoede aan te pakken; Beleid dient op elkaar afgestemd te zijn en gemonitord te worden op effecten. Hierbij komt het er op neer dat armoede veroorzaakt wordt door belemmeringen en dat de oplossing voor armoede gelegen is in het wegnemen van deze belemmeringen, als dit mogelijk is. 10

12 Uit het voorgaande blijkt dat er geen eenduidige definitie is voor armoede. Wel omvatten alle benaderingen een centraal thema: armoede in Nederland heeft een financiële grondslag die andere belemmeringen tot gevolg kan hebben. Een man geeft aan dat het soms een dagtaak is om rond te komen met weinig inkomen. Ik moet de hele dag alles bij elkaar sprokkelen om genoeg over te houden om mijn schulden af te betalen, maar ik doe het wel zelf Een vrouw geeft aan dat het ook wel een goed gevoel kan geven als ze het eind van de maand weer gehaald heeft. het is ook een soort van sport om rond te komen met weinig. Als het dan lukt ben ik best trots Het is eigenlijk een schande dat wanneer je werkt je nog te weinig geld kunt hebben om rond te kunnen komen Case 4. 5 en 6 Armoedebeleid Landelijk zien we dat gemeenten naast de landelijke regelingen in het kader van armoedebeleid, als huurtoeslag en zorgtoeslag, een vrij standaard pallet aan armoedevoorzieningen hanteren. Het gaat dan om: Bijzondere bijstand (wettelijk verplicht); Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen; Collectieve ziektekostenverzekeringen; Categoriale regeling chronisch zieken en gehandicapten en ouderen; Participatiefondsen, bijvoorbeeld bijdrage in kosten voor sport of cultuur; Budgetcursussen; Schuldhulpverlening (wettelijk verplicht open te stellen voor de gehele bevolking). Deze gemeentelijke voorzieningen zijn vrijwel allemaal inkomensondersteunend. Hierbij is het belangrijk op te merken dat het inkomensbeleid landelijk geregeld wordt en dat het gemeentelijke armoedebeleid slechts een heel beperkt gedeelte van het jaarinkomen van de doelgroep bepaald. Volgens onderzoek komt dit neer op zo n 3 tot 5%. Vanuit de verschillende studies en adviezen die verschenen zijn kan armoedebeleid ingedeeld worden in drie categorieën die naast elkaar kunnen bestaan: 1. Curatief armoedebeleid: het beleid en de instrumenten zijn er op gericht om een bestaande armoedesituatie te verzachten of herstellen. Dit beleid bestaat uit financiële tegemoetkomingen voor de doelgroep. 2. Preventief armoedebeleid: het beleid en de instrumenten zijn er op gericht om een situatie van armoede te voorkomen. Deze vorm van beleid bestaat uit voorlichting, cursussen en een goede signaleringsfunctie onder risicogroepen. 3. Activerend armoedebeleid: het beleid en de instrumenten zijn er op gericht om participatieproblemen en sociaal isolement te voorkomen of te herstellen. Deze vorm van beleid bestaat uit verschillende vormen van participatiebevordering en het 11

13 wegnemen van belemmeringen hiervoor. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan re-integratie, verslavingszorg of psychische begeleiding. Armoede door schuldenproblematiek Naast armoede die voortkomt uit een laag inkomen, bestaat er ook armoede die veroorzaakt wordt door een tekort aan besteedbare middelen. Hierbij gaat het ondermeer om huishoudens die een inkomen hebben dat ver boven de armoedegrens ligt, maar die door schuldenproblematiek weinig overhouden om te besteden of om personen met een tophypotheek, die weliswaar voldoende inkomen hebben, maar door hoge lasten weinig bestedingsruimte overhouden. In alle definities van armoede vallen deze groepen buiten boord, hoewel zij in het dagelijks bestaan even grote problemen kunnen hebben. 2.2 Armoede in Assen Definitie armoede De nota Meedoen Mogelijk Maken uit 2007, waarin het gezamenlijke armoedebeleid van de gemeenten Aa en Hunze, Assen en Tynaarlo is uitgewerkt, omschrijft het begrip armoede als volgt: Armoede is een complex verschijnsel waarin het toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is, vooral in situaties waarin niet of nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Er is daarbij samenhang vanuit een integrale visie op inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving. Armoede in deze brede betekenis is sociale uitsluiting. De nadruk ligt binnen het beleid dus sterk op