Nieuwe Wet Jeugdzorg heeft weinig praktische gevolgen

Transcriptie

1 JAARGANG 2 FEBRUARI 2002 NUMMER 1 JONGAAN DE AMSTEL KORT Projeten voorkomen shooluitval met sues Het drastish terugbrengen van de shooluitval. Dat was het doel van het onvenant dat de gemeente Amsterdam vier jaar geleden sloot met de shoolbesturen van het voortgezet onderwijs. Onderwijs, welzijn en jeugdzorg zijn sindsdien vershillende projeten begonnen die vaak verrassend suesvol zijn. Strutureel lijkt de aanpak ehter nog niet. L E E S V E R D E R O P B L Z. 5 Raad van State: Nieuwe Wet op de Jeugdzorg rammelt aan alle kanten De Raad van State is van mening dat in de Memorie van Toelihting onvoldoende is aangegeven dat het wetsvoorstel een oplossing betekent voor de problemen in de jeugdzorg. Dat stelt de Raad in haar ommentaar op de nieuwe Wet op de Jeugdzorg. Het ommentaar werd eind deember openbaar gemaakt en laat er geen misverstand over bestaan: volgens de Raad rammelt de wet aan alle kanten. De Raad adviseert dan ook het wetsvoorstel te herzien en niet in deze vorm te laten bestaan. De Raad stelt dat de aansturing en finaniering van de jeugdzorg versnipperd blijven. Zo wordt de geestelijke gezondheidszorg betaald via de AWBZ, de justitiële jeugdzorg door justitie, en de Bureaus Jeugdzorg en de jeugdhulpverlening door de provinies via VWS. De Raad onstateert verder dat er onvoldoende geld, personeel en voorzieningen beshikbaar worden gesteld om het reht op jeugdzorg te waarborgen. De wet garandeert dit reht, maar de Raad stelt dat je niet iets kunt geven dat er niet is. De Raad vindt verder dat de provinies een te zware verantwoordelijkheid krijgen. Ze zijn nu al verantwoordelijk voor de hulp op indiatie, maar krijgen ook de verantwoordelijkheid over de Bureaus Jeugdzorg en moeten ervoor zorgen dat het aanbod aansluit op de vraag. Hebben de provinies daarvoor wel voldoende deskundigheid, zo vraagt de Raad zih af. Het ministerie van VWS zag in het ommentaar van de Raad van State geen reden af te wijken van de oorspronkelijke tijdsplanning. Ze diende het wetsvoorstel eind deember 2001 in bij de Tweede Kamer, zodat deze in maart 2002 kan worden behandeld. De kritiek van de Raad van State werd daarbij grotendeels opzij gezet. De keuze voor drie finaniële stromen (AWBZ, Justitie en VWS) is volgens VWS een bewuste. Verder beloofde VWS in een bestuurlijk overleg met het IPO (Interproviniaal Overleg) de finaniële gevolgen voor de provinies door te spreken. De Tweede Kamer heeft uiteindelijk in maart het laatste woord. VOG heet MOgroep De werknemersvereniging voor welzijn, jeugdzorg en kinderopvang VOG heet per 1 januari 2002 MOgroep: Maatshappelijk Ondernemers Groep. N I E U W S B L A D O V E R D E J E U G D Z O R G I N D E A G G L O M E R A T I E A M S T E R DA M AMK geeft training signaleren kindermishandeling Duoprojet Hoofddorp brengt regionalisering in praktijk Samenwerking VTO en Bureau Jeugdzorg noodzakelijk D O O R : TA M A R A F R A N K E De Tweede Kamer buigt zih in maart over de nieuwe Wet op de Jeugdzorg. Uitgangspunt van deze wet is het reht op jeugdzorg. Cliënten kunnen zelfs via de rehter hulp afdwingen. Is de nieuwe wet inderdaad het wondermiddel? Verdwijnen de wahtlijsten en krijgt iedereen zorg op maat? Of zal Bureau Jeugdzorg de voordeur verder sluiten? Drie reaties. Joop Buinink, beleidsmedewerker Vedivo lk mens heeft het reht prettig te leven. En als hij Edaartoe niet in staat is, heeft hij reht op hulp daarbij. Dat hoort wettelijk verankerd te zijn. Ik vind het een mijlpaal dat dit reht nu in de wet is opgenomen. Maar de nieuwe wet is zeker niet volmaakt en ik verwaht weinig praktishe gevolgen, helaas. Er zijn teveel losstaande onderdelen in een onvolledige strutuur. Ik denk niet dat liënten het reht op behandeling zullen afdwingen. Dat gaat uit van een geëmanipeerde liënt die weet wat hij wil en op die manier aanspraak maakt op hulp. Maar in de praktijk is dat meestal niet het geval. Een positief effet kan zijn dat er een bredere samenwerking komt. De instellingen willen wel klantgeriht werken, maar hebben daar nog wat meer tijd voor nodig. Er is genoeg aanbod, maar de wet stimuleert een goede samenhang en brede samenwerking helaas niet. Maarten Elling, bureauhoofd Jeugdzorg Advies en Ondersteuning De afgelopen twaalf jaar zijn er veertig wetswijzigingen geweest en dit is de volgende. Het is niet ideaal, maar laat de Kamer het maar aanvaarden. We kunnen verder disussiëren en dat kan weer leiden tot verbeteringen via wetswijzigingen. Ik vind het wel belangrijk dat het reht op hulpverlening wettelijk wordt vastgelegd en dat het denken in voorzieningen wordt losgelaten. Deze wet biedt zeker mogelijkheden voor een vraaggerihte benadering. Natuurlijk zijn er ook onvolkomenheden. Zo wordt de 1 FOTO: SAKE RIJPKEMA Leerstraf moet mentaliteit veranderen De jongens kennen de tehnishe kanten van seks, maar hebben nog nooit nagedaht over de emotionele aspeten. Dat stelt Marianne Jonker naar aanleiding van de geruhtmakende verkrahtingszaak in stadsdeel Westerpark. Jonker is oördinator leerstraffen voor jeugdige zedendelinquenten bij de Rutgers Nissogroep. Ze pleit voor een harde aanpak. Lees verder op blz. 4 Nieuwe Wet Jeugdzorg heeft weinig praktishe gevolgen Amsterdamse jongeren op een shoolplein. Gaat ook voor hen de voordeur van Bureau Jeugdzorg op een kier? leeftijdsgrens voor jeugdzorg teruggedraaid van 23 naar 18 jaar, terwijl juist in die leeftijdsgroep veel problemen zijn met dak- en thuisloze jongeren. Verder is de regelgeving rond jongeren met een problematishe verblijfsstatus vooralsnog onbegrijpelijk. Guus de Beer, beleidsadviseur Bureau Jeugdzorg Amstelland Meerlanden/Zaanstreek Waterland (AMZW) en Bureau Jeugdzorg Amsterdam De nieuwe wet is heel globaal. Er moet nog heel veel ingevuld worden in Algemene Maatregelen van Bestuur en die zijn er nog niet. Dus eigenlijk weet nog niemand waar hij aan toe is. Ik vind het positief dat Bureau Jeugdzorg AMZW gaat fuseren met Bureau Jeugdzorg Amsterdam omdat er in de ROA één bureau jeugdzorg moet komen. Het probleem is alleen dat het nieuwe bureau er januari 2003 moet staan, terwijl we geen idee hebben hoe het met de finaniën zit. Verder vind ik het positief dat de Bureaus Jeugdzorg ambulante hulp blijven verlenen. Ik maak me wel zorgen over de hulpverlening aan de 18-plus groep en aan jongeren met een problematishe verblijfsstatus. Die dreigen nu buiten de boot te vallen.

