ZORG ZELF VOOR minder banden 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ZORG ZELF VOOR minder banden 1"

Transcriptie

1 ZORG ZELF VOOR minder banden 22 november 2010 Vindt u het gebruik van de onrustband ook een zware maatregel die ernstig ingrijpt op de vrijheid van mensen? Wilt u graag in een korte tijd leren om verantwoord om te gaan met het afbouwen van de (Zweedse) onrustbanden? Ga dan aan de slag met Zorg zelf voor minder banden ZORG ZELF VOOR minder banden is een methodiek voor organisaties binnen de Verstandelijk Gehandicapten en Ouderenzorg. Met de verschillende onderdelen van ZORG ZELF VOOR minder banden, zoals het draaiboek, de concrete formulieren en tips kunnen organisaties verantwoord het gebruik van onrustbanden en vergelijkbare maatregelen afbouwen. Deze verbetermethodiek heeft een doelstelling op zowel cliëntniveau als op organisatieniveau. Met ZORG ZELF VOOR minder banden werkt u in 9 maanden aan verantwoord afbouwen van onrustbanden en vergelijkbare maatregelen. Met behulp van een gestructureerde en resultaatgericht verbetermethode wordt stap voor stap gewerkt aan het afbouwen van het gebruik van onrustbanden (is doelstelling op cliëntniveau). Alle medewerkers van een locatie worden betrokken in het bewustwordingsproces om op een andere manier om te gaan met vrijheidsbeperkingen. Dit bewustwordingsproces is naast het afbouwen van de onrustbanden een belangrijke doelstelling (op organisatieniveau) van dit verbetertraject. Meer informatie, ervaringen met deze methode en achtergronden vindt u in deel 4 van deze methodiekbeschrijving. LEESWIJZER Deze ZORG ZELF VOOR minder banden methode bestaat uit: DEEL 1: De verbetermethode De voorbereiding Een aantal voorbereidende opdrachten zijn voor u geformuleerd ter voorbereiding op dit verbetertraject. Stap voor stap de banden afbouwen In 9 stappen binnen 9 maanden wordt u door de verbetermethode geleid om uiteindelijk de banden af te bouwen. Per stap wordt u verwezen naar formulieren en documenten die in de betreffende stap gebruikt moeten worden. Ze zijn schuin gedrukt en in rood weergegeven. De stappen worden ook kort weergegeven in het draaiboek (zie deel 3). Een uitleg over de formulieren en documenten kunt u vinden in deel 2 van deze methodiekbeschrijving. De formulieren en documenten vindt u in deel 3. DEEL 2: Overzicht van formulieren en documenten Overzicht van formulieren Per formulier wordt een korte toelichting gegeven op het doel en gebruik van het formulier. Overzicht van overige documenten Een overzicht van overige documenten, zoals instructies, opdrachten, brochures, vragenlijsten en voorbeelden, op alfabetische volgorde. ZORG ZELF VOOR minder banden 1

2 DEEL 3: Formulieren en documenten Formulieren De formulieren die gebruikt kunnen worden zijn in alfabetische volgorde bijgevoegd in de bijlage formulieren Documenten De overige documenten die gebruikt worden zijn bijgevoegd in de bijlage documenten DEEL 4: Achtergronden Achtergronden Meer informatie over achtergronden, ervaringen en tips van andere organisatie kunt u lezen in deel 4 achtergronden Indien we in deze methodiekbeschrijving spreken over onrustbanden, dan bedoelen we: Zweedse band; Bratex band; Zwarte band; Houding-vestje en alle andere vestjes die gebruikt worden om een cliënt in bed of stoel te fixeren; Alle banden in bed of stoel die cliënten niet zelf kunnen openen. Maar ook bedoelen we vergelijkbare maatregelen die wij even restrictief vinden zoals: tafelblad over stoel, wanneer gebruikt om cliënt te beletten op te staan; plank onder stoel, wanneer gebruikt om cliënt te beletten op te staan; verpleegdeken; diepe stoel, wanneer gebruikt om te voorkomen dat een cliënt zelf op staat; andere maatregelen die cliënten belemmeren uit bed of stoel te komen (met uitzondering van bedhekken) ZORG ZELF VOOR minder banden 2

3 DEEL 1 DE VERBETERMETHODE

4 DE VOORBEREIDING Een goede voorbereiding is het halve werk Gaat u in uw organisatie het aantal onrustbanden afbouwen? Kies een startlocatie en begin met de voorbereidingen voor het verbetertraject. Vooral het begin van het traject vraagt veel energie: Het samenstellen van een verbeterteam, het informeren van alle betrokkenen, de eerste metingen en het inplannen van overleggen komen in de eerste paar maanden aan de orde. Ervaringen uit de eerdere rondes leren dat het belangrijk is goed voorbereid van start te gaan. Daarom hebben we drie voorbereidende opdrachten (zie deel 3) voor u geformuleerd. Voer deze opdrachten uit en u kunt een goede start maken met dit verbetertraject. Het uitvoeren van de opdrachten neemt ongeveer 6 weken in beslag. Laat u tijdens de voorbereiding ook inspireren door tips en ervaringen van andere deelnemers aan dit verbetertraject. Deze vindt u in deel 4 van deze methodiekbeschrijving en op Onder de tab kennisbank en onderwerk vrijheidsbeperkende maatregelen kunt u de formulieren in word bestanden vinden. STAP VOOR STAP In negen stappen wordt op een verantwoorde wijze gewerkt aan het afbouwen van onrustbanden. Hieronder volgen de te ondernemen acties per stap. Deze acties zijn ook schematisch weergegeven in het draaiboek. De eerste drie stappen - stap 1, 2, en 3 - staan allemaal in het teken van informeren, bewustwording creëren, startmetingen en een actieplan opstellen. STAP 1 - maand 1 Stap 1 staat in het teken van: Infomeren, metingen inplannen en de startmetingen uitvoeren De volgende concrete activiteiten staan gepland: 1. Breng mensen op de hoogte van het verbetertraject Breng medewerkers, cliëntenraad, familie en andere disciplines op hoogte van het project. Maak hiervoor een beknopt communicatieplan. Gebruik hiervoor het document communicatieplan. 2. Organiseer een kick-off bijeenkomst Een verbetertraject heeft een begin en een einde. Een belangrijke gebeurtenis is natuurlijk de officiële start, de zogenoemde Kick-off. Gebruik voor het organiseren van de kick-off bijeenkomst het document kick-off. 3. Plan alle metingen van het verbetertraject in De belangrijkste activiteit in het verbetertraject is het meten. Elke maand wordt een aantal metingen uitgevoerd en geanalyseerd. Het document meetplan geeft een overzicht en toelichting op de verschillende metingen. 4. Voer de startmeting uit In deze eerste maand voert u vijf metingen uit (meer uitleg over de metingen vindt u in het meetplan ). Doe dit aan de hand van de volgende stappen:

5 4.1 Inventariseer alle (Zweedse) onrustbanden en/of vergelijkbare maatregelen van de locatie. Met het formulier inventarisatie onrustbanden kunnen alle onrustbanden van de locatie in kaart worden gebracht. 4.2 Inventariseer de balansindicatoren van alle cliënten op de locatie (psychofarmaca, valincidenten met letsel en agressie incidenten) van de afgelopen 9 maanden. Gebruik hiervoor het document inventarisatie balansindicatoren. 4.3 Inventariseer de balansindicatoren van alle cliënten op locatie (psychofarmaca, valincidenten met letsel en agressie incidenten) van de deze maand. Het afbouwen van onrustbanden kan leiden tot meer valincidenten, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet leidt tot meer letsel. Het is belangrijk de balansindicatoren te monitoren om het traject indien nodig bij te sturen en medewerkers van feedback te voorzien. Houd het aantal valincidenten met letsel (dus waarvoor een arts moet worden geconsulteerd), het aantal agressie-incidenten en het psychofarmacagebruik bij. Gebruik hiervoor het document inventarisatie balansindicatoren. 4.4 Voer de eerste Geeltjesmeting uit. Lees de instructie voor de geeltjesmeting goed door. Licht medewerkers en cliënten/vertegenwoordigers/familie in over de meting. Hang de Geeltjesposter op een prominente plaats op de afdeling/unit/woning zodat medewerkers hem regelmatig tegenkomen. Typ of schrijf de instructie geeltjesmeting voor medewerkers over. Plak deze instructie op het daarvoor bestemde vak met plak hier de instructie links bovenin de poster. Meet gedurende 1 week het gebruik van onrustbanden en verwerk de gegevens in op tabblad geeltjesmeting van de spreadsheet ( download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). Voor uitleg bij het invullen van de spreadsheet zie document uitleg spreadsheet 4.5 Voer een Analyse Kwaliteitscriteria uit. Met deze analyse kunt u het proces van de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in kaart te brengen. U krijgt inzicht in wat goed gaat en waar verbeterdoelen liggen. Gebruik voor de analyse het formulier analyse kwaliteitscriteria en verwerk de gegevens in de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). Voor uitleg bij het invullen van de spreadsheet zie document uitleg spreadsheet STAP 2 - maand 2 In maand 2 staan de volgende activiteiten gepland: 1. Organiseer een familiebijeenkomst Organiseer een bijeenkomt voor familie eventueel samen met wettelijk vertegenwoordigers, verwanten, cliëntenraad én medewerkers om het project verder toe te lichten. Gebruik hiervoor het document opzet familiebijeenkomst en kijk ook eens in deel 4 bij wat houdt de zorg voor beter methode in?. 2. Voer de metingen voor maand 2 uit In het meetplan staan de twee metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: 2.1 Inventarisatie van onrustbanden en/of vergelijkbare maatregelen. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 2.2 In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Het afbouwen van onrustbanden kan leiden tot meer valincidenten, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet leidt tot meer letsel. Toch willen we dit goed monitoren. Daarom willen we het aantal valincidenten met letsel (dus waarvoor een arts moet worden geconsulteerd), het aantal agressie-incidenten en het psychofarmacagebruik volgen. Gebruik hiervoor het document inventarisatie balansindicatoren.