een brede definitie van armoede, namelijk sociale uitsluiting. Uit de interviews met de gemeente en de ISD blijkt dat men het erover eens is dat armoede zowel een financieel als een sociaal aspect omvat en dat het gaat om het hebben van te weinig financiële middelen en het niet kunnen participeren in de samenleving. De meeste externe organisaties hanteren net als de gemeente en de ISD een brede definitie van armoede. Niet alleen een gebrek aan financiële middelen ziet men als armoede, maar ook het niet volwaardig mee kunnen doen in de maatschappij. Wel geven vrijwel alle partners hierbij aan dat het niet mee kunnen doen een gevolg is van een gebrek aan financiële middelen. Het niet mee kunnen doen betrekt men vaak op de kinderen (een schoolreisje of het lidmaatschap van een sportvereniging niet kunnen betalen), een doelgroep die ook de gemeente erg belangrijk vindt en waar zij zich in haar beleid op richt. De voedselbank, Robin Wood en GKB hanteren een enge definitie en hebben het vooral over een gebrek aan financiële middelen. Aard en omvang van armoede volgens geïnterviewden Of armoede veel voorkomt in Assen wordt uit de interviews niet echt duidelijk. De gemeente vindt dat elke persoon die niet mee kan doen er één te veel is. 12

14 De wethouder geeft aan dat Assen geen echte achterstandswijken kent waar armoede zich concentreert. Uit de webenquête en de interviews met externe partners blijkt dat armoede vooral voorkomt in de oudere wijken van Assen en dan voornamelijk in Assen-Oost, maar ook in Peelo, Baggelhuizen en De Lariks. De externe partners noemen een heel scala aan doelgroepen die in Assen getroffen worden door armoede. Het gaat volgens hen vooral om uitkeringsgerechtigden, mensen met een laag inkomen, allochtonen, alleenstaanden of alleenstaande ouders, ouderen (met alleen of een onvolledige AOW), jongeren en mensen met een psychiatrische stoornis. Er lijkt dus niet duidelijk één groep aan te wijzen die in Assen te maken heeft armoede. Dit is ook wat uit het interview met de klantmanagers naar voren komt. Armoede treft volgens hen zowel jongeren als ouderen, zowel gezinnen als alleenstaanden, zowel autochtonen als allochtonen, etc. Kortom, een hele diverse groep. De externe partners noemen verschillende oorzaken van armoede. Het vaakst noemt men onverwachte ontwikkelingen als werkloosheid en een scheiding. Maar ook taalproblemen, een laag opleidingsniveau, geen perspectief hebben op de arbeidsmarkt en niet met geld om kunnen gaan worden meer dan één keer genoemd. Daarnaast worden gezondheidsaspecten als ziekte, een handicap, psychische of lichamelijke beperkingen en alcohol- en drugsproblematiek genoemd. Opvallend is dat twee externe partners sociaal isolement zien als oorzaak van armoede, aangezien het ook vaak wordt gezien als een gevolg van het hebben van onvoldoende financiële middelen. De klantmanagers van de ISD benadrukken nog dat armoede vaak een erfelijk karakter heeft. Een man geeft aan dat hij regelmatig kijkt of het slot van de container bij de C1000 er af is. Er wordt soms zoveel weggegooid dat ik nog wel kan gebruiken. Als bijvoorbeeld 1 ei kapot is kan ik de rest van het doosje nog wel gebruiken. Met kerst heb ik voor heel veel geld uit de container kunnen halen en hebben we heerlijk gegeten. Ik schaam me er niet voor. De C1000 wil niet meewerken met de voedselbank dat kost te veel tijd, en nu gooien ze alles weg. Ze hebben zelf een slot op de container omdat ze liever niet hebben dat je het er uithaalt. Case 1 Aard en omvang armoede: de cijfers Er zijn geen gegevens beschikbaar over de omvang van de doelgroep voor het huidige armoedebeleid van de gemeente Assen. Om toch enigszins zicht te krijgen op deze omvang is een schatting gemaakt aan de hand van cijfers van het CBS. De laatst beschikbare inkomenscijfers zijn uit In 2006 hadden circa 2711 huishoudens in Assen een inkomen onder de 123% van de bijstandsnorm. Deze huishoudens komen dus in principe in aanmerking voor het armoedebeleid. De overgrote meerderheid van deze groep (90% )heeft een inkomen rond de bijstandsnorm of daaronder. 13

