Zoekwijzer Leerplannen basisonderwijs

Transcriptie

1 Zoekwijzer Leerplannen basisonderwijs Mediatheek Kattenberg - Bachelor in het onderwijs: lager onderwijs Dit bestand wordt verder geactualiseerd door: Mediatheek: Dirk Bogaerts, Karoline Anseeuw, Eveline Balllegeer Opleiding bachelor in het onderwijs: lager onderwijs: Laatste update: A L G E M E E N Begrippen Leerplannen in de mediatheek V L A A M S E G E M E E N S C H A P Ontwikkelingsdoelen & eindtermen Publicaties V V K B a O Begrippen Wijzigingen Online Kleuteronderwijs L e e r p l a n n e n V V K B a O Nederlands Schrift Frans Wiskunde Wereldoriëntatie Expressievakken Vormingsgebieden E r k e n d e i n s t a n t i e R K g o d s d i e n s t Begrippen Online S t e i n e r s c h o l e n Begrippen Leerplannen Online O V S G Begrippen Wijzigingen Online Kleuteronderwijs L e e r p l a n n e n O V S G Nederlands Frans Wiskunde Wereldoriëntatie Expressievakken Vormingsgebieden G e m e e n s c h a p s o n d e r w i j s Begrippen Wijzigingen Online A l g e m e e n B e g r i p p e n Eindtermen Minimumdoelen op het vlak van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die leerlingen op een bepaald ogenblik moeten bereiken. Ze worden vastgelegd door de bevoegde onderwijsoverheid (Vlaamse Gemeenschap) Voor het lager onderwijs zijn er enkel eindtermen voor het einde van de basisschool. Voor

2 het secundair onderwijs zijn er eindtermen voor het einde van een graad. Ontwikkelingsdoelen Minimumdoelen op het vlak van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die de leerlingen niet noodzakelijk moeten bereiken, maar die de school wel moet nastreven. Ze worden vastgelegd door de bevoegde onderwijsoverheid (Vlaamse Gemeenschap) In het kleuteronderwijs en in het buitengewoon onderwijs werkt men met ontwikkelingsdoelen. Eindtermen en ontwikkelingsdoelen verwijzen naar de leerinhouden van het onderwijs. De eindtermen en ontwikkelingsdoelen moeten duidelijk verwerkt zijn in de leerplannen, de werkplannen en de leerboeken die de scholen gebruiken. Leerplan Overzicht van leerstof die in de klas moet worden behandeld. Alle Vlaamse scholen zijn verplicht een door de overheid goedgekeurd leerplan te volgen. De belangrijkste voorwaarde voor goedkeuring van een leerplan is dat de ontwikkelingsdoelen of eindtermen die de overheid voor het lager en secundair onderwijs heeft laten opstellen, er herkenbaar in aanwezig zijn. Leerplannen opmaken is in principe een bevoegdheid van het schoolbestuur of de inrichtende macht, maar in de praktijk zijn het meestal de onderwijsnetten en onderwijskoepels die ze opstellen. Door een bepaald leerplan te volgen geeft de school duidelijk aan welke doelen zij nastreeft en op welke manier zij die wil realiseren. Bron: Onderwijs.Vlaanderen.be. (20/10/2010) L e e r p l a n n e n i n d e m e d i a t h e e k Alle leerplannen voor de basisschool staan samen opgesteld op het nummer De vorige versies van de leerplannen worden bewaard in het archief. De leerplannen van OVSG zijn ook beschikbaar op cd-rom. De zoekmodule voor de leerplandoelen is geïnstalleerd op alle netwerkcomputers (map: Vaksoftware) Zoekstrategieën Zoek op trefwoord leerplannen + trefwoord voor het vak: wiskunde, Nederlands, + trefwoord voor het onderwijsniveau: basisonderwijs Andere trefwoorden waarop je kunt zoeken: eindtermen, leerdoelen,leerplanontwikkeling, ontwikkelingsdoelen, V l a a m s e g e m e e n s c h a p - M i n i s t e r i e v a n o n d e r w i j s O n t w i k k el i n g s d o e l e n e n e i n d t e r m e n De ontwikkelingsdoelen voor het gewoon kleuteronderwijs, eindtermen voor het gewoon lager onderwijs en ontwikkelingsdoelen voor het buitengewoon basisonderwijs worden vastgelegd door het Vlaams Parlement bij wijze van bekrachtiging van een besluit van de Vlaamse regering, genomen op advies van de Vlaamse Onderwijsraad. Decreet basisonderwijs, 25 februari Art. 44 Binnen de onderwijsoverheid is de dienst Curriculum verantwoordelijk voor de