2 KORT Stedelijk Jongerenwerk Amsterdam opent nieuw kantoor Op dinsdag 5 februari 2001 opende het Stedelijk Jongerenwerk Amsterdam (SJA) haar nieuwe kantoor aan de Sarphatistraat. Het SJA zal hier samen met het stedelijk meidenentrum Chebba Meidenplaza haar ativiteiten ontplooien. Het SJA is een fusie van de ulturele jongerenentra Alternatif, Argan, CCSJ, Chebba Marokkaanse Meidenprojeten, Koseha, Jongereninfoafé The Site en Stihting de Amsterdamse Plu. De nieuwe loatie aan de Sarphatistraat zal binnenkort ook ruimte bieden aan het Stedelijk Expertiseentrum, dat momenteel in ontwikkeling is. Het is de bedoeling dat dit entrum een plaats wordt waar jongerenwerkers kennis en ervaring kunnen uitwisselen, waar vrijwilligers en professionals advies en ondersteuning kunnen halen en waar gewerkt wordt aan de verbetering van de kwaliteit van het jongerenwerk. Ook Noord-Holland krijgt één Bureau Jeugdzorg Vooruitlopend op de nieuwe Wet op de Jeugdzorg hebben de Bureaus Jeugdzorg in de agglomeratie Amsterdam besloten te fuseren. De fusie van Bureau Jeugdzorg Amsterdam en Bureau Jeugdzorg Amstelland Meerlanden/Zaansteerk Waterland moet op 1 januari 2003 haar definitieve beslag krijgen. Deze ontwikkeling doet zih ook elders in het land voor. Zo besloot Gedeputeerde Staten van Noord- Holland op 22 januari 2002 dat er één proviniaal Bureau Jeugdzorg moet komen. In dit nieuwe Bureau Jeugdzorg zullen vijf organisaties moeten opgaan: Bureau Jeugdzorg Noord-Holland Noord, Bureau Jeugdzorg Kennemerland, Bureau Jeugdzorg t Gooi, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Alkmaar en Stihting Jeugd en Gezin Noord-Holland. Ook deze fusie moet uiterlijk 1 januari 2003 zijn beslag krijgen. Ruim 300 jongeren op wahtlijst In oktober 2001 stonden 314 kinderen en jongeren op de wahtlijst van Bureau Jeugdzorg Amsterdam. Dat bleek uit de telling van de Zorgtoewijzing, het orgaan dat is belast met het toekennen van zorg aan liënten van de jeugdzorg. De gemiddelde wahttijd voor deze jongeren bedroeg op dat moment vier maanden. Ongeveer 35 proent van de jongeren wahtte op ambulante hulp. Bureau Jeugdzorg Amsterdam start binnenkort een onderzoek naar de effeten van de wahtlijsten. Onderwijstelefoon weer mobiel te bereiken D O O R : M A R N I X D E B R U Y N E Ik wil ouders inziht geven in het opvoeden Wie gezinnen met opvoedingsproblemen begeleidt, voelt zih de ene keer relatietherapeut, dan weer shuldhulpverlener, groepsleider of orthopedagoog. Dion Forrer (50) van Afra Boddaert PPI, sinds 1987 thuisbegeleider en destijds een van de eersten die hierbij videobeelden gingen gebruiken, treft steeds andere situaties aan. Soms ben je de eerste die zo n moeder een ompliment geeft. De namen wisselen nogal eens in zijn vakgebied. Toen hij een kwart eeuw geleden kwam werken bij de Amsterdamse stihting Hubertus (voor ongehuwde moederszorg ), moesten ouders die de opvoeding niet aan konden zelf naar de instellingen komen. Later ontstond de ambulante hulpverlening in het gezin, die vervolgens intensieve thuisbehandeling werd genoemd en sinds kort gewoon thuisbehandeling heet. Het woord intensief suggereert dat het ontat vaker plaats heeft dan één keer per week, de gemiddelde frequentie waarmee hij zijn gezinnen bezoekt, legt Dion Forrer uit, die met zijn zwarte krullen en ring in het oor er veel jonger uitziet dan vijftig. Het vak zelf heet hometrainer, over verwarrende namen gesproken, laht Forrer. Ik leg het maar zo uit dat we moeten roeien met de riemen die het gezin je geeft, zodat de assoiatie met fitness toh nog klopt. Gebleven in al die jaren is dat in de meeste gezinnen waar hij komt een alleenstaande moeder de opvoeder is, veranderd is de zwaarte van de problemen waar ze mee kampen. Tegenwoordig zijn het veel vaker multiprobleem-gezinnen. Eén gezin kan met verslaving, shulden, psyhotish gedrag én mishandeling tegelijk te kampen hebben. Zo begeleidde ik een moeder die vol angsten zat: ze durfde de kinderen niet buiten te laten spelen, ze durfde geen boodshappen te doen en ze daht dat de wereld zou vergaan tijdens de zonsverduistering een paar jaar terug. Intussen liet ze het huis verslonzen. Langzaam probeerde ik strutuur aan te brengen in dat gezinsleven. Ik ging met haar boodshappen doen - soms moesten we halverwege stoppen omdat ze naar buiten rende - en stelde een prioriteitenlijst op voor het huishouden. Tijdens de zonsverduistering ben ik met haar en de kinderen naar het Beatrixpark gegaan om met speiale brilletjes naar de zon te kijken. Het gezin is een klein suesverhaal: het huis ziet er piekfijn uit en de moeder doet nu zelf alle boodshappen. Versterking Het belangrijkste in het werk van Forrer is versterking van de ommuniatie binnen het gezin, op de voet gevolgd door verhoging van het zelfvertrouwen en -respet. Dat begint al bij de deur tijdens het eerste bezoek. Je moet elk gezin met respet bejegenen en zorgen dat je hun taal spreekt, figuurlijk gezien. Als de shoenen bij de deur zie staan, doe ik de mijne ongevraagd uit. Wanneer ik binnenkom, kijk ik waar de telefoon staat en waar de afstandbediening ligt. Zo kan ik voorkomen dat ik per ongeluk in de stoel van de vader ga zitten. Bij het verdere ontat speelt de video een onmisbare rol. Je kunt daarmee zoveel duidelijk maken. Bij zuigelingen al: de baby keert zih naar de moeder - toont dus initiatief - de moeder bevestigt dat door naar hem te lahen. Soms gaat het hier al mis: de moeder is te gehaast en herkent het initiatief niet of vertoont geen emotie. Als dat op band staat, kun je dat prahtig laten zien. Laatst zat een jongetje te fluiten terwijl ik met zijn moeder in gesprek was, wat we opnamen. Pas bij nakijken van de videobeelden meestal zie ik zoiets natuurlijk al wanneer het gebeurt - bleek dat de moeder, automatish en zonder te kijken, het oor omdraaide van haar zoontje om hem stil te krijgen. Later bleek dat dit jongetje met zijn gefluit alleen de aandaht van zijn jongste broertje probeert te trekken. De moeder zal voortaan eerst kijken waarom het jongetje fluit. Anderhalf uur Een bezoek van Forrer duurt zo n anderhalf uur, waarbij hij opnames maakt tijdens gewone gezinssituaties - bijvoorbeeld onder het eten - die in het volgende bezoek worden bekeken en besproken. De gehele begeleiding duurt gemiddeld anderhalf jaar. In die periode ziet hij, terugvallen daargelaten, het zelfvertrouwen toenemen. Met de invoering van de videohometraining kwam de nadruk veel meer te liggen op positieve punten in plaats van op de problemen. We zeggen: hier doe je het goed, kijk maar hoe je kind reageert, probeer dat ook eens in andere situaties. Ik heb meegemaakt dat een ouder in tranen uitbarstte bij het terugzien van de beelden. Soms ben je ook de eerste die zo n ouder zegt dat ze iets wél goed aanpakt. Je ziet haar groter worden, ze gaat rehtop zitten en op dat strakke geziht vershijnt een glimlah. Leerlingen, ouders en personeelsleden die klahten hebben over het onderwijs kunnen vanaf januari 2002 ook weer met hun mobiele telefoon bellen naar De Onderwijstelefoon sloot haar nummer enkele jaren geleden af voor mobiele bellers omdat de lijn soms werd geblokkeerd door leerlingen die met hun mobieltjes voor de lol dit gratis nummer belden. Serieuze bellers konden er vervolgens niet meer doorkomen. Een speiale maatregel moet deze plaagtelefoontjes in de toekomst voorkomen. Na één zo n telefoontje wordt de onderwijstelefoon permanent geblokkeerd voor dat nummer. De onderwijstelefoon houdt zih onder ander bezig met klahten over pesten, agressie, geweld, seksuele intimidatie, homo-intimidatie, raisme en disriminatie. De Onderwijstelefoon is op shooldagen bereikbaar van tot uur. Bellen is gratis. FOTO: JAAP MAARS Dion Forrer: Tijdens de zonsverduistering ben ik met een liënt en haar kinderen naar het Beatrixpark gegaan om met speiale brilletjes naar de zon te kijken. 2