15 Tabel. Omvang doelgroep voor armoedebeleid, 2006 Aantal huishoudens 2006 % van alle huishoudens 2006 Tot 105% % Tot 123% % Bron: CBS Uit rapportages op landelijk niveau blijkt dat het percentage huishoudens onder de armoedegrens in Nederland de afgelopen jaren is afgenomen, van 9,3% in 2006 naar 8.0% in Als we deze zelfde ontwikkeling door rekenen voor de gemeente Assen dan komen we tot de onderstaande omvang van de doelgroep. Tabel. Schatting omvang van de doelgroep voor het armoedebeleid, 2008 Aantal huishoudens 2008 % van alle huishoudens 2008 Tot 105% ,7% Tot 123% ,7% Bron: Berekening CAB op basis van CBS Risicogroepen In veel onderzoeken en rapporten worden risicogroepen voor armoedeproblematiek genoemd. Er wordt daarbij vooral gewezen op huishoudens met een uitkering, ouderen met alleen een AOW-uitkering, personen met een WSW-dienstverband en de zogenaamde ZZP ers (zelfstandigen zonder personeel). Onder deze laatste groep vallen ook agrariërs. Daarnaast worden alleenstaande ouders vaak gezien als risicogroep. In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de omvang van de groepen. Hierbij is het belangrijk om te merken dat het gaat om risicogroepen en dat niet iedereen in deze groepen ook daadwerkelijk te maken heeft met armoede. Tabel. Inwoneraantal en omvang van de risicogroepen in de gemeente Assen, 31 december 2007, 2008 en 2009 Risicogroep Aantal inwoners Aantal 65-plussers* Arbeidsongeschikten Personen met WW-uitkering Prognose doorstroom WW naar nb WWB Bijstandsgerechtigden tot 65 jaar** Bijstandsgerechtigden van 65 jaar en ouder Aantal WSW-ers*** nb Aantal bedrijven met 1 personeelslid (ZZP) * Er zijn geen cijfers beschikbaar van inwoners met alleen AOW, ** Inclusief IOAW en IOAZ, *** Aantal inwoners met WSW-dienstbetrekking of plaats op de wachtlijst per 31 december 2008 en 30 juni Bron: CBS, UWV Werkbedrijf, Ministerie van SZW 14

16 Doordat ik een erfenis heb gekregen valt alle ondersteuning weg. Ze willen wel helpen, maar mogen dat niet. Ik moet eerst mijn erfenis opeten, iets wegzetten voor mijn kinderen of voor mijn oude dag is er dus niet bij Case 3 Mijn vrouw wilde scheiden, daarna verloor ik mijn baan omdat ik zolang in de ziektewet zat dat het zo niet langer kon. En dan waren er ook nog schulden Case 1 15

17 Hoofdstuk 3 Beleid en uitvoering 3.1 Visie Het effect van het armoedebeleid moet volgens de nota Meedoen Mogelijk Maken zijn dat inwoners van de drie gemeenten niet terecht komen in een situatie van sociale uitsluiting dan wel hierin niet blijven. Sociale uitsluiting beoogt men tegen te gaan door: het zoveel mogelijk voorkomen van overerving van armoede door educatie, emancipatie en participatie; het bieden van perspectief door inkomensverbetering door re-integratie in het arbeidsproces; benutting van voorliggende inkomensondersteunende voorzieningen en het terugdringen van niet-gebruik; maatschappelijke participatie (voor de groep die niet meer kan re-integreren via arbeid maar wel via activering en andere vormen van participatie); budgetbegeleiding, budgetbeheer en schuldhulpverlening. Bovenstaande moet zoveel mogelijk plaatsvinden vanuit een integrale aanpak, wat inhoudt dat meerdere beleidsterreinen bij het onderwerp betrokken zijn en instrumenten inzetten gericht op meedoen in de maatschappij. Het gaat om beleidsterreinen als onderwijs, economie, maatschappelijk werk en minimabeleid. Leidend bij deze aanpak is een overkoepelende visie, waarbij twee sporen centraal staan, namelijk meedoen en vangnet. Het komt er op neer dat het beleid een combinatie is van financiële ondersteuning en het activeren van minima met behulp van meedoenpremies. Spoor 1, Meedoen Het eerste spoor, de meedoenkant, richt zich op participatie en deelname aan de maatschappij en daarmee het voorkomen van sociale uitsluiting. Dit vindt plaats door middel van het toekennen van meedoenpremies aan drie doelgroepen, namelijk kinderen, 65- plussers en chronisch zieken en gehandicapten Daarnaast worden WWB-cliënten als informele doelgroep benoemd. De meedoenpremies zijn in de plaats gekomen van de reductieregeling, een soort persoonsgebondenbudget dat ingezet kon worden voor bijvoorbeeld contributies en lidmaatschappen. Het gebruik van deze regeling was laag, vandaar dat men is overgegaan op meedoenpremies. De meedoenkant is volgens de nota breder dan alleen armoedebeleid: het gaat over re-integratie, sociale activering en vrijwilligerswerk; onderwijs en jeugdbeleid; beleid ter voorkoming van voortijdige schooluitval; volwasseneneducatie; economie en werk en inkomen; inburgering; huisvestingsbeleid; schuldhulpverlening, WMO en kinderopvang. Onder spoor 1 valt ook het zogenaamde Meedoenpact, waarin de gemeente en maatschappelijke organisaties zogenaamde deals hebben gesloten. Binnen deze deals werken zij samen om meedoen te bevorderen 4. 4 Het Meedoenpact staat uitgebreid beschreven in hoofdstuk 5. 16