3 leerinhouden. Website: Hier vind je, per leergebied, - de ontwikkelingsdoelen voor het kleuteronderwijs, - de eindtermen voor het lager onderwijs. Er zijn eindtermen per leergebied en daarnaast nog leergebiedoverschrijdende eindtermen voor ICT, leren leren en sociale vaardigheden. - ontwikkelingsdoelen voor het buitengewoon basisonderwijs. Opgelet: in 2010 zijn wijzigingen aangebracht in de ontwikkelingsdoelen en eindtermen van: - Kleuteronderwijs: Wereldoriëntatie (geldig vanaf ) - Lager onderwijs Frans (geldig vanaf ) Nederlands (geldig vanaf ) Wereldoriëntatie (geldig vanaf ) P u b l i c a t i e s Ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor het gewoon basisonderwijs. Informatie voor de onderwijspraktijk brochure, Nederlands, 2010, 134 blz., 4,50 EUR download publicatie als PDF-bestand (1 MB) Op 1 september 2010 worden een aantal nieuwe ontwikkelingsdoelen voor het kleuteronderwijs en eindtermen voor het lager onderwijs van kracht. Alle ontwikkelingsdoelen en eindtermen waaraan elke basisschool vanaf 1 september 2010 moet werken, zijn opgenomen in deze publicatie. Daarnaast wordt informatie gegeven over het wat en hoe van deze doelen en wordt de theorie gekoppeld aan de praktijk. V V K B a O B e g r i p p e n - V V K B a O VSKO Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs. Koepelorganisatie van de rooms-katholieke scholen in Vlaanderen. Als koepelorganisatie heeft het VSKO een ondersteunende functie voor de besturen (inrichtende machten) van deze scholen. Het VSKO is onderverdeeld in: Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs (VVKBaO); Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs (VVKSO); Vlaams Verbond van katholieke hogescholen (VVKHO). VVKBaO Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs. Maakt deel uit van de koepelorganisatie VSKO W i j z i g i n g e n - V V K B a O Ingetrokken leerplannen basisonderwijs De volgende leerplannen verliezen vanaf 1 september 2010 hun goedkeuring. De koepel of