3 D O O R : E L L E N D E V R I E S De suesvolle samenwerking van Okido Zestig kinderen bemiddelde Okido in het eerste jaar van haar bestaan. Daarmee is dit unieke samenwerkingsprojet een sues. Okido wil kinderen met gedragsproblemen, ontwikkelingsahterstand of andere handiaps integreren in reguliere kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. Coördinator Botty Veenstra: Komend jaar willen we tahtig kinderen bemiddelen. De proedure is simpel. Ouders of kinderdagverblijven meldden zih telefonish bij Okido. Botty Veenstra, die eveneens het meld- en oördinatiepunt beheert, stelt vast of kinderen voor bemiddeling in aanmerking komen. Zo ja, dan volgt een intake door een integratieonsulente. Die geeft advies over het hulpaanbod. Veenstra stelt het aanbod vast. Bij een vraag om gespeialiseerde ondersteuning betrekt Veenstra de partiiperende instanties uit de gehandiaptenzorg en jeugdhulpverlening. De partners van Okido - D O O R : M A A R T E N T E R L A G E Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) verzorgt trainingen op maat voor mensen die beroepsmatig met kinderen te maken hebben. Het ontbreekt hen namelijk nogal eens aan speifieke kennis, zo bleek uit een reent NIZW-onderzoek. Beroepskrahten gaven daarin aan dat ze te weinig kennis hadden over kindermishandeling. Ingrid Leeuwenburgh van het AMK: Opleidingen besteden nog te weinig aandaht aan dit onderwerp. ensen die mishandeling of verwaarlozing bij een Mkind vermoeden hebben vaak twee soorten reaties, vertelt Ingrid Leeuwenburgh. Ze ontkennen het en verklaren het taboe of ze shakelen diret allerlei instanties in. Beide reaties zijn niet effetief. Wij pleiten voor een tussenoplossing: een stappenplan waardoor er eenduidig en zorgvuldig met de vermeende mishandeling wordt omgegaan. Leeuwenburgh is oördinator van de afdeling PR en Voorlihting van het AMK in Amsterdam. Zij onstateert in haar werk dat veel beroepskrahten te weinig kennis en vaardigheden hebben op het gebied van mishandeling en misbruik van kinderen. Dat bleek ook al uit een reent onderzoek van het Expertiseentrum Kindermishandeling van het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW). Amsterdamse kinderen in een kinderdagverblijf. Okdio streeft naar integratie van kinderen met gedragsproblemen, ontwikkelingsahterstand of andere handiaps in reguliere kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. onder andere MKD t Kabouterhuis, SPD, IJlanden en Nifterlake/Omega - geven desgevraagd adviezen aan de leiding van kinderentra over onder andere ontwikkelingsstimulering, gedragsproblemen en ergonomie. Een gespeialiseerde groepsleidster van IJlanden kan ook worden ingezet speiaal voor de begeleiding van het kind. Tekort aan leidsters Veenstra is te spreken over de onderlinge samenwerking, hoewel er wel een knelpunt is. Okido kan subsidie vershaffen voor het aanstellen van een extra leidster, die de vaste groepsleiding ontlast. Maar er is een groot tekort aan reguliere leidsters. Veenstra: Sommigen kinderentra worden zelfs boos als je alleen maar subsidie aanbiedt voor een extra leidster. Wat heb ik aan subsidie als ik niemand kan vinden, zeggen ze dan. Tot nu toe zijn er nog geen kinderen naar huis gestuurd. Maar... het tekort aan reguliere leidsters wordt nijpend. Okido zoekt daarom zelf naar oplossingen. Veenstra: We gaan atiever werven onder studenten en moeders of groepsleidsters die wel een paar uur per dag willen werken. Want het gaat vaak om maar een paar uur per dag. Startsubsidie Voor het gros van de kinderen is de Okido-subsidie voldoende, maar soms vindt een kinderentrum dat een kind voor meer uren extra leiding nodig heeft dan Okido kan bieden. Veenstra adviseert ouders in dat geval om zo mogelijk PGB-gelden (Persoonsgebonden budget red.) aan te vragen voor hun kind. Het gaat dan wel om kinderen die veel extra aandaht en verzorging nodig hebben. Veenstra: Voor hen moet je de subsidie van Okido als startsubsidie of als overgang opvatten. PGB geeft meer ruimte. AMK geeft training signaleren kindermishandeling FOTO: SAKE RIJPKEMA Kennishiaat Leeuwenburgh geeft voor deze onbekendheid ook een oorzaak: Opleidingen besteden te weinig aandaht aan het onderwerp. Het AMK probeert dat kennishiaat op te vullen met voorlihting en training. Voorlihting houdt in dat het AMK uitlegt hoe iemand kindermishandeling kan voorkomen en signaleren. Zo is er aandaht voor vershillende vormen van mishandeling. Het AMK vertelt ook wat iemand bij mishandeling moet ondernemen. Leeuwenburgh: Bij elke twijfel kunnen mensen ons bellen voor advies. Het AMK geeft daarnaast trainingen op maat aan mensen die beroepsmatig met kinderen te maken hebben, zoals jeugdhulpverleners, leerkrahten, politieagenten, artsen en verpleegkundigen. Leeuwenburgh: Wij leren in die ursussen onder andere hoe zij op professionele wijze met vermoedens moeten omgaan en hoe ze een gesprek met ouders moeten voeren. Gespreksvoering is erg belangrijk. Probeer met een open houding je zorg met ouders te bespreken en pas ervoor op dat je dingen niet voor jezelf gaat invullen. Het AMK heeft voor het hele proes protoollen ontwikkeld. Leeuwenburgh: Op dit moment is het protool voor het basisonderwijs en voor kinderdagverblijven af en werken we aan een standaardprotool voor instellingen die werken met nul- tot twaalfjarigen. Protoollen alleen zijn ehter niet voldoende. Volgens Leeuwenburgh moeten er ook betere instrumenten KORT ROA onderzoekt fusie Sa-Amstelstad De fusie tussen Amstelstad en het Soiaal-agogish Centrum bevindt zih in een beslissend stadium. De direties hebben inmiddels een voorgenomen besluit tot fusie genomen dat voor advies is voorgelegd aan de ondernemingraden van beide organisaties. Deze zullen in maart 2002 advies uitbrengen. Uiteindelijk zal de definitieve beslissing worden genomen door de Raad van Toeziht van het SaC en het bestuur van Amstelstad. De Bestuursommissie Jeugdhulpverlening van de ROA boog zih in haar vergadering van 22 november 2001 over de fusie, waarbij voorzitter Jaap van der Aa enkele bedenkingen uitte, vooral over de grootte van de organisatie: Zien wij niet een moloh ontstaan die zih niet meer laat aansturen? Hij wees hierbij op het onderwijs, waarvan de shaalgrootte inmiddels zo groot is dat deze zih nog maar weinig gelegen laten liggen aan de ROA. We moeten van alles doen om nog sturing te geven, aldus Van der Aa. SaC-direteur Theo Binnendijk verbaasde zih over de opstelling van Van der Aa. Had de ROA juist niet aangedrongen op shaalvergroting in de jeugdzorg, zodat de organisaties een beter produt konden leveren? Van der Aa antwoordde daarop dat een fusie inderdaad positief en funtioneel was, maar ik blijf vanuit sturingsoogpunt heel bang. De ROA Bestuursommissie besloot daarom te laten onderzoeken wat een fusie zou betekenen voor de eventuele bestuurbaarheid van de jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg Amsterdam en Afra Boddaert PPI lieten zih overigens positief uit over de fusie. BJA-direteur Wiel Jansen zei dat de fusie zou zorgen voor een beter produt. Gerard Gruppen, direteur van Afra Boddaert PPI. sloot niet uit dat zijn organisatie zih op termijn bij de nieuwe organisatie van SaC en Amstelstad zou aansluiten. OZC wil naar Amsterdam komen Het Orthopedish Zorgentrum (OZC) in Alkmaar overweegt een deel van haar zorgaanbod onder te brengen in Amsterdam. Aanleiding hiervoor is dat het OZC ongeveer honderd liht verstandelijk gehandiapte kinderen met een gedragsstoornis uit Amsterdam verzorgt. Het OZC wil deze zorg in Amsterdam onderbrengen omdat dit de aansluiting mogelijk maakt op de in Amsterdam gevestigde voorziening. Amsterdam kent op dit moment geen voorziening voor liht verstandelijk gehandiapte kinderen. Dat betekent dat al deze kinderen buiten de ROA moeten worden verzorgd. De komst van het OZC zou dan ook een belangrijke impuls betekenen voor de expertise en indiatiestelling voor de behandeling van deze kinderen. Voordeur BJA: weer meer liënten Voorlopige ijfers wijzen uit dat Bureau Jeugdzorg Amsterdam in 2001 binnen de jeugdhulpverlening en onderwijshulpverlening (tezamen de voordeur genoemd) weer meer liënten in behandeling had dan het jaar ervoor. In 2000 deden bijna 7000 liënten een beroep op de voordeur, in 2001 waren dat er een kleine 8000, een toename van ruim 14 proent. Het aantal ingeshreven liënten per 1 januari 2002 is ook groter dan in het vorig jaar, namelijk 2770 tegenover rond de 2270 liënten op 1 januari komen voor signalering en diagnostiek, vooral voor de jeugdhulpverlening: Bij de intake van kinderen zou meer aandaht moeten komen voor mishandeling en misbruik. Er moeten betere diagnostishe instrumenten komen. Alleen dan kan men effetiever handelen bij kindermisbruik en -mishandeling. Voor meer informatie en advies kan men ontat opnemen met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Amsterdam:

4 OPINIE De aanpak van jonge zedendelinquenten Stadsdeel Westerpark werd eind vorig jaar opgeshrikt toen de groepsverkrahting van de dertienjarige Tessa landelijk nieuws werd. Opmerkelijk was dat niet alleen het slahtoffer minderjarig was, maar ook de daders extreem jong waren. Nog opvallender was dat de daders amper beseften dat ze iets verkeerds hadden gedaan. Een negenjarige dader was vooral verontwaardigd omdat hij als straf twee weken niet buiten moht spelen. Hoe ga je om met dergelijke jongeren? D O O R : TA M A R A F R A N K E Het Amsterdamse Westerpark. In een tunnel bij dit park werd Tessa verkraht door een groep extreem jonge jongens. De daders krijgen van huis uit niet het juiste normbesef mee. FOTO: SAKE RIJPKEMA] Luuk Dun: offiier van justitie jeugdzaken De rol van de ulturele vershillen is bij groepszedenzaken niet groter dan bij de reguliere riminaliteit. De belangrijkste oorzaken zijn gebrek aan respet en normbesef en de druk van de groep. Ze jutten elkaar op om stoer te zijn en hebben totaal geen ziht op wat het betekent voor het slahtoffer. En ze krijgen van thuis niet het juiste normbesef mee. Daarom is straffen belangrijk. Ze moeten leren dat ze maatshappelijk aanvaardbare grenzen hebben overshreden. Helaas is het zo dat ouders niet altijd meewerken of ingrijpen. Straf geeft dan niet altijd het gewenste resultaat. Een opvoedursus zou daarom in sommige gevallen gewenst zijn. Er zijn nu ook plannen om ouders opvoedingsondersteuning verpliht te stellen voor ouders die die hulp kunnen gebruiken. Tjebbe Hansma: projetleider Bureau Soiale Jeugd- en Zedenpolitie Ik vind het moeilijk in te shatten of het shuldbesef wel of niet aanwezig is. Daders van andere misdrijven zijn ook geneigd alles te ontkennen. We worden geonfronteerd met veranderingen in de maatshappij. Nederland ziet er nu anders uit dan vijftig jaar geleden. En dat is ook goed, maar de onsequentie is ook dat er meer vervelende zaken naar buiten komen. Toh denk ik niet dat dergelijke problemen alleen voortkomen uit ultuurvershillen. De samenstelling en het gedrag van dit soort groepen worden bepaald door de loatie; hoe ziet de wijk eruit, wie wonen er. Er is meer aandaht voor zedenproblematiek en dat is ook goed. Zo gaan wij vanuit ons bureau naar sholen om voorlihting te geven over wat de zedenpolitie is en wat je daarvan kunt verwahten. Maar we maken jongeren ook alert op risio s als de loverboy onstrutie. Frans Rademaker: praktijkleider strafzaken Raad voor de Kinderbesherming Ik vind het belangrijk dat niet alleen verdahten van twaalf jaar en ouder bij de Raad worden gemeld, maar ook degenen die jonger dan twaalf jaar zijn. Helaas gebeurt dat niet altijd omdat ze nog niet strafrehtelijk vervolgd kunnen worden. Maar zeker bij hele jonge kinderen moeten alle alarmbellen rinkelen omdat het zulk uitzonderlijk gedrag is. Ik pleit dan ook voor goed gedegen onderzoek bij jongeren, met name onder de twaalf jaar, juist omdat die niet onder het jeugdstrafreht vallen. D O O R : TA M A R A F R A N K E Leerstraf moet mentaliteit veranderen De jongens kennen de tehnishe kanten van seks, maar hebben nog nooit nagedaht over de emotionele aspeten. Dat stelt Marianne Jonker. Ze is oördinator leerstraffen voor jeugdige zedendelinquenten bij de Rutgers Nissogroep. De ulturele ahtergrond speelt zeker een rol Het eigen gedrag herkennen en anders omgaan met bepaalde situaties. Dat is het doel van de leerstraffen die zedendelinquenten van twaalf tot ahttien jaar kunnen krijgen. De taakstraf seksualiteit is bedoeld voor jongeren die voor de eerste keer een zedendelit hebben gepleegd. Daarnaast is er het Terugval- Preventieprojet, bedoeld voor reidivisten en jongens van wie het delit te ernstig is voor een taakstraf. Normvervaging Jonker: Over het algemeen krijgt 90 proent van de jongens die hier komt thuis geen seksuele voorlihting, heeft 40 proent een islamitishe ahtergrond en er is sprake van een duidelijke vervaging van normen en waarden. Er wordt thuis niet over dit soort zaken gesproken. De meeste jongens beseffen in het begin niet wat ze fout hebben gedaan, vervolgt Jonker. Ze bagatelliseren of ontkennen het en zeggen dat het meisje ook wilde. Signalen worden niet begrepen en dan is er nog de druk van de groep. Tijdens de straf moeten ze zeer gedetailleerd vertellen wanneer er wat gebeurde, zodat ze hun eigen gedrag en de signalen van het slahtoffer leren herkennen. De jongens moeten daarvoor de normen en waarden uit vershillende ulturen met elkaar vergeleken. Jonker: Een probleem is dat ze soms van thuis meekrijgen dat ze later met een Turks of Marokkaans meisje moeten trouwen, maar dat ze met een Nederlands meisje kunnen doen wat ze willen. Daar komt ook het gebrek aan respet vandaan. Het is voor de jongens ondenkbaar dat ze hetzelfde met een Turks of Marokkaans meisje zou- den uithalen. De opvoeding en de rol van de ouders spelen een belangrijke rol. Jonker: Wanneer zij het bagatelliseren is het voor ons moeilijker om tot die jongens door te dringen. We betrekken de ouders daarom zoveel mogelijk bij de leerstraf. Afshrikken Een gedrags- en mentaliteitsverandering is misshien teveel gevraagd, maar de jongens shrikken wel van een taakstraf. Jonker: Ze zijn in aanraking gekomen met de politie, de familie weet van het delit en ze moeten met een vreemde praten over zaken waar thuis een taboe op ligt. Ze weten nu dat ze iets hebben gedaan dat fout is. De leerstraf is bovendien het meest effetief als deze kort na het delit wordt uitgevoerd, maar in de praktijk worden hier nog steeds zaken aangemeld van meer dan een jaar oud. 4

5 D O O R : M A R T I N G E R R I T S E N Projeten voorkomen shooluitval met sues Het drastish terugbrengen van de shooluitval. Dat was het doel van het onvenant dat de gemeente Amsterdam vier jaar geleden sloot met de shoolbesturen van het voortgezet onderwijs. Onderwijs, welzijn en jeugdzorg zijn sindsdien vershillende projeten begonnen die vaak verrassend suesvol zijn. Strutureel lijkt de aanpak ehter nog niet. De jongen smakt zijn tas op tafel, sjokt naar voren en pakt daar een geel briefje. Die is de klas uitgestuurd, legt Ingrid Millerson uit. Laatkomers moeten namelijk een wit briefje invullen. Millerson werkt als medewerker Lokaal 130 bij het Bredero College in Amsterdam-Noord. De shool begon drie jaar geleden met Lokaal 130 om leerlingen op te vangen die de les zijn uitgestuurd of om een andere reden een of meerdere lessen niet konden volgen. De shool sloeg daarmee twee vliegen in één klap: de leerlingen zwierven niet meer door de shool èn de shool kreeg een beter ziht op de problemen van leerlingen. Millerson: Soms worden leerlingen de les uitgestuurd voor een klein akkefietje. Dan is er niet zoveel aan de hand. Maar in andere gevallen is er sprake van struturele gedragsproblemen die tot shooluitval kunnen leiden. Met Lokaal 