18 Spoor 2, Vangnet Het tweede spoor, het vangnet, bestaat uit financiële instrumenten gericht op het direct ondersteunen van minima waarbij financiële armoede optreedt en is vooral gericht op maatwerk via de bijzondere bijstand. Uit de gesprekken binnen de gemeente komt naar voren dat de beste manier om je aan armoede te ontrekken het krijgen van een betaalde baan is. Dit is echter niet voor iedereen haalbaar vandaar dat men ondersteunende middelen biedt. Wel wordt aangegeven dat de groep waarvoor werk niet haalbaar is op een andere manier zou moeten participeren, bijvoorbeeld via vrijwilligerswerk. Het instrumentarium dat wordt ingezet in het kader van het armoedebeleid zou er vooral voor moeten zorgen dat mensen niet sociaal uitgesloten worden. Het instrumentarium zelf is met name inkomensondersteunend gericht. De activering of participatie wordt met behulp van de WWB en WMO uitgevoerd. Het beleid is gericht op drie doelgroepen. In de eerste plaats gaat het hier om kinderen in een gezin met een laag inkomen. Uit de gesprekken komt naar voren dat deze doelgroep niet het slachtoffer mag worden van de situatie van hun ouders. Door speciale instrumenten voor deze doelgroep probeert men de situatie voor een deel op te heffen en kansen voor hen te creëren. Het voorkomen van zogenaamde overerving van armoede speelt hierbij ook een rol. Naast kinderen zijn ook ouderen, chronisch zieken en gehandicapten een speciale doelgroep in het beleid. Zij kunnen niet door werk uit armoede komen en daarom moet er een andere manier gezocht worden om vereenzaming of uitsluiting te voorkomen. Vanuit het WMO-loket dient deze groep geholpen te worden om daadwerkelijk gebruik te maken van alle mogelijkheden die zij heeft. Tot slot worden uitkeringsgerechtigden als doelgroep gezien. Hierbij gaat het om het bevorderen van participatie, liefst in de vorm van werk. 3.2 Gemeentelijke voorzieningen De visie van de gemeente is in de nota Meedoen Mogelijk Maken uitgewerkt in een aantal voorzieningen voor inwoners van de gemeente Assen. Hierbij gaat het deels om landelijke regelingen, aangevuld met een aantal specifiek gemeentelijke regelingen. Hieronder wordt een overzicht van de voorzieningen gegeven. Bijzondere bijstand Voor inkomens tot 120% van de bijstandsnorm is het mogelijk om bijstand te krijgen bij kosten die noodzakelijk zijn en ontstaan van uit een bijzondere oorzaak. Het gaat hier bijvoorbeeld om kosten voor thuiszorg of reiskosten. De kosten mogen niet uit een andere uitkering of regeling kunnen worden vergoed. Een aanvraag voor bijzondere bijstand gaat op individuele basis. Langdurigheidtoeslag. Inwoners met een bijstandsuitkering die tenminste 5 jaar een bijstandsuitkering hebben en op korte termijn geen perspectief hebben op arbeid, kunnen een jaarlijkse aanvulling op hun 17

19 uitkering krijgen. In de evaluatie van het meedoenbeleid uit 2009 wordt de regeling voor langdurigheidstoeslag met terugwerkende kracht aangepast. De referte-eisen worden versoepelt: de inkomensgrens gaat van 100% naar 120% van de bijstandsnorm en de periode van 5 jaar wordt teruggebracht naar 3 jaar. Verder wordt de regel dat er geen reëel perspectief op arbeid mag zijn geschrapt. Hiermee wordt de doelgroep voor de langdurigheidstoeslag vergroot. Collectieve ziektekostenverzekering Voor inwoners van de gemeente met bijstandsuitkering is het mogelijk om een collectieve aanvullende ziektekostenverzekering af te sluiten. Hierbij krijgt met korting op de premie. In de evaluatie van het meedoenbeleid uit 2009 wordt de inkomensgrens verhoogd naar 120% van de bijstandsnorm Kwijtschelding Inwoners van de gemeente Assen met een inkomen ter hoogte van bijstandsnorm kunnen kwijtschelding