Digitale kansen voor de Brabantse Jeugdzorg Deskresearch en behoefteonderzoek

Transcriptie

1 Digitale kansen voor de Brabantse Jeugdzorg Deskresearch en behoefteonderzoek K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken S. Abrahams MSc Drs. C. Kneepkens F. Salih B. Wesseldijk MSc Januari 2012

2 Colofon Digitale kansen voor de Brabantse Jeugdzorg Teksten en samenstelling: Deskresearch: S. Abrahams MSc Drs. C. Kneepkens F. Salih Behoefteonderzoek: S. Abrahams MSc B. Wesseldijk MSc J. Weyers Presentatie en interactieve bijeenkomst: S. Abrahams MSc B. Wesseldijk MSc Eindredactie: S. Abrahams MSc Uitgave: K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken Koningsweg 2 Postbus BL s-hertogenbosch (073) mail@k2.nl Deze publicatie is tot stand gekomen met subsidie van de provincie Noord-Brabant. Teksten in deze uitgave mogen alleen na toestemming van K2 worden overgenomen. Overname van beeldmateriaal is niet toegestaan.

3 Inhoud Inleiding 5 1 Methodiek Methode 1: (online) deskresearch Methode 2: behoefteonderzoek 8 2 Theoretisch startkader Begripsbepaling ICT-toepassingen in de zorg Kenmerken online hulpverlening Vormen van online hulpverlening Online hulpverlening: de kansen en bedreigingen Gebruikerscijfers online hulpverlening Specifiek uitgelicht: Social Media 14 3 Kwalitatief startkader Inventarisatie Technische innovaties: de kansen en bedreigingen Stimuleren van technische innovaties 21 4 Verdiepend online deskresearch Theoretisch startkader: uitgangspunten voor verdiepend deskresearch Kwalitatief startkader: uitgangspunten voor verdiepend deskresearch Perspectief: jongeren, ouders, professionals en de bedrijfsvoering Inventarisatie Good practices 27 5 Behoefteonderzoek Achtergrondkenmerken geïnterviewden Eigen gedrag en houding Huidig gebruik Gewenst gebruik Ondersteuning De cliëntenraad 33 6 Conclusies en aanbevelingen De kansen van ICT in de jeugdzorg De bedreigingen van ICT in de jeugdzorg Wat valt verder op? Aanbevelingen 36 K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 3

4 Literatuurlijst 37 Bijlagen 39 Bijlage 1 Memo Provincie Noord-Brabant 41 Bijlage 2 Overzicht betrokkenen 43 Bijlage 3 Overzicht longlist Pons, Waling en Kroon (2011) 44 K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 4

5 Inleiding De Kindertelefoon chat met kinderen, pleegkinderen hebben via de webcam contact met hun ouders, interactieve hulpverleningssites ondersteunen mensen met eetproblemen en de ontwikkeling van online zelftesten om alcoholverslaving op te sporen. Zomaar een aantal voorbeelden van het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) 1 in de jeugdzorg. De toepassing van ICT in de jeugdzorg biedt nieuwe mogelijkheden en kansen. Zo heeft het mogelijk een effect op de vermindering van het sociaal isolement van jongeren in de jeugdzorg, op de versterking van het hulpaanbod en op een efficiëntere samenwerking tussen aanbieders en professionals. In opdracht van Provincie Noord-Brabant heeft K2 de al bestaande ICT-toepassingen binnen de jeugdzorg geïnventariseerd. Naast een inzicht in deze bestaande praktijkvoorbeelden is er een behoefteonderzoek gedaan onder Brabanste jeugdzorgaanbieders en jongeren over de toepassing van ICT binnen deze zorgsector. Specifieke aandacht is hierbij gericht op de nieuwe Social Media. Met dit onderzoek hopen wij een bijdrage te kunnen bieden aan de verdere ontwikkeling en stimulering van de digitale kansen binnen de (Brabantse) jeugdzorg. Vraagstelling In deze rapportage worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord: Wat zijn de al bestaande ICT-toepassingen binnen de jeugdzorg? Welke kansen en bedreigingen bieden ICT-toepassingen? Wat is de behoefte aan ICT-toepassingen binnen de Brabantse jeugdzorg? Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt inzicht gegeven in de gebruikte methodieken. Vervolgens zullen de eerste drie hoofdstukken ingaan op de inventarisatie van de al bestaande toepassingen en de kansen en bedreigingen: een theoretisch startkader (hoofdstuk 2), een kwalitatief startkader (hoofdstuk 3) en de presentatie van een verdiepend online deskresearch (hoofdstuk 4). In dit vierde hoofdstuk wordt daarbij ingegaan op een aantal concrete uitwerkingen vanuit de praktijk. Hoofdstuk 5 staat in het teken van het behoefteonderzoek dat is gedaan onder Brabantse Jeugdzorgaanbieders en jongeren. Het zesde hoofdstuk geeft de conclusies en aanbevelingen voor verdere onderzoek. 1 Informatie- en communicatietechnologie (ICT) omvat alle technologie die nodig is voor het verzamelen, opslaan, bewerken en doorgeven van informatie in gedematerialiseerde vorm (Van Oort, Raspe & Snellen, 2007). K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 5