130 zijn we daar nu in een vroegtijdig stadium bij. Leerlingen die de les zijn uitgestuurd moeten een geel briefje invullen, waarin ze de reden aangeven waarom ze de klas zijn uitgestuurd. Dat briefje leveren ze bij Millerson in die vervolgens op die redenen ingaat. Als iemand zijn boek eens vergeet, doe ik niet zoveel. Maar bij iemand die strutureel zijn boeken vergeet, probeer ik te ahterhalen hoe dat komt. Vervolgens geef ik pedagogishe adviezen om herhaling te voorkomen. Gedragsproblemen vragen om een andere aanpak. Leerlingen aan het werk in het sheikundelokaal van het Bredero College. Dankzij Lokaal 130 is de shooluitval op deze shool drastish afgenomen. Millerson: Ze mogen bij mij spuien en ook zeggen dat het aan de doent ligt. Maar vervolgens kijken we wel hoe ze tot dit gedrag zijn gekomen en leggen we uit waarom dit niet kan worden getolereerd. Millersons ahtergrond als maatshappelijk werkster komt hierbij goed van pas. Ik let daarbij extra op leerlingen van de brugklas. Zij komen voor het eerst op shool en weten zih soms geen raad met de vrijheid. Dan is het belangrijk gedrag tijdig te orrigeren. Shool s Cool Aan de andere kant van het IJ zit Marjan Timp op de hoogste verdieping van een buurthuis aan de Van Hallstraat. Timp is projetleider van Shool s Cool, een projet van de Stihting Welzijn Westerpark en het Stadsdeel Oudwest dat zih op brugklassers riht. Daarbij gaat het om jongeren voor wie de stap van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs extra risio s met zih meebrengt. Timp: Bijvoorbeeld door gezinsomstandigheden of hun persoonlijke aanleg. De basissholen meldden over het algemeen de deelnemers bij ons aan. Zij weten immers het beste welke ouders het rapport niet ondertekenen en welke leerlingen drie weken in dezelfde kleren lopen. De methode van Shool s Cool is even simpel als doeltreffend: elke deelnemer krijgt een persoonlijke mentor, die gedurende het brugjaar eens per week bij de leerling thuis op bezoek gaat. De mentor geeft pedagogishe adviezen en ziet er op toe dat de leerling voldoende tijd aan zijn huiswerk besteedt. Verder onderhoudt hij ontat met de ouders en de klassenleraar. De mentoren zijn vrijwilligers met uiteenlopende ahtergronden, variërend van oud-doenten en studenten tot een ateur en een filosoof. De meeste mentoren krijgen één pupil. Op het ogenblik heeft Shool s Cool veertig leerlingen. En het projet verloopt goed. Timp: Vrijwel al onze leerlingen komen in het tweede jaar van het voortgezet onderwijs zonder ongeoorloofd verzuim of sleht gedrag. Dat maakt duidelijk dat een steuntje in de rug shooluitval kan voorkomen. Sues Millerson vertelt dat er op haar shool ook minder drop outs zijn sinds Lokaal 130 begon. Het sues verklaren Timp en Millerson uit het feit dat zij in een vroegtijdig stadium problemen signaleren. Timp: De interne leerlingbegeleiding heeft vaak maanden nodig om problemen te signaleren. Zij hebben namelijk minder vaak ontat met een leerling. Signaleren ze problemen, dan is het soms al te laat. Shool s Cool en Lokaal 130 rihten zih op het vroegtijdig signaleren van problemen. Het Time-Outprojet (TOP) van de jeugdhulpverlening zit daar vlak ahter. Hier komen leerlingen bijvoorbeeld tereht na beginnend strutureel spijbelgedrag of na enkele inidenten, zoals een vehtpartij. Millerson: Ze gaan daarheen als de problemen zih voortzetten en de begeleiding vanuit shool niet toereikend is. TOP biedt leerlingen letterlijk een time out. Ze verblijven bij Afra Boddaert PPI waar ze niet alleen les krijgen, maar waar ook wordt gewerkt aan hun speifieke problemen. Al die tijd blijft er een intensief ontat met de shool en na maximaal twaalf weken keren de leerlingen weer terug. En met sues. Vijf van de zes eindexamenleerlingen die afgelopen leerjaar tereht kwamen bij TOP Nieuw-West haalden alsnog hun eindexamen. Afra Boddaert PPI meldt dat 71 proent van de leerlingen afgelopen jaar weer terug naar shool ging, tegenover krap de helft drie jaar eerder. FOTO: SAKE RIJPKEMA Projetmatig Opvallend is dat TOP een van de weinige projeten is die stedelijk en zelfs landelijk draait. Vier jaar na het afsluiten van het onvenant tussen gemeente en shoolbesturen wordt het vroegtijdig shooluitval vooral projetmatig bestreden. Het Bredero College keek het onept van Lokaal 130 af van het Jaobus College in Enshede, maar voor zover Millerson na kan gaan is het nog steeds de enige shool in Amsterdam met deze aanpak. Shool s Cool is wat dat betreft ook uniek. Timp vertelt dat vershillende stadsdelen en welzijnsinstellingen bij haar zijn geweest, maar dat nog nergens iets soortgelijks van de grond is gekomen. Ieder stadsdeel wil z n eigen projet. Amsterdam is zo verkokerd, zegt ze. 5 KORT Rekenkamer: aanpak voortijdig shoolverlaten gebrekkig Door een gebrekkige registratie is het niet mogelijk vast te stellen hoeveel voortijdige shoolverlaters Nederland telt. Dat stelde de Algemene Rekenkamer 19 deember 2001 in een rapport. Volgens de Rekenkamer is er nog geen sluitende aanpak van melding, registratie en doorverwijzing van voortijdige shoolverlaters. Verder is het door de onheldere registratie volgens de Rekenkamer onduidelijk of maatregelen die het voortijdig shoolverlaten bestrijden, zin hebben. Brede shool start in Zaanstad De gemeente Zaanstad start in twee wijken de Brede Shool, het samenwerkingsverband van basissholen, buurtentra en kinderopvang. Het gaat om de wijken Peldersveld/Hoornseveld en Wormerveer-Noord. Het projet in Peldersveld/Hoornseveld startte 23 januari 2002 met buurtentrum De Rots en de basissholen De Branding, De Feniks, De Loopplank en De Windroos. Het eerste jaar zal men zih vooral rihten op de daadwerkelijke samenwerking. Uiteindelijk moet de brede shool in drie jaar tijd zijn definitieve vorm vinden. ABPPI: Meer hulp op shool Afra Boddaert PPI gaat zijn hulpverlening op de basissholen in Amsterdam Oost en Zuidoost flink uitbreiden. Op dit moment werken er al maatshappelijk werkers op veertien basissholen in deze regio. De verwahting is dat dit aantal met ingang van het volgend shooljaar zal verdubbellen. De uitbreiding wordt mogelijk gemaakt door geld van de stadsdelen Zuidoost, Zeeburg en Oost/Watergraafsmeer. De stadsdeelbesturen zien veel heil in de inzet van hulpverleners op de sholen en baseren dat op de positieve ervaringen die tot nog toe met shoolmaatshappelijk werk zijn opgedaan. Omdat de hulpverleners op de sholen werken zijn ze diret aanspreekbaar voor leerkrahten en ouders. De voorziening heeft daardoor een zeer lage drempel. In de meeste gevallen worden shoolmaatshappelijk werkers ingeshakeld bij relationele problemen in de thuissituatie die een negatieve invloed hebben op het (leer)gedrag van kinderen. Het ontbreekt de sholen zelf aan de nodige expertise om de dit soort problemen daadwerkelijk aan te pakken. Afra Boddaert PPI handelt niet alle zaken zelf af. Als er ernstige problemen worden geonstateerd, verwijst de shoolmaatshappelijk werker naar Bureau Jeugdzorg. Voor meer informatie over de inzet van shoolmaatshappelijk werk in Oost en Zuidoost kan men zih wenden tot regiomanager Hans Kruijssen, tel Fafieanie wordt projetmanager Onderwijs BJA Bureau Jeugdzorg Amsterdam heeft reeds vorig jaar de koers ingezet om steeds meer aanwezig en beter aanspreekbaar te zijn binnen het lager en middelbaar onderwijs. In dat kader is de funtie van Projetmanager Onderwijs in het leven geroepen. De persoon die bij BJA deze nieuwe funtie bekleedt en tegelijk verder ontwikkelt is Vinent Fafieanie. Zijn doelen zijn vooreerst het in rap tempo ontwikkelen van de Jeugdzorg Advies Teams (JAT), de aansluiting op het speiaal onderwijs, een projet voor risioleerlingen bij het VMBO en de ontwikkeling van leerlingenzorg op het ROC. Daarnaast is zijn taak het maken van samenwerkingsafspraken met het onderwijs over aansluiting van zorg op onderwijs.

