Scriptie Master Arbeidsrecht

Transcriptie

1 Scriptie Master Arbeidsrecht In hoeverre is de Wet WIA in overeenstemming met de voorgeschreven minimumbescherming uit IAO-verdrag nr. 121 voor slachtoffers van arbeidsongevallen en beroepsziekten? Auteur: Maartje Lenaers Studentnr.: Opleiding: Organisatie: Begeleider: Master Arbeidsrecht Universiteit van Amsterdam Mevr. M. Westerveld Datum: 31 oktober 2011

2 2

3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding... 5 Hoofdstuk 2 Normen IAO-verdrag nr Verzekerden Uitkeringsvoorwaarden Hoogte uitkeringsbedragen Toezicht... 8 Hoofdstuk 3 Wet op de Arbeidsongeschiktheidsuitkering Achtergrond WAO Wetsvoorstel WAO Vormgeving WAO Hoofdstuk 4 Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Achtergronden Wet WIA Vormgeving Wet WIA Verhouding tot internationale verdragen Hoofdstuk 5 Toetsing Wet WIA aan IAO-verdrag nr Procedure rapportage IAO-verdrag nr Rapportage Comité van Deskundigen Reactie Nederlandse regering Standpunt FNV Voorlopige conclusie Hoofdstuk 6 Wet WIA in overeenstemming met IAO-verdrag nr Bronnenlijst Bijlagen Bijlage I IAO-verdrag nr Bijlage II Vragenlijst FNV Gerard Veldhuis

4 4

5 Hoofdstuk 1 Inleiding Op 6 maart jl. heeft het Comité van Deskundigen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), meestal aangeduid met de naam ILO (International Labour Organisation), in zijn jaarlijks rapport zijn zienswijze gegeven over de Nederlandse Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (Wet WIA). 1 Het Comité oordeelde dat de Wet WIA op een aantal punten niet voldoet aan het door Nederland geratificeerde IAO-verdrag nr. 121 betreffende de prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten. 2 Al vanaf het begin is men kritisch geweest ten opzichte van de Wet WIA. Met name de verhouding met internationale verdragen en in het bijzonder IAO-verdrag nr. 121 is een punt van discussie geweest. Al in een vroeg stadium werd door minister de Geus een beoordeling aan het Internationaal Arbeidsbureau (IAB) gevraagd over de verenigbaarheid van de Wet WIA met IAO-verdrag nr Ook de werknemersorganisatie Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) had direct twijfels over de conformiteit van de Wet WIA aan IAOverdrag nr. 121 en verzocht de IAO meerdere malen om een beoordeling van de Wet WIA. Na een langlopende procedure heeft het Deskundigencomité in het jaarlijkse rapport van 2011 zijn zienswijze over de verenigbaarheid van de Wet WIA met IAO-verdrag nr. 121 gegeven. 3 In een schriftelijke reactie heeft Staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) namens de Nederlandse regering laten weten zich niet te kunnen vinden in de kritiek van het Deskundigencomité. De staatssecretaris acht de Wet WIA wel in overeenstemming met IAO-verdrag nr. 121 en is van mening dat het Comité het verdrag op een aantal punten onjuist uitlegt. Staatssecretaris de Krom ziet geen aanleiding om de systematiek van de Wet WIA te wijzigen. Voorlopig blijft de Wet WIA daarmee ongewijzigd. De vraag die hierdoor rijst is of Nederland met de Wet WIA nu in of uit de pas loopt met de IAO-normering. In deze scriptie zal worden onderzocht: In hoeverre is de Wet WIA in overeenstemming met de voorgeschreven minimumbescherming uit IAO-verdrag nr. 121 voor slachtoffers van arbeidsongevallen en beroepsziekten?. Het laatste woord hierover is vermoedelijk voorbehouden aan de rechter maar in dit stadium zal een inventarisatie worden gemaakt van de betrokken standpunten en op basis daarvan een voorzichtige uitspraak worden gedaan over de vraag of dit systeem al dan niet IAO-conform zal worden bevonden. 1 Wet van 10 november 2005, Stb. 2005, Stb. 1966, Report of the Committee of Experts 2011, p

6 De vraagstelling of de Wet WIA in overeenstemming is met de voorgeschreven minimumbescherming uit IAO-verdrag nr. 121 is vanuit twee oogpunten van belang. Indien er sprake is van strijdigheid met IAO-verdrag nr. 121 kan dit tot gevolg hebben dat Nederland besproken wordt tijdens de Internationale Arbeidsconferentie met als sanctie naming en shaming. Het andere punt is dat strijdigheid kan worden aangekaart via de nationale rechter. Voor de beantwoording van de centrale vraagstelling zal in hoofdstuk 2 besproken worden aan welke internationale normen de Nederlandse regering zich verbonden heeft met de ratificatie van IAO-verdrag nr Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op de totstandkoming van de WAO toen definitief gekozen werd voor één regeling voor werkgerelateerde arbeidsrisico s en nietwerkgerelateerde risico s. Het toenemende beroep op de WAO en de verwachting dat dit beroep bij een ongewijzigd beleid onvoldoende zou verminderen was voor de regering aanleiding om tot een andere arbeidsongeschiktheidsregeling te komen. In hoofdstuk 4 wordt de Wet WIA behandeld. Hierbij komen de achtergronden van de Wet WIA aan bod en wordt aandacht besteed aan de vraag of bij de totstandkoming van deze wet rekenschap is gegeven van mogelijke problemen met IAO-verdrag nr In het vijfde hoofdstuk staat de toetsing van de IAO van de Wet WIA aan IAO-verdrag nr. 121 centraal. Als eerste zal de procedure rondom de rapportage van IAO-verdrag nr. 121 besproken worden. Vervolgens wordt uitgebreid op de rapportage van het Deskundigencomité ingegaan. Op welke onderdelen is de Wet WIA problematisch in het licht van IAO-verdrag nr. 121 volgens de Deskundigen en hoe kan de regering hieraan tegemoet komen. Daarbij zal ook de reactie van de Nederlandse regering op het rapport van het Comité van Deskundigen betrokken worden. Nu de FNV een belangrijke rol heeft gespeeld in de beoordeling van het Deskundigencomité zal tot slot ook het standpunt van de FNV in dit hoofdstuk betrokken worden. In een interview wordt aan de FNV een aantal vragen voorgelegd om het standpunt van de FNV in de huidige ontwikkelingen te achterhalen. In het laatste hoofdstuk wordt op basis van de bevindingen in deze scriptie een (voorzichtig) antwoord gegeven op de centrale vraagstelling. 6