6 K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 6

7 1 Methodiek Wat zijn de mogelijkheden van ICT binnen de jeugdzorg? Welke toegevoegde waarde hebben ICTtoepassingen voor de hulpvragende jongeren en ouders? En voor de hulpverlenende professionals en jeugdzorgaanbieders? Waar liggen de digitale kansen binnen de jeugdzorg? Om deze vragen te beantwoorden is het op de eerste plaats van belang om te inventariseren wat de al bestaande toepassingen zijn van ICT in de jeugdzorg. Deze inzet wordt benaderd vanuit drie perspectieven: 1. Vanuit de jongeren en ouders die klant zijn binnen de jeugdzorg; 2. Vanuit de professionals die werkzaam zijn binnen de jeugdzorg; en 3. Vanuit de bedrijfsvoering van de jeugdzorgaanbieders. 1.1 Methode 1: (online) deskresearch De inventarisatie van de al bestaande ICT-toepassingen in de jeugdzorg is gedaan aan de hand van de kwalitatieve methode deskresearch. Deze methode is zeer geschikt voor het verzamelen van gegevens die al beschikbaar zijn over een bepaald onderwerp. De reden om voor deze methodiek te kiezen is tweeledig: enerzijds om te voorkomen dat met een nieuw onderzoek wordt achterhaald wat feitelijk al bekend is en anderzijds om structuur aan te brengen in een grote hoeveelheid van gegevens (Rijksoverheid, z.d.). Als uitgangspunt van de deskresearch zijn twee onderzoeken uit 2010 en 2011 als startkader genomen: het theoretische Handboek Online Hulpverlening door Schalken et al. (2010) en het kwalitatieve onderzoek Technische Innovaties, Kansen voor de Jeugdsector door Pons, Waling en Kroon (2011). Voortbordurend op deze twee onderzoeken is een verdiepend online deskresearch gedaan, waarbij de (nieuwe en actuele) informatieve gegevens en praktische toepassingen zijn gestructureerd en benaderd vanuit het perspectief van 1) de jongeren en ouders, 2) de professionals en 3) de bedrijfsvoering. Daarnaast wordt ook het onderscheid gemaakt tussen passieve, actieve en interactieve vormen. Verder richt het verdiepend online deskresearch zich specifiek op het gebruik van Social Media als ICT-toepassing binnen de jeugdzorg. Het deskresearch op basis van de twee onderzoeken heeft plaatsgevonden in het najaar van Het verdiepend online deskresearch heeft plaatsgevonden in december 2011 en januari K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 7