aanvragen voor de gemeentelijke heffing (afvalstoffenheffing en rioolrecht). Bijstandsgerechtigden krijgen automatisch kwijtschelding, anderen dienen deze zelf aan te vragen. Via een aparte aanvraag kan de doelgroep ook kwijtschelding krijgen voor de waterschapsheffingen. Reductieregeling Deze voorloper van de meedoenpremies bood inwoners van de gemeente met een inkomen tot 110% van de bijstandsnorm een bijdrage in de kosten voor bijvoorbeeld contributies en lidmaatschappen. De regeling is per 2008 vervangen door de meedoenpremies. Meedoenpremie voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten Ouderen, chronisch zieken en gehandicapten met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm kunnen een extra meedoenpremie krijgen. De premie is bedoeld voor meedoen bij bijvoorbeeld een vereniging, sportclub of vrijwilligerswerk. De premie is gelijk aan de langdurigheidstoeslag. Meedoenpremie schoolgaande kinderen. Huishoudens met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm en kinderen onder de 18 jaar in het basisonderwijs of eerste klas voortgezet onderwijs kunnen een meedoenpremie krijgen. Deze meedoenpremie is bedoeld om kinderen de mogelijkheid te geven deel te nemen aan activiteiten of sport. De premie bedraagt jaarlijks 210 per schooljaar en éénmalig 520 in het eerste jaar van het voortgezet onderwijs. Voor klanten van de ISD wordt een automatische koppeling aangemaakt met de leerplichtadministratie. Andere huishoudens dienen de voorzieningen zelf aan te vragen PC-project en internetkosten Huishoudens met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm en kinderen die starten met het voortgezet onderwijs kunnen een computer met printer krijgen. Tevens wordt jaarlijks een bedrag van voor internetkosten vergoed. De regeling is elke vier jaar opnieuw aan te vragen. Voor klanten van de ISD wordt een automatische koppeling aangemaakt met de basisadministratie. Andere huishoudens dienen de voorzieningen zelf aan te vragen 18

20 Jeugdvakantieweken Huishoudens met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm en kinderen tussen de 8 en 16 jaar kunnen deelnemen aan georganiseerde vakantieweken of pretparken en festivals. Per kind kan een maximale vergoeding van 300 verkregen worden. De aanvraag dient individueel gedaan te worden. De aanvraag wordt alleen toegekend als er ook een meedoenpremie is verstrekt. Een man geeft aan dat hij het goed vindt dat er mogelijkheden voor vakanties zijn. Hij gaat echter niet mee. Dan zit ik als alleenstaande vader opgescheept met alleen maar alleenstaande moeders en de kinderen. Dan kunnen ze me beter een weekje Centerparcs geven zodat ik zelf kan gaan Case 2 Witgoedregeling Inwoners van de gemeente Assen met een inkomen tussen de 100 en 120% van de bijstandsnorm kunnen een vergoeding krijgen voor de vervanging van aanschaf van een koelkast, wasmachine, fornuis of stofzuiger. Er kan jaarlijks één apparaat vergoedt worden, waarbij dit apparaat minimaal vijf jaar oud moet zijn en niet meer te repareren. Er zijn maximale bedragen voor vergoeding van apparaten. De witgoedregeling vindt plaats op declaratiebasis. Tijdens de hittegolf deze zomer ging mijn koelkast kapot. Omdat mijn wasmachine ook al kapot was gegaan dit jaar moest ik er zelf een kopen. Via marktplaats heb ik uiteindelijk maar een te kleine koelkast gekocht voor 90. Meer geld was er niet op dat moment en ik moest toch iets Case 1 Naast de premies voor alle inwoners van de gemeente Assen met een laag inkomen zijn er in het kader van re-integratie van bijstandgerechtigden meedoenpremies ingesteld. Deze premies dienen te zorgen voor een actievere deelname van bijstandgerechtigden aan trajecten en ter stimulering van door of uitstroom. Omdat deze premies in feite tot het WWBbeleid horen worden ze in dit rapport buiten beschouwing gelaten. Daarnaast wordt het voornemen uitgesproken om binnen het meedoenbeleid over te gaan tot het verstrekken van voorzieningen of diensten in natura. Uit de gevoerde gesprekken komt dit ook naar voren. Het is de bedoeling is om de regelingen in de toekomst zoveel mogelijk in natura uit te betalen, bijvoorbeeld door de contributie voor de voetbalvereniging rechtstreeks aan de vereniging over te maken en, wat betreft de witgoedregeling, een wasmachine te geven in plaats van geld voor een wasmachine. Op dit moment is het, met name wat betreft de meedoenpremies, voor de gemeente en de ISD niet duidelijk of het geld dat mensen ontvangen ook daadwerkelijk daaraan wordt besteed waar het voor bedoeld is. De regelingen zijn daarmee fraudegevoelig en de effecten zijn moeilijk meetbaar. 19