7 Hoofdstuk 2 Normen IAO-verdrag nr. 121 De IAO is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties die zich bezighoudt met arbeidsvraagstukken en sociaal beleid. De IAO is opgericht in 1919 tijdens de Parijse Vresesconferentie. Een van de belangrijkste activiteiten van de IAO is het opstellen van internationale arbeidsnormen in verdragen en aanbevelingen. Voordat verdragen en aanbevelingen van de IAO bindend kunnen zijn moeten deze door de lidstaten worden geratificeerd. IAO-verdrag nr. 121 is door Nederland in 1966 geratificeerd. 4 In dit hoofdstuk staan de normen centraal die IAO-verdrag nr. 121 aan Nederland stelt. 2.1 Verzekerden IAO-verdrag nr. 121 beoogt bescherming te bieden aan slachtoffers van arbeidsongevallen en beroepsziekten. 5 Het verdrag schrijft voor dat alle werknemers (met inbegrip van leerlingen), werkzaam in het bedrijfsleven en de overheidssector bescherming genieten (artikel 4, eerste lid). Het verdrag staat de lidstaten toe om enige groepen van werknemers, zoals gelegenheidswerkers en thuiswerkers uit te sluiten, mits 90% van het totale werknemersbestand beschermd wordt tegen de gevolgen van een arbeidsongeval of beroepsziekte (artikel 4, tweede lid). In het verdrag wordt geen definitie gegeven van de term arbeidsongeval. Het wordt aan de nationale wetgever zelf overgelaten om hier een invulling aan te geven. 6 Met betrekking tot beroepsziekten zijn de lidstaten verplicht om een lijst op te stellen van beroepsziekten, die ten minste de ziekten opgenomen in schema I van het verdrag bevat. 2.2 Uitkeringsvoorwaarden IAO-verdrag nr. 121 schrijft voor dat een uitkering dient te worden verstrekt in geval van blijvend algeheel of gedeeltelijk verlies van geschiktheid om inkomsten uit arbeid te verwerven (artikel 6, sub c juncto artikel 9, eerste lid). Aan het recht op een uitkering mogen geen voorwaarden gesteld worden met betrekking tot de duur van de arbeidsrelatie, de 4 Stb. 1966, IAO-verdrag nr. 121 heeft niet alleen betrekking op arbeidsongeschiktheidsuitkeringen maar ook op ziektekosten, nabestaandenuitkering en ouderdomsuitkeringen in geval van arbeidsongevallen en beroepsziekten. Deze scriptie beperkt zich echter tot een bespreking van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. 6 Pennings 2006, p

8 verzekering of het betalen van premies. De uitkering dient te worden verstrekt gedurende de duur van het arbeidsongeschiktheid (artikel 9, tweede lid). IAO-verdrag nr. 121 laat het aan de lidstaten zelf over om het percentage van de arbeidsongeschiktheid vast te stellen, waarbij het recht op een uitkering ontstaat. De lidstaten dienen de mate van verlies aan inkomsten uit arbeid wel zodanig vast te stellen dat de betrokkene niet in behoeftige omstandigheden geraakt (artikel 14, vijfde lid). 2.3 Hoogte uitkeringsbedragen Voor wat betreft de minimale hoogte van de periodieke uitkering maakt het verdrag een onderscheid tussen volledige arbeidsongeschiktheid en aanmerkelijke arbeidsongeschiktheid (artikel 14). In geval van volledige arbeidsongeschiktheid (zowel tijdelijk als permanent) moet de uitkering voor een gehuwde man met twee kinderen ten minste 60% bedragen van het loon, berekend overeenkomstig de artikelen 19 of 20 van het verdrag. In geval van aanmerkelijk verlies van de arbeidsongeschiktheid dient de uitkering in een billijke verhouding te staan tot de uitkering van de volledig arbeidsgeschikte. Artikel 19 voorziet in de mogelijkheid voor een loondervingsstelsel, waarbij de hoogte van de uitkering is gerelateerd aan het laatstverdiende loon. Artikel 20 voorziet in een flat-rate stelsel dat een sociaal minimum biedt. Als een lidstaat kiest voor een loondervingstelsel, dient de uitkering gerelateerd te zijn aan het laatstverdiende loon. Hierbij mag wel een maximum worden gesteld aan het referteloon. Dit wordt ook wel de hoge norm genoemd. Kiest een lidstaat voor een flat-rate stelsel, dan dient de uitkering ten minste het percentage te bedragen zoals vastgelegd in cao s, de wet of gewoonte. In Nederland wordt hiervoor als maatstaf het wettelijke minimumloon aangehouden. 7 Hiermee wordt de lage norm aangeduid. Aan het verdrag wordt voldaan als de uitkeringshoogte ten minste voldoet aan een van deze twee normen. 2.4 Toezicht Wanneer een lidstaat een verdrag heeft geratificeerd is de lidstaat gebonden aan de bepalingen van het verdrag en dienen deze nageleefd te worden. Op grond van artikel 22 Statuut zijn de lidstaten verplicht jaarlijks een rapportage in te dienen over de maatregelen die zij hebben getroffen om de normen van de door hen bekrachtigde verdragen te 7 Pennings 2005, p

9 realiseren. De jaarlijkse rapportageplicht is in sommige gevallen tweejaarlijks of zelfs, waaronder de Wet WIA, eenmaal in de vier jaar geworden. 8 Het Comité van Deskundigen bestudeert vervolgens de landenrapportages en legt zijn conclusies neer in een commentaar. 9 Ingeval van vermeende schendingen van verdragsverplichtingen kan het Deskundigencomité nadere vragen stellen aan de lidstaat. Als de beantwoording en bespreking daarvan geen bevredigend antwoord oplevert, kan het Comité aanbevelingen doen. De directeur-generaal van de IAO legt de rapporten van het Deskundigencomité voor aan de jaarlijkse Internationale Arbeidsconferentie. De rapporten worden vervolgens besproken door de Conferentiecommissie inzake de naleving van verdragen en aanbevelingen. Deze commissie stelt een lijst van landen op die tijdens de Conferentie worden behandeld en waarop ernstig kritiek is geuit door het Comité. Vervolgens worden de conclusies openbaar gemaakt. Deze toezichtprocedure ook wel bekend als naming en shaming wordt onder kenners van het internationale recht gezien als een van de best ontwikkelde. 10 Naast deze toezichtprocedure kunnen betrokken werkgevers- of werknemersorganisaties bij de Raad van Beheer een klacht indienen tegen de eigen lidstaat vanwege niet of onvoldoende naleving van een verdragsverplichting (artikel 24 Statuut). Ook kunnen lidstaten ten aanzien van elkaar een klacht indienen (artikel 26 Statuut). Voor de praktijk blijkt deze bepaling echter niet relevant te zijn. 11 Indien een lidstaat zijn verplichtingen niet naleeft kan dit worden voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag (artikel 29 Statuut). Als laatste kan de Nederlandse rechter nationaal recht toetsen aan IAO-verdragen. De betreffende verdragsbepaling dient dan wel een voldoende nauwkeurig omschreven norm te bevatten die geen verdere uitwerking behoeft (artikel 94 Grondwet). 8 Jacobs 1992, p. XVI. 9 Boonstra 2010, p Boonstra 2010, p Boonstra 2010, p. 5. 9