6 COLOFON Jong aan de Amstel is een gezamenlijke uitgave van vijf instellingen voor de jeugdzorg in de agglomeratie Amsterdam: Bureau Jeugdzorg Amsterdam, Afra Boddaert PPI, Amstelstad, MKD t Kabouterhuis en het Soiaal-agogish Centrum. Jong aan de Amstel vershijnt zes keer per jaar. De artikelen in dit blad vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de jeugdzorgorganisaties. Evenmin kunnen aan de inhoud van dit blad rehten worden ontleend. Overname artikelen Overname van artikelen uit Jong aan de Amstel is alleen toegestaan na voorafgaande shriftelijke toestemming van de redatie. Hoofdredatie Martin Gerritsen Kernredatie Sanne Bender (Soiaal-agogish Centrum) Ben van Diest (MKD Kabouterhuis) Anita van Ewijk (Bureau Jeugdzorg Amsterdam) Hans van der Jagt (Afra Boddaert PPI) Martine Sixma (Amstelstad) Redatie Rik van Beijma (Amstelstad) Herbert Budde (Bureau Jeugdzorg Amsterdam) Anita Joostens (Bureau Jeugdzorg Amsterdam) Jan van Lieshout (Soiaal-agogish Centrum) Annette van der Poel (Soiaal-agogish Centrum) Loeki Stoeller (Afra Boddaert PPI) Redatie-adres Jong aan de Amstel - Fred. Roeskestraat EC Amsterdam - jongaandeamstel@tisalimail.nl Ontwerp en DTP Mark Roggeveen/Roggeveen Grafish Ontwerpers Druk Rob Stolk BV JEUGDZORG De jeugdzorg in de agglomeratie Amsterdam Bureau Jeugdzorg Amsterdam en Bureau Jeugdzorg Amstelland/Meerlanden Zaanstreek/ Waterland zijn verantwoordelijk voor de intake van liënten. Deze organisaties vormen als het ware de voordeur voor de jeugdzorg. Hier wordt ook bepaald welke hulp de jongeren en hun ouders nodig hebben. De Bureaus Jeugdzorg bieden deze hulp over het algemeen niet zelf. Deze wordt verleend door vier grote instellingen voor Hulp op Indiatie: Afra Boddaert PPI, Amstelstad, MKD Kabouterhuis en het Soiaal-agogish Centrum. Zij bieden zowel ambulante als residentiële hulp. D O O R : C O R I N A D E F E I J T E R Duoprojet brengt regionalisering in de praktijk Kinderen en gezinnen zoveel mogelijk in hun eigen direte leefomgeving hulp bieden. Dat staat de jeugdzorgorganisaties voor ogen. Om dat streven te realiseren, bouwen hulpverleners in alle regio s een netwerk op. Door deze regionale werkwijze hopen ze meer zorg op maat te bieden en te voorkomen dat de kinderen uit hun vertrouwde omgeving moeten. Een voorbeeld van regionalisering is het Duoprojet in Hoofddorp, dat het Soiaalagogish Centrum (SaC) en Amstelstad onlangs samen zijn gestart. Een ambulant team dat regionaal werkt is beter in staat een netwerk in de wijk op te bouwen, meent Iris Voeten. Zij is als gedragswetenshapper verbonden aan het Duoprojet in Hoofddorp. Het is dan gemakkelijker om een eigen geziht te hebben en aanspreekbaar te zijn voor bijvoorbeeld de huisarts, de shool of de wijkagent. Zodat we elkaar als het nodig is gemakkelijk kunnen vinden. Wat houdt het Duoprojet eigenlijk in? Voeten: In dit projet hebben we een ambulant team dat intensieve ambulante hulp verleent, gekoppeld aan een duopaar, een ehtpaar met eigen kinderen. Dat duo is in dienst van het SaC, woont in een pand van de organisatie en kan aan vier kinderen een plek bieden. Het SaC heeft het duo een training gegeven. Intensieve hulp thuis bieden, dat is onze insteek. Als de situatie thuis niet houdbaar is en het netwerk niet voldoende kan bieden, kan het kind tijdelijk bij het duopaar verblijven. Er worden ook bedden ahter de hand gehouden. In prinipe komen kinderen tot ahttien jaar voor het projet in aanmerking. De indiatie is intensieve ambulante hulp in de thuissituatie. Een noodbedplaatsing behoort ook tot de mogelijkheden. In de buurt Voeten vertelt dat ze rondom deze duoparen ook vrijwilligers zoeken die bereid zijn bepaalde diensten te verlenen aan de gezinnen. Een voorbeeld is het opvangen van een aantal kinderen van vrijdag op zaterdag, zodat een moeder bijvoorbeeld haar vriend in de gevangenis kan bezoeken. Als er een gezin in de buurt is die deze moeder op die manier kan ondersteunen, lukt het haar op de overige dagen van de week zelf. Als je vrijwilligers voor dit soort diensten kunt inshakelen, dan houd je bij het duopaar bedden over voor meer risisahtige situaties. Het SaC heeft momenteel vier duo-paren waar kinderen tijdelijk wonen. De huizen staan in Zuid-Oost, Zuid, Noord en Hoofddorp. Het is de bedoeling dat straks in elke regio een Duoprojet loopt met een daaraan gekoppeld ambulant team. Bijzonder Voeten noemt het een bijzonder projet, omdat hulpverleners van het SaC en Amstelstad met elkaar samenwerken. Het is de bedoeling dat komende zomer de beide organisaties fuseren. Een bestaand regionaal team wordt uitgebreid met hulpverleners van beide organisaties. In die zin is het pionierswerk. Terwijl de gesprekken over de komende fusie nog in volle gang zijn, ontmoeten wij elkaar op de werkvloer. We moeten elkaars methoden en denk- en werkwijze leren kennen. De uitwisseling die we daarover hebben is dan ook heel goed. Zorg op maat Binnen een regio hebben we te maken met kinderen met diverse hulpvragen. Als team proberen we zo toegerust te zijn dat we daar een antwoord op kunnen geven. Het ambulante team bedient zih van meerdere hulpvormen, zodat we zorg op maat kunnen leveren binnen dezelfde regio, vervolgt ze. Een van de problemen waar de hulpverleners van het projet op stuiten, is dat de regio waarin ze werken veel groter is dan ze eigenlijk wenselijk vinden. Bij een tijdelijke opname in een duopaar is het voor een kind het prettigst als er niet veel verandert. Als het kind nog naar dezelfde shool kan en zijn ouders en vriendjes kan zien. Dat is een stuk lastiger als een kind uit bijvoorbeeld Amstelveen geplaatst wordt bij een duopaar in Hoofddorp. Bij kleinere regio s is de impat voor het kind een stuk kleiner. Meer voorzieningen in elke regio zou een oplossing zijn. Bureau Jeugdzorg Amsterdam Jan Luijkenstraat CT Amsterdam tel.: website: Bureau Jeugdzorg AM/ZW Westzijde EB Zaandam tel.: seretariaat@bjz-amzw.nl Afra Boddaert PPI Plantage Middenlaan DB Amsterdam tel.: website: seretariaat@abppi.nl Amstelstad Fred. Roeskestraat EC Amsterdam tel.: website: website: info@amstelstad.nl MKD t Kabouterhuis Amsteldijk LK Amsterdam tel.: zuid@kabouterhuis.nl Soiaal-agogish Centrum IJsbaanpad 6 - Postbus AL Amsterdam - tel.: website: seretariaat@sa-adam.nl WIM STEVENHAGEN 6