21 Hoewel in de nota Meedoen Mogelijk Maken en de evaluatie van het meedoenbeleid een uitgebreide beschrijving van het instrumentarium staat blijven de doelen onduidelijk. Er wordt voornamelijk gesproken over een actievere deelname of participatie. Maar dit is nergens gekwantificeerd. Uit interviews binnen de gemeente en de ISD blijkt dat het beleid geslaagd is als meer mensen gebruik maken van de voorzieningen en meer mensen participeren, door vrijwilligerswerk en uiteindelijk door betaald werk te verrichten. Daarnaast wordt het overbodig zijn van een voedselbank vaak genoemd als doel; overigens staat dit los van het gemeentelijke beleid. Over het algemeen zijn de externe partners tevreden over het beleid van de gemeente en de geboden voorzieningen. Hoewel verschillende partijen verbeterpunten zien ontstaat hier geen samenhangend beeld. 3.3 Beleidsuitvoering Het armoedebeleid van de gemeente Assen is tot stand gekomen als een co-productie. De ISD overlegt periodiek (PO) met elke wethouder van haar drie gemeenten, waarin ook wensen voor nieuw beleid worden besproken. Daarnaast is er periodiek een beleidscoördinatie overleg (BCO) waarin beleidsmedewerkers van de drie gemeenten en de ISD overleg voeren. Het ontwikkelen van beleid vindt plaats via het BCO. Op basis van wensen van portefeuillehouders, ontwikkelingen in het land of nieuwe wet- en regelgeving wordt met elkaar een gewenste richting bepaald. De ISD medewerkers komen met een beleidsnotitie die weer besproken wordt in het BCO en tijdens de PO s met de wethouders. Uiteindelijk ontstaat op deze manier een gedragen beleidsnotitie die aan wordt geboden aan de drie colleges. Er is momenteel dus nauwelijks verschil in het beleid van de drie gemeenten binnen de ISD. Bestuurlijk is afgesproken dat er in principe tot en met de colleges hetzelfde beleid moet zijn. De ISD geeft aan veel te investeren in het op één lijn krijgen van de verschillende gemeenten. Voorgaande jaren zijn er voor de gemeente Assen echter wat wijzigingen doorgevoerd, waardoor het beleid iets uiteen is gaan lopen. Het gaat hier om de uitbereiding van de witgoedregeling en de kindervakantieweken, regelingen die de twee andere gemeenten op een andere wijze uitvoeren. Uiteindelijk is de ISD verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. De ISD informeert het dagelijks bestuur één keer per kwartaal door middel van bestuursrapportages, met daarin onder andere een prognose van de cijfers, het aantal toekenningen, kosten en een toelichting op groei of daling. Eens per jaar ontvangt de gemeente van de ISD een jaarrekening. De bestuursrapportage wordt door de gemeente gebruikt als input voor een gemeentelijke rapportage. Deze wordt samen met jaarrekening worden door de gemeente weer voorgelegd aan de raad en het college. Wat betreft beleidsinhoudelijke zaken vraagt de gemeente specifieke informatie op, bijvoorbeeld een stand van zaken van het Meedoenpact. Daarnaast laat de gemeente soms evaluaties uitvoeren, zoals nu naar de meedoenpremies. Samenwerking De samenwerking tussen de gemeente en de ISD op het terrein van armoede en het armoedebeleid verloopt over het algemeen goed, wanneer het gaat om beleidsvorming en 20

22 uitvoering op het terrein van werk en inkomen en armoede. Uit de nota Meedoen Mogelijk Maken komt echter voren dat het armoedebeleid integraal dient te zijn en ook koppelingen met allerlei andere beleidsterreinen heeft. Een voorbeeld hiervan is dat de dienstverlening voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten met name vanuit de ondersteuning vanuit de WMO dient te komen. In de praktijk is deze koppeling weinig zichtbaar. Zo geven bijvoorbeeld uitvoerende medewerkers van de beide afdelingen aan elkaar niet te kennen. Een ander voorbeeld is dat de ISD of het WWB en armoedebeleid niet genoemd worden in het WMO beleidsplan