10 Hoofdstuk 3 Wet op de Arbeidsongeschiktheidsuitkering Om de vraag te kunnen beantwoorden of de regels uit IAO-verdrag nr. 121 voor Nederland problematisch zijn wordt in dit hoofdstuk de totstandkoming van de WAO behandeld. Met de invoering van de WAO in 1967 werd definitief gekozen voor één regeling voor het beroepsrisico en het sociaal risico. Als eerste zal de achtergrond van de WAO besproken worden. Daarna zal het wetsvoorstel WAO beschreven worden en ten slotte de manier waarop de sociale bescherming van arbeidsongeschikten werd vormgegeven. 3.1 Achtergrond WAO De Nederlandse wetgever was in de negentiende eeuw nog zeer terughoudend om een verplichte verzekering op het terrein van sociale zekerheid tot stand te brengen. 12 Sociale voorzieningen werden gezien als een verantwoordelijkheid van de individuele werknemers zelf. Als gevolg van de industriële revolutie kwamen ongevallen op de werkplek steeds meer voor. Daarbij waren arbeidsomstandigheden voor werknemers zeer ongezond en gevaarlijk. Werknemers maakten lange dagen en stonden bloot aan grote risico s. 13 Geleidelijk aan ontstond de behoefte om werknemers die schade leden ten gevolge van een arbeidsongeval een financiële compensatie te bieden. 14 Dit was aanleiding voor de eerste sociale zekerheidswet in Nederland, de Ongevallenwet De Ongevallenwet was een wettelijk verplichte verzekering bij schade veroorzaakt door bedrijfsongevallen. De rechtsgrond van de Ongevallenwet was volgens minister Lely gebaseerd op het risque professionel. 16 De lasten van de bedrijfsongevallen moesten gerekend worden tot de normale bedrijfskosten. Dit gold echter vooralsnog alleen voor de meest gevaarlijke bedrijven. In 1921 werd de Ongevallenwet uitgebreid tot alle bedrijven behalve die van landbouw, tuinbouw, zeevaart en zeevisserij. 17 De Ongevallenwet verzekerde oorspronkelijk alleen het risico van een ongeval dat verband hield met de uitoefening van het bedrijf. In 1921 werd dat uitgebreid met ongevallen die verband hielden met de dienstbetrekking en vanaf 1928 werden ook beroepsziekten onder de Ongevallenwet gebracht Pennings 2002, p Barentsen 2003, p Schwitters 1991, p Stb. 1901, Kamerstukken II 1962/63, 7171, nr Hiervoor gold specifieke ongevallen wetgeving: de Land- en Tuinbouw Ongevallenwet 1922 en de Zeeongevallenwet Pennings 2002, p

11 Arbeidsongeschikt in de zin van Ongevallenwet was degene die ten gevolge van ziekte of gebreken geheel of gedeeltelijk buiten staat was om met arbeid, die voor zijn krachten en bekwaamheid was berekend en die met het oog op zijn opleiding en vroeger beroep hem in billijkheid kon worden opgedragen, ter plaatse waar hij arbeid verrichtte of het laatst verricht had of op een naburige soortgelijke plaats te verdienen. Hierbij werd gekeken of de capaciteiten om passende arbeid te verrichten verminderd waren. Dat men minder kon verdienen was daarbij niet relevant. De mate van arbeidsongeschiktheid werd bepaald door de aard van het letsel en niet door de omvang van het inkomensverlies. 19 De Ongevallenwet voorzag alleen in een uitkering bij bedrijfsongevallen. Degene die arbeidsongeschikt werd door een andere oorzaak dan een bedrijfsongeval kon nergens een beroep op doen. In 1911 werd door minister Talma het wetsontwerp ingediend dat tot de Invaliditeitswet leidde. 20 De rechtsgrond voor de invaliditeitsverzekering en voor de sociale verzekering in het algemeen werd volgens minister Talma bepaald door de leer van het uitgestelde loon. Het loon van de werknemer behoorde toereikend te zijn in tijden dat men ten gevolge van ouderdom en invaliditeit niet meer kon werken. Een deel van het loon moest hiervoor worden gereserveerd. Het invaliditeitsrisico werd dan ook niet gezien als een onderdeel van het totale bedrijfsrisico maar als een maatschappelijk risico in de sfeer van de werknemer. De werknemer werd daarmee verplicht om geld te reserveren voor tijden van invaliditeit en ouderdom. 21 De Invaliditeitswet verzekerde werknemers die niet meer dan ƒ 1200 per jaar verdienden. 22 Het recht op een uitkering ontstond indien iemand ten gevolge van tijdelijke of blijvende invaliditeit min of meer definitief buiten staat was om door middel van arbeid loon te verwerven. Ouderdom werd ook beschouwd als een vorm van invaliditeit. Iemand was invalide in de zin van de Invaliditeitswet indien hij ten gevolge van ziekte of gebreken buiten staat was om met arbeid die voor zijn krachten en bekwaamheden was berekend en die hem met het oog op zijn opleiding en vroeger beroep in billijkheid kon worden opgedragen in de regio waar hij gewoonlijk werkte, een derde te verdienen van hetgeen soortgelijke geestelijk en gezonde personen met een gelijkwaardige opleiding in dezelfde regio gewoonlijk verdienen. Hierbij werd het loon dat men hypothetisch nog zou kunnen verdienen (maatmanloon) vergeleken met het loon dat de werknemer nog met passende arbeid kon verdienen. Alleen in geval van volledige arbeidsongeschiktheid ontstond het 19 Pennings 2002, p Stb. 1913, Fluit & Wilhagen 2001, p In werd 1929 dit bedrag verhoogd naar ƒ 2000 gulden per jaar. 11