4 het net heeft ze vervangen door nieuwe, goedgekeurde leerplannen. Koepel (deel)leergebied Referentie VVKBaO Frans 13J/IBAO/R.S./bp/98208 Wereldoriëntatie Nederlands taalbeschouwing 13J/IBAO/R.S./bp/ ON/RB990391/49276 O n l i n e - V V K B a O De leerplannen van het katholiek basisonderwijs zijn niet online raadpleegbaar. Je kunt ze via de website bestellen. In de bestellijst vind je bij elk leerplan een korte beschrijving. A l g e m e e n - V V K B a O Op stap met de leerplannen : een leidraad voor het schoolteam / Saveyn, Jan - Brussel : VVKBaO, [2007]. 32 p. In dit boekje lichten we de gemeenschappelijke uitgangspunten en structuren van de leerplannen voor het katholiek basisonderwijs toe. We doen aanbevelingen voor het gebruik van deze leerplannen in de praktijk. K l e u t e r o n d e r w i j s - V V K B a O Ontwikkelingsplan voor de katholieke kleuterschool / Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Brussel : Vlaams Verbond Katholiek Basisonderwijs, p. Het Ontwikkelingsplan biedt het team van de kleuterschool een referentiekader voor onderwijs en opvoeding dat aansluit bij de specifieke kenmerken van de jongste leerlingen. Het biedt zowel inspiratiebronnen voor visieontwikkeling als concrete instrumenten om de doelstellingen van goed kleuteronderwijs in de praktijk te realiseren. Het Ontwikkelingsplan bestaat uit drie delen. Het eerste deel geeft wegwijzers voor goed kleuteronderwijs. In het tweede deel wordt beschreven hoe je goed kleuteronderwijs praktisch realiseert. Het derde deel gaat over de ontwikkelingsaspecten. Meer bepaald gaat het om de kwaliteiten waaraan volgens bepaalde ontwikkelingslijnen wordt gewerkt. L a g e r o n d e r w i j s - V V K B a O N e d e r l a n d s - V V K B a O Nederlands : taalbeschouwing, strategieën en (inter)culturele gerichtheid : leerplan : katholiek basisonderwijs / Van Bogaert, Marijke (eindredacteur) - Brussel : Doko ; Brussel : VVKBaO, p. - ISBN Mensen leren een taal niet alleen door haar te gebruiken. Ze denken daar ook voortdurend over na. Taalgebruik en taalbeschouwing zijn de twee pijlers waarop taalontwikkeling steunt. Dit leerplan brengt de taalbeschouwelijke doelen en leerinhouden bijeen die van leerlingen betere luisteraars, sprekers, lezers en schrijvers maken.

5 Naast doelen rond taalbeschouwing zijn in dit leerplan ook de doelen opgenomen die gaan over de strategieën waarmee leerlingen een luister-, lees-, spreek- of schrijftaak aanpakken. Door het nastreven van (inter)culturele gerichtheid zorgen we ervoor dat leerlingen leren openstaan voor en omgaan met de culturele diversiteit die onze maatschappij kenmerkt. Nederlands : krachtlijnen voor taalopvoeding in de basisschool / CRKLKO ; Callebaut, Ides (illustrator) - Brussel : VVKBaO, cop p. Deze uitgave is een synthese van de verschillende leerplannen Nederlands. Het behandelt de algemene principes en de wetenschappelijke inzichten waarop het leerplan Nederlands gebaseerd is. Nederlands : lezen : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, dep p. Dit deelleerplan gaat over verschillende vormen van lezen: ontluikend lezen, technisch lezen, begrijpend lezen en allerlei varianten van toegepast lezen. Er gaat zowel aandacht naar de talige als naar de niet-talige boodschappen en allerlei communicatieve aspecten die bij lezen in het geding zijn. Nederlands : luisteren en spreken : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, cop p. Luisteren en spreken vormen de twee domeinen van mondeling taalgebruik. Omdat beide domeinen sterk met elkaar verweven zijn, worden ze ook samen behandeld. Nederlands : schrijven : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, cop p. Schrijven is een onderdeel van schriftelijk taalgebruik. De leerplandoelen gaan zowel over communicatieve, schrijfstrategische als taalbeschouwelijke vaardigheden. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de doelen en de leerinhouden van spellingonderwijs. Dit deelleerplan gaat niet in op de schrijftechnische, voornamelijk motorische vaardigheden. Die worden behandeld in het leerplan Schrift. S c h r i f t - V V K B a O