Meedoen en Meetellen uit 2008 Gebruik en informatievoorziening Een belangrijk aandachtspunt voor de uitvoering dat zowel uit de nota Meedoen Mogelijk Maken als uit de gevoerde gespreken naar voren komt is het vergroten van de bekendheid van regelingen en daarmee maximalisatie van het gebruik van de voorzieningen. Op dit te bereiken communiceert de ISD op verschillende manieren over het beleid en de mogelijkheden voor de doelgroep. Dit gebeurt ondermeer door de folder waar heb ik recht op. Deze folder bevat een omschrijving van alle regelingen in het kader van het armoedebeleid, maar ook van regelingen die buiten de ISD om gaan als huur- en zorgtoeslag. De folder kan op de website van Baanzicht gedownload worden. Verder zijn er een poster en een folder van de jeugdvakantieweken en was er voorgaand jaar een folder van Baanzicht voor werkzoekenden waarin alle regelingen in het kader van het armoedebeleid waren opgenomen. Een dergelijke folder voor 2010 is op de website niet gevonden. Ook wordt er geadverteerd in huis-aan-huisbladen; Tot slot is er Mien magazine, een gratis magazine voor inwoners van de gemeente Aa en Hunze, Assen en Tynaarlo. Het magazine kan op de website van Baanzicht worden gedownload. En wordt verspreid onder alle inwoners van de gemeente Assen. Het magazine bevat veel persoonlijke portretten van inwoners, waarbij ingegaan wordt op onderwerpen als schulden, budgetcursus, inburgering, werk zoeken en rondkomen van een minimum inkomen. Via de website van de ISD kan een aanvraagformulier voor bijzondere bijstand en de meedoenregelingen gedownload worden. Het gaat hier om één formulier waarmee meerdere regelingen tegelijk aan kunnen worden gevraagd. Het gaat om de volgende regelingen: Meedoepremie voor schoolgaande kinderen en het pc project Vergoeding voor de Asser jeugdvakantieweken Meedoenpremie voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten Bijzondere bijstand Witgoedregeling Langdurigheidstoeslag Een aanvraag voor kwijtschelding en de collectieve ziektekostenverzekering kan men niet doen via dit formulier. Wel kan men op het formulier aangeven hier een aanvraagformulier voor te willen ontvangen. Deze aanvraagformulieren staan beide ook op de website van Baanzicht. De aanvraagformulieren kunnen opgestuurd worden naar de ISD of bij de balie ingeleverd worden. Het aanvraagformulier voor bijzondere bijstand en de meedoenregelingen is ook opgenomen in de folder van de ISD waar heb ik recht op, Ook kunnen klanten via het programma Bereken uw recht via de website van de ISD hun eigen vergoedingen berekenen. 21

23 Klanten die een jaar eerder een aanvraag hebben gedaan worden aangeschreven door de ISD. Ook probeert men via de externe partners het bereik zo hoog mogelijk te krijgen. De gemeente zorgt er voor dat alle regelingen goed bekend zijn. Er zijn folders en je kunt het vinden op de website. Ik kreeg zelfs een brief van de gemeente waar in stond dat ik ook recht had op een computer. Deze heb ik wel afgeslagen want ik had al een computer Case 3 Het ligt erg aan wie je contactpersoon is of je gewezen wordt op de mogelijkheden. Ook wisselen de contactpersonen nog al eens. Ik heb wel eens aangeboden om bij de ISD te gaan werken omdat ik weet wat er speelt bij mensen die met de ISD te maken hebben. Ik kan het denk ik ook, ik heb een HBO opleiding. Case 4 De gemeente Assen heeft een zogenaamde sociale stadsgids samengesteld, waarin alle regelingen in het kader van het armoedebeleid staan beschreven. De gids beschrijft ook regelingen in het kader van de WMO, evenals de dienstverlening van een groot aantal externe partijen. Niet alle leden van de Sociale Alliantie staan in de stadsgids vermeld. De voedselbank bijvoorbeeld niet. De sociale stadsgids is volgens de gemeente breed verspreid onder externe partners, organisaties als bibliotheken en cliënten van de gemeente. De gids moet ertoe leiden dat minder mensen te maken hebben met armoede en meer gebruik maken van de regelingen. Vanuit de ISD wordt verder aangegeven dat, zodra iemand zich aanmeldt voor een bijstandsuitkering, wordt gekeken voor welke andere voorzieningen men in aanmerking komt. De cliënt hoeft bij de aanmelding zelf nauwelijks gegevens aan te leveren. De ISD verzamelt