12 recht op een uitkering. De hoogte van de uitkering was afhankelijk van de premie die de werknemer betaald had. Omdat de uitkeringen loongerelateerd waren en niet gecorrigeerd werden voor inflatie was de maximale uitkering niet erg hoog. 23 Na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd uitvoerig gediscussieerd over een herziening van de sociale verzekering. 24 Er werden verschillende commissies ingesteld die zich bezig hielden met de ontwikkeling van de sociale verzekering in Nederland. Het rapport van de Commissie Van Rhijn maakte duidelijk dat de bestaande wetten niet meer voldeden. 25 De bescherming tegen het ouderdomsrisico was beperkt tot werknemers, terwijl er behoefte was aan uitbreiding tot alle ingezetenen en er diende een aanzienlijke verbetering te komen in de geldende Invaliditeitswet die onvoldoende moest worden geacht. Naar aanleiding van het rapport werd de gemengde Commissie Van Rijn ingesteld. De gemengde Commissie Van Rijn adviseerde een ongevallenverzekering die was gebaseerd op het risque professionel. Wel noemde de gemengde Commissie Van Rhijn ook een aantal voordelen van een uniforme op het risque social gebaseerde arbeidsongeschiktheidsverzekering. 26 Een dergelijke oplossing was destijds echter nog niet haalbaar. In 1952 werd aan de Sociaal Economische Raad (SER) advies gevraagd over de herziening van de invaliditeitsverzekering. In haar advies adviseerde de SER om de Invaliditeitswet te vervangen door een geheel nieuwe regeling maar liet daarbij in het midden of daarnaast een aparte regeling voor het beroepsrisico moest blijven bestaan. Wel adviseerde de SER unificatie van de diverse arbeidsongeschiktheidsverzekeringen waarbij gestreefd moest worden naar een nieuwe invaliditeitsverzekering die gemakkelijk in de algemene arbeidsongeschiktheidsregeling kon worden geïntegreerd. 27 In aansluiting op het advies van de SER stelde de Sociale Verzekeringsraad (SVr) voor om de Ongevallenwet en de Invaliditeitswet te integreren in één arbeidsongeschiktheidsverzekering. 28 Deze arbeidsongeschiktheidsverzekering diende te worden gebaseerd op het risque sociaal. In 1960 werd dit advies door de SER bevestigd. De oorzaak van de arbeidsongeschiktheid voor moest voor de hoogte van de uitkering niet langer van belang zijn Klosse 1989, p Kamerstukken II 1962/63, 7171, nr Rapport Commissie Van Rhijn Rapport Gemengde Commissie Van Rhijn SER-advies Herziening invaliditeitsverzekering 1957, p SVr-advies inzake een arbeidsongeschiktheidsverzekering 1960, p Fluit & Wilthagen 2001, p

13 3.2 Wetsvoorstel WAO In 1962 werd door minister Veldkamp het wetsvoorstel WAO ingediend. In de WAO zijn de Ongevallenwet en de Invaliditeitswet geïntegreerd. De WAO dekt het algemene arbeidsongeschiktheidsrisico waarin de vraag naar de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid is verlaten. De minister merkt hierover in de memorie van toelichting op dat er een oneigenlijke tweedeling is ontstaan tussen mensen die loondervingsschade lijden als gevolg van een bedrijfsongeval of beroepsziekten en een ruime uitkering ontvangen en degenen die op een andere manier arbeidsongeschikt zijn geworden en een veel minder ruime uitkering ontvangen. Het is volgens de minister onjuist om nog langer een onderscheid te maken tussen deze twee categorieën. In het sociaal politieke denken is het steeds meer naar voren gekomen, dat niet beslissend dient te zijn, hoe iemand arbeidsongeschikt is geworden, maar de omstandigheid, dat men arbeidsongeschikt is en dat dit maatschappelijke consequenties heeft. 30 Het laten vervallen van het onderscheid tussen beroeps- en niet beroepsgebonden schade wordt door minister Veldkamp verdedigd door te verwijzen naar de rechtsgrond van de WAO: de leer van het rechtvaardig arbeidsloon. Deze leer is afgeleid van twee beginselen: het recht van ieder mens op zelfontplooiing en het recht op gelijke kansen. Het eerste beginsel wijst op de noodzaak van een sociale verzekering die aan de arbeidsongeschikte mens de materiële mogelijkheden biedt om zich te ontplooien. Het tweede beginsel wijst op de noodzaak dat het risque social uitgangspunt is van de sociale verzekering. Niet alleen dient een (gedeeltelijk) arbeidsongeschikte zoveel mogelijk gelijke kansen te hebben als een gezond iemand, maar ook dient de ene arbeidsongeschikte zoveel mogelijk gelijke kansen te hebben als de andere arbeidsongeschikte. 31 Volgens Fluit & Wilthagen (2001) is, afgaande op de wetsgeschiedenis, het gelijkheidsbeginsel de voornaamste reden dat het risque social grondslag is geworden van de WAO. Het verschil in uitkeringsrechten en kansen tussen Invaliditeitswet en de Ongevallenwet werd niet langer aanvaardbaar geacht. 30 Kamerstukken II 1962/63, 7171, nr. 3 p Kamerstukken II 1962/63, 7171, nr. 3 p

14 3.3 Vormgeving WAO De WAO voorziet in een loonvervangende uitkering voor werknemers die geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geworden. Om in aanmerking te komen voor een WAOuitkering is vereist dat de werknemer na de wachttijd van 52 weken nog geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt is. 32 Arbeidsongeschikt in de zin van de WAO is degene die als rechtstreeks en objectief medisch vast te stellen gevolg van ziekte, gebreken, zwangerschap of bevalling geheel of gedeeltelijk niet in staat is om met arbeid te verdienen, hetgeen gezonde personen, met soortgelijke opleiding en ervaring, ter plaatse waar hij arbeid verricht of het laatst heeft verricht, of in de omgeving daarvan, met arbeid gewoonlijk verdienen (artikel 18 WAO). Arbeidsongeschiktheid is een vermindering van of een verlies aan verdiencapaciteit. Het arbeidsongeschiktheidspercentage wordt vastgesteld door het verschil tussen het gewoonlijk verdiende loon (het maatmanloon) en het loon dat de verzekerde nog kan verdienen (de resterende verdiencapaciteit) te vermenigvuldigen met 100%. Om in aanmerking te komen voor een WAO-uitkering moet het arbeidsongeschiktheidspercentage minstens 15% zijn (artikel 18 WAO). De mate van arbeidsongeschiktheid wordt vastgesteld door een verzekeringsgeneeskundig onderzoek en een arbeidsdeskundig onderzoek. In het Schattingsbesluit Arbeidsongeschiktheidswetten zijn de regels voor het bepalen van de mate van arbeidsongeschiktheid opgenomen. 33 De verzekeringarts dient vast te stellen welke beperkingen de betrokkene door zijn ziekte of handicap heeft ten aanzien van het werk. 34 Daarna volgt het arbeidsdeskundig onderzoek waarin de arbeidsdeskundige vaststelt tot welke arbeid de betrokkene nog in staat is en wat hij daarmee kan verdienen. 35 Hiervoor komt al het algemeen geaccepteerde werk waarvoor hij de vaardigheden beschikt in aanmerking. Als eenmaal het arbeidsongeschiktheidspercentage is vastgesteld en de betrokkene is meer dan 15% arbeidsongeschikt dan wordt hij ingedeeld in een van de zeven arbeidsongeschiktheidsklassen met een daarbij behorend arbeidsongeschiktheidspercentage (artikel 21 lid 1 WAO). 32 Sinds de invoering van de Wet Verlenging Loondoorbetalingsverplichting bij Ziekte (Wvlz) per 1 januari 2004 geldt een wachttijd 104 weken. 33 Besluit van 8 juli 200, Stb. 2000, 307, laatstelijk gewijzigd bij Besluit van 15 december 2009, Stb. 2009, Art. 3 Schattingsbesluit. 35 Art. 5 Schattingsbesluit. 14