6 Schrift : leerplan / CRKLKO - Brussel : Vlaams Verbond Katholiek Basisonderwijs (VVKBAO), p. Kinderen een leesbaar en verzorgd handschrift helpen verwerven is één van die opdrachten van de basisschool met een lange traditie. De doelstellingen van dat schrijfonderwijs hebben te maken met de ontwikkeling van de (fijne) motoriek én met het zich schriftelijk uitdrukken in taal. Dat wordt in het deelleerplan Nederlands-Schrijven behandeld. Beide leerplannen moeten daarom aan elkaar gelinkt worden. In het leerplan Schrift wordt ingegaan op zowel het voorbereidend, als op het aanvankelijk en het voortgezet schrijven. F r a n s - V V K B a O Frans : leerplan : katholiek basisonderwijs / Van Bogaert, Marijke (eindredacteur) - Brussel : Doko ; Brussel : VVKBaO, p. - ISBN In het leerplan Frans staat functioneel taalgebruik centraal. Het uitgangspunt is dat een taal kunnen (via allerlei taaltaken) belangrijker is dan een taal kennen. Er is in het leerplan met andere woorden aandacht voor die lexicale en grammaticale elementen die leerlingen moeten kennen om in het Frans te kunnen communiceren. Het leerplan behandelt voorts ook de strategieën die leerlingen moeten beheersen om dergelijke taaltaken aan te pakken. Om hun taalgebruik te verbeteren, is het belangrijk dat leerlingen hierop leren reflecteren. Aangezien Frans een vreemde taal is, wordt ook aandacht besteed aan interculturele communicatie. W i s k u n d e - V V K B a O Wiskunde : leerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, In dit leerplan zijn de doelen van wiskunde opgenomen. Ook aan de didactische aanpak van goed wiskundeonderwijs wordt aandacht besteed. Aanvullend materiaal: W e r e l d o r i ë n t a t i e - V V K B a O Wereldoriëntatie : leerplan : katholiek basisonderwijs / Van Bogaert, Marijke (eindredacteur) - Brussel : Doko ; Brussel : VVKBaO, p. - ISBN De doelen van wereldoriëntatie zijn in dit leerplan opgedeeld naar de verschillende dimensies van waaruit de leerlingen de wereld of de werkelijkheid leren verkennen. Gaandeweg ontdekken ze de samenhang tussen de verschillende benaderingen van een verschijnsel. De leerinhouden dienen dan ook vooral thematisch aangeboden te worden. Binnen dit leerplan werden de bestaansdimensies Mens en natuur en Mens en techniek volledig herwerkt. Aanvullend materiaal (bij het vorige leerplan)

7 Wereldoriëntatie : een blik op veranderende praktijk. - Brussel : VVKBaO, p. E x p r e s s i e v a k k e n - V V K B a O Bewegingsopvoeding in de basisschool : leerplan. - Brussel : Vlaams Verbond Katholiek Basisonderwijs (VVKBAO), p. Bewegingsopvoeding krijgt in dit leerplan een ruime invulling. Het gaat enerzijds om het leren van de beweging of het leren bewegen. Dat gebeurt in de lessen lichamelijke opvoeding. Anderzijds gaat het om leren door de beweging of het bewegend leren. Dat is het verantwoord inschakelen van (meer) beweging in de klas en in de school. Hoewel bewegingsopvoeding vooral bijdraagt tot de psychomotorische ontwikkeling, toont dit leerplan aan dat in de bewegingsopvoeding heel wat cognitieve en dynamisch-affectieve of sociale componenten verweven zijn. Muzische opvoeding : algemeen deel : leerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, p. Muzische opvoeding : algemeen deel : leerplan / CRKLKO - Brussel : Vlaams Verbond Katholiek Basisonderwijs (VVKBAO), p. Muzische opvoeding : beeldopvoeding : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, p. In dit deelleerplan gaat het over muzische beleving en expressie met beelden: twee en driedimensionaal beeldmateriaal en textiele werkvormen. Bijzondere aandacht gaat o.a. naar het systematisch verkennen en hanteren van beeldaspecten als middel om de zeggingskracht van de expressie te vergroten. Muzische opvoeding : bewegingsexpressie : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, p. Waar bij bewegingsopvoeding het accent ligt op handelingsmotoriek, gaat het bij bewegingsexpressie over uitdrukkingsmotoriek, zoals die onder andere in dansexpressie en (panto)mime aan bod komt. Dit deelleerplan geeft aan hoe kinderen de stap kunnen zetten van expressief bewegen naar bewustere en verfijndere bewegingsexpressie. Muzische opvoeding : dramatisch spel : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, p. In dramatisch spel uiten en verwerken kinderen hun ervaringen, ideeën en gevoelens in doe-alsof-situaties, door middel van woord en gebaar, beeld en klank. Verschillende spelmogelijkheden en de daarbij horende doelen worden in dit deelleerplan toegelicht.

