De kunst van Joachim Wtewael ( )

Transcriptie

1 PERSBERICHT Utrecht, 8 januari 2015 Liefde & Lust De kunst van Joachim Wtewael ( ) Data: 21 februari t/m 25 mei 2015 Locatie: Centraal Museum,, Utrecht Voor de tentoonstelling geldt een toeslag van 2,50 per persoon. Het Centraal Museum presenteert van 21 februari t/m 25 mei 2015 Liefde & Lust, de eerste grote monografische tentoonstelling over de Utrechtse schilder Joachim Wtewael ( ). Wtewael was een briljant colorist en magistrale verteller. Hij schilderde met hetzelfde gemak mythologische als religieuze taferelen, op groot, maar ook op klein formaat. Zijn kleine werken op koper zijn minutieus geschilderde juwelen. Zijn religieuze voorstellingen verbazen door de gevoeligheid, terwijl zijn mythologische werken geestig en humoristisch zijn, met ruziënde of feestvierende goden en godinnen. Zijn afbeeldingen van Mars en Venus zijn zo gewaagd dat sommige ervan werden gecensureerd of verborgen achter een ander schilderij, op de boekenplank van een verzamelaar of in het depot van een vooraanstaand museum. Voor Liefde & Lust is een selectie gemaakt van zijn beste werken. Circa veertig schilderijen en tien tekeningen uit Europese en Amerikaanse museale en particuliere collecties geven een uniek inzicht in zijn meesterschap. De tentoonstelling is een samenwerking met de National Gallery of Art, Washington D.C., de Sarah Campbell Blaffer Foundation en het Museum of Fine Arts, Houston. Wie is Joachim Wtewael? Joachim Wtewaels schilderijen vonden in zijn tijd gretig aftrek bij de belangrijkste kunstliefhebbers en hij werd geprezen als één van de grootste Nederlandse schilders van zijn tijd. Maar waarom kennen wij hem vandaag de dag niet meer? Dat zijn naam op verschillende manieren wordt gespeld (Wttewael; Uytewael; Wtewael) en moeilijk is uit te spreken helpt niet mee. Wtewael wordt beschouwd als de belangrijkste Noord-Nederlandse maniërist. Deze stijl, die nogal on-hollands aandoet, kenmerkt zich door de weergave van een extreem geïdealiseerde natuur: naakte figuren met verlengde lichamen en dito ledematen in gekunstelde houdingen bevolken de mythologische, vaak erotisch prikkelende scenes. Pas vanaf 1970 werd het Hollands maniërisme, weer gewaardeerd Nonnekes via pers@ of

2 Joachim Wtewael, Mars, Venus en Cupido, ca Stichting P. en N. de Boer, Amsterdam. Campagnebeeld van de tentoonstelling. Nonnekes via of

3 als visueel prikkelend, intellectueel uitdagend en historisch van belang. De herwaardering voor Wtewael neemt sindsdien alleen maar meer toe. Liefde & Lust eert Wtewael als één van de beste Oude Meesters van de zestiende, maar ook van de zeventiende-eeuwse Noord-Nederlandse schilderkunst. Joachim Wtewael is geboren en gestorven in Utrecht. Hij was vermoedelijk een leerling van zijn vader, die glasschilder was. Vroeg in zijn carrière reisde Wtewael voor een langere periode naar Italië en Frankrijk waar hij met name de werken van de School van Fontainebleau bestudeerde. Toen hij in 1592 naar Utrecht terugkeerde, evenaarde zijn internationaal maniërisme dat van de prenten van de Haarlemmer Hendrick Goltzius. Hij schilderde vooral religieuze en mythologische onderwerpen, maar er is ook een aantal portretten en genrestukken van zijn hand bekend. Het is opmerkelijk dat Wtewael niet alleen op doek en paneel schilderde, zoals zijn meeste collega s in de Noordelijke Nederlanden, maar vooral ook op koper. Deze drager leent zich bij uitstek voor de zeer gedetailleerde en fijn geschilderde voorstellingen, waar Wtewael in excelleerde. Vooral de expliciet erotische scenes zijn beroemd. Wtewael was in 1611 een van de oprichters van het Utrechtse schildersgilde. Hij was een calvinist, een loyale aanhanger van het Huis van Oranje en actief in de lokale politiek. Liefde en lust Het thema liefde en lust komt veelvuldig voor in het oeuvre van Wtewael. Hij speelt ermee. Op zijn zelfportret houdt hij in zijn linkerhand zijn palet, penselen en schilderstok. Tussen de duim en wijsvinger van zijn rechterhand klemt hij het penseel waarmee hij aan het werk is. Op de top van het penseel zit rode verf. De kleur lijkt niet helemaal willekeurig gekozen. Het is een knipoog, een grapje voor de goede verstaander. Rood is de kleur van gevaar, maar ook van lust en liefde. Rood is daarom ook de kleur van Mars, de favoriete godenheld van Joachim Wtewael. Mars was met zijn agressieve karakter de alom gevreesde god van de oorlog. Als de beeldschone Venus, godin van de liefde, verliefd op hem wordt, legt Mars zijn wapens neer. De twee hebben een gepassioneerde affaire, tot het moment dat Apollo, de zonnegod die alles het eerst ziet, hun overspel ontdekt en hen verraadt aan Vulcanus, de echtgenoot van Venus. De manke smid, god van het vuur, smeedt een ragfijn net, dat hij met onzichtbare bronzen kettingen en klemmen aan de balken van het echtelijk bed ophangt. Als Mars en Venus opnieuw de liefde bedrijven, valt het net over hen heen en zo, gevangen in hun omhelzing, worden de geliefden te kijk gezet voor de andere goden. Wtewael schilderde in de periode ten minste vier versies van deze scène. Het is het expliciet uitgebeelde overspel dat opvalt. Mars en Venus bedrijven, op een enkel hoofddeksel of doekje na, naakt in een bed de liefde. Deze onverholen erotiek heeft in het verleden geleid tot afschermende maatregelen en regelrechte censuur. Mars, Venus en Cupido van Stichting P. en N. de Boer (Amsterdam) is een intieme verbeelding van hun zinderende liefde en zou wat dat betreft het hoogtepunt genoemd kunnen worden van wat hij binnen dit genre wil verbeelden. Het vertelt ons iets over de persoon die hij (vermoedelijk) was. Reizende tentoonstelling en catalogus De tentoonstelling Liefde & Lust reist na Utrecht door onder de titel Pleasure & Piety naar de National Gallery of Art, Washington D.C. (28 juni t/m 4 oktober 2015) en naar The Museum of Fine Arts, Houston (1 november 2015 t/m 31 januari 2016). Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met bijdragen van Stijn Alsteens, James Clifton, Liesbeth M. Helmus, Anne Lowenthal en Arthur K. Wheelock. De catalogus verschijnt in twee talen: Nederlands en Engels. Hij is onder andere te koop in de winkel van het Centraal Museum. 29,95 (Nederlands, soft cover). ISBN-/EAN-nummer: Nonnekes via pers@ of

4 Joachim Wtewael, Zelfportret, Collectie Centraal Museum, Utrecht. Nonnekes via of

5 Joachim Wtewael, Mars en Venus betrapt door Vulcanus, , J. Paul Getty Museum, Los Angeles. Nonnekes via of

6 Noot voor de redactie, niet voor publicatie Neem voor meer informatie contact op met Manou Nonnekes (Marketing & Communicatie) via of / Liesbeth M. Helmus, conservator oude kunst en samensteller van de tentoonstelling, is beschikbaar voor interviews. Beeldmateriaal kunt u hier downloaden: Nonnekes via pers@ of