15 Hoofdstuk 4 Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen In dit hoofdstuk zal de Wet WIA besproken worden. Allereerst komen de achtergronden van de Wet WIA aan bod. Vervolgens wordt de vormgeving van de Wet WIA besproken. Als laatste wordt uitgebreid ingegaan op de discussie over de verenigbaarheid van de Wet WIA met IAO-verdrag nr. 121 zoals deze bij de totstandkoming van de Wet WIA gevoerd is. 4.1 Achtergronden Wet WIA In de jaren 70 en 80 groeide de WAO uit tot een relatief gemakkelijk toegankelijke regeling om het arbeidsproces te kunnen verlaten. 36 De arbeidsongeschiktheidszekering werd steeds meer gebruikt om overbodige werknemers te laten afvloeien. Werkgevers konden hun onderneming zo op een vrij eenvoudige en goedkope manier reorganiseren. Ook voor werknemers was de WAO een aantrekkelijk alternatief geworden. De voorwaarden waren vrij gunstig en de uitkering relatief hoog. 37 Daarbij had de WAO een sterk solidair karakter (soepele toegangsvoorwaarden, een ruime risicodefinitie en relatief hoge uitkeringen) waardoor zij nauwelijks bestand was tegen onbedoeld gebruik. 38 Volgens minister Veldkamp was er een principieel verschil tussen een private verzekering en sociale verzekering en moest de sociale verzekering van de individualistische kenmerken worden ontdaan. Hierdoor ontbraken in de WAO de in particuliere verzekeringspolissen gebruikelijke methoden om moreel risico en onbedoeld gebruik in te perken. 39 Dit sterk relativeren van het verzekeringskarakter van de arbeidsongeschiktheidsverzekering wordt door Barentsen (2003) gezien als een belangrijke verklaring voor het hoge aantal WAO-gerechtigden. Daarnaast waren de geboden bescherming en de toegangsvoorwaarden niet met elkaar in evenwicht. De WAO bood een goede inkomensbescherming, terwijl er geen strenge eisen golden om voor een WAO-uitkering in aanmerking te komen. Tot 1987 kon de uitkeringsinstantie bij de beoordeling van de arbeidsongeschiktheid ook rekening houden met de verminderde kansen van de arbeidsongeschikte om weer werk te vinden (de zgn. verdiscontering van de werkloosheid). 40 Als gevolg hiervan ontvingen gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers vaak een volledige uitkering. 36 Barentsen 2003, p De Jong & Vos 1994, p Barentsen 2003, p Barentsen 2003, p Pennings 2006, p

16 Vanaf de jaren negentig werden verschillende maatregelen genomen om het gebruik van de WAO te beperken. Een belangrijke maatregel was de wijziging van het arbeidsongeschiktheidsbegrip in de WAO door de Wet terugdringing beroep op de arbeidsongeschiktheidsregelingen (Wet TBA). 41 Oorspronkelijk werd gekeken wat de werknemer nog met passende arbeid kon verdienen. Dit was de arbeid die de werknemer met het oog op zijn opleiding en vroeger beroep in billijkheid kon worden opgedragen. Met invoering van de Wet TBA werd dit begrip gewijzigd door algemeen geaccepteerde arbeid waartoe de werknemer met zijn krachten en bekwaamheden in staat is. De genomen maatregelen hadden echter niet het gewenste effect en met het naderen van de één miljoen arbeidsongeschikten in juni 2000 werd de Adviescommissie Arbeidsongeschiktheid (Commissie-Donner) ingesteld. De Commissie-Donner kreeg de opdracht om een analyse te maken van de werkelijke aard van het WAO-probleem en om aanbevelingen te maken voor terugdringing van het beroep op WAO-uitkeringen. Op 30 mei 2001 presenteerde de Commissie-Donner haar adviesrapport Werk maken van arbeidsongeschiktheid. 42 Volgens de Commissie-Donner was het relatief grote beroep op de arbeidsongeschiktheidsregeling het gevolg van een jarenlang gegroeide praktijk waarin ziekte en arbeidsongeschiktheid een geaccepteerde weg uit het arbeidsproces waren geworden voor mensen met uiteenlopende problemen. 43 Tijdens het ziekteverzuim werd te weinig ondernomen om te voorkomen dat dit verzuim tot toetreding tot de WAO zou leiden. Hier moest een verandering in komen volgens de Commissie-Donner. De verantwoordelijkheid voor de aanpak van het verzuim en het benutten van beschikbare arbeidsgeschiktheid diende bij de betrokken werkgever en werknemer gezamenlijk te worden gelegd. Niet het verzekeren van arbeidsongeschiktheid moest centraal staan maar het activeren van arbeidsgeschiktheid. De Commissie-Donner stelde voor om alleen nog werknemers die volledig duurzaam en onvermijdbaar hun arbeidscapaciteit hebben verloren recht op een WAO-uitkering te geven. In alle andere gevallen zou het opnieuw inschakelen van de beschikbare arbeidscapaciteit voorop moeten staan. 44 Naar aanleiding van het rapport van de Commissie Donner werd de SER gevraagd om advies uit te brengen over aanpassing van de arbeidsongeschiktheidsverzekering. De voorstellen van de SER sluiten in hoofdlijnen aan op het rapport van de Commissie-Donner maar wijken 41 Wet van 7 juli 1993, Stb. 1993, Adviescommissie Arbeidsongeschiktheid Werk maken van arbeidsongeschiktheid Adviescommissie Arbeidsongeschiktheid Werk maken van arbeidsongeschiktheid 2001, p Adviescommissie Arbeidsongeschiktheid Werk maken van arbeidsongeschiktheid 2001, p