8 Muzische opvoeding : muzikale opvoeding : deelleerplan. - Brussel : Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs, p. Overzicht leerplandoelen per graad: Muzische opvoeding : muzisch taalgebruik : deelleerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, p. Je kan muzisch of kunstzinnig omgaan met taal, zoals bij het creëren en beschouwen van poëzie, bij speels woordgebruik en het genieten van lectuur. In dit deelleerplan wordt dit aspect van taalgebruik als onderdeel van het muzische speciaal belicht. A n d e r e v o r m i n g s g e b i e d e n - V V K B a O Mediaopvoeding : leerplan / CRKLKO - Brussel : VVKBaO, p. Het belangrijkste doel van mediaopvoeding is kinderen de taal van de media leren doorzien en begrijpen en hen die taal leren spreken. Kinderen moeten met andere woorden met mediaboodschappen leren omgaan. De doelstellingen van mediaopvoeding liggen verweven in diverse andere leergebieden, vooral in muzische opvoeding, wereldoriëntatie en taal. Het leerplan geeft aan waar en hoe aan dat aspect van opvoeding kan worden gewerkt. O V S G B e g r i p p e n - O V S G OVSG Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw OVSG is de koepelorganisatie van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs. In december 1990 werd het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw opgericht om de eigenheid van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs te ondersteunen. OVSG biedt een uitgebreide juridische en pedagogische dienstverlening aan de inrichtende machten die onderwijs organiseren. W i j z i g i n g e n - O V S G NIEUWE LEERPLANNEN VOOR DE BASISSCHOOL Vanaf het schooljaar gelden nieuwe (deel-)leerplannen van het OVSG voor de basisschool. Bij elk leerplan hoort een aparte publicatie met didactische suggesties. Voor het kleuteronderwijs schreef OVSG een Doelenboek en een publicatie over de overgang van de derde kleuterklas naar het eerste leerjaar. Ingetrokken leerplannen basisonderwijs

9 De volgende leerplannen verliezen vanaf 1 september 2010 hun goedkeuring. Dit komt omdat de koepel of het net ze vervangen heeft door nieuwe, goedgekeurde leerplannen. Koepel (deel)leergebied Referentie OVSG Frans D/1998/7634/027 D/1998/7634/019 Wereldoriëntatie Nederlands taalbeschouwing in D/1998/7634/028 natuur en technologie (de rest blijft geldig) D/1998/7634/026 O n l i n e - O V S G De leerplannen van OVSG zijn niet online raadpleegbaar. Op de website vind je een overzicht van de beschikbare leerplannen. Voor de leerplannen van OVSG is een online zoekmodule beschikbaar die je toelaat om vlug in alle leerplandoelen te zoeken. De databank werd dit jaar herwerkt. De nieuwe versie komt wellicht beschikbaar in de loop van het academiejaar Je wordt verwittigd van zodra de module beschikbaar is. De vorige versie kan je nog raadplegen op alle netwerkcomputers in de mediatheek. Zoek via Alle programma s Vaksoftware OVSG Database OVSG-leerplannen. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), cd-rom De vorige leerplannen van OVSG zijn als PDF-bestand raadpleegbaar op cd-rom. Leerplannen basisonderwijs : OVSG. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), [cd-rom] K l e u t e r o n d e r w i j s - O V S G Doelenboek voor de kleuterschool In het Doelenboek worden de OVSG-leerplandoelen voor kleuters overzichtelijk samengebracht ter ondersteuning van een doelgerichte kleuterklaspraktijk. L a g e r o n d e r w i j s - O V S G N e d e r l a n d s - O V S G