8 1.2 Methode 2: behoefteonderzoek Voorafgaand aan het behoefteonderzoek heeft de Provincie getoetst bij het Jeugdzorgberaad of er bereidheid is om mee te werken aan het onderzoek. Na akkoord heeft de Provincie een memo gestuurd naar de Brabantse jeugdzorgaanbieders 2 met het verzoek om toestemming te geven aan K2 voor een telefonisch of face-to-face interview. In totaal hebben er vijf jeugdzorgaanbieders aangegeven te willen deelnemen aan het onderzoek (zie bijlage 2, pagina 43). In december 2011 en januari 2012 hebben de interviews plaatsgevonden. Op verzoek van de jeugdzorgaanbieders zijn twee interviews telefonisch gepland en drie interviews face-to-face. In verband met organisatorische veranderingen heeft één interview echter niet plaatsgevonden (tijdgebrek). Naast interviews met de jeugdzorgaanbieders, heeft er ook een interview plaatsgevonden met de cliëntenraad van een van de jeugdzorgaanbieders Interviewscript Er is gebruik gemaakt van de semi-gestructureerde interviewmethode. Hiervoor is een interviewscript ontwikkeld waarin de volgorde van de vragen grotendeels is vastgesteld. De interviewer heeft echter wel ruimte om door te vragen op de antwoorden die de geïnterviewde heeft gegeven en waarnodig de volgorde van de vragen te variëren als dit in het voordeel is van het gesprek en de uiteindelijke resultaten. De antwoorden zijn handmatig geanalyseerd. Genomen besluiten Bij de ontwikkeling van het interviewscript zijn een drietal besluiten genomen: 1. De term ICT-toepassingen wordt gehanteerd, waar Social Media een onderdeel van is. Dit omdat het onderzoek in breder perspectief staat dan alleen de focus op Social Media. 2. Het interview wordt afgenomen bij één medewerker per instelling. De instelling bepaalt zelf welke medewerker het beste zicht heeft op de al bestaande ICT-toepassingen en wat de wensen en behoeften zijn op dit gebied. 3. De interviews worden telefonisch dan wel face-to-face afgenomen. Doel Het doel onderliggend aan het interviewscript is gedefinieerd als: zicht krijgen op het huidige en gewenste gebruik van ICT-toepassingen binnen Brabantse jeugdzorginstellingen. Dit doel is ook toegelicht aan de geïnterviewde in de vorm van een inleiding. 2 De volgende jeugdzorgaanbieders zijn benaderd: Stichting BJ Brabant, Kompaan en de Bocht, De Combinatie, Stichting Lavateam, Stichting Maashorst, Stichting Oosterpoort, Tender en De Zuidwester (vanaf januari 2012 gefuseerd tot Juzt), Topaze, Neos, Orthopedagogisch Centrum Brabant en Stichting Dag- en Woonvoorzieningen verstandelijk gehandicapten. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 8

9 Definities en afbakening De volgende definities en afbakeningen zijn leidend geweest in de ontwikkeling van het interviewscript en tijdens het afnemen van de interviews. Informatie en Communicatietechnologie (ICT): ICT omvat alle technologie die nodig is voor het verzamelen, opslaan, bewerken en doorgeven van informatie in gedematerialiseerde vorm (Oort, Raspe en Snelle, 2007). Social Media: een verzameling van toegankelijke media waar mensen kunnen delen, waarderen en creëren. De uitkomsten hiervan kunnen op hun beurt door mensen verrijkt en geconsumeerd worden, wat kan leiden tot gemeenschapsvorming (Wolbers, 2010). Brabantse jeugdzorginstellingen: instellingen in de provincie Brabant die jeugdzorg aanbieden. Jeugdbescherming, jeugdreclassering en gesloten jeugdzorg vallen buiten dit onderzoek. Good practices: een practice (praktijkvoorbeeld) definieert de opdrachtgever als goed, wanneer deze bijdraagt aan 1) vermindering sociaal isolement van jongeren, 2) versterking hulpaanbod en/of 3) efficiëntere samenwerking. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 9