6 STAP 3 - maand 3 Maand 3 staat in het teken van het maken van een actieplan en meten. 1. Maak een actieplan Formuleer doelstellingen voor dit verbetertraject op basis van de resultaten van de start metingen en van de analyse kwaliteitscriteria (zie maand 1). Maak op basis van deze doelstellingen en resultaten een actieplan voor de komende maanden. Gebruik hiervoor het document format actieplan 2. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: 2.1 Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1 en 2) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 2.2 In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1 en 2) gebruikte document inventarisatie balansindicatoren. 3. Werk aan de bewustwording van medewerkers De bewustwording van medewerkers is een belangrijke voorwaarde voor veranderingen. Dat geldt ook voor het omgaan met vrijheidsbeperking en het afbouwen van onrustbanden. Maar het is ook een van de moeilijkste onderdelen van het verbetertraject. Bewustwording heeft te maken met cultuur en het veranderen van gewoontes in de dagelijkse zorg. Taaie thema s die om aanhoudende aandacht van het verbeterteam vragen. In het document werken aan bewustwording staan een aantal tips voor het werken aan bewustwording. De volgende stappen - stap 4, 5, 6, en 7 - staan allen in het teken van meten en het uitvoeren en bewaken van het actieplan. STAP 4 maand 4 In stap 4 wordt eveneens gemeten, maar is er ook aandacht voor overleggen. En bovendien wordt in deze maand gestart met verbeteren! 1. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn 1.1 Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2 en 3) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 1.2 In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 2 en 3) gebruikte document inventarisatie balansindicatoren. 1.3 Voer een tweede geeltjesmeting uit. Licht medewerkers en cliënten/vertegenwoordigers/familie in over deze tweede meting. Hang de Geeltjesposter opnieuw op de afdeling/unit/woning. Plak de instructie voor medewerkers weer op het daarvoor bestemde vak met plak hier de instructie links bovenin de poster. Meet gedurende 1 week het gebruik van onrustbanden en verwerk de gegevens in op tabblad geeltjesmeting van de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). Voor uitleg bij het invullen van de spreadsheet zie document uitleg spreadsheet. 2. Plan en voer multidisciplinair overleg(gen) Het afbouwen van een al lang bestaande situatie lukt niet van de ene op de andere dag. Er zijn

7 waarschijnlijk meerdere gesprekken nodig met cliënt/familie/wettelijk vertegenwoordigers en meerdere MDO s. Voor elke cliënt met een onrustband of vergelijkbare vrijheidsbeperkende maatregel voert u de komende maanden diverse multidisciplinair overleggen (MDO). Gebruik hiervoor de documenten, Alternatieve maatregelen en format MDO 3. Voer het actieplan uit In maand 3 is een actieplan opgesteld. In deze maand start de uitvoer van de geplande verbeteracties. 4. Vier uw successen! Vier uw eerste successen. Trakteer bijvoorbeeld op taart! STAP 5 - maand 5 In maand 5 staan de volgende activiteiten gepland: 1. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: 1.1 Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3 en 4) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 1.2 In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3 en 4) gebruikte document inventarisatie balansindicatoren 2. Bewaak de voortgang van de MDO s Voor elke cliënt met een onrustband of vergelijkbare vrijheidsbeperkende maatregel voert u de komende maanden diverse multidisciplinaire overleggen (MDO). Gebruik hiervoor de documenten Alternatieve maatregelen en format MDO 3. Voer het actieplan uit In maand 3 is een actieplan opgesteld. In deze maand vindt de verdere uitvoer van de geplande verbeteracties plaats. Stel indien nodig het plan bij. 4. Vier uw successen! Besteed op een positieve manier aandacht aan de behaalde resultaten! STAP 6 - maand 6 In maand 6 staan de volgende activiteiten gepland: 1. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: 1.1 Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen van de locatie. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3, 4 en 5) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 1.2 In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 2, 3, 4 en 5) gebruikte document inventarisatie balansindicatoren. 2. Bewaak de voortgang van de MDO s Voor elke cliënt met een onrustband of vergelijkbare vrijheidsbeperkende maatregel voert u de komende maanden diverse multidisciplinair overleggen (MDO). Gebruik hiervoor de documenten, Alternatieve maatregelen en format MDO.

8 3. Voer actieplan uit In maand 3 is een actieplan opgesteld. In deze maand vindt de verdere uitvoer van de geplande verbeteracties plaats. Stel indien nodig het plan bij. 4. Vier uw successen! Blijf successen vieren! STAP 7 - maand 7 In maand 7 staan de volgende activiteiten gepland: 1. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen van de locatie. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3, 4, 5 en 6) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3, 4, 5 en 6) gebruikte document inventarisatie balansindicatoren. 2. Bewaak de voortgang van de MDO s Voor elke cliënt met een onrustband of vergelijkbare vrijheidsbeperkende maatregel voert u de komende maanden diverse multidisciplinair overleggen (MDO). Gebruik hiervoor de documenten, Alternatieve maatregelen en format MDO. 3. Voer het actieplan uit In maand 3 is een actieplan opgesteld. In deze maand vindt de verdere uitvoer van de geplande verbeteracties plaats. Stel indien nodig het plan bij. 4. Vier uw successen! Blijf successen vieren! De laatste stappen - stap 8 en 9 - staan in het teken van meten, afronden en weer verder gaan. STAP 8 - maand 8 In maand 8 staan de volgende activiteiten gepland: 1. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: 1.1 Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 7) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 1.2 Breng de drie balansindicatoren in kaart: valincidenten met letsel; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1,2, 3, 4, 5, 6 en 7) gebruikte document inventarisatie balansindicatoren. 1.3 Voer een laatste geeltjesmeting uit In deze maand wordt de derde geeltjesmeting uitgevoerd. Licht medewerkers en cliënten/vertegenwoordigers/familie in over deze derde meting. Hang de Geeltjesposter opnieuw

9 op de afdeling/unit/woning. Plak de instructie voor medewerkers weer op het daarvoor bestemde vak met plak hier de instructie links bovenin de poster. Meet gedurende 1 week het gebruik van onrustbanden en verwerk de gegevens in op tabblad geeltjesmeting van de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). ). Voor uitleg bij het invullen van de spreadsheet zie document uitleg spreadsheet. 1.4 Voer een Analyse Kwaliteitscriteria uit. Met deze analyse kunt u het proces van de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in kaart te brengen. U krijgt inzicht in wat goed gaat en waar verbeterdoelen liggen. Gebruik voor de analyse het formulier analyse kwaliteitscriteria en verwerk de gegevens in de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). Voor uitleg bij het invullen van de spreadsheet zie document uitleg spreadsheet. 2. Bewaak de voortgang van de MDO s Voor elke cliënt met een onrustband of vergelijkbare vrijheidsbeperkende maatregel voert u de komende maanden diverse multidisciplinair overleggen (MDO). Gebruik hiervoor de documenten Alternatieve maatregelen en format MDO. 3. Voer actieplan uit In maand 3 is een actieplan opgesteld. In deze maand vindt de verdere uitvoer van de geplande verbeteracties plaats. 4. Vier uw successen! Blijf successen vieren! STAP 9 maand 9 1. Voer de metingen uit In het meetplan staan de metingen die deze maand uitgevoerd moeten worden. Dit zijn: 1.1 Inventarisatie van onrustbanden en alle vergelijkbare restrictieve maatregelen van de locatie. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1, 2, 3, 4,5, 6,7 en 8) gebruikte formulier inventarisatie onrustbanden. 1.2 In kaart brengen van de drie balansindicatoren: valincidenten; agressie-incidenten en psychofarmacagebruik. Gebruik hiervoor het reeds (in maand 1,2,3,4,5,6,7,8) gebruikte document inventarisatie van balansindicatoren. Verwerk alle gegevens naar eindtotalen en verspreid deze. 2. Organiseer een afsluitende bijeenkomst Presenteer de resultaten van de afgelopen negen maanden in een afsluitende bijeenkomst voor medewerkers, cliënten, familie en andere geïnteresseerde. Maak er een feestelijk happening van. Geef in tijdens deze bijeenkomst aan dat het verbetertraject is afgerond, maar dat het bannen van banden een vast agendapunt blijft. Gewoon doorgaan! De negen stappen van het verbetertraject zijn doorlopen. Hoogstwaarschijnlijk heeft u een groot aantal banden verantwoord en succesvol afgebouwd. Een geweldig resultaat. Maar de metingen en het monitoren kunnen een vast aandachtspunt binnen de organisatie blijven. Ga hier vooral mee door. Vragen of ondersteuning nodig? Neem contact op met Vilans via onze contactpersoon Judith Oosterom: j.oosterom@vilans.nl of via

10 DEEL 2 Uitleg bij FORMULIEREN EN DOCUMENTEN

11 FORMULIEREN Hieronder volgt een uitleg van formulieren die gebruikt worden in de negen stappen van het verbetertraject. De formulieren zijn vervolgens in alfabetische volgorde toegevoegd in deel 3 van deze methodiekbeschrijving. Inventarisatie en overzicht (Zweedse) onrustbanden en vergelijkbare maatregelen Titel Doel van dit formulier? Wanneer gebruiken? Hoe vaak gebruiken? Wie gaat met dit formulier werken? Wat te doen met de resultaten? Beschrijving Werkwijze Overige informatie: Inventarisatie onrustbanden Het aantal onrustbanden 1 of vergelijkbare restrictieve maatregelen 2 binnen uw instelling in kaart brengen. Maand 1 t/m 9 (en verder) 1x per maand Teamleider Dit formulier inleveren bij de projectleider/ locatiemanager. De resultaten bespreken in verbeterteam en evt. verspreiden onder medewerkers. Resultaten gebruiken als input voor actieplan. Deze meting is de belangrijkste indicator. Hiermee krijgt u inzicht in het aantal banden (of vergelijkbare maatregel) bij de start van het traject en het afbouwen van de onrustband. Deze inventarisatie bestaat uit twee metingen. Meting A en meting B. Meting A betreft de inventarisatie van onrustbanden in maand 1 t/m maand 9. Meting B betreft de inventarisatie van andere restrictieve maatregelen in maand 1 t/m 9. Meer informatie kunt u vinden in het meetplan. Geeltjesmeting Titel Doel van dit formulier? Geeltjesmeting Doel van de geeltjesmeting is medewerkers bewust maken van het gebruik van onrustbanden en vergelijkbare maatregelen en inzicht krijgen bij wie en hoe vaak deze maatregelen worden toegepast, of er sprake is van verzet en het volgens afspraak gebeurt. Wanneer gebruiken? Maand 1, 4 en 8 Wie gaat met dit instrument werken? Elke medewerker/ teamleider 1 Onder een onrustband verstaan wij: Zweedse band; Bratex band; Zwarte band; Houding-vestje en alle andere vestjes die gebruikt worden om een cliënt in bed of stoel te fixeren; Alle banden in bed of stoel die cliënten niet zelf kunnen openen. = 2 Vergelijkbare maatregelen die wij even restrictief vinden en die ook binnen de doelstelling van Ban de band vallen, zijn: tafelblad over stoel, wanneer gebruikt om cliënt te beletten op te staan; plank onder stoel, wanneer gebruikt om cliënt te beletten op te staan; verpleegdeken; diepe stoel, wanneer gebruikt om te voorkomen dat een cliënt zelf op staat; andere maatregelen die cliënten belemmeren uit bed of stoel te komen (met uitzondering van bedhekken) ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 2 11