10 Leerplan Nederlandse taal - domeinen taalbeschouwing, strategieën en (inter-)culturele gerichtheid Kinderen worden gestimuleerd om te reflecteren over de verschillende aspecten van taal. Reflectie op taal vergroot hun taalvaardigheid. De nodige kenniselementen, vaardigheden en strategieën worden hiervoor aangereikt. Bovendien draagt taalbeschouwing bij tot de algemene culturele vorming en een respectvolle houding tegenover talen en taalgebruikers. Aansluitend bij het leerplan Didactische suggesties bij het leerplan Nederlandse taal : domein taalbeschouwing, strategieën en (inter-)culturele gerichtheid : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Deze publicatie en het leerplan Nederlandse taal - domein taalbeschouwing, strategieën en (inter-)culturele gerichtheid - voor leraren basisonderwijs vormen één geheel. Hierin staan een aantal tips en voorbeelden die de leraar kunnen helpen bij het nastreven van de leerplandoelen. De link met het leerplan is duidelijk zichtbaar. De suggesties werden uitgeschreven voor drie leeftijdscategorieën: de kleuters, de lagereschoolkinderen (6, 7, en 8 jaar), en de lagereschoolkinderen (9, 10, en 11 jaar). Daarnaast is er een opsplitsing in wat doet de leraar en wat doen de leerlingen. De didactische suggesties hebben geenszins de bedoeling volledigheid na te streven, ze willen enkel een ondersteuning zijn voor de leraar. Leerplan Nederlandse taal deel 1 : richtsnoer voor de taalopvoeding in de basisschool. - Brussel : Onderwijssecretariaat van de steden en gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap, p. Leerplan Nederlandse taal deel 2 : lezen in de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p. Leerplan Nederlandse taal deel 3 : schrijven in de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p. Leerplan Nederlandse taal deel 4 : luisteren in de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p. Leerplan Nederlandse taal deel 5 : spreken in de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p. boek Leerplan Nederlandse taal deel 6 : taalbeschouwing in de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p.

11 W i s k u n d e - O V S G Leerplan wiskunde voor de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), Verschillende p. F r a n s - O V S G Leerplan Frans : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Het uitgangspunt is de kinderen vaardig te maken om de Franse taal in een dagelijkse context te gebruiken. Omdat het ontwikkelen van een stevige communicatieve vaardigheid heel belangrijk is, werd aan de vaardigheden luisteren, spreken, lezen en schrijven de specifieke vaardigheid mondelinge interactie toegevoegd. Naast het ontwikkelen van deze vijf vaardigheden worden de taalattitudes (wil, durf, respect) gestimuleerd en is er aandacht voor het leren hanteren van strategieën. Ook wordt er aandacht besteed aan een positieve ingesteldheid ten aanzien van de Franstalige socioculturele wereld. Aansluitend bij het leerplan Didactische suggesties bij het leerplan Frans : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Deze publicatie en het leerplan Frans voor leraren basisonderwijs vormen één geheel. Hierin staan een aantal tips en voorbeelden die de leraar kunnen helpen bij het nastreven van de leerplandoelen. De link met het leerplan is duidelijk zichtbaar. De suggesties werden uitgeschreven voor de derde graad van het basisonderwijs. Bij de suggesties is er een opsplitsing in wat doet de leraar en wat doen de leerlingen. De didactische suggesties hebben geenszins de bedoeling volledigheid na te streven, ze willen enkel een ondersteuning zijn voor de leraar. W e r e l d o r i ë n t a t i e - O V S G Leerplan wereldoriëntatie : domein natuur : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Kinderen verwerven zicht op de natuurlijke omgeving en leren er respectvol en zorgzaam mee om te gaan. Ze verwerven ook fundamentele inzichten in het functioneren van het eigen lichaam met aandacht voor de eigen gezondheid en gezonde leefgewoonten. Zowel basiskennis en -inzichten als vaardigheden en attitudes komen aan bod. Aansluitend bij het leerplan Didactische suggesties bij het leerplan wereldoriëntatie : domein natuur : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Deze publicatie en het leerplan wereldoriëntatie - domein natuur - voor de leraren basisonderwijs vormen één geheel. Hierin staan een aantal tips en voorbeelden die de leraar kunnen helpen bij het nastreven van de leerplandoelen. De link met het leerplan is duidelijk zichtbaar. De suggesties werden uitgeschreven voor drie leeftijdscategorieën: de kleuters, de lagereschoolkinderen (6, 7, en 8 jaar), en de lagereschoolkinderen (9, 10, en 11 jaar). Daarnaast is er een opsplitsing in wat doet de leraar en wat doen de leerlingen.