7 D O O R : O L A F S T O M P Samenwerking VTO en Bureau Jeugdzorg noodzakelijk De samenwerking tussen het VTO-team (Vroegtijdige Onderkenning Ontwikkelingsstoornissen) en Bureau Jeugdzorg moet verbeteren. Een stuurgroep buigt zih op het moment over de vraag hoe dat preies moet gebeuren. Anneke Kesler, stafarts bij het VTO-team: Nu ontbreekt een medishe disipline in de voordeur. et is van groot belang dat ontwikkelingsstoornissen bij Hjonge kinderen snel en adequaat worden onderkend. En dat ouders een goed advies krijgen over de juiste behandeling. Dat stelt Anneke Kesler. Zij is arts bij een onsultatiebureau en als stafarts verbonden aan het VTOteam Amsterdam dat zih bezig houdt met de vroegtijdige onderkenning van ontwikkelingsstoornissen bij kinderen tot zes jaar. Het team bestaat onder andere uit een jeugdarts, kinderpsyholoog en orthopedagoog. De medewerkers oördineren diagnostish onderzoek en adviseren ouders en verwijzers over verdere behandeling van kinderen. Professionals in de eerstelijnszorg raadplegen dit team bijvoorbeeld omdat zij niet over de kennis beshikken om ongerustheid bij ouders weg te nemen over de ontwikkeling van hun kind. Of wanneer niet duidelijk is welke behandeling voor een kind het beste is. D O O R : S U Z A N H I L H O R S T MIA D ANGELOU/DIGITAL VISION Het probleem is dat Bureau Jeugdzorg zih dan soms foust op de gedragsuitingen, terwijl daar vaak ontwikkelingsstoornissen aan ten grondslag liggen. Driftbuien Samenwerking met Bureau Jeugdzorg is hard nodig, meent Kesler. Zij verwijst als onsultatiebureauarts ouders soms door naar het Bureau Jeugdzorg, maar merkt af en toe dat zij geen adequaat advies krijgen. Kesler: Het gaat bijvoorbeeld om ouders die bellen omdat ze zih zorgen maken over de driftbuien van hun driejarige dohter. Het probleem is dat Bureau Jeugdzorg zih dan soms foust op de gedragsuitingen, terwijl daar vaak ontwikkelingsstoornissen aan ten grondslag liggen. Dat leidt soms tot te lihte hulp. Volgens Kesler wreekt zih op dat soort momenten het ontbreken van de medishe disipline in de voordeur. Herkennen De stuurgroep vindt dat de verbeterde samenwerking ertoe moet leiden dat voordeurmedewerkers van Bureau Jeugdzorg adequaat vroegtijdige ontwikkelingsstoornissen kunnen herkennen bij jonge kinderen. En dat ze ouders vervolgens snel moeten kunnen doorsturen naar de professionals die onderzoek kunnen verrihten en de indiatie voor een behandeling kunnen stellen. Over de invulling van de samenwerking bijvoorbeeld de inbedding van het VTO-team binnen Bureau Jeugdzorg moet de stuurgroep het nog eens worden. Eht Reht: dader eerst naar slahtoffer dan naar rehter Confronteer de dader diret met het slahtoffer. Die nieuwe dimensie zit in de Eht-rehtonferentie, een betrekkelijk nieuw fenomeen in de bestrijding van de jeugdriminaliteit, waarbij dader en slahtoffer met hun soiale netwerk praten over het wangedrag. Een aanpak met lef. Amsterdam beleefde onlangs de primeur. Een Eht-rehtonferentie gaat vooraf aan een strafrehterlijke vervolging, vertelt Robert Bosh van het Soiaal-agogish Centrum (SaC). Bosh: Wanneer een jongerenwerker denkt dat een Eht-rehtonferentie een goede oplossing kan zijn voor een onflit, dan kan hij een oördinator van zo n onferentie raadplegen. Daders en slahtoffers komen vervolgens vrijwillig met hun familie of andere mensen uit hun soiale netwerk bij elkaar. Iedereen krijgt vervolgens de gelegenheid om te verwoorden wat het delit met hem of haar gedaan heeft. Belangrijk is dat elke deelnemer meebeslist over wat er na de Eht-rehtonferentie gaat gebeuren, zo vervolgt Bosh zijn verhaal. Ze maken daarover afspraken die samen het herstelplan vormen. De oördinator stelt dit plan op en zorgt dat iedereen het ondertekent. Vehtpartij Onlangs had Amsterdam een eerste Eht-rehtonferentie plaats. Daarbij ging het om een jongen die in een stationswinkel een bediende had aangevallen. Twee maanden na het voorval kwamen het slahtoffer, een ollega, de dader en zijn oom bijeen om over het voorval te praten. De onferentie verliep goed, maar Bosh de oördinator bij die onferentie - vindt het nog te vroeg om over een goed of sleht resultaat te spreken. Daarvoor is de onferentie van een te reente datum. De verwahtingen zijn ehter hoog. De Eht-rehtonferentie is in Nederland geïntrodueerd omdat de strafrehterlijke afhandeling voor slahtoffer en dader vaak ombevredigend is. Het slahtoffer blijft met vragen zitten omdat hij niet of nauwelijks bij het proes wordt betrokken. De dader wordt veelal buitengesloten door zijn direte omgeving. Daardoor vervalt het pedagogishe leereffet en het bemoeilijkt de soiale reïntegratie. Grote impat Een dader moet niet enkel meedoen met de hoop op strafvermindering, vertelt Bosh. Maar het blijkt dat de Eht-rehtonferentie een grote impat heeft op de jonge daders. Een jongen zei dat hij nog liever drie keer zijn hoofd eraf draaide, dan dat hij zoiets nog eens moest meemaken. Bosh hoopt daarom dat politie, jeugdhulpverleners, rehters en doenten in de toekomst vaker een Eht-rehtonferentie willen overwegen. Meer informatie over de Eht-rehtonferentie is te krijgen bij het SaC: KORT SaC opent eigen website Het Soiaal-agogish Centrum staat sinds deember 2001 op het world wide web. Op haar site staan nieuwsberihten, vaatures, werkwijze, zorgprogramma s en de geshiedenis van haar organisatie. Belangstellenden kunnen tereht op MKD t Kabouterhuis ook in Amsterdam-Noord MKD t Kabouterhuis zal vanaf augustus 2002 ook hulp bieden in Amsterdam-Noord. Dat betekent dat jonge kinderen met gedrags- of ontwikkelingsproblemen uit dat stadsdeel niet meer dagelijks met busjes naar Amsterdam-Zuid hoeven te reizen. Stadsdeel Amsterdam-Noord heeft MKD t Kabouterhuis een tijdelijke loatie beshikbaar gesteld aan het Koopvaardersplantsoen. Hier worden MKD t Kabouterhuis, Samenwerkende Kinderdagverblijven Noord en het speiaal basisonderwijs van het Paedologish Instituut onder één dak gehuisvest. Amstelstad start met 16 + Op 1 februari startte Amstelstad met de implementatie van 16 + in de eerste van haar vier regio s. Daarmee kwam een einde aan een voorbereidingstijd van twee jaar waarin deze nieuwe hulpvorm gestalte kreeg is een ambulante vorm van hulpverlening die is toegesneden op de hulpvraag van de jongere en zijn of haar gezin. De jongere kan op vershillende plekken komen te wonen: thuis, in een één- of meerpersoonswoning of een pleeggezin. De hulpverlening riht zih op een viertal aandahtsgebieden: wonen, dagbesteding, gezin en identiteit. In de periode van 1 februari tot 1 juni is de overgangsfase van de oude naar de nieuwe vorm gepland Buwalda wordt nieuwe direteur BJA Met ingang van 1 maart 2002 is Jolanda Buwalda de nieuwe direteur