12 Wat te doen met de resultaten? Voorbereiding vereist? Beschrijving Werkwijze Overige informatie De projectleider haalt aan het eind van de week alle geeltjes van de geeltjesposter, verwijdert de geeltjesposter van de afdeling en zet de informatie van de geeltjes in de spreadsheet (op te vragen bij Vilans). De scores van de metingen wordt automatisch in de spreadsheet verwerkt. Deze spreadsheet is voor eigen gebruik. De resultaten in het verbeterteam interpreteren en terugkoppelen aan medewerkers. Gebruiken als input voor het actieplan. Licht medewerkers en cliënten/vertegenwoordigers/familie in over de meting Met de geeltjesmeting krijgt u inzicht in hoe vaak en op welke momenten banden omgedaan worden. Ook of er sprake is van verzet. Daarnaast worden medewerkers zich bewust van de maatregelen. Elke medewerker plakt een post-it op de geeltjesposter (zie pagina 24; uitprinten op A0)op het moment dat hij/zij tijdens zijn/haar dienst een onrustband of vergelijkbare maatregel toepast. Elke keer wanneer de onrustband of vergelijkbare maatregel weer wordt toegepast (dus ook na verzorging of toiletgang) wordt een geeltje geplakt. Een uitgebreide instructie over het uitvoeren van de Geeltjesmeting vindt u in het document Instructie Geeltjesmeting. Meer informatie kunt u in het meetplan Analyse Kwaliteitscriteria Titel Analyse kwaliteitscriteria Doel van dit instrument? De definitie van vrijheidsbeperking is: alle maatregelen (fysiek en verbaal) die de vrijheid van cliënten beperken. Met deze analyse kunt u het proces van de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in kaart te brengen. U krijgt inzicht in wat goed gaat en waar verbeterdoelen liggen. Wanneer gebruiken? Maand 1 en 8 Wie gaat met dit instrument werken? Wat te doen met de resultaten? Beschrijving Zoveel mogelijk betrokkenen bij de vrijheidsbeperking vullen deze lijst in: verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders, arts, gedragskundige en/of andere disciplines, afdelingshoofd. De projectleider zorgt voor de invoer van de gegevens in de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). De spreadsheet heeft ruimte voor de antwoorden van maximaal 20 personen Uit de Analyse Kwaliteitscriteria komen naar voren op welke processen verbeterd kan worden: Communicatie, Preventief beleid, Deskundigheid, Zorg als proces, Randvoorwaarden en Verantwoording. Met behulp van dit instrument kunt u verbeterpunten formuleren per thema. Naast het werken aan een verantwoorde afbouw van onrustbanden en vergelijkbare maatregelen wordt gewerkt aan deze ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 2 12

13 verbeterpunten met behulp van het Actieplan. U formuleert doelstellingen en bepaalt verbeteracties. Werkwijze Deze analyse bevat een aantal vragen. Wij verzoeken u elke vraag met ja of nee/weet niet te beantwoorden én een cijfer tussen 0 en 10 te geven. Dit cijfer zegt iets over uw oordeel over de kwaliteit op uw afdeling/uw organisatie. Verwerk in maand 1 alle antwoorden van alle personen in tabblad invoer analyse begin van de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). Voor uitleg bij de spreadsheet zie het document uitleg spreadsheet. Verwerk in maand 8 de antwoorden van de tweede vragenlijst van alle personen in tabblad invoer analyse eind van de spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen). Voor uitleg bij de spreadsheet zie het document uitleg spreadsheet. Overige informatie Meer informatie kunt u vinden in Analyse kwaliteitscriteria en het meetplan spreadsheet (download via kennisbankzorgvoorbeter.nl onder vrijheidsbeperkendemaatregelen) Titel Doel van dit instrument? Wanneer gebruiken? Wie gaat met dit instrument werken? Wat te doen met de resultaten? Beschrijving Spreadsheet In de spreadsheet kunt u de resultaten van de geeltjesmeting en de analyse kwaliteitscriteria verwerken. Hierdoor brengt u het proces van de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in kaart. U krijgt inzicht in wat goed gaat en waar verbeterdoelen liggen. Maand 1 en 8 voor analyse kwaliteitscriteria Zoveel mogelijk betrokkenen bij de vrijheidsbeperking vullen deze lijst in: verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders, arts, gedragskundige en/of andere disciplines, afdelingshoofd. De projectleider zorgt vervolgens voor de invoer van de gegevens in de spreadsheet. De spreadsheet deel analyse kwaliteitscriteria heeft ruimte voor de antwoorden van maximaal 20 personen. Onder het Tabblad geeltjesmeting kunnen de geeltjes ingevoerd worden. Uit de Analyse Kwaliteitscriteria komen naar voren op welke processen verbeterd kan worden: Communicatie, Preventief beleid, Deskundigheid, Zorg als proces, Randvoorwaarden en Verantwoording. Met behulp van dit instrument kunt u verbeterpunten formuleren per thema. Naast het werken aan een verantwoorde afbouw van onrustbanden en vergelijkbare maatregelen wordt gewerkt aan deze verbeterpunten met behulp van het Actieplan. U formuleert doelstellingen en bepaalt verbeteracties. ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 2 13

14 Werkwijze Overige informatie Verwerk in maand 1 alle antwoorden van alle vragenlijsten analyse kwaliteitscriteria in tabblad invoer analyse begin van de spreadsheet. Voor uitleg bij de spreadsheet zie het document uitleg spreadsheet. Verwerk in maand 6. alle antwoorden van alle personen in tabblad invoer analyse eind van de spreadsheet.. De uitkomsten van de geeltjesmeting kunnen per meetmaand onder het betreffende tabblad ingevoerd worden. Voor uitleg bij de spreadsheet zie het document uitleg spreadsheet Inventarisatie en overzicht balansindicatoren Titel Doel van dit instrument? Wanneer gebruiken? Hoe vaak gebruiken? Inventarisatie balansindicatoren Het aantal meldingen betreffende vallen, agressie en psychopharmaca gebruik in kaart brengen. Maandelijks: maand 1 t/m 9 (en verder) 1x per maand Wie gaat met dit instrument werken? Teamleider Wat te doen met de resultaten? Dit formulier inleveren bij de projectleider. Resultaten verwerken en interpreteren en bespreken in verbeterteam. Indien nodig project en acties aanpassen en aanscherpen. Beschrijving Werkwijze Overige informatie: Deze meting is een belangrijke indicator. De relatie tussen onrustbanden, valincidenten, agressie-incidenten en psychofarmacagebruik is al in veel onderzoek aangetoond. Het afbouwen van onrustbanden kan leiden tot meer valincidenten, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet leidt tot meer letsel. Het is belangrijk het aantal valincidenten met letsel (dus waarvoor een arts moet worden geconsulteerd), het aantal agressie-incidenten en het psychofarmacagebruik te volgen en indien nodig acties bij te stellen. Valincidenten met letsel en agressie-incidenten haalt u uit de formele MIP/FONA registratie van de locatie. Aan het eind van het traject vergelijken we deze aantallen met het aantal valincidenten met letsel en agressie-incidenten een half jaar vóór het verbetertraject. Psychofarmacagebruik haalt u uit het formulier Inventarisatie onrustbanden. Meer informatie kunt u vinden in het meet plan. ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 2 14

15 DOCUMENTEN In de negen stappen van het verbetertraject wordt verwezen naar diverse documenten die. In deze documenten kan ook weer verwezen worden naar andere documenten. Hieronder een opsomming van alle documenten, die allen in alfabetische volgorde zijn toegevoegd in deel 3. Document Type document Actieplan Instructie Cliëntenparticipatie bij verbeteren communicatieplan Instructie Familie brochure Brochure Format MDO Instructie Instructie geeltjes meting medewerkers Instructie Alternatieve maatregelen Voorbeelden Meetplan Instructie Opzet familie bijeenkomst Instructie Draaiboek Strokenoefening Opdracht Uitleg spreadsheet Instructie Voorbereidende opdrachten Opdracht Vragenlijst attitude Vragenlijst Werkboek vrijheid Werken aan bewustwording Instructie Verder worden een aantal documenten aanbevolen, die niet bij deze methodiekbeschrijving zijn gevoegd. Dit zijn: DVD met voorbeelden. Te bestellen via de webwinkel van Vilans ( Goede zorg bij verzet, handreiking, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Intentieverklaring veldpartijen, Inspectie voor de Gezondheidszorg Leven in vrijheid, werken in vrijheid, werkboek, te downloaden via Meepraten over beperking van je vrijheid, een handreiking voor cliënten, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Nadenken over vrijheidsbeperking, een handreiking voor medewerkers, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Omgaan met verzet, handleiding bij een dvd, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Richtlijn Omgaan met gedragsproblemen bij dementie, UMC St. Radboud/Hogeschool INHolland Richtlijn Preventie van valincidenten bij ouderen, NVKG Richtlijn Probleemgedrag, NVVA Richtlijn Vrijheidsbeperking in de zorg voor mensen met een beperking, UMC Utrecht, disciplinegroep Verplegingswetenschap Vrijheidsbeperking, factsheet, Universiteit Maastricht Zorg voor vrijheid, rapport, Inspectie voor de Gezondheidszorg Vonnis en uitspraak, LJN zweedse band Brochure Over de wet Bopz van het miniserie van VWS Beleidsnota Domotica in Inovum Op de website van de Borg ( vindt u een handboek signaleringsplannen en kunt u een leeg signaleringsplan downloaden. Familiebrochure zorg voor leven in vrijheid Brochure cliëntenparticipatie bij verbeteren folder vergeet de familie niet Deze documenten kunt u ook opvragen bij Vilans of Zorg voor Beter ( of ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 2 15

16 DEEL 3 FORMULIEREN EN DOCUMENTEN

17 FORMULIEREN ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 17

18 A ANALYSE KWALITEITSCRITERIA Naam: Organisatie: Datum: Afdeling/unit: 1. Communicatie De communicatie van de medewerkers draagt ertoe bij dat er minder vrijheidsbeperkende maatregelen worden toegepast. Ja/Nee Cijfer 1.1 Vraag je aan de cliënt 3 of hij/zij het eens is over de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen (bijv tafelblad, afspraken over uitgaan, fixeren, koelkast op slot) en het gebruik van alternatieven? 1.2 Bespreek je met de cliënt de risico s van het toepassen van maatregelen? 1.3 Signaleer je uitingen van verzet en rapporteer je die in het ondersteuningsplan / zorg-leefplan? 1.4 Bespreek je verzet van cliënten in het multidisciplinaire team en het afdelingsteam? 1.5 Bespreek jij in het multidisciplinaire team alternatieven of betere oplossingen in plaats van vrijheidsbeperkende maatregelen? 2. Preventief beleid Het preventief beleid draagt ertoe bij dat er minder vrijheidsbeperkende maatregelen worden toegepast. 2.1 Heeft de organisatie een visie en beleid op het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen? 2.2 Acht jij jezelf deskundig om moeilijk hanteerbaar gedrag bij cliënten te signaleren om maatregelen te voorkomen? 2.3 Bespreek je moeilijk hanteerbaar gedrag met je team om maatregelen te voorkomen? 2.4 Is het persoonsbeeld of levensverhaal van cliënten opgenomen in het ondersteuningsplan / zorg-leefplan? 2.5 Heb je aandacht voor onderlinge relaties en verhoudingen die cliënten hebben in de groep? 2.6 Probeer je te voorkomen dat een cliënt iets tegen zijn zin moet doen (dus probeer je dwang te voorkomen) Ja/Nee Cijfer P =Bij cliënt moet vertegenwoordiger worden gelezen als de cliënt niet in staat is hierover zelf te beslissen= ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 18

19 3. Deskundigheid De deskundigheid van het personeel draagt ertoe bij dat er minder vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn. Ja/Nee Cijfer 3.1 Pas je vrijheidsbeperkende maatregelen alleen toe als deze noodzakelijk zijn om gevaar af te wenden? 3.2 Gebeurt het toepassen van maatregelen om de juiste redenen, namelijk voor het welbevinden van cliënten (en niet door werkdruk of afwezigheid van deskundig personeel)? 3.3 Beschik je over voldoende kennis om te kunnen kiezen wat je moet doen bij moeilijk hanteerbaar gedrag (zoals roepen, onrust, dwalen, zelfbeschadiging enz)? 3.4 Krijg je vanuit de Middelen en Maatregelencommissie feedback op het aantal en de ernst van de toegepaste vrijheidsbeperkende maatregelen? 3.5 Krijg je minimaal één keer per jaar scholing over vrijheidsbeperking? (bijvoorbeeld over risico s van vrijheidsbeperkende maatregelen, wetgeving, preventie, omgaan met agressie, valpreventie en medicatieveiligheid enz.) 3.6 Ben je op de hoogte van de betekenis en functie van domotica als alternatief voor vrijheidsbeperkende maatregelen? 4. Zorg als proces De zorg als proces draagt ertoe bij dat er minder vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn. Ja/Nee Cijfer 4.1 Zijn meerdere disciplines (bv verzorgenden/begeleiders, arts, gedragskundige) betrokken bij het besluit over het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen? 4.2 Kijken jullie binnen het team kritisch naar de toepassing van collectieve vrijheidsbeperkende maatregelen zoals huisregels (licht uit om uur, alcoholgebruik) of een collectief uitluistersysteem tijdens de nacht enz? 4.3 Evalueert het multidisciplinaire team afgesproken vrijheidsbeperkende maatregelen minimaal één keer per drie maanden? 4.4 Liggen afspraken over de duur van de toepassing van de vrijheidsbeperkende maatregel vast in het ondersteuningsplan / zorg-leefplan? ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 19

20 5. Verantwoording De wijze van verantwoording draagt ertoe bij dat er minder vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn. Ja/Nee Cijfer 5.1 Weet jij altijd waarom een vrijheidsbeperkende maatregel wordt toegepast? 5.2 Kun je de reden voor de vrijheidsbeperkende maatregel terugvinden in het ondersteuningsplan / zorg-leefplan van de cliënt? 5.3 Weet jij wie verantwoordelijk is voor het voorschrijven van vrijheidsbeperkende maatregelen? 5.4 Is de zwaarte van de maatregel die jij toepast altijd in overeenstemming met wat de situatie vraagt? 5.5 Meld jij vrijheidsbeperkende maatregelen in een registratiesysteem? 6. Randvoorwaarden De omgeving draagt ertoe bij dat er minder vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn: ruime gangen, aanwezigheid loopcircuit, sfeer, eigen slaapkamer, voldoende toezicht, alarmering, woningaanpassingen en hulpmiddelen, etc. Ja/Nee Cijfer 6.1 Heeft de afdeling een protocol / werkafspraak of werkwijze voor het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen dat ná 2003 is geschreven? 6.2 Voel je je gesteund door je leidinggevende / het management bij het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen? Bijvoorbeeld, vind je dat ze achter je staan als het contact met familie moeilijk is? Of als er iets aan de inrichting van de afdeling moet gebeuren? 6.3 Heeft de locatie een medewerker die zich speciaal bezig houdt met het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen? 6.4 Vind je dat er voldoende bekwaam personeel is om vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen? 6.5 Worden er weinig invalkrachten ingehuurd op jouw afdeling? Deze analyse is afgeleid van de volgende documenten: Frederiks, B.J.M., Ruitenbeek, T.A., Van der Zanden, M.C.G. Kwaliteitskader Campagne Zorg voor Vrijheid in de Verstandelijk Gehandicaptenzorg en Verpleeghuis- en Verzorgingshuiszorg. Terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen en bevorderen van good practices, Utrecht, oktober 2007 Arcares: brancheorganisatie verpleging & verzorging. Handreiking verantwoord gebruik van vrijheidsbeperkende interventies in het verpleeg- en verzorgingshuis. Utrecht, april 2004 ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 20

21 G GEELTJESMETING Hang de geeltjesposter (zie p24 en uitprinten op A0) op een prominente plaats op de afdeling/unit/woning zodat medewerkers hem regelmatig tegenkomen. Plak onderstaande instructie op het daarvoor bestemde vak links bovenin de poster. Gedurende het verbetertraject meten we in maand 1 (0-meting), maand 4 (tussenmeting) en maand 8 (eindmeting) van het verbetertraject een week lang het gebruik van (Zweedse) onrustbanden of vergelijkbare maatregel. We meten dan het afgesproken en niet afgesproken gebruik van de onrustband of vergelijkbare maatregel bij de bewoners/cliënten op de locatie. We doen dat door het plakken van gele post-it briefjes (vandaar de naam Geeltjesmeting) op een geeltjesposter. Afgesproken maatregel wil zeggen: een maatregel die is opgenomen in het ondersteunings- of zorg/leefplan met instemming van de cliënt en/of zijn/haar vertegenwoordiger. Een niet-afgesproken maatregel is niet in het ondersteunings- of zorg/leefplan terug te vinden. Het werkt als volgt. Elke medewerker plakt een post-it op de geeltjesposter op het moment dat hij/zij tijdens zijn/haar dienst een onrustband of vergelijkbare maatregel toepast. Elke keer wanneer de onrustband of maatregel weer wordt toegepast (dus ook na verzorging of toiletgang) wordt een geeltje geplakt. Er wordt: een gele post-it geplakt voor een afgesproken maatregel een roze post-it voor een niet-afgesproken maatregel bij verzet wordt een zwart stickertje op de post-it geplakt. Op de post-it schrijft de medewerker: - Reden van toepassing - naam of een code van de cliënt - datum en tijdstip - naam medewerker/initialen - is er wel/niet sprake van verzet (zwart stickertje) De projectleider haalt aan het eind van de week alle geeltjes van de geeltjesposter, verwijdert de geeltjesposter van de afdeling en zet de informatie van de geeltjes in de spreadsheet (te downloaden via onderdeel kennisbank zoekthema vrijheidsbeperkende maatregelen). De Geeltjesmeting kan gebruikt worden voor - teamgesprek - uitwisseling - reflexie - communicatie in de lijn en daardoor voor het werken aan bewustwording. ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 21

22 Instructie Geeltjesmeting Plak een post-it op de geeltjesposter (uitgeprint op A0) het moment dat je in jouw dienst: - een onrustband of vergelijkbare maatregel toepast - elke keer dat je een band of vergelijkbare maatregel opnieuw toepast, dus ook na verzorging of toiletgang. Plak : een gele post-it voor een afgesproken maatregel (opgenomen in zorgleefplan); een roze post-it voor een niet-afgesproken maatregel (niet opgenomen in zorgleefplan); een zwart stickertje op de post-it bij verzet. Op de post-it schrijf je: - Reden van toepassing - naam of een code van de cliënt - datum en tijdstip - naam medewerker/initialen Wat verstaan we binnen dit verbetertraject onder een onrustband? Wat verstaan we binnen dit verbetertraject onder een vergelijkbare maatregel? Onder een onrustband verstaan wij: Zweedse band Bratex band Zwarte band Houdini-vestje en alle andere vestjes die gebruikt worden om een cliënt in bed of stoel te fixeren Alle banden in bed of stoel die cliënten niet zelf kunnen openen. Vergelijkbare maatregelen die wij even restrictief vinden en die ook binnen de doelstelling van deze verbetermethodiek vallen, zijn: tafelblad over stoel, wanneer gebruikt om cliënt te beletten op te staan plank onder stoel, wanneer gebruikt om cliënt te beletten op te staan verpleegdeken diepe stoel, wanneer gebruikt om te voorkomen dat een cliënt zelf op staat andere maatregelen die cliënten belemmeren uit bed of stoel te komen (met uitzondering van bedhekken) Op de volgende pagina vindt u de geeltjesposter. Print deze op A0 formaat uit ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 22

23 ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 23

24 I INVENTARISATIE BALANSINDICATOREN Naam organisatie: Naam locatie: Naam afdeling: Aantal cliënten afdeling: Ingevuld door teamleider: Datum: Inventariseer elke maand (maand 1 t/m 9) met behulp van onderstaande tabellen bij welke cliënten waarbij onrustbanden worden afgebouwd de gemelde valincidenten, gemelde agressie en toegepaste psychofarmaca. Vul bij maand 1 de balansindicatoren van de afgelopen 9 maanden in. Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 24

25 Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 25

26 Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 26

27 Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) Maand Datum Naam client Gevallen Agressief Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 27

28 I INVENTARISATIE ONRUSTBANDEN Naam organisatie: Naam locatie: Naam afdeling: Aantal cliënten afdeling: Ingevuld door teamleider: Datum: METING A Cliënten met onrustbanden Inventariseer elke maand (maand 1 t/m 9) met behulp van onderstaande tabellen bij welke cliënten onrustbanden psychofarmaca toegepast worden. Vermeld in kolom 4 psychofarmaca of deze cliënten al dan niet psychofarmaca gebruiken. Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 28

29 Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven (Druk op Tab voor een volgende rij) ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 29

30 onrustband ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 30

31 (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Onrustbanden: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken (Druk op Tab voor een volgende rij) * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 31

32 METING B Cliënten met vergelijkbare restrictieve maatregelen Inventariseer, net zoals voor de onrustbanden, elke maand met behulp van onderstaande tabel bij welke cliënten waarbij vergelijkbare restrictieve maatregelen of psychofarmaca toegepast worden. Maand Datum Naam client Restrictieve maatregel: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Restrictieve maatregel: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 32

33 Maand Datum Naam client Restrictieve maatregel: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband Maand Datum Naam client Restrictieve maatregel: Overdag/nacht/ beide/zo nodig Psychofarmaca: ja/nee Zo ja, is het +, - of 0 * Alternatieve maatregel ** (ZIE document alternatieve maatregelen) Stand van zaken * + = toegenomen, - = afgenomen, 0 = gelijkgebleven ** NB een diepe stoel of een plank over de stoel of vergelijkbare restrictieve maatregel is géén alternatief voor een onrustband ZORG ZELF VOOR minder banden DEEL 3 33

Analyse verbeterpunten psychofarmacagebruik

Analyse verbeterpunten psychofarmacagebruik Analyse verbeterpunten psychofarmacagebruik Deze vragenlijst is ontwikkeld om het proces van de inzet van psychofarmaca in kaart te brengen. Hiermee wordt inzichtelijk gemaakt of de inzet van psychofarmaca

Nadere informatie

toolkit zorg zelf voor minder vrijheidsbeperkende maatregelen

toolkit zorg zelf voor minder vrijheidsbeperkende maatregelen zorg zelf voor minder vrijheidsbeperkende maatregelen Colofon Dit is een uitgave van Vilans, kenniscentrum langdurende zorg. Vilans is het onafhankelijke kenniscentrum voor werkers en organisaties die

Nadere informatie

Inventarisatie vrijheidsbeperkende maatregelen

Inventarisatie vrijheidsbeperkende maatregelen Inventarisatie vrijheidsbeperkende maatregelen Hoofddoel van het verbetertraject Maatregelen op maat is: Het voorkomen of verminderen van het vrijheidsbeperkende maatregelen en het toepassen van minder

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende maatregelen. Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? in de langdurende zorg. Vilans helpt mee

Vrijheidsbeperkende maatregelen. Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? in de langdurende zorg. Vilans helpt mee Vrijheidsbeperkende maatregelen in de langdurende zorg Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? Vilans helpt mee Hoe staat je organisatie ervoor? Kom erachter hoe het staat met vrijheidsbeperking

Nadere informatie

Zorg in vrijheid. Vrijheidsbeperkende maatregelen Informatie over beleid Voor cliënten en familie. Versie 4

Zorg in vrijheid. Vrijheidsbeperkende maatregelen Informatie over beleid Voor cliënten en familie. Versie 4 Zorg in vrijheid Vrijheidsbeperkende maatregelen Informatie over beleid Voor cliënten en familie Versie 4 Inleiding Vrijheid is voor de meeste mensen in Nederland een gegeven. Toch komt het in zorginstellingen

Nadere informatie

Ik ben blij dat ik vandaag hier op dit congres ben. Als iemand zich verzet tegen wassen moet je even doorzetten

Ik ben blij dat ik vandaag hier op dit congres ben. Als iemand zich verzet tegen wassen moet je even doorzetten Stap voor stap van vrijheidsbeperkende maatregelen af Ik ben blij dat ik vandaag hier op dit congres ben 11 januari 2016 Femke de Wit Senior adviseur Vilans Het uitluistersysteem is niet vrijheidsbeperkend

Nadere informatie

Ban de Band Eindrapportage 16 november 2012

Ban de Band Eindrapportage 16 november 2012 Ban de Band 2012 Eindrapportage 16 november 2012 Met trots presenteert SWZ de resultaten van het project Ban de Band 2012 Het project Ban de Band is begin februari 2012 van start gegaan bij 13 van de 15

Nadere informatie

Verbetertraject Medicatieveiligheid in de GGZ. Marijke Wigboldus, Marjolein van Vliet Vilans Informatiebijeenkomst Amersfoort, 23 februari 2010

Verbetertraject Medicatieveiligheid in de GGZ. Marijke Wigboldus, Marjolein van Vliet Vilans Informatiebijeenkomst Amersfoort, 23 februari 2010 Verbetertraject Medicatieveiligheid in de GGZ Marijke Wigboldus, Marjolein van Vliet Vilans Informatiebijeenkomst Amersfoort, 23 februari 2010 Inhoud presentatie Inleiding Doel van het traject Werkwijze

Nadere informatie

Resultaatsverslag. N.a.v. inspectiebezoek van Zorgcentrum Herema State in Heerenveen. op 14 februari 2017

Resultaatsverslag. N.a.v. inspectiebezoek van Zorgcentrum Herema State in Heerenveen. op 14 februari 2017 Resultaatsverslag N.a.v. inspectiebezoek van Zorgcentrum Herema State in Heerenveen op 14 februari 2017 Heerenveen, 31 juli 2017 Inleiding Op 14 februari heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna:

Nadere informatie

Methodisch werken met zorgleefplan, ondersteuningsplan of begeleidingsplan

Methodisch werken met zorgleefplan, ondersteuningsplan of begeleidingsplan Zorgleefplan, ondersteuningsplan en begeleidingsplan Methodisch werken met zorgleefplan, ondersteuningsplan of begeleidingsplan Om goede zorg en/of ondersteuning te kunnen geven aan een cliënt is het werken

Nadere informatie

PROJECTPLAN MONDZORG IS HOOFDZAAK dd 30 maart 2011

PROJECTPLAN MONDZORG IS HOOFDZAAK dd 30 maart 2011 PROJECTPLAN MONDZORG IS HOOFDZAAK dd 30 maart 2011 A. Inleiding en deelnemende locaties en/of afdelingen Inleiding Aanleiding project Uit onderzoek in 2002 is gebleken dat de mondhygiënische zorg van verpleeghuisbewoners

Nadere informatie

Beleid 'onvrijwillige zorg' Vrijheidsbeperking binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding

Beleid 'onvrijwillige zorg' Vrijheidsbeperking binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding Beleid 'onvrijwillige zorg' Vrijheidsbeperking binnen Lang Verblijf woonzorg en dagbesteding 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Wanneer wordt onvrijwillige zorg toegepast? 4 3. De wetgeving 5 3.1 Wet bijzondere

Nadere informatie

Startnotitie. Terugdringen toepassen vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen

Startnotitie. Terugdringen toepassen vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen Startnotitie Terugdringen toepassen vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen STATUS Beleidsnotitie Startnotitie Vrijheidsbeperkende maatregelen Auteur(s) Anke Nieuwland Datum 15 April 2010 Advies/instemming

Nadere informatie

DRAAIBOEK BIJSCHOLING SIGNALEREN = IETS DOEN MET WAT JE OPVALT

DRAAIBOEK BIJSCHOLING SIGNALEREN = IETS DOEN MET WAT JE OPVALT DRAAIBOEK BIJSCHOLING SIGNALEREN = IETS DOEN MET WAT JE OPVALT Met dit draaiboek (en de daarbij behorende bijlagen) kunt u een bij- of nascholingsbijeenkomst organiseren over signaleren. Deze bij- of nascholing

Nadere informatie

Stappenplan invoering Scouting Academy op groepsniveau Opgesteld door praktijkcoaches Regio Hart van Brabant

Stappenplan invoering Scouting Academy op groepsniveau Opgesteld door praktijkcoaches Regio Hart van Brabant Stappenplan invoering Scouting Academy op groepsniveau Opgesteld door praktijkcoaches Regio Hart van Brabant Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Stap 1... 4 Stap 1a; Bevoegde leiding de overstaptraining

Nadere informatie

Handleiding In Dialoog met studenten aan de hand van uitkomst JOB-monitor:

Handleiding In Dialoog met studenten aan de hand van uitkomst JOB-monitor: Handleiding In Dialoog met studenten aan de hand van uitkomst JOB-monitor: Inhoud document Hulpmiddel (draaiboek) om een bijeenkomst te organiseren waarin de uitkomsten van de JOBmonitor (of ander onderzoek

Nadere informatie

Landschap van. Mijn Leven. Mijn Leven in zorgprocessen. Deskundig en verantwoordelijk. Leven in vrijheid. Leven in een veilige omgeving

Landschap van. Mijn Leven. Mijn Leven in zorgprocessen. Deskundig en verantwoordelijk. Leven in vrijheid. Leven in een veilige omgeving Landschap van Mijn Leven Mijn Leven Mijn Leven in zorgprocessen Deskundig en verantwoordelijk Leven in vrijheid Leven in een veilige omgeving kwaliteitsrapport de twentse zorgcentra 2017 Inleiding Dit

Nadere informatie

Zorg voor leven in vrijheid

Zorg voor leven in vrijheid Zorg voor leven in vrijheid Beleid en visie van Archipel over het voorkomen van vrijheidsbeperkende maatregelen het gevoel van samen Zorg voor leven in vrijheid Beleid en visie van Archipel over het voorkomen

Nadere informatie

Interzorg en de wet Bopz

Interzorg en de wet Bopz Interzorg en de wet Bopz dicht bij jezelf Interzorg en de wet Bopz Interzorg Noord-Nederland heeft een aantal locaties met een afdeling voor cliënten met een psychogeriatrische aandoening (meestal dementie).

Nadere informatie

Beroepsopdracht 3: Zorg voor de veiligheid en voorlichting geven

Beroepsopdracht 3: Zorg voor de veiligheid en voorlichting geven l Beroepsopdracht 3: Zorg voor de veiligheid en voorlichting geven Pagina 1 van16 Werkprocessen en competenties gericht op het verpleegplan 1.1 Stelt verpleegkundige diagnose en stelt het verpleegplan

Nadere informatie

Zorg voor leven in vrij heid

Zorg voor leven in vrij heid Zorg voor leven in vrij heid Leg vrijheidsbeperking aan banden Informatie voor wettelij k vertegenwoordigers en eerste contactpersonen van cliënten in de verpleging en verzorging en van cliënten met een

Nadere informatie

Presentatie Gezond&Zeker 2017 Karin Bontje en Edith Nijland

Presentatie Gezond&Zeker 2017 Karin Bontje en Edith Nijland 2017 Presentatie Gezond&Zeker 2017 Karin Bontje en Edith Nijland Onbegrepen (probleem)gedrag Wat is Onbegrepen(probleem)gedrag? Onder probleemgedrag verstaan we alle gedrag van de cliënt dat deze cliënt

Nadere informatie

Verslag kwaliteit 2017 cliëntversie

Verslag kwaliteit 2017 cliëntversie Pagina 1 van 14 Inhoud Inleiding... 3 Bouwsteen 1: de zorg die jij krijgt... 4 Bouwsteen 2: ervaringen van de cliënt... 7 Bouwsteen 3: functioneren van de teams...11 Leren van klachten en incidenten...13

Nadere informatie

Handleiding. Meldingen module. PlanCare 2. elektronisch cliënten dossier. G2 Paramedici het EPD voor paramedici. Handleiding.

Handleiding. Meldingen module. PlanCare 2. elektronisch cliënten dossier. G2 Paramedici het EPD voor paramedici. Handleiding. Handleiding Meldingen module Handleiding Declareren Versie 3.0.0.3 PlanCare 2 elektronisch cliënten dossier G2 Paramedici het EPD voor paramedici INHOUDSOPGAVE 1 Overzicht van de mogelijkheden... 2 1.1

Nadere informatie

Werkboek LINTSTAGE NAAM: KLAS:

Werkboek LINTSTAGE NAAM: KLAS: Werkboek LINTSTAGE NAAM: KLAS: Inhoudsopgave Gegevens van het talent, de school en het leerbedrijf... 1 Belangrijke regels... 3 Wat wordt er van je verwacht als je stageloopt?... 4 Verslagonderdeel A...

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende maatregelen in de langdurige zorg. De rol van de familie

Vrijheidsbeperkende maatregelen in de langdurige zorg. De rol van de familie Regelingen en voorzieningen CODE 9.2.2.8 Vrijheidsbeperkende maatregelen in de langdurige zorg. De rol van de familie brochure bronnen www.loc.nl, juni 2012 www.vilans.nl Vilans (kenniscentrum voor de

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende interventies Informatie voor patiënten, familie en andere betrokkenen

Vrijheidsbeperkende interventies Informatie voor patiënten, familie en andere betrokkenen Vrijheidsbeperkende interventies Informatie voor patiënten, familie en andere betrokkenen De behandelend arts of de verpleegkundige heeft met u gesproken over het toepassen van vrijheidsbeperkende interventies

Nadere informatie

Project Ouder wordende Cliënt

Project Ouder wordende Cliënt Project Ouder wordende Cliënt Tips en wenken voor verbeterteams ter voorbereiding op de start van het project Ouder wordende cliënt & Opdrachten voor de eerste bijeenkomst van 22 mei in Utrecht Inclusief

Nadere informatie

Handleiding bij de LOB-scan voor het mbo

Handleiding bij de LOB-scan voor het mbo Handleiding bij de LOB-scan voor het mbo Inleiding Voor u ligt de handleiding bij de LOB-scan voor het mbo. De LOB-scan voor het mbo is in opdracht van MBO Diensten ontwikkeld en is te vinden op www.mbodiensten.nl.

Nadere informatie

Zorg zelf voor beter Omgaan met probleemgedrag - een lessenmodule. sessie 1

Zorg zelf voor beter Omgaan met probleemgedrag - een lessenmodule. sessie 1 Zorg zelf voor beter Omgaan met probleemgedrag - een lessenmodule sessie 1 Doelstellingen lessenmodule Weten hoe je beter kunt omgaan met probleemgedrag van bewoners/cliënten Gezamenlijk met het team de

Nadere informatie

Bopz beleid. Informatie over opname op een psychogeriatrische (pg)afdeling, beleid en klachtenregeling. vit0032_brochure BOPZ-07.indd :22

Bopz beleid. Informatie over opname op een psychogeriatrische (pg)afdeling, beleid en klachtenregeling. vit0032_brochure BOPZ-07.indd :22 Bopz beleid Informatie over opname op een psychogeriatrische (pg)afdeling, beleid en klachtenregeling vit0032_brochure BOPZ-07.indd 1 16-08-12 14:22 In deze brochure informeren wij u over de Wet Bijzondere

Nadere informatie

Handreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij?

Handreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij? Handreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij? Handreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij? Medewerkers in de ouderenzorg weten vaak heel goed waar knelpunten

Nadere informatie

Programma Veiligheid

Programma Veiligheid Programma Veiligheid Verpleging Verzorging Thuiszorg Plan van Aanpak 2008 en verder 22 november 2007 ActiZ, vereniging van zorgondernemers In afstemming en samenwerking met: LOC, Landelijke Organisatie

Nadere informatie

Veilig en vrij in het verpleeghuis

Veilig en vrij in het verpleeghuis Veilig en vrij in het verpleeghuis Vriendelijk Ik zit met Nikki en Deborah om tafel. In de hoek van de werkkamer ligt Jip te soezen. Hij is het hondje van Deborah en hoort op haar werkdagen ook bij afdeling

Nadere informatie

Leg vrijheidsbeperking aan banden Zorg voor leven in vrijheid

Leg vrijheidsbeperking aan banden Zorg voor leven in vrijheid Leg vrijheidsbeperking aan banden Zorg voor leven in vrijheid Wat kunt u zelf doen om vrijheidsbeperkende maatregelen bij uw familielid te verminderen? Waarom deze brochure? Leven zonder risico s bestaat

Nadere informatie

Woonzorgcentrum Nijenstede

Woonzorgcentrum Nijenstede Verbeterplan Normen Goede Zorg Indicatoren LPZ meting jaar NVZ indicator/ Kritisch aandachtspunt 4.1 bij wie in de afgelopen 30 dagen een onrustband, tafelblad of diepe stoel als vrijheidsbeperkende maatregel

Nadere informatie

Handleiding Plannen van Zorg BBL-CombiCare Gehandicaptenzorg Verzorgende-IG/Medewerker Maatschappelijke Zorg

Handleiding Plannen van Zorg BBL-CombiCare Gehandicaptenzorg Verzorgende-IG/Medewerker Maatschappelijke Zorg Handleiding Plannen van Zorg BBL-CombiCare Gehandicaptenzorg Verzorgende-IG/Medewerker Maatschappelijke Zorg Werkproces VZ-IG 1.1 Stelt (mede) het zorgplan op De verzorgende-ig verzamelt gegevens om de

Nadere informatie

Persoonlijk opleidingsplan. Hulpmiddelen voor de werknemer

Persoonlijk opleidingsplan. Hulpmiddelen voor de werknemer Persoonlijk opleidingsplan Hulpmiddelen voor de werknemer Elk bedrijf heeft bepaalde doelstellingen. Maar ook de werknemers van een bedrijf, jij en je collega s, hebben eigen doelen. Zoals: beter worden

Nadere informatie

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt

Nadere informatie

Specificaties. Medewerker maatschappelijke zorg. Verdieping doelgroepen

Specificaties. Medewerker maatschappelijke zorg. Verdieping doelgroepen Specificaties Medewerker maatschappelijke zorg Titel Soort Werksituatie Verdieping doelgroepen Cursus Medewerkers maatschappelijke zorg zijn werkzaam in instellingen voor wonen, dagbesteding en vrije tijd

Nadere informatie

PROJECTPLAN Vroege herkenning en behandeling ondervoeding in revalidatiecentra

PROJECTPLAN Vroege herkenning en behandeling ondervoeding in revalidatiecentra PROJECTPLAN Vroege herkenning en behandeling in revalidatiecentra Voorbeeldversie A. Inleiding en deelnemende afdelingen Inleiding Ondervoeding is sinds 2010 een prestatie indicator voor de revalidatiecentra.

Nadere informatie

LPZ-verbeterplan 2013 afd. Tjalk en Schoener te ZK september

LPZ-verbeterplan 2013 afd. Tjalk en Schoener te ZK september Verbeterplan Normen Verantwoorde Zorg Indicatoren LPZ meting jaar 2013 - Locatie Zonnekamp - Afdeling Schoener en Tjalk NVZ indicator/ Kritisch aandachtspunt 4.1 Percentage cliënten bij wie in de afgelopen

Nadere informatie

Met 3 afspraken. Veilig werken. Altijd melden, Altijd bespreken, Altijd handelen. A6 boekje altijd melden 1 16-08-13 13:22

Met 3 afspraken. Veilig werken. Altijd melden, Altijd bespreken, Altijd handelen. A6 boekje altijd melden 1 16-08-13 13:22 Veilig werken Met 3 afspraken meer duidelijkheid over agressie Altijd melden, Altijd bespreken, Altijd handelen A6 boekje altijd melden 1 16-08-13 13:22 Agressie hoort er nou eenmaal bij EENS A6 boekje

Nadere informatie

Vrijheidsbeperking en de wet - inventarisatie toegankelijke informatie

Vrijheidsbeperking en de wet - inventarisatie toegankelijke informatie Vrijheidsbeperking en de wet - inventarisatie toegankelijke informatie Een inventarisatie van toegankelijk informatiemateriaal over vrijheidsbeperking en de wettelijke kaders. Bedoeld voor mensen met een

Nadere informatie

Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel

Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel 1. Uitgangspunten gedrag Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel Schooljaar 2013 Inhoud 2. Preventief handelen om te komen tot gewenst gedrag 3. Interventies om te komen tot gewenst gedrag 4. Stappenplan

Nadere informatie

Kwaliteitsrapportage over de periode juli 2015 tot en met juni 2016 V40_ indd :01

Kwaliteitsrapportage over de periode juli 2015 tot en met juni 2016 V40_ indd :01 Kwaliteitsrapportage over de periode juli 2015 tot en met juni 2016 2 Inhoud... Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 Wat is kwaliteit van zorg... 5 De kwaliteitsrapportage 1. Zorgvuldig proces rond cliënten...

Nadere informatie

Commissie VBM September 2015. Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen

Commissie VBM September 2015. Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen Commissie VBM September 2015 Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen Procedure Besluitvorming toepassen vrijheidsbeperkende maatregelen De besluitvorming over en het toepassen

Nadere informatie

Kwaliteitsverslag De Friese Staten

Kwaliteitsverslag De Friese Staten Kwaliteitsverslag De Friese Staten In dit kwaliteitsverslag kunt u lezen hoe wij werken aan het verbeteren van kwaliteit. Wij werken aan het verbeteren van de kwaliteit van zorg door informatie te verzamelen

Nadere informatie

FAQ kwaliteitskader VGN

FAQ kwaliteitskader VGN FAQ kwaliteitskader VGN Inhoud 1. Werking portal... 2 1.1 Inloggen... 2 1.3 Invullen van vragenlijsten... 3 1.4 Aanleveren van vragenlijsten... 4 1.5 Rapportagemodule... 5 2. Pijler 1 - algemene vragen...

Nadere informatie

In 10 stappen van project naar effect!

In 10 stappen van project naar effect! In 10 stappen van project naar effect! een handleiding voor slim zorgen > Betrek de belangrijke sleutelpersonen > Stel projectteam samen & kies pilotteams > Screen de huidige situatie > Organiseer een

Nadere informatie

DUUR WAT HOE MATERIAAL

DUUR WAT HOE MATERIAAL DUUR WAT HOE MATERIAAL 0.00 5 min Intro begeleiders Introductie thema agressiehantering Doelen simulatiespel Toelichting rollen Introduceer jezelf en het spel Introductie begeleiders Nodig deelnemers uit

Nadere informatie

STAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER)

STAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER) STAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER) Juni 2004 INLEIDING Voor u ligt een stappenplan dat gebaseerd is op de CBO-richtlijn

Nadere informatie

Relevante wet- en regelgeving die vandaag aan de orde komt in deze presentatie

Relevante wet- en regelgeving die vandaag aan de orde komt in deze presentatie Presentatie W&T thema Bopz op 9 mei 2016 Opzet: Korte uiteenzetting presentatie Goede zorg aan onze (psychogeriatrische) ouderen Persoonlijke kennistoets deelnemers Presentatie waarin antwoorden volgen

Nadere informatie

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten;

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling. * Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen deel je leven Uitgave december 2015 Waarom

Nadere informatie

DD-NR Regelingen en voorzieningen CODE 9.2.3.5

DD-NR Regelingen en voorzieningen CODE 9.2.3.5 DD-NR Regelingen en voorzieningen CODE 9.2.3.5 Zorgleefplan brochure bronnen www.loc.nl, (LOC, zeggenschap in de zorg is de koepelorganisatie van de cliëntenraden van de sectoren verpleging en verzorging,

Nadere informatie

Persoonlijk Plan. Cliëntgegevens en looptijd persoonlijk plan. Naam cliënt. Geboortedatum cliënt. Looptijd persoonlijk plan Startdatum: Einddatum:

Persoonlijk Plan. Cliëntgegevens en looptijd persoonlijk plan. Naam cliënt. Geboortedatum cliënt. Looptijd persoonlijk plan Startdatum: Einddatum: Deel A: Voorblad A1 Cliëntgegevens en looptijd persoonlijk plan Naam cliënt Geboortedatum cliënt Looptijd persoonlijk plan Startdatum: Einddatum: A2 Handtekeningen Naam Datum Handtekening Cliënt/wettelijk

Nadere informatie

Plan van Aanpak woon-en zorgcentrum de Westerkim 2013 n.a.v. inspectiebezoek (20 september 2012) i.h.k.v. 2 e fase gefaseerd toezicht

Plan van Aanpak woon-en zorgcentrum de Westerkim 2013 n.a.v. inspectiebezoek (20 september 2012) i.h.k.v. 2 e fase gefaseerd toezicht Algemeen Op 20 september 2012 heeft de Inspecteur voor de Volksgezondheid, de heer C. Dekker, in het kader van de tweede fase van gefaseerd toezicht een inspectiebezoek gebracht aan de Westerkim. Doel

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

DEEL A COMPETENTIEOPDRACHT LFG 2

DEEL A COMPETENTIEOPDRACHT LFG 2 DEEL A COMPETENTIEOPDRACHT COMPETENTIEOPDRACHT TOEZICHTHOUDER 1. INLEIDING Een belangrijk werkveld in de zwembadsector is het werken als lifeguard in een zwembad. Dit kan zowel in publiek zwembad, een

Nadere informatie

1 RAPPORT. Rapport naar aanleiding van het extra bezoek aan Triade Almere op 21 januari 2009

1 RAPPORT. Rapport naar aanleiding van het extra bezoek aan Triade Almere op 21 januari 2009 1 RAPPORT Rapport naar aanleiding van het extra bezoek aan Triade Almere op 21 januari 2009 Amsterdam, april 2009 2 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten inspectiebezoek

Nadere informatie

Praktijkverpleegkundigen en de wet zorg en dwang

Praktijkverpleegkundigen en de wet zorg en dwang Praktijkverpleegkundigen en de wet zorg en dwang 17 maart 2015 Simone Abrahams, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie en BOPZ-arts St. Zorgspectrum, locatie Het Houtens Erf Houten Wat

Nadere informatie

Sámen maken we de zorg steeds beter. Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg , versie voor cliënten

Sámen maken we de zorg steeds beter. Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg , versie voor cliënten Sámen maken we de zorg steeds beter Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg 2017-2022, versie voor cliënten Inhoudsopgave Inleiding 3 Bouwsteen 1: De zorg die jij nodig hebt 4 Bouwsteen 2: Jouw mening over de

Nadere informatie

Communiceren is teamwork

Communiceren is teamwork Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.

Nadere informatie

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling.

De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling. De wet BOPZ* binnen Zorggroep Sint Maarten; van opname tot verblijf op een psychogeriatrische afdeling. * Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen deel je leven Uitgave april 2014 Waarom

Nadere informatie

Handleiding Startwijzer

Handleiding Startwijzer Handleiding Startwijzer Aan de slag met de Startwijzer VO De Startwijzer VO is een digitale scan die in beeld brengt hoe startende leraren op school ingewerkt en begeleid worden en op welke onderdelen

Nadere informatie

Behandelaren. Instructie Het Nieuwe ECD

Behandelaren. Instructie Het Nieuwe ECD Behandelaren Instructie Het Nieuwe ECD Inhoud Training - Welkom & uitleg training - Spelregels Het Nieuwe ECD - Processen binnen Het Nieuwe ECD - Uitleg ONS - Inloggen & cliënt opzoeken - Algemene en Medische

Nadere informatie

Instructie supervisie training MZO 2 (2017)

Instructie supervisie training MZO 2 (2017) Instructie supervisie training MZO 2 (2017) Voor het behalen van het certificaat MZO zelfonderzoek moeten de cursisten een supervisietraject doorlopen. Hieronder de opzet van de supervisie. Mochten er

Nadere informatie

Handleiding ZKM Online. Versie 2.1

Handleiding ZKM Online. Versie 2.1 Handleiding ZKM Online Versie 2.1 Februari 2015 Inhoudsopgave 1. Inloggen... 3 1.1 Eerste keer dat je inlogt... 3 1.1.1 Profiel... 4 1.1.2. Wachtwoord (wijzigen)... 4 1.1.3. Bureau... 5 1.1.4. Consultants

Nadere informatie

OPDRACHTEN 1b ALH LFG 2 - Handleiding document

OPDRACHTEN 1b ALH LFG 2 - Handleiding document OPDRACHTEN 1b ALH LFG 2 - Handleiding document Dit document is beschikbaar in meerdere bestandsformaten. Start met het juiste document! Beschikbaar zijn: Adobe:.PDF (Acrobat Reader - alleen lezen, niet

Nadere informatie

Meepraten over beperking van je vrijheid

Meepraten over beperking van je vrijheid Meepraten over beperking van je vrijheid 2009 Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm

Nadere informatie

Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP)

Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP) Hoofdstuk 18 Extra informatie Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP) Het Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP) is bedoeld om een medewerker persoonlijk in de gelegenheid te stellen in eigen woorden te vertellen

Nadere informatie

Veilige en verantwoorde medicatiezorg leveren?