12 De didactische suggesties hebben geenszins de bedoeling volledigheid na te streven, ze willen enkel een ondersteuning zijn voor de leraar. Leerplan wereldoriëntatie : domein techniek : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Techniekonderwijs heeft als doel kennis, vaardigheden en attitudes bij te brengen die ervoor zorgen dat kinderen 'technisch geletterd' worden. De indeling 'techniek begrijpen, hanteren en duiden' biedt antwoorden op vragen van kinderen: hoe werkt het; hoe maak ik het; wat is het nut? Aansluitend bij het leerplan Didactische suggesties bij het leerplan wereldoriëntatie : domein techniek / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (redacteur) - Brussel : Politeia, dep p. - ISBN Deze publicatie en het leerplan wereldoriëntatie - domein techniek - voor de leraren basisonderwijs vormen één geheel. Hierin staan een aantal tips en voorbeelden die de leraar kunnen helpen bij het nastreven van de leerplandoelen. De link met het leerplan is duidelijk zichtbaar. De suggesties werden uitgeschreven voor drie leeftijdscategorieën: de kleuters, de lagereschoolkinderen (6, 7, en 8 jaar), en de lagereschoolkinderen (9, 10, en 11 jaar). Daarnaast is er een opsplitsing in wat doet de leraar en wat doen de leerlingen. De didactische suggesties hebben geenszins de bedoeling volledigheid na te streven, ze willen enkel een ondersteuning zijn voor de leraar. Leerplan OVSG : wereldoriëntatie voor de basisschool / Onderwijssecretariaten van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap - Brussel : Onderwijssecretariaat van de steden en gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap, dep verschillende p. E x p r e s s i e v a k k e n - O V S G Leerplan lichamelijke opvoeding voor de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p. Leerplan muzische vorming voor de basisschool. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), Verschillende p. O v e r i g e v o r m i n g s g e b i e d e n - O V S G Ontwikkelingsplan ICT : basisonderwijs / Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap. - Brussel : OVSG (Onderwijssecretariaat van de Steden en gemeenten van de Vlaamse gemeenschap), p. Het Ontwikkelingsplan ICT geeft scholen de mogelijkheid om te werken aan een ICT-beleid waarbij het leren van de leerling centraal staat en ICT-middelen op een innovatieve manier worden gebruikt. De visie die OVSG vooropstelt, is gebaseerd op het organiseren van krachtige leeromgevingen ondersteund door ICT. In drie integratieniveaus kunnen de ICTcompetenties (eindtermen) gevat worden, rekening houdend met de middelen en