jeugdbesherming en jeugdrelassering van Bureau Jeugdzorg Amsterdam (BJA). Hiervoor was zij plaatsvervangend direteur Register Amsterdam. Buwalda werkte van 1991 tot 1998 al bij BJA. De andere leden van de onlangs gevormde driehoofdige diretie zijn algemeen direteur Wiel Janssen en direteur jeugdhulpverlening Hans Matthaei. De laatste is tevens inhoudelijk direteur bij Bureau Jeugdzorg Amstelland/Meerlanden Zaanstreek/Waterland (AMZW). BJA en Bureau Jeugdzorg AMZW hebben in het kader van hun fusie op 1 januari 2004 een nauwe samenwerking ontwikkeld. Sigra: Versnippering dreigt bij hulp jonge kinderen De samenwerkende instellingen voor gezondheidszorg in de regio Amsterdam (SIGRA) hebben eind 2001 hun visie op zorg voor kinderen van 0-6 jaar beshreven in de nota Visie op zorg voor het jonge kind. Volgens de Sigra was dit noodzakelijk omdat er nog geen speifiek geformuleerd en breed gedragen visie in Amsterdam bestond op de zorg voor zeer jonge kinderen. Iets dat wel nodig was, omdat deze groep in Amsterdam sterk stijgt. De nota is opgesteld door de Sigra-ommissie Kinderen en jeugdzorg. Typerend voor de zorgverlening van het zeer jonge kind is het multidisiplinair karakter ervan, stelt de Sigra in een begeleidende brief. In dit multidisiplinair karakter shuilt ook meteen het gevaar van versnippering van de zorg en launes in het zorgaanbod. Verbeteringen hebben dan ook alleen kans van slagen indien deze worden aangepakt in een gezamenlijke atie. Het rapport is te verkrijgen bij de Sigra, telefoon

8 T E K S T: M A R T I N G E R R I T S E N F O T O : S A K E R I J P K E M A D O O R : M A R T I N E S I X M A Jeroen Bos: We leren door te belonen Het geeft me een kik om mensen te helpen. Dat stelt Jeroen. Hij werkt sinds mei 2000 als gezinsgroepswerker bij Beter Met Thuis van Amstelstad. Hij werkt gemiddeld drie tot vier dagen per week op de groep en bezoekt één dag in de week het gezin. Als hun kind thuis elke dag een witte boterham met hagelslag krijgt, krijgt hij dat bij ons ook. DE WERKER FOTO: JAAP MAARS Jeroen Bos: Kinderen mogen grabbelen als hun puntenkaart vol is. ij Beter Met Thuis helpen we gezinnen van wie we Bde kinderen tijdelijk uit huis plaatsen in een groep om ze daar nieuw gedrag aan te leren. Maar het bijzondere van Beter Met Thuis is dat we tegelijkertijd werken aan de thuissituatie, bijvoorbeeld door ouders bepaalde vaardigheden aan te leren. We willen bereiken dat de ouders tijdelijk worden ontlast van de opvoeding en dat het kind uiteindelijk weer thuis gaat wonen. De kinderen met wie we bij Beter Met Thuis hebben te maken, komen vaak uit een systeem dat niet funtioneert. Elk kind heeft zijn eigen problematiek. Stel dat je te maken hebt met een kind dat niet luistert naar instruties, dan leren wij hem aan dat hij deze instruties moet opvolgen. Of als een kind geen vaste routine kent, proberen we hierover met het kind afspraken te maken. We leren dit aan door oefenen en positief belonen, simpel door te zeggen dat hij of zij het goed doet. DE CLIENT Pim Donkersloot, vader van Julia (4) We stoppen hier alles in een hokje Julia zit nu sinds een jaar op De Dolfijn, een van de groepen van t Kabouterhuis. Daarvoor zat ze op een reguliere rèhe. Maar verleden jaar werd bevestigd dat ze PDD-NOS had, een stoornis waarbij de gedragskenmerken overeenkomen met een lihte vorm van autisme. Julia trok zih steeds meer terug in haar eigen wereldje en daar waren de leidsters op haar rèhe niet op toegerust. Nu zit ze dus op De Dolfijn, waar ze meer persoonlijke aandaht krijgt. Alleen al omdat twee leidsters samen een groep van zes, zeven leerlingen hebben En t Kabouterhuis is er natuurlijk op toegerust om kinderen te begeleiden die op een of andere manier anders zijn. Zo zijn er onder andere een orthopedagoog en een psyholoog aan verbonden. Ik had me voordat Julia bij De Dolfijn kwam eerst goed georiënteerd. Autisme is namelijk mijn speialiteit als pedagoog. Zo shreef ik elf jaar geleden het boek Autisme, een probleem voor het hele gezin. Ik vind de een op een benadering erg belangrijk. Dat is ook de reden dat Julia wekelijks ook nog vijftien uur individuele therapie krijgt. Het verblijf op De Dolfijn vinden we vooral belangrijk omdat ze daar ontat heeft met andere kinderen. Kritiek heb ik ook. Ik vind dat kinderen die anders zijn in Nederland vaak in een reservaatahtige omgeving worden gehouden. Ze worden als het ware afgeshermd van de rest van de buitenwereld. Dat is ook het geval met t Kabouterhuis, maar dat heeft niet zo zeer te maken met t Kabouterhuis als wel met de Nederlandse samenleving. Het zou zo goed zijn als deze kinderen ook met normaal ontwikkelde kinderen in aanraking zouden komen, bijvoorbeeld op de woensdagmiddag. Maar in Nederland moeten we alles zo nodig in een hokje stoppen. Hagelslag De hulpverlening duurt meestal negen maanden. We voeren eerst een kennismakingsgesprek, waarin we de problematiek en oplossingen bespreken. Vervolgens begint de ehte hulpverlening en voeren we een gesprek met het kind over praktishe zaken. We houden daarbij altijd rekening met hetgeen ouders belangrijk vinden. Als hun kind thuis elke dag een witte boterham met hagelslag krijgt, krijgt hij dat bij ons ook. Op de groep werken we met een puntenkaart. Wanneer een kind iets goed doet, verdient hij punten. Hij krijgt ze dus niet, want bij verdienen heeft het kind het gevoel dat hij of zij er zelf iets voor heeft gedaan. Bij elke tien punten krijgt een kind een beloning. Op het ogenblik is vijftien minuten extra omputertijd erg populair. Als de kaart vol is, mogen ze grabbelen. Uiteraard zijn er ook aftrekpunten. We werken dus ook aan de thuissituatie. Zo begeleid ik nu een moeder met een zoon die heel druk is en maar niet wil luisteren. Hij moet leren zijn drukke gedrag te remmen. En de moeder moet leren haar eigen gedahten te onderkennen in een onflit. Een storende gedahte is bijvoorbeeld het wordt toh weer ruzie, een helpende gedahte kan zijn ik heb geleerd hoe ik het onflit kan oplossen. De moeder ziet hierdoor haar eigen aandeel in het onflit en wordt zih bewust van haar emoties. Na drie maanden kijken we of de doelen zijn gehaald of dat we nog iets moeten aanpassen. Het kind gaat in de laatste periode van de hulpverlening weer thuis wonen. We begeleiden dan ambulant. Verder is een goede follow up na afloop van de hulp van groot belang, want Beter Met Thuis is weliswaar een goede methodiek, maar staat niet op zih. Het opvoeden van een kind duurt langer dan negen maanden. 8