10 K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 10

11 2 Theoretisch startkader Jeugdzorg 2.0, elektronische dossiers, serious gaming, e-hulp, jeugdcloud, Social Media en e-health. Allemaal begrippen waar we niet meer omheen kunnen anno Ook niet in de jeugdzorg. Er is ontzettend veel gaande op het gebied van online hulpverlening in de jeugdzorg. Schalken et al. (2010) hebben een handboek ontwikkeld voor de professionals die online hulpverlening willen toepassen en voor de instellingen (bedrijfsvoering) die online hulpverlening willen gaan ontwikkelen of uitbreiden. Dit handboek, inclusief haar verwijzingen naar instanties, publicaties en documenten, is opgenomen als theoretisch startkader en uitgangspunt voor het verdiepend online deskresearch (hoofdstuk 4, pagina 23). In het kader van de opdracht is theoretische informatie over Social Media als ICT-toepassing specifiek toegelicht in dit hoofdstuk (zie paragraaf 2.6, pagina 14). 2.1 Begripsbepaling ICT-toepassingen in de zorg In de loop van de tijd zijn er meerdere termen ontstaan die het gebruik van ICT in de zorg proberen te omschrijven. Voorbeelden hiervan zijn: E-health Het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, met name internettechnologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. (Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, 2002) E-mental health Richt zich op het gebruik van informatie- en communicatietechnologieën om de geestelijke gezondheidszorg te verbeteren. (Riper, Smit, Zanden, Conijn, Kramer & Mutsaers, 2007) Online hulpverlening Hulp die instellingen bieden bij psychische, sociale of maatschappelijke problemen waarbij gebruikgemaakt wordt van internettechnologie. (Schalken et al., 2010) Startkader In het kader van het verdiepend online deskresearch naar al bestaande ICT-toepassingen en het onderzoek naar de behoefte van ICT-toepassingen binnen de Brabantse jeugdzorg wordt online hulpverlening van (Schalken et al., 2010) als uitgangspunt genomen vanwege het allesomvattende karakter. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 11

12 2.2 Kenmerken online hulpverlening Hoewel iedere vorm van online hulpverlening anders is, kunnen volgens Schalken et al. (2010) over het algemeen drie kenmerken van online hulpverlening worden onderscheiden. 1. Onafhankelijk van tijd en plaats Bij face-to-face hulp zijn hulpvrager en hulpverlener fysiek in dezelfde ruimte. Hulpverlener en hulpvrager zijn op dezelfde plaats en op hetzelfde moment met elkaar in gesprek. Dit is bij online hulpverlening vaak niet het geval. Hulpvrager en hulpverlener zijn meestal niet in dezelfde ruimte. Ook kan de hulp tijdonafhankelijk zijn. Een hulpvrager kan bijvoorbeeld op elk moment van de dag een zelftest uitvoeren of een sturen naar een hulpverlener. 2. Minder zintuiglijke waarnemingen Bij face-to-face hulp wordt op drie niveaus gecommuniceerd: verbaal (letterlijke inhoud), non-verbaal (houding, gezichtsuitdrukking, et cetera) en paralinguaal (stem, intonatie, et cetera). Bij online hulpvormen verdwijnt de paralinguale en non-verbale communicatie en blijft alleen de verbale communicatie over. 3. Communicatie via technische hulpmiddelen Online hulpverlening vindt plaats via ICT. Dit vormt een groot contrast met andere vormen van hulp, waarbij ICT alleen een rol speelt in ondersteunende processen (zoals registratie en dossiervorming). 2.3 Vormen van online hulpverlening De variatie van online hulpvormen is zeer uitgebreid. Binnen online hulpverlening zijn volgens Schalken et al. (2010) drie typen hulpvormen te onderscheiden. 1. Passieve hulpvormen Passieve hulpvormen kenmerken zich doordat de hulpvrager iets leest of bekijkt, zonder dat hij zelf actief aan de slag gaat. Voorbeelden zijn websites met statische informatie of een rubriek met veelgestelde vragen. In technische zin zijn passieve hulpvormen weinig complex en omdat de hulpvragers geen privacygegevens achterlaten zijn de veiligheidsrisico s gering. 2. Actieve hulpvormen Bij actieve hulpvormen moet de hulpvrager zelf aan de slag, bijvoorbeeld door een tekst in te sturen of bij een test antwoorden aan te vinken. De drempel om er gebruik van te maken is daardoor iets hoger dan bij passieve hulpvormen. De eigen ervaring van de hulpvrager staat bij actieve hulpvormen centraal. Voorbeelden zijn zelftests, een chatbot (hulpvorm waarbij je kunt praten met een computer) of een online zelfhulpprogramma (programma waarbij geen ondersteuning beschikbaar is van een hulpverlener). 3. Interactieve hulpvormen Bij interactieve hulpbronnen beïnvloeden gebruikers elkaar onderling. Er is communicatie tussen hulpvragers onderling of tussen hulpvrager(s) en hulpverlener(s). De hulpverlener moet tijd steken in iedere ontvangen bijdragen. Voorbeelden zijn forums, contact of chat. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 12