de gegevens via koppelingen met bijvoorbeeld het inlichtingenbureau. De klantmanagers van de ISD geven aan dat zij mensen zoveel mogelijk proberen te geven waar ze recht op hebben en dat zij proberen zo laagdrempelig mogelijk te zijn. Dat externe partners desondanks ervaren dat het aanvragen van voorzieningen niet altijd gemakkelijk is en sommige formulieren onduidelijk zijn, lijkt vooral te komen doordat kwijtschelding lastig is aan te vragen en door de ingewikkelde formulieren en communicatie van de Belastingdienst. De klantmanagers delen deze mening. Het lijkt er niet op dat de ISD de doelgroep met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm actief benadert door middel van bijvoorbeeld bestandskoppelingen. Zij wordt vooral op de hoogte gesteld door middel van informatie in huis aan huis bladen en informatiemateriaal dat bij organisaties als bibliotheken of externe partners van de gemeente ligt. Wel heeft zij via externe partners, zoals het netwerk OGGZ, zicht op een deel van de doelgroep. Uit een gesprek met een samenwonend stel blijkt dat ze niet goed op de hoogte zijn van de regelingen: maar als ik dat kan krijgen waarom wordt mij dat dan niet verteld Wanneer we wijzen op de website komt als reactie: ISD? Dat is toch alleen voor mensen zonder werk?, daar hebben we nog nooit gekeken Case 5 22

24 Informatievoorziening externe partners De meeste externe partners geven aan op de hoogte te zijn van het armoedebeleid en de beschikbare voorzieningen van de gemeente Assen. De meeste partijen zijn hiervan op de hoogte door zelf actief informatie op te vragen, een paar keer wordt aangegeven dat men op de hoogte is door voorlichtingsmateriaal van de gemeente. Uit de interviews met externe partners blijkt dat men van mening is dat zij beter voorgelicht zouden kunnen worden over wijzigingen in het beleid. Ook zou de gemeente/isd meer moeten samenwerken met, en moeten luisteren naar (vrijwilligers)organisaties die bij mensen thuis komen. 23

25 Hoofdstuk 4 Bereik en financiën Paragraaf 4.1 gaat over het bereik van de doelgroep. Allereerst geven we een overzicht van het aantal toekenningen van regelingen over de afgelopen jaren. Daarna kijken we naar het bereik volgens de verschillende geïnterviewden. Hierbij gaan we ook in op de informatievoorziening over de regelingen en de aanvraagprocedures. Het hoofdstuk sluit af met een beschrijving van de samenwerking tussen de gemeente Assen en de ISD. 4.1 Bereik Alle huishoudens in de gemeente Assen met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm kunnen aanspraak maken op de verschillende voorzieningen die gemeente Assen biedt in het kader van het armoedebeleid. De gemeente Assen en de ISD hebben geen zicht op de daadwerkelijke omvang van de doelgroep. Daarom wordt in deze paragraaf uitgegaan van de schatting op basis van CBS cijfers en het aantal bijstandsgerechtigden. In de onderstaande tabel wordt per onderdeel van het minimabeleid het aantal toekenningen weergegeven. De ISD kan het aantal aanvragen per regeling niet voor de gemeente Assen afzonderlijk aangegeven daarom ontbreekt deze. Tabel. Aantal toekenningen in het kader van het armoedebeleid in de gemeente Assen Bijzonder bijstand* Langdurigheidstoeslag Meedoen chronisch zieken ** Meedoen kinderen Pc brugklasser/internetvergoeding Jeugdvakantieweken nvt 35 gezinnen 97 gezinnen Eenmalige uitkering nvt 2962 nvt Witgoedregeling nvt nvt 28 Reductiebeleid nvt ** In 2008 is ook 2007 uitbetaald Uit de bovenstaande tabel blijkt dat het aantal toekenningen van voorzieningen in het kader van het minimabeleid de afgelopen jaren fors is toegenomen. Zetten we de gegevens af tegen de omvang van de doelgroep dan valt op dat met betrekking tot de meedoenpremies meer verstrekkingen worden gedaan dan op basis van de omvang van het bijstandsbestand verwacht mag worden. Het bereik is daarmee groter dan deze groep alleen, maar bereikt nog niet de schattingen die in hoofdstuk 2 zijn opgenomen. Het bereik is dus goed maar niet maximaal. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat een bereik van 100% niet realistisch is. Een deel van de doelgroep zal uit eigen overweging (onder andere schaamte en zelfredzaamheid) geen beroep doen op de voorzieningen. 24