17 op een aantal onderdelen af. 45 De SER stelde bijvoorbeeld voor om bij het vaststellen van arbeidsongeschiktheid uit te blijven gaan van het verlies aan verdiencapaciteit en wilde de gedeeltelijk of niet-duurzame arbeidsongeschikte werknemers op een andere manier opvangen dan de Commissie-Donner. De plannen van het kabinet weken in eerste instantie op belangrijke onderdelen af van de SER-adviezen maar na felle vakbondsacties werden de plannen aangepast en het wetsvoorstel WIA meer in overeenstemming met de SER-adviezen gebracht. Aanvankelijk was het kabinet ook voornemens om een Extra garantieregeling voor beroepsrisico s (Egb) in te voeren. De nieuwe regeling voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten zou op gespannen voet kunnen staan met IAO-verdrag nr. 121 waardoor een Egb noodzakelijk was. 46 Een aparte beroepsrisicoververzekering zou garanderen dat de Nederlandse wetgeving op het gebied van sociale verzekeringen en zorg in overeenstemming zou zijn met internationale normen. De SER verzette zich echter hevig tegen invoering van een Egb omdat dit zou leiden tot een onderscheid in de arbeidsongeschiktheidsregelingen naar de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid. 47 Voor het beroep op een van de regelingen was dan niet alleen van belang dat men arbeidsongeschikt is maar ook hoe men wegens ziekte of gebrek arbeidsongeschikt was geraakt. Naar aanleiding van het advies van de SER zag het kabinet af van de invoering van een Egb en kwam dit ook niet meer terug in het wetsvoorstel WIA. 4.2 Vormgeving Wet WIA Met de komst van de Wet WIA is een breuk gekomen met de bestaande arbeidsongeschiktheidswetgeving waarin de nadruk vooral lag op inkomensondersteuning. Het uitgangspunt van de Wet WIA is een omslag teweeg te brengen die zal bewerkstelligen dat mensen met gezondheidsproblemen optimaal kunnen deelnemen aan het arbeidsproces. 48 Dit gebeurt door hun resterende arbeidsmogelijkheden centraal te stellen. De nadruk ligt op het bevorderen en benutten van arbeidsgeschiktheid in plaats van het verzekeren van inkomensverlies als gevolg van arbeidsongeschiktheid. De fundamentele wijziging die de Wet WIA nastreeft wordt nader vormgegeven door in de Wet WIA een onderscheid te maken tussen personen die duurzaam en ten minste 80% arbeidsongeschikt zijn en personen die ten minste 35% maar minder dan 80% 45 SER-advies Werken aan arbeidsgeschiktheid Kamerstukken II 2003/04, , nr. 2, p SER-advies Verdere uitwerking WAO-beleid Klosse 2005, p

18 arbeidsongeschikt zijn. 49 Voor de eerste groep is de Inkomensverzekering voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA) tot stand gekomen, waarbij inkomensbescherming voorop staat. Deze uitkering bedraagt 75% van het (gemaximeerd) dagloon en wordt in principe tot het vijfenzestigste jaar uitgekeerd. 50 Voor de tweede groep geldt de Werkhervattingsregeling gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA), waarbij activering van arbeidsgeschiktheid voorop staat. Voor het deel dat ze niet meer kunnen werken krijgen ze inkomensondersteuning maar dit is zo vormgegeven dat werken altijd lonender is dan niet werken. De WGA valt uiteen in drie verschillende regelingen. Personen die voldoen aan de referte-eis (26 weken uit 39 weken voorafgaand aan eerste ziektedag arbeid verricht) hebben recht op een loongerelateerde uitkering waarvan de duur afhankelijk is van het arbeidsverleden en minimaal een half jaar en maximaal vijf jaar duurt. 51 Deze loongerelateerde uitkering bedraagt 70% van het verschil tussen het gemaximeerd dagloon en het feitelijke verdiende loon. Nadat het recht op de loongerelateerde uitkering is verstreken, heeft de betrokkene recht op een loonaanvullingsuitkering indien hij ten minste 50% van zijn restverdiencapaciteit verdient. 52 De loonaanvullingsuitkering bedraagt 70% van het verschil tussen het gemaximeerde dagloon en het loon dat is gerelateerd aan de theoretische verdiencapaciteit. Voldoet de betrokkene niet aan de referte-eis of kan de betrokkene niet ten minste 50% van zijn restverdiencapaciteit verdienen dan heeft hij recht op een vervolguitkering. Deze uitkering bedraagt een percentage van het minimumloon dat aan de mate van arbeidsongeschiktheid is gerelateerd. 53 De vervolguitkering kan met een beroep op de Toeslagenwet worden aangevuld tot het sociale minimum. Voor personen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn, is er geen uitkeringsregeling getroffen. De verantwoordelijkheid voor deze groep ligt bij de werkgever en de sociale partners. Bij verlies van werk is deze groep aangewezen op de werkloosheids- en bijstandsregelingen Artikel 4 en 5 Wet WIA. 50 Artikel 51 Wet WIA. 51 Artikel 54 jo 58 Wet WIA. 52 Artikel 60 Wet WIA. 53 Artikel 61 lid 6 Wet WIA. 54 Kamerstukken II 2005/05, , nr. 3, p

19 4.3 Verhouding tot internationale verdragen Een punt van langlopende discussie is geweest of de Wet WIA in overeenstemming is met de internationale verdragen van de IAO. De normen voor inkomensbescherming bij arbeidsongeschiktheid zijn opgenomen in twee verschillende IAO-verdragen. IAO-Verdrag nr. 121 geeft bescherming aan slachtoffers van arbeidsongevallen en beroepsziekten en IAOverdrag nr. 128 geeft bescherming in geval van niet-beroepsgerelateerde arbeidsongeschiktheid. 55 In de IAO-verdragen wordt een onderscheid gemaakt naar de oorzaak van ziekte, arbeidsongeschiktheid of overlijden. Dit onderscheid is in Nederland sinds de inwerkingtreding van de WAO in 1967 komen te vervallen. Nederland heeft zich hiermee verplicht om zowel voor het beroepsrisico als voor het sociaal risico in geval van arbeidsongeschiktheid uitkeringsaanspraken te verzekeren die geheel voldoen aan de eisen van IAO-verdrag nr De verenigbaarheid van de Wet WIA met IAO-verdrag nr. 121 is in de parlementaire behandeling van de Wet WIA geregeld aan de orde gekomen. Door verschillende leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn vraagtekens gezet bij de houdbaarheid van de Wet WIA. Ook in academische kringen is getwijfeld over de houdbaarheid van de Wet WIA met IAOverdrag nr Zo voorzag Pennings (2006) een probleem met de koppeling van het recht op en de duur van de uitkering aan de referte-eis. Dit zou in strijd zijn met artikel 9 van het verdrag, dat bepaalt dat de uitkering niet afhankelijk mag zijn van het voldoen aan een referte-eis. Ook de loonaanvullingsuitkering die afhankelijk is van het bestaan van een dienstverband zou in strijd zijn met artikel 9 lid 2 dat een de aanspraak op uitkeringen niet laat afhangen van de duur van het dienstverband. Ook problematisch zou het grote verschil zijn dat tussen gedeeltelijk arbeidsongeschikten en volledig arbeidsongeschikten ontstaat. De bedragen in de WGA-vervolgfase kunnen in vergelijking met de bedragen voor volledig arbeidsongeschikten zeer laag uitvallen. Dit leidde er toe dat de minister van SZW op 11 maart 2005 om een informal opinion aan het IAB vroeg. 56 Desondanks twijfelt de regering zelf niet aan de houdbaarheid van de WIA in het licht van internationaal-rechtelijke normen. 57 Volgens minister de Geus is een belangrijke karakteristiek van de IAO-verdragen dat zij de verdragssluitende staten de nodige ruimte laten bij de inrichting van hun sociale zekerheidsstelsel. De wijze waarop de verschillende 55 IAO-verdrag nr. 121 betreffende de prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten. IAO-verdrag nr. 128 betreffende de prestaties bij algemene invaliditeit, ouderdom en overlijden. 56 Request for an informal opinion, Bijlage bij Kamerstukken II 2004/05, , nr Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p (MvT). 19