13 draagkracht van de school. Voor elke ICT-competentie is een leerlijn uitgewerkt. G E M E E N S C H A P S O N D E R W I JS B e g r i p p e n - GO GO Gemeenschapsonderwijs Het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap is als centrale inrichtende macht bevoegd voor de ontwikkeling van haar leerplannen en voor de goedkeuring ervan voor ze ter advisering/goedkeuring worden voorgelegd aan de onderwijsinspectie/de Vlaamse minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel. W i j z i g i n g e n - GO Ingetrokken leerplannen basisonderwijs De volgende leerplannen verliezen vanaf 1 september 2010 hun goedkeuring. Dit komt omdat de koepel of het net ze vervangen heeft door nieuwe, goedgekeurde leerplannen. Koepel (deel)leergebied Referentie GO! Frans Leergebied Frans, pagina 1-44 Wereldoriëntatie Leergebied WO Nederlands taalbeschouwing Leergebied Nederlands, pagina O n l i n e - GO Alle leerplannen van het gemeenschapsonderwijs kunnen gedownload worden via de site van GO Gemeenschapsonderwijs. Pages/default.aspx E R K E N D E I N S T A N T I E R K G O D S D I E N S T B e g r i p p e n - RK Erkende Instantie rooms-katholieke godsdienst (E.I. rkg). De Erkende Instantie rooms-katholieke godsdienst is, namens de bisschoppen, verantwoordelijk voor het godsdienstonderricht. Volgens het Vlaams decreet betreffende de inspectie en de begeleiding levensbeschouwelijke vakken (01/12/1993 art.6 2) is zij bevoegd tot het opstellen van leerplannen. De Erkende Instantie is eveneens tot deze taak bevoegd namens de Vlaamse bisschoppen conform canon 804, 1 van het wetboek van canoniek recht. De Erkende Instantie werkt ook samen met de uitgevers die nieuwe leermiddelen voor godsdienst op de markt brengen. De leermiddelen worden vóór publicatie voorgelegd aan de Erkende Instantie ter evaluatie. Op basis van een evaluatie naar inhouden van geloof en naar conformiteit met de leerplannen biedt de Erkende Instantie een geschiktheidslabel aan leermiddelen. De uitgever drukt de tekst van het geschiktheidslabel in het leermiddel af,

14 zoals de Erkende Instantie het heeft verleend. Het label biedt de schooldirecties, de leerkrachten en de uitgevers de veiligheid dat het gebruikte leermiddel niet zal afgekeurd worden door de bevoegde inspectie. Interdiocesane Dienst voor het Katholiek Godsdienstonderwijs (IDKG) Het secretariaat van de Erkende Instantie rooms-katholieke godsdienst LICAP Uitgeverij die de publicaties van de Erkende instantie verdeelt (o.a. de leerplannen) THOMAS Website voor de didactische ondersteuning van het godsdienstonderwijs. Het is een samenwerkingsverband tussen de Katholieke Universiteit Leuven, de Belgische bisschoppen, het VSKO, IDKG en de inspectie-begeleiding. O n l i n e - RK Op Thomas kan u voor het kleuteronderwijs, basisonderwijs en secundair onderwijs het volledige leerplan online doorzoeken op eender welk woord. Voor het secundair onderwijs zijn er aparte pagina's voor de doelen, alsook een lijst met trefwoorden. Elk leerplan / Werkplan heeft een startpagina met daarop 1 of meerdere belangrijke schema's uit het desbetreffende leerplan. L e e r p l a n n e n - RK Leerplan rooms-katholieke godsdienst voor het lager onderwijs in Vlaanderen. - Mechelen : Erkende instantie R.K.godsdienst, dep p. S T E I N E R S C H O L E N B e g r i p p e n - S t e i n e r

15 Federatie Steinerscholen Koepelorganisatie voor 25 Steinerscholen over heel Vlaanderen. L e e r p l a n n e n - S t e i n e r Steinerscholen hanteren eigen eindtermen en ontwikkelingsdoelen, gekristalliseerd in een eigen (door de overheid goedgekeurd) leerplan. Leerplan basisonderwijs Rudolf Steinerpedagogie. - S.l. : Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen, p. O n l i n e - S t e i n e r De ontwikkelingsdoelen, eindtermen en leerplannen van de Steinerscholen kunnen gedownload worden via: