Health literacy steeds harder nodig!

Transcriptie

1 Health literacy steeds harder nodig! AMC-UvA Sociale Geneeskunde Dr. Ines Rupp en Prof Dr. Marie-Louise Essink-Bot, artsen M&G Sociale Geneeskunde

2 Disclosure belangen M.L. Essink-Bot & I. Rupp (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen / Zie hieronder AMC UvA (salaris) KWF, ZonMw, Sanquin, EU, NWO, AMC Reiskostenvergoeding en vacatiegeld (ZonMw) Nee Nee

3 Programma Basis: onderwijs coassistenten UvA Openingscasus Theoretische achtergrond en voorbeeld uit de preventieve zorg gezondheidszorg Oefenen van vaardigheden (rollenspel met acteur Hans van Dijk; herformuleren jargon) Sociale Geneeskunde

4 Casus Openingscasus Patiënt A, een 75-jarige man van Marokkaanse afkomst, is een nieuwe patiënt op de polikliniek Interne Geneeskunde van het AMC. Zijn diabetes mellitus type 2 is slecht onder controle en er is sprake van macro-en microvasculaire complicaties. Hij heeft coronairlijden, retinopathie, diabetische nefropathie, en neuropathie waardoor hij gebonden is aan een scootmobiel. Verschillende artsen hebben geprobeerd zijn bloedglucosewaarden te verbeteren, maar zonder resultaat. De patiënt spreekt geen Nederlands. Hij komt nu voor het eerst bij de internist. Hoe zou u te werk gaan bij deze patiënt? Sociale Geneeskunde

5 Openingscasus Vervolg casus De internist gebruikt bij dit consult de tolkentelefoon. Desondanks lukt het haar niet te achterhalen welke medicatie meneer A gebruikt. Wat zou u nu kunnen doen? Sociale Geneeskunde

6 Openingscasus Vervolg casus De internist vraagt meneer A de volgende keer zijn medicatie mee te nemen. Tijdens de 2e afspraak, 3 maanden later, schakelt de internist een persoonlijke professionele tolk in. Meneer A heeft zijn medicatie meegenomen, maar hij weet niet hoeveel hij van welk medicijn gebruikt. Om meer inzicht te krijgen in zijn medicatiegebruik vraagt de internist hem de volgende keer zijn dochter mee te nemen. Bij de 3e afspraak zijn een professionele tolk en de dochter van 26 jaar aanwezig. Tot verbazing van de internist is ook een kleindochter van 8 jaar meegekomen. Gezamenlijk bekijken ze de medicatie. De internist vraagt de dochter hoeveel meneer A van elk medicijn gebruikt. Zij bekijkt de medicatieverpakking zorgvuldig en overlegt eerst met de kleindochter voordat ze antwoord geeft. Waarom zou de dochter de kleindochter inschakelen? Sociale Geneeskunde

7 Vervolg casus* Openingscasus Op dat moment realiseert de internist zich dat zowel de patiënt als zijn dochter moeite hebben met lezen. Als zij hier naar vraagt, vertelt meneer A dat ze beiden niet kunnen lezen. De internist overlegt met de apotheek over het feit dat patiënt niet kan lezen. De apotheek levert hierna de medicatie gesorteerd aan in een rol met zakjes voor ieder innamemoment (baxterrol). Bij de 4e afspraak blijkt de bloedglucosewaarde sterk te zijn verbeterd. Patiënt voeldt zich eindelijk begrepen, en is opgelucht en dankbaar dat zijn medicatie nu goed geregeld is. Herkennen jullie deze situatie uit eigen ervaringen? *(Bron casus: Fransen et al. Beperkte gezondheidsvaardigheden bij patiënten van allochtone herkomst. Alleen een tolk inzetten is niet voldoende. NTVG 2013;157:A5581) Sociale Geneeskunde

8 Definitie Health Literacy = Gezondheidsvaardigheden Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden van individuen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen. Film: 3 componenten: Functionele HL (literacy, numeracy) Interactieve HL Kritische HL Sociale Geneeskunde

9 Functionele health literacy Fi uoy nac daer siht, tup ruoy tfel dnah no ruoy thgir redluohs dna esiar eht thgir dnah ni the ria. If you can read this, put your left hand on your right shoulder and raise the right hand in the air. With acknowledgement to Prof. Rima Rudd, Harvard University, August 2009 Sociale Geneeskunde

10 Laaggeletterdheid Niveau 1: zeer laag, functioneel analfabeet Niveau 2: laag Niveau 3: minimumniveau voor complexe maatschappelijke werkelijkheid Niveau 4/5 : hoog Nederlandse bevolking 16-74: 11% niveau 1 (1.5 miljoen) w.v. half miljoen van allochtone herkomst 1e generatie Marokkaanse vrouwen: 90% analfabeet 25% niveau 2 (3 miljoen) Sociale Geneeskunde

11 Drie componenten Functionele HL (literacy, numeracy) Interactieve HL De juiste vragen stellen in de juiste vorm Zelf op zoek gaan naar informatie Informatie toepassen op eigen leven Kritische HL Kritisch analyseren van informatie Gebruik van informatie om meer controle op eigen leven uit te oefenen Sociale Geneeskunde

12 Health literacy en gezondheid Do I look like an idiot? House MD -Do I Look Like An Idiot (Asthma patient) YouTube Sociale Geneeskunde

13 Nog één casus dan... De tweejarige dochter van mevrouw Hendriks heeft al vier dagen koorts. Mevrouw gaat naar de huisarts. De huisarts legt uit dat haar dochter een oorontsteking heeft en schrijft vloeibare paracetamol voor tegen de pijn. Mevrouw Hendriks haalt het drankje op bij de apotheek. Daar wordt uitgelegd dat ze haar dochter drie keer per dag 5ml moet geven en wordt er een maatkopje meegegeven. De apotheekassistente vraagt of mevrouw nog vragen heeft. Mevrouw Hendriks weet niet welke vragen ze moet stellen en zegt dat ze alles begrijpt. Eenmaal thuis leest mevrouw de bijsluiter. Door de ingewikkelde termen en grote hoeveelheid tekst begrijpt mevrouw de informatie onvoldoende. Ze vult het maatkopje en giet de vloeistof in het pijnlijke oor van haar dochter. Sociale Geneeskunde

14 Communicatie aanpassen Gebruik lekentaal, geen medisch jargon Laat nieuwe informatie aansluiten bij wat patient al weet Laat patiënt terug vertellen wat je hebt uitgelegd ( teach back ) Beperk het aantal (nieuwe) onderwerpen Variatie in uitlegmethoden (plaatjes, voordoen) Vat de kern van het gesprek nog eens samen Moedig patiënt aan om vragen te stellen ( welke vragen heeft u nog? ) Sociale Geneeskunde

15 Gezondheidsvaardigheden de sleutel voor betere gezondheid van achterstandsgroepen? - Lage GV niet de enige oorzaak van gezondheidsachterstand - Meer kennis gezonder gedrag - Betere communicatie kan ook tot vergroting van gezondheidsverschillen leiden

16 Hoe toegankelijk is de informatie over het bevolkingsonderzoek naar darmkanker voor mensen met lage gezondheidsvaardigheden? Dr Mirjam Fransen Prof Evelien Dekker Prof Marie-Louise Essink-Bot Afdeling Sociale Geneeskunde Afdeling Maag- Darm- Leverziekten AMC-UvA

17 Afwegingen over bevolkingsonderzoek Op populatieniveau: Kosten en effecten Gewonnen levensjaren

18 Afwegingen over bevolkingsonderzoek Op individueel niveau: Voor-en nadelen Kansen en risico s

19 Geïnformeerde besluitvorming Deelname aan BVO vereist geïnformeerde besluitvorming Potentiële deelnemers moeten goede, gebalanceerde en eerlijke voorlichting over screening krijgen -Wilson et al. (1968) Principles and practice of screening for disease -Ministerie van VWS. Kaderbrief screening, 4 juli PG/ZP

20 Onderzoek Doel Vaststellen toegankelijkheid, begrijpelijkheid en relevantie van het Informatiemateriaal BO darmkanker voor mensen met lage gezondheidsvaardigheden. Onderzoekspopulatie Nederlandstalige mannen en vrouwen jaar