13 Startkader Het verdiepend online deskresearch naar de al bestaande ICT-toepassingen en het behoefteonderzoek onder Brabantse jeugdzorgaanbieders wordt gestructureerd op basis van 1) passieve, 2) actieve en 3) interactieve hulpvormen. 2.4 Online hulpverlening: de kansen en bedreigingen Schalken et al. (2010) hebben de mogelijke kansen en bedreigingen van online hulpverlening als volgt benoemd: Mogelijke kansen Mogelijke bedreigingen Makkelijker toegang tot hulpverlening voor Complexe financiering hulpverlening. hulpvrager. Grotere openheid bij hulpvrager. Veiligheidsrisico s. Niet vergeten van relevante informatie door Verminderde betrokkenheid hulpvrager. hulpvrager. Mogelijk vanuit vertrouwde omgeving hulpvrager. Missen van relevante informatie door betrokkenen. Minder snel vooroordelen bij betrokkenen. Eerder misverstanden en conflicten tussen betrokkenen. Eenvoudiger bewaren en onderzoeken van Lastiger doorverwijzen door hulpverlener. transcripten door instelling. Tijd voor reflectie bij betrokkenen. Lastiger ingrijpen bij crisis door hulpverlener. Afhankelijk van toegang, kennis en vaardigheden van internet bij hulpvrager. Mogelijkheid van technische storingen. Virtuele identiteit hulpvrager. Tabel 1. Overzicht van mogelijke kansen en bedreigingen van online hulpverlening Startkader Bij de conclusies en aanbevelingen worden de kansen en bedreigingen van online hulpverlening meegenomen. 2.5 Gebruikerscijfers online hulpverlening Het Netwerk Online Hulp, bestaande uit organisaties als Humanitas, Juridisch Loket en de Kindertelefoon, deed onderzoek naar het gebruik van online hulpverlening. Het aantal mensen dat via internet hulp zoekt bij psychische, sociale, of maatschappelijke problemen is tussen 2007 en 2010 meer dan verdrievoudigd tot personen. Uit het onderzoek blijkt dat met name vrouwen (73 procent) hulp zoeken via internet. De deelnemers vinden het vooral prettig dat ze anoniem kunnen blijven en dat ze hulp krijgen op de momenten die hen uitkomen (bron: Nu.nl). K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 13