20 risico s worden gedekt (verzekeringen of voorzieningen), de criteria die voor de verschillende begrippen worden aangelegd (werkloosheid, arbeidsongeschiktheid), als ook de wijze van uitvoering (publiek of privaat) zijn in principe een zaak van de verdragssluitende staten, mits daarbij aan bepaalde normen wordt voldaan. 58 IAO-verdrag nr. 121 kent ten aanzien van de minimale uitkeringshoogte een tweetal normen: de loongerelateerde norm in artikel 19 en de referentieloon gerelateerde norm in artikel 20. Indien de uitkeringshoogte ten minste voldoet aan een van deze twee normen wordt aan het verdrag voldaan. De IVA-uitkering is een vergelijkbare loongerelateerde uitkering die voldoet aan de loongerelateerde norm van artikel 19 (ten minste 60% van het laatstverdiende loon). De WGA-vervolguitkering is een aan het referentieloon gerelateerde uitkering (ten minste 60% van het minimumloon). Deze uitkering is gebaseerd op het minimumloon en proportioneel aan de mate van arbeidsgeschiktheid. Door de relatie met het minimumloon kan de WGAvervolguitkering uitkomen beneden de loongerelateerde norm van artikel 19 maar de uitkering voldoet volgens de minister wel ten volle aan de aan het referentieloon gerelateerde norm van artikel Dat de uitkering in bepaalde gevallen beneden het minimum van de loongerelateerde norm kan uitkomen is volgens de regering niet nieuw. 60 Ook bij de vervolguitkering WAO kon dit in een aantal omstandigheden het geval zijn. In het informeel advies dat daarover in 1992 aan het IAB werd gevraagd bevestigde het IAB dat het verdrag een dergelijke flexibiliteit toestaat en stelde het dat de overgang van de rekenmethode voorzien in artikel 19 (loongerelateerde uitkeringen) naar die van artikel 20 (minimumloongerelateerde uitkering) in het verdrag, niet onverenigbaar zou zijn, noch met de geest noch met de letter hiervan, voorzover de verstrekte uitkeringen niet lager zijn dan een bepaald bedrag, dat ten minste het percentage moet bedragen voorgeschreven door het verdrag, overeenkomende met het loon van een volwassen ongeschoolde mannelijke arbeider. 61 Nu de WGA-vervolguitkering hoger is dan het voornoemde bedrag, volgt daaruit volgens de regering dat de uitkeringshoogte van de WGA-vervolguitkering, bezien vanuit IAO-verdrag nr. 121 voldoende is. 62 Op de vraag van de leden van de GroenLinks-fractie hoe het verbod op een referte-eis in IAO-verdrag nr. 121 zich verhoudt tot de regeling voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten 58 Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p. 88 (MvT). 59 Gedeeltelijk arbeidsgeschikten met een loongerelateerde WGA-uitkering of een loonaanvullingsuitkering voldoen overigens wel aan de norm van artikel Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p. 90 (MvT). 61 Deze uitleg is volgens Pennings 2005 overigens twijfelachtig. Indien men de brief van het IAB van 14 oktober 1992 over de overschakeling van de hoge naar de lage norm leest, dan blijkt dat het onzeker is of het bureau de juiste vraag is voorgelegd c.q. of het bureau deze juist begrepen heeft. 62 Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p. 90 (MvT). 20

21 antwoord de minister: Als een gedeeltelijk arbeidsgeschikte niet voldoet aan de referte-eis, heeft hij geen aanspraak op de loongerelateerde uitkering, maar heeft hij wel aanspraak op hetzij de loonaanvulling, hetzij de WGA-vervolguitkering. De Wet WIA voldoet op dit punt dan ook aan de internationale normen, want er bestaat aanspraak op een WGA-uitkering vanaf de eerste dag dat men een dienstbetrekking heeft. 63 De leden van de fractie van Groenlinks vragen of de regering nog steeds in overweging heeft om een Egb in te voeren of dat dit van de baan is. Daarop antwoordt de minister dat hij geen noodzaak ziet om een regeling voor het beroepsrisico in te voeren. De Wet WIA biedt voldoende garanties aan personen die ten gevolge van beroepsrisico arbeidsongeschikt geraken. Daarnaast zou het invoeren van een beroepsrisicoregeling in het kader van het wetsvoorstel WIA de invoering daarvan onnodig compliceren. 64 De regering komt dan ook tot de conclusie dat het wetsvoorstel WIA voldoet aan de eisen die daaraan vanuit internationaal-rechtelijk oogpunt worden gesteld. Voor alle arbeidsongeschikten wordt een uitkering gegarandeerd die van een alleszins acceptabel niveau is, en voor arbeidsongeschikten die dat echt nodig hebben is de uitkering aanzienlijk hoger dan zowel IAO-verdrag nr. 121 als IAO-verdrag nr. 128 eisen Kamerstukken I 2005/06, , nr. C, p. 30 (MvA). 64 Kamerstukken I 2005/06, , nr. C, p. 54 (MvA). 65 Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p. 91 (MvT), Kamerstukken I 2005/06, , nr. C, p. 54 (MvA). 21

22 Hoofdstuk 5 Toetsing Wet WIA aan IAO-verdrag nr. 121 In dit hoofdstuk wordt de toetsing van de Wet WIA aan IAO-verdrag nr. 121 besproken. Al sinds de totstandkoming van de Wet WIA speelt de vraag of de Wet WIA in overeenstemming is met IAO-verdrag nr Als eerste zal de procedure rondom de rapportage van IAO-verdrag nr. 121 besproken worden. Daarna zal het rapport van het Deskundigencomité tegen het licht gehouden worden. Vervolgens wordt ingegaan op de reactie van de Nederlandse regering op het rapport van het Comité van Deskundigen. Tevens zal het standpunt van de FNV in dit hoofdstuk betrokken worden. Het hoofdstuk zal afgesloten worden met een voorlopige conclusie. 5.1 Procedure rapportage IAO-verdrag nr. 121 De procedure en de feitelijke gang van zaken rondom de rapportage van IAO-verdrag nr. 121 aan de IAO is enigszins merkwaardig verlopen. De IAO werd al in een vroeg stadium bij de Wet WIA betrokken. Door SZW-ambtenaren werd in 2003 al een bezoek gebracht aan de IAO-experts om het wetsvoorstel WIA in relatie met IAO-verdrag nr. 121 te bespreken. In 2005 werd door minister de Geus een informal opinion aan het IAB gevraagd over de verenigbaarheid van de Wet WIA met IAO-verdrag nr Rond februari 2006 vernam het IAB echter dat de Wet WIA al aangenomen was. In reactie daarop gaf het IAB te kennen dat ze geen informal opinion over de verenigbaarheid van de Wet WIA en IAO-verdrag nr. 121 meer zou uitbrengen omdat de Wet WIA al van kracht geworden was. 67 De vaststelling van een oordeel over de verenigbaarheid van reeds in werking getreden wetten met bekrachtigde verdragen was immers voorbehouden aan het Comité van Deskundigen. Dit standpunt van het IAB was niet eerder bekend en minister de Geus was dan ook verrast door het besluit van het IAB om geen informal opinion uit te brengen. 68 Na inwerkingtreding van de Wet WIA had immers nog een technisch overleg tussen de ambtenaren van het Ministerie van SZW en het IAB plaatsgevonden over het afronden van de informal opinion. Ook in het statuut van de IAO is deze werkwijze niet opgenomen. 69 Hiermee werd het woord overgelaten aan het Comité van Deskundigen. Dit Comité nam de Wet WIA pas in november 2007, bijna 2 jaar na inwerkingtreding, in behandeling. Middels 66 Request for an informal opinion, Bijlage bij Kamerstukken II 2004/05, , nr. 5, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 20, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 20, p Geen formele bron waar deze werkwijze in is vastgelegd. 22