21 Newest Vital Sign (NVS) Weiss et al., 2005 Productinformatie over consumptie-ijs Meet functionele geletterdheid (rekenen en lezen) en toepassingsvaardigheden (opzoeken) Kost 10 minuten

22 Short Assessment of Health Literacy (SAHL) Lee et al., woorden uit medisch informatiemateriaal Score voor uitspraak Score voor begrip

23 Short Assessment of Health Literacy (SAHL) Dwarslaesie a) beschadiging van de zenuwen in de rug met als gevolg verlamming b) acute ontsteking van het ruggenmerg waardoor je minder kunt gaan zien c) niet normale vorming van holtes in het ruggenmerg d) ik weet het niet

24 Informatiematerialen - Vooraankondiging - Paarse pakket - uitnodigingsbrief - informatiefolder - gebruiksaanwijzing - Website met introductiefilm

25 Vooraankondiging

26 Vooraankondiging Het bevolkingsonderzoek wordt stapsgewijs ingevoerd. Uw geboortejaar bepaalt wanneer u voor het eerst een uitnodiging ontvangt. U krijgt de uitnodiging omdat u geboren bent in 1938 of De eerste zin is nietszeggend. Zeg gewoon dat niet iedereen op hetzelfde moment wordt uitgenodigd, zoals het in de folder staat. Ik hoef niet te weten waarom ik nu de uitnodiging krijg. Als ik de uitnodiging hoor te krijgen zie ik dat vanzelf.

27 Paarse pakket Volgen stappen niet Openen buisje verkeerd Gebruik safetybag onduidelijk Grote hoeveelheid informatie

28 Uitnodigingsbrief

29 Uitnodigingsbrief Wanneer kunt u beter niet meedoen?in de folder leest u wanneer u beter niet aan het bevolkingsonderzoek kunt meedoen. Dit kunt u ook bespreken met u huisarts. Als u niet meedoet, vragen wij u om het afmeldformulier op de achterzijde van het antwoordformulier in te vullen en terug te sturen in de retourenvelop. Waarom staat dit hier als de uitleg in de folder staat? Waarom niet meedoen? Het gaat om je eigen gezondheid, dus meedoen is toch altijd beter? Ik vind dit een hele rare zin. Nu moet ik dus een afspraak maken met mijn huisarts?

30 Informatiefolder

31 Informatiefolder Die mensen zitten zo te zien in een keuken, maar zoiets ga je toch niet aan de keukentafel bespreken?

32 Informatiefolder Bloed in de ontlasting is meestal niet met het blote oog te zien. Oh, dat wist ik niet. Dat is een belangrijke zin! Het bevolkingsonderzoek darmkanker wordt u aangeboden door de overheid. Uit onderzoek blijkt dat de voordelen van dit onderzoek bij de totale doelgroep groter zijn dan de nadelen. Voor u persoonlijk kan dit anders zijn. U beslist uiteraard zelf of u wel of niet wilt meedoen aan het bevolkingsonderzoek. Dan zal het natuurlijk voor mij wel weer anders zijn. Ik doe hier denk ik niet aan mee hoor.

33 Informatiefolder De test toont geen darmkanker aan, maar de aanwezigheid van bloed in de ontlasting. Dit kan te maken hebben met darmkanker of poliepen. Hier snap ik helemaal niets van, is het nu wel of geen darmkanker Bloed kan ook andere oorzaken hebben. Goed dat dit er in staat

34 Informatiefolder Als bij het vervolgonderzoek (coloscopie) in het ziekenhuis afwijkingen worden gevonden, is meestal een ingreep nodig. Hieraan zijn risico s verbonden. Zo kunnen er complicaties optreden. Bij 2 op de coloscopieën ontstaan complicaties. De kans op overlijden zal waarschijnlijk liggen tussen 1 op de en 1 op de Elke operatie heeft kans op complicaties, maar dat hoor je nooit, dus ik weet ook niet of dit veel of weinig is. Ik zie een 4 met heel veel nullen, maar verder zegt dit mij helemaal niets.