14 2.6 Specifiek uitgelicht: Social Media Tussen 2004 en 2010 zijn Social Media zeer snel opgekomen. Ze zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij en de ontwikkelingen gaan hard. Wat vandaag in is, kan morgen al weer verleden tijd zijn. Wat vandaag werkt kan het morgen al niet meer doen. En waar Social Media voor de een toegevoegde waarde levert, kan dat voor de ander juist niets opleveren. De wereld van de Social Media is dynamisch, constant aan veranderingen onderhevig en wordt door iedereen anders beleefd. Deze paragraaf geeft een theoretisch kader over Social Media Definities van Social Media In de literatuur worden verschillende definities van Social Media gebruikt, welke inhoudelijk van elkaar verschillen. Kaplan en Haenlein (2010) definiëren Social Media als een groep internetapplicaties die gebruikmaken van de technologie van Web 2.0 en de creatieve uitwisseling van User Generated Content. Koster en Van Gaalen (2010) omschrijven Social Media als online tools en platform die mensen gebruiken om hun meningen, inzichten en ervaringen met elkaar te delen. In Wave 3 (Universal McCann, 2008) staat Social Media omschreven als online applications, platforms and media wich aim to facilitate interaction, collaboration and the sharing of content. Wolbers (2010) ziet Social Media als een verzameling van toegankelijke media waar mensen kunnen delen, waarderen en creëren. De uitkomsten hiervan kunnen op hun beurt door mensen verrijkt en geconsumeerd worden, wat kan leiden tot gemeenschapsvorming. Startkader Bij de uitvoering van het verdiepend online deskresearch en het behoefteonderzoek van ICTtoepassingen binnen de Brabantse jeugdzorg wordt de Social Media -definitie van Wolbers (2010) gehanteerd, vanwege de heldere en overkoepelende beschrijving. De interactie tussen mensen staat bij deze definitie centraal Kenmerken van Social Media De kenmerken van Social Media zijn: 1. Niet langer de maker van een website bepaalt de content. Met de komst van Social Media kunnen ook gebruikers content toevoegen. (Wikipedia, 8 augustus 2011) 2. Delen staat centraal: overbrengen van meningen, bestanden, verhalen, kennis, informatie, ervaringen en perspectieven tussen mensen. (Tiemersma, 2007) 3. Gebruikers kunnen content op Social Media voorzien van een waardeoordeel: het geven van een publiek en herkenbaar oordeel aan de bijdragen van anderen. (Tiemersma, 2007) 4. Social Media bieden mogelijkheden tot verrijking: het aanscherpen en doorontwikkelen van de contributies die door anderen zijn gedaan op Social Media. (Tiemersma, 2007) 5. Social Media stellen mensen in staat om persoonlijke relaties te onderhouden en zelfs nieuwe relaties aan te gaan. (Dekkers, 2011) 6. Social Media leveren een bijdrage aan groepsvorming. Van vriendennetwerk tot discussiegroep. (Dekkers, 2011) K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 14

15 7. Dankzij Social Media verspreidt nieuws zich sneller dan ooit. De vliegramp bij Schiphol en vele andere nieuwsfeiten werden sneller via Twitter gedeeld, dan via traditionele media. (Dekkers, 2011) 8. De waarde van Social Media hangt samen met het aantal (actieve) gebruikers. (Dekkers, 2011) 9. Social Media zijn een vorm van earned media. De aandacht moet worden verdiend. (Dekkers, 2011) 10. Social Media faciliteren many-to-many relaties. Iedereen organiseert zijn of haar eigen sociale netwerk, waarbij er overlap is tussen de netwerken van verschillende gebruikers. In principe kan nu iedereen met iedereen communiceren. (Dekkers, 2011) Het gebruik van Social Media Wat doen mensen zoal met Social Media? Het antwoord op deze vraag is simpel, aldus Aarts (2011), informeren, organiseren, presenteren en communiceren. Informeren Mensen zoeken via Social Media naar informatie. Via sociale netwerken raken mensen binnen korte tijd op de hoogte van belangrijke gebeurtenissen en situaties. Mensen informeren zelf ook over het laatste nieuws, over bepaalde kennis die ze bezitten, over trends en ontwikkelingen op welk vakgebied je ook maar kunt bedenken, over zeldzame verschijnsels, over vreemde hobby s of gewoon over het alledaagse leven. Organiseren Op basis van eigen doelen die mensen voor ogen hebben, gaan zij zich organiseren binnen het geheel van Social Media. Voorbeelden zijn het opzetten van fora en gemeenschappen waar mensen zich bij aansluiten vanwege een bepaald belang of ideaal. Presenteren Steeds meer mensen presenteren zich op Social Network Sites (SNS) zoals Hyves, Facebook en LinkedIn. Ze maken daarbij zelf een profiel aan. Hierbij kunnen mensen zelf bepalen hoe ze overkomen en dus ook een gewenst imago van zichzelf creëren (zelfpresentatie). Communiceren Individuen, groepen, organisaties en bedrijven gaan in toenemende mate communiceren via Social Media. Er worden gesprekken met elkaar gevoerd over allerlei onderwerpen. Ook bedrijven zijn actief vanuit doelstellingen als marketing, public relations, klantenservices en klantenparticipatie Vormen van Social Media Social Media zijn er in verschillende vormen en maten. In de dagelijkse praktijk worden de volgende vormen onderscheiden. (Osch & Zijl, 2011) Sociale netwerken Deze vorm van Social Media is het meest bekend. Voorbeelden zijn Hyves, Facebook en Google Plus. Het draait om het organiseren en onderhouden van je netwerk. Persoonlijke relaties en interactie staan centraal. Mensen communiceren met anderen waar zij vriend mee zijn. Sociale netwerken geven als het ware een weerspiegeling van het offline-leven. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 15