23 een direct request werd in april 2008 aan de Nederlandse regering een drietal vragen gesteld en daarnaast werd verzocht om een full report in te dienen. Pas in februari 2009 werd door de regering het direct request beantwoord en voor het gevraagde full report werd verwezen naar de rapportage aan de Raad van Europa van de Europese Code inzake Sociale Zekerheid. Na overleg met het IAB werd in oktober 2009 alsnog een full report ingediend. Hiermee werd de deadline van september 2009 niet gehaald waardoor een beoordeling in de november-december sessie van dat jaar niet meer mogelijk was. De leden van de PvdA-fractie en de SP-fractie die inmiddels al vijf jaar op een oordeel van de IAO wachtten wilden graag weten of de opvolger van minister de Geus wel voldoende medewerking verleende aan het Deskundigencomité. In reactie daarop gaf minister Donner toe dat de gehele gang van zaken geen schoonheidsprijs verdiende en deed hij de toezegging dat de IAO tijdig alle informatie zou ontvangen om tot een deskundigenoordeel te komen. 70 Het Comité liet echter op 18 maart 2010 weten dat ze niet aan de behandeling van de Wet WIA in het licht van Verdrag nr. 121 was toegekomen door de complexiteit van de zaak in combinatie met de hoeveelheid verstrekte informatie en had de behandeling doorgeschoven naar haar volgende zitting in Rapportage Comité van Deskundigen Het bovenstaande leidde ertoe dat er pas dit jaar een officieel oordeel vanuit Genève is gekomen. In het jaarlijks rapport van maart 2011 heeft het Comité van Deskundigen een uitgebreid oordeel gegeven over de conformiteit van de Wet WIA aan IAO-verdrag nr Het Comité begint haar rapportage met een aantal inleidende opmerkingen. Het ontwerp van de arbeidsongeschiktheidwetgeving in Nederland, dat sinds de invoering van de WAO in 1967 geen onderscheid maakt tussen risque professional en risque social, is volgens de Deskundigen in overeenstemming met IAO-verdrag nr Wel zal de Wet WIA moeten voldoen aan de strenge eisen van IAO-verdrag nr Daarnaast is de vormgeving van de Wet WIA uniek (met name door de combinatie van het werkloosheids- en het arbeidsongeschiktheidsrisico) en kon deze niet worden voorzien bij de totstandkoming van het verdrag. Vervolgens gaat het Comité over tot de beoordeling van de Wet WIA. Op aantal onderdelen van de Wet WIA heeft het Deskundigencomité kritiek en verzoekt zij de 70 Kamerstukken II 2009/10, , nr. 58, p Afschrift van de brief van de Directeur van het Standards Department van de ILO, Bijlage bij Kamerstukken II 2009/10, nr. 65, p Report of the Committee of Experts 2011, p

24 Nederlandse regering om de Wet WIA in overeenstemming te brengen met IAO-verdrag nr Op andere onderdelen vragen de Deskundigen een nadere toelichting van de Nederlandse regering. De belangrijkste kritiek heeft het Comité op de ondergrens van 35% en WGAvervolguitkering. Het recht op een WIA-uitkering ontstaat pas bij een arbeidsongeschiktheid van 35% of meer. De Deskundigen vinden deze ondergrens van 35% te hoog om te voldoen aan IAO-verdrag nr Artikel 14 van het verdrag bepaalt in welke gevallen een uitkering dient te worden verstrekt bij arbeidsongeschiktheid als gevolg van een arbeidsongeval of ziekte. Een ondergrens van 10% arbeidsongeschiktheid is in enkele uitzonderingsgevallen nog binnen de doelstelling van het verdrag. Tijdelijke arbeidsongeschiktheid tot 35% mag in enkele gevallen onder voorwaarden, zoals het bestaan van aanvullende inkomensbeschermende maatregelen, met een lumpsum-vergoeding worden afgedaan. Nu de Wet WIA deze vergoeding niet kent en personen onder de 35% geen enkele uitkering toekent is de Wet WIA op dit punt in strijd met het verdrag. Dat deze personen op een andere inkomensregeling, zoals de Werkloosheidswet en de Wet Werk en Bijstand, een beroep kunnen doen is daarbij niet relevant. Het spijt het Comité dat de Nederlandse regering, ondanks de wetenschap dat de wetgeving niet conform het internationale recht is, de Wet WIA nog steeds niet in overeenstemming heeft gebracht met IAO-verdrag nr Ook ten aanzien van de WGA-vervolguitkering heeft het Comité stevige kritiek. 74 Volgens artikel 14, derde lid van het verdrag dient de uitkering voor gedeeltelijk arbeidsongeschiktheid in billijke verhouding te staan tot de uitkering voor volledige arbeidsongeschiktheid. De loongerelateerde IVA-uitkering bij volledige arbeidsongeschiktheid staat echter niet in billijke verhouding tot de WGA-vervolguitkering bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. De Deskundigen merken op dat de hoogte van de WGA-vervolguitkering in strijd is met artikel 14, vijfde lid en kan leiden tot hardship en poverty. Deze situatie probeert het verdrag juist te voorkomen. Het Comité van Deskundigen verzoekt de Nederlandse regering dan ook om uitleg te geven over deze groep en hun inkomenspositie. Het Deskundigencomité heeft ook kritiek op de inkomenseis voor de WGAloonaanvullingsuitkering. 75 De inkomenseis is in strijd met de basisfilosofie van IAO-verdrag nr Uit het verdrag volgt dat het recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering bestaat ongeacht de vraag of de resterende verdiencapaciteit wordt benut. 73 Report of the Committee of Experts 2011, p Report of the Committee of Experts 2011, p Report of the Committee of Experts 2011, p