35 Informatiefolder R: Ja, dit gaat over 1000 mensen die zijn overleden aan darmkanker. R: 1000 mensen die hebben darmkanker. R: Dit is toch het plaatje voor een mannentoilet?

36 Informatiefolder Deelnemers grijpen terug op eerdere ervaringen met zorggebruik of deelname aan ander bevolkingsonderzoek (borstkanker bij vrouwen). Oh ja, toen ik laatst bloed moest prikken ging dat ook van mijn eigen risico af. Dat antwoordformulier is hetzelfde als bij het borstonderzoek. Onderscheid tussen bevolkingsonderzoek en vervolgonderzoek moeilijk. Het borstonderzoek is ook vrijwillig. Ik hoef nu niet te weten wat het vervolgonderzoek inhoudt. Dat vertelt de arts me toch wel als ik voor een gesprek kom?.

37 Informatiefolder Praktische informatie spreekt meer aan dan achtergrondinformatie. Het is op hogerhand bedacht, dus het zal wel goed zijn. Ik hoef niet te weten waarom dit is, daar hebben ze vast over nagedacht of onderzocht. Er staat hier wel een telefoonnummer, maar er staat niet bij of het gratis is.

38 Oefenen Oefenen vaardigheden 1. Rollenspel 2. Herformuleren in lekentaal Doelen: Oefenen met DOEN Bewustwording van jezelf als professional met een biomedisch kader (versus cliënt als leek) Sociale Geneeskunde

39 Aan de slag! Sociale Geneeskunde

40 Herformuleren Medicatievoorschrift Bewegingsadvies Informatie over HPV Darmkankerscreening Sociale Geneeskunde

41 Oefenen U moet lichamelijk meer actief zijn. Volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen bestaat een gezond beweegpatroon uit tenminste 5 dagen per week gedurende 30 minuten per keer matig intensief bewegen. Meer lichaamsbeweging is nodig voor u. Lichaamsbeweging, daar moet u van zweten. Denk aan flink doorwandelen, of sporten buiten of binnen, of met de fiets naar de winkel of naar uw werk. Doe dat een half uur per keer Dat moet u regelmatig doen. Elke week. En dan op 5 verschillende dagen van elke week. Sociale Geneeskunde

42 Oefenen HPV staat voor Humaan Papillomavirus. Er zijn ruim 100 verschillende varianten van dit virus. Een aantal varianten kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken. De varianten HPV16 en HPV18 veroorzaken samen ongeveer 70% van alle gevallen van baarmoederhalskanker. Op zich is de kans op baarmoederhalskanker niet heel groot, maar het gaat wel om een ernstige ziekte. Elk jaar krijgen ongeveer 600 vrouwen in Nederland baarmoederhalskanker. En 200 vrouwen overlijden per jaar aan baarmoederhalskanker. Het vaccin beschermt niet tegen alle varianten van het HPVvirus die baarmoederhalskanker veroorzaken. Met de vaccinatie ben je beter beschermd, maar het geeft geen garantie dat je geen baarmoederhalskanker krijgt. van de site van het RIVM HPV is de afkorting voor humaan papillomavirus, het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. De kans dat je het virus een keer oploopt is groot. Meestal ruimt je lichaam dit virus vanzelf op. Maar soms blijft het virus aanwezig en kan een voorstadium van baarmoederhalskanker en later kanker ontstaan (bron: Sociale Geneeskunde

43 Oefenen Medicatievoorschrift Vandaag neemt u 2 tabletten in één keer in. Morgen neemt u 1 tablet in. Na morgen neemt u elke dag 1 tablet in. Meet elke ochtend uw temperatuur met een koortsthermometer. Als uw temperatuur s ochtends lager is dan 37 graden, neemt u op die dag nog 1 tablet en de dag erna nog 1 tablet. Daarna neemt u geen tabletten meer in. Het duurt meestal 5 tot 10 dagen tot de koorts en de klachten verdwijnen. OF Ik geef u zeven pillen mee. Vandaag neemt u 2 pillen in één keer in. De dagen erna neemt u elke dag 1 pil in. U gaat door totdat alle pillen op zijn, ook als u geen koorts of klachten heeft. Als u dan nog koorts/klachten heeft moet u weer terug komen. Sociale Geneeskunde