16 Communities (professionele netwerken) De relaties die ontstaan op communities zitten niet zozeer in de persoonlijke relatie, maar meer in een gedeeld vakgebied, interesse of onderwerp. Zo biedt LinkedIn, de meest bekende professionele netwerksite, om groepen en relaties te vormen rondom een vakgebied of werkgever. Plaatsgebonden netwerken Naast de sociale en professionele netwerken zijn nu ook de plaatsgebonden netwerken in opkomst. Zo kunnen mensen via Foursquare delen waar ze zijn. Microbloggen Met een microblog-platform kunnen mensen korte tekstberichten delen. Een voorbeeld is Twitter. Het wordt vooral gebruikt om interesse te delen en te volgen, nieuwtjes uit te wisselen, vakinformatie onder de aandacht te brengen en over beroemdheden of televisieprogramma s te praten. Ook het bedrijfsleven heeft Twitter ontdekt als servicekanaal om vragen van klanten te beantwoorden. Daarnaast is ook werving en selectie en sales in opkomst op Twitter. Yammer is eenzelfde soort dienst, maar wordt gebruikt binnen bedrijven. Het platform stelt organisaties in staat om een besloten netwerk te maken. Webloggen De voorganger van microbloggen, maar zeker niet minder populair, is webloggen of bloggen. Een blog is een website waarop regelmatig, soms zelfs meerdere keren per dag, een nieuwe bijdrage wordt geleverd en informatie wordt geboden in omgekeerd chronologische volgorde. Het nieuwste bericht verschijnt dus bovenaan. Bloggen wordt voor veel verschillende redenen ingezet; bijvoorbeeld het delen van iemands privéleven, bedrijven die hun visie delen en het delen van gespecialiseerde kennis. Een kenmerk is dat lezers hun reactie kunnen achterlaten. Multimedia sharing Deze vorm van Social Media stelt mensen in staat om muziek, foto s en filmpjes uit te wisselen en te delen met een groot publiek. Hoewel privacy en auteursrechten nog wel eens op het spel staan, is multimedia sharing erg populair. De meest bekende is YouTube; één van de meest bezochte websites ter wereld. Content sharing Wat er met muziek, foto s en filmpjes gedaan kan worden, kan ook met content. Sommige vormen van Social Media zijn er specifiek op gericht om kennis, meningen en nieuws te verspreiden. De bekendste zijn: Wikipedia; Nu Jij; Google Docs en Slideshare. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 16