Veilige en verantwoorde medicatiezorg leveren? Medicatieveiligheid in de langdurende zorg Veilige en verantwoorde medicatiezorg leveren? Vilans helpt mee Werken met medicatie is een risicovolle aangelegenheid. Een kleine lees- of schrijffout kan grote

Nadere informatie

handleiding Veiligheidsplanner voorwoord inleiding De stappen van de Lokale stap 01 profiel stap 02 wat is het probleem? stap 03 wat doen wij al?

handleiding Veiligheidsplanner voorwoord inleiding De stappen van de Lokale stap 01 profiel stap 02 wat is het probleem? stap 03 wat doen wij al? handleiding lokale veiligheidsplanner 1 veiligheid door samenwerking handleiding handleiding lokale veiligheidsplanner 2 Welkom bij de internettoepassing Lokale. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie

Nadere informatie

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen INLEIDING Met deze folder geven we u inzicht in het beleid van De Wever met betrekking tot opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk

Nadere informatie

Competentie-opdrachten

Competentie-opdrachten Competentie-opdrachten Deel 1 B: Toezichthouder Onderdeel van de eenheid Lifeguard van de beroepsopleiding Allround zwembadmedewerker (Aqua & Leisure Host) Opdracht 1: Toezichthouden in je eigen zwembad.

Nadere informatie

Terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen en bevorderen van good practices

Terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen en bevorderen van good practices Toetsingskader onderzoek Zorg voor Vrijheid in de Verstandelijk Gehandicaptenzorg en Verpleeghuis- en Verzorgingshuiszorg Terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen en bevorderen van good practices

Nadere informatie

Kern van deze visie is dat een (zorg)proces op deze manier een cyclus van continu beoordelen en verbeteren ingaat.

Kern van deze visie is dat een (zorg)proces op deze manier een cyclus van continu beoordelen en verbeteren ingaat. Toepassingswijze van een (gestandaardiseerde) verbetercyclus Doel: Gestandaardiseerde wijze van verbeteren toepassen binnen OCE/het DementieNet, zodat verbeteracties aantoonbaar gemonitord en continu verbeterd

Nadere informatie

1. Persoonsgerichte zorg en ondersteuning Wonen en welzijn Veiligheid Leren en verbeteren van kwaliteit...

1. Persoonsgerichte zorg en ondersteuning Wonen en welzijn Veiligheid Leren en verbeteren van kwaliteit... Teammonitor 2.0 Voor je ligt de teammonitor 2.0! Dit is de herziene versie, en gebaseerd op het kwaliteitskader verpleeghuiszorg. Het kwaliteitskader is eigenlijk een overzicht van waar goede zorg aan

Nadere informatie

2.1 Het gebruik van het ZLP en het inzetten van multidisciplinair overleg om aandacht voor levensvragen te borgen (Expertisenetwerk)

2.1 Het gebruik van het ZLP en het inzetten van multidisciplinair overleg om aandacht voor levensvragen te borgen (Expertisenetwerk) Opzet ontwikkeltrajecten BrabantZorg/ Catharinahof en TriviumMeulenbeltZorg (TMZ) met het Expertisenetwerk Levensvragen en Ouderen voor Kwaliteitsstandaard Levensvragen Juni 2014 Aanleiding Het Expertisenetwerk

Nadere informatie

Van werkdruk naar werkplezier

Van werkdruk naar werkplezier Van werkdruk naar werkplezier Het Programma Onze visie Werkdruk leidt tot minder werkplezier, wrijving in de samenwerking en op termijn mogelijk verzuim door stressklachten. Als medewerkers echter uitgedaagd

Nadere informatie

Probleemgedrag interpreteren en hanteren

Probleemgedrag interpreteren en hanteren Probleemgedrag interpreteren en hanteren Ruth Pel-Littel, projectleider probleemgedrag Vilans 'Hoe heet dit huis?' riep hij. 'Het heet Vredelief, roekoe!', antwoordde de duif. 'Is het een ziekenhuis?'

Nadere informatie

Kindervergadering Zo gaat het bij ons!

Kindervergadering Zo gaat het bij ons! Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Kindervergadering Zo gaat het bij ons! Introductie voor de groepsleiding Is kinderinspraak belangrijk? Denken vanuit de groep is logisch en praktisch, maar toch

Nadere informatie

TOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken.

TOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. welkom Binnen een co-creatie ontwikkel je samen met een leerkracht een antwoord op de vraag van de school vanuit

Nadere informatie

Masterclass Veiligheidsmanagementsysteem

Masterclass Veiligheidsmanagementsysteem Masterclass Veiligheidsmanagementsysteem PART zorg 13 mei 2014 Agenda 1 2 3 4 5 Introductie VMS - huiswerkopdracht Introductie VIM Casus en gespreksoefening Taken VIM-team Discussie + afsluiting Plaats

Nadere informatie

1 RAPPORT. Rapport naar aanleiding van het extra bezoek aan Triade Midden-Flevoland op 21 januari 2009

1 RAPPORT. Rapport naar aanleiding van het extra bezoek aan Triade Midden-Flevoland op 21 januari 2009 1 RAPPORT Rapport naar aanleiding van het extra bezoek aan Triade Midden-Flevoland op 21 januari 2009 Amsterdam, april 2009 2 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten

Nadere informatie

'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik'

'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik' 'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik' Toelichting en handreiking bij het Auditinstrument Het verbeterproject LVB & Verslaving Het Trimbos-instituut

Nadere informatie

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen

Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen Opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen Inleiding Met deze folder geven we u inzicht in het beleid van De Wever met betrekking tot opname op een BOPZ-afdeling met mogelijk

Nadere informatie

Foto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken

Foto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken 1 Foto: halfpoint. 123rf.com methodisch werken Methodisch werken 1 Als zorgprofessional doe je nooit zomaar iets. Je werkt volgens bepaalde methodes en procedures. In dit hoofdstuk leer je wat methodisch

Nadere informatie

Kwaliteitsrapport 2018 Versie voor cliënten

Kwaliteitsrapport 2018 Versie voor cliënten Kwaliteitsrapport 2018 Versie voor cliënten Datum: Juni 2019 Auteur: Nienke Bouthoorn, Beleidsmedewerker kwaliteit Roos Deen, Zorg coördinator Jan Steven van Dijk, Bestuurder Inhoud Inleiding 3 1. Algemene

Nadere informatie

Aanpak agressie & geweld Veilig Werken in de Zorg

Aanpak agressie & geweld Veilig Werken in de Zorg Aanpak agressie & geweld Veilig Werken in de Zorg Incident? Actie! 1 e bijeenkomst 1 oktober 2015 Sander Flight Deel I Introductie over het Actieplan Veilig Werken in de Zorg Door Miriam Kop Zorgbranches

Nadere informatie

Model. Zorgleefplan. Verantwoorde zorg. Een korte handreiking voor gebruik

Model. Zorgleefplan. Verantwoorde zorg. Een korte handreiking voor gebruik Model Zorgleefplan Verantwoorde zorg Een korte handreiking voor gebruik De cliënt m Het zorgleefplan als instrument voor Verantwoorde zorg Het model Zorgleefplan Verantwoorde zorg is bestemd voor de medewerkers

Nadere informatie

Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling.

Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling. Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling. 1. Sociaal beleid in breder verband Ontwikkelen beleid: een complex proces Het ontwikkelen en implementeren van beleid voor preventie en aanpak van grensoverschrijdend

Nadere informatie

Deelnemersinformatie Beoordeling Eerste Autotechnicus. Crebocode 93420, dossier 2013-2014

Deelnemersinformatie Beoordeling Eerste Autotechnicus. Crebocode 93420, dossier 2013-2014 Deelnemersinformatie Beoordeling Eerste Autotechnicus Deelnemersinformatie Beoordeling Eerste Autotechnicus Versie 130901 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Kerntaken, werkprocessen en competenties... 3 Wat

Nadere informatie

Productive Ward: De eerste ervaringen uit de praktijk #INTERVIEW 1: Sjors van der Maat

Productive Ward: De eerste ervaringen uit de praktijk #INTERVIEW 1: Sjors van der Maat Houttuinlaan 14 3447 GM Woerden t 0348 493000 f 0348 493009 info@cczorgadviseurs.nl www.cczorgadviseurs.nl Productive Ward: De eerste ervaringen uit de praktijk #INTERVIEW 1: Sjors van der Maat Verpleegkundig

Nadere informatie

Hulpmiddel voor sterke medezeggenschap

Hulpmiddel voor sterke medezeggenschap Hulpmiddel voor sterke medezeggenschap Hoe werkt het? Medezeggenschap van cliënten is belangrijk. Wanneer is er sterke medezeggenschap? Dat is niet zo makkelijk te bepalen. Dit hulpmiddel helpt om afspraken

Nadere informatie

Verzet en vrijheidsbeperking bij tandheelkundige behandeling van mensen met een verstandelijke beperking

Verzet en vrijheidsbeperking bij tandheelkundige behandeling van mensen met een verstandelijke beperking VBTGG VISIEDOCUMENT Verzet en vrijheidsbeperking bij tandheelkundige behandeling van mensen met een verstandelijke beperking Vereniging tot Bevordering der Tandheelkundige Gezondheid voor Gehandicapten

Nadere informatie

Uitgave Stichting Perspekt, keurmerk in de zorg Utrecht, mei 2009

Uitgave Stichting Perspekt, keurmerk in de zorg Utrecht, mei 2009 Uitgave Stichting Perspekt, keurmerk in de zorg Utrecht, mei 2009 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm

Nadere informatie

Checklist inrichting

Checklist inrichting Checklist inrichting Inrichtingskader Improvement Model Inrichting langs de lat van de klant Eventueel een onderschrift met iets Veranderingen volop Bestaande systemen, structuren en organisaties. In deze

Nadere informatie

Aan de slag met het zorgplan Bewegen als onderdeel van het zorgplan

Aan de slag met het zorgplan Bewegen als onderdeel van het zorgplan Aan de slag met het zorgplan Bewegen als onderdeel van het zorgplan Steeds meer instellingen breiden de zorgplannen voor cliënten uit met een beweegplan! Zo wordt bewegen een onderdeel van een bestaande

Nadere informatie