17 Social games en virtuele werelden Social games zijn spelletjes die je speelt binnen de andere Social Media en waarmee je contact maakt via je netwerk. Je daagt je vrienden uit, deelt je resultaten met vrienden en je kunt tips en tricks met elkaar delen. Daarnaast heb je ook virtuele werelden, zoals Second Life waarin je wordt ondergedompeld in een nepwereld. In deze wereld ben je helemaal los van de zorgen, taken en verplichtingen van het dagelijks leven. Veel virtuele werelden hebben ook een game-element Social Media: de kansen en bedreigingen De mogelijke kansen en bedreigingen van Social Media zijn volgens Vries (2011): Mogelijke kansen Mogelijke bedreigingen Bereik: breed en eenvoudig toegankelijk. Miscommunicatie: door onder andere overvloed, vertalingen, inkortingen, incompleetheid en snelheid. Vereniging: efficiëntere en effectievere bundeling Digitale kloof: door verschil in faciliteiten, van krachten. vaardigheden, interesses en motivatie. Betrokkenheid: de massa op allerlei manieren Chaos: er is geen centrale aansturing mogelijk. betrekken bij het proces. Beïnvloeding: makkelijk laten informeren, mening Geen controle: doordat iedereen empowered is kenbaar maken en elkaar beïnvloeden. kan iedereen zich verenigen en elkaar beïnvloeden. Nieuwe waardeketens: mogelijkheden voor Misbruik: van bijvoorbeeld content, nieuwe samenwerkingsverbanden, sociale en persoonsgegevens en sociale netwerken. technische innovatie. Empowerment: macht door vereniging. Sociobesitas: wanneer de mogelijkheden van Social Media tot het uiterste wordt gedreven, gaat dit ten koste van gezondheid en efficiënte. Veranderlijk: onderscheiden door gebruik te Web 2.0 zeepbel: de snelle veranderingen leveren maken van de steeds vernieuwende onzekerheden op. eigenschappen van Social Media. Waardecreatie: mogelijkheid door relatie aan te Beïnvloeding: risico van waardedestructie. gaan met derden. Tabel 2. Overzicht van mogelijke kansen en bedreigingen van Social Media Gebruikerscijfers Social Media Baserend op cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is maar liefst 92 procent van de jonge internetters in 2010 actief geweest binnen sociale netwerken. Vooral jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar maken veel gebruik van Social Media. Het uitwisselen van tekstberichten is onder hen erg populair. Bijna acht op de tien internetgebruikers van 12 tot 25 jaar was in 2010 actief op dit terrein. Vergeleken met leeftijdsgenoten in andere Europese landen behoren Nederlandse jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 24 jaar tot de meest frequente gebruikers van Social Media in Meer dan negen op de tien jonge internetters hield zich hier actief mee bezig (92 procent). Alleen Poolse jongeren maakten nóg meer gebruik van Social Media (94 procent). K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 17

18 K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 18

19 3 Kwalitatief startkader Pons, Waling en Kroon (2011) hebben in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een kwalitatief onderzoek (deskresearch, interviews en enquête) gedaan naar de toepassing van technische innovaties, oftewel ICT-toepassingen, binnen de jeugdsector. Zij hebben daarbij gefocust op de innovatoren binnen de sector; mensen en organisaties die technisch innoveren. Het onderzoek van Pons, Waling en Kroon (2011) is opgenomen als kwalitatief startkader en uitgangspunt voor het verdiepend online deskresearch (hoofdstuk 4, pagina 23). 3.1 Inventarisatie Het online deskresearch van Pons, Waling en Kroon (2011) heeft een longlist van bijna vijftig innovaties opgeleverd. Zij hebben een selectie van drieëndertig innovaties gemaakt, welke een mooi overzicht geven van wat er op dit gebied speelt in de jeugdsector (lokale zorg voor jeugd, provinciale jeugdsector en jeugd- GGz). Innovatie Omschrijving Maak je eigen dossier Jongere maakt een eigen digitale dossier. Mijnkindonline.nl Informatie voor ouders over internetgebruik. Hulpmix.nl Informatie, chat en fora over verschillende onderwerpen. Pratenonline.nl Anoniem chatten bij depressieve klachten. Eetprobleemdebaas.nl Online behandeling bij eetproblematiek. GGz Begeleiding met Twitter Laagdrempelig contact voor ambulante cliënt. Cardea Internet Jeugdsector Online platform voor contact met cliënt. Joo.nl Online ondersteuningsomgeving voor Overijsselse jeugd. Mindmaster.nl Preventie en informatie bij psychosociale klachten. Proud2bme.nl Online tegenhanger voor pro-anorexiasites. Contact met biologische ouders Webcam-contact met moeilijke bereikbare ouders. De kindertelefoon Anonieme chat met vrijwilligers. Fier Fryslân Online behandeling bij geweld in afhankelijkheidsrelaties. ipod en ipad inzetten bij behandeling Onder andere bij autisten en moeilijk lerende kinderen. Serious Games in de Zorg (E-hulp) Spelenderwijs nieuwe vaardigheden aanleren. Samenkeuzesmaken.nl Hulpverlener en cliënt geven online behandeling vorm. Patient1 Online persoonlijk zorgdossier bijhouden. Regelhulp.nl Webloket voor zorg, hulp en financiële steun. Informatieproject Wajong Kannerhuis Verschillende projecten gericht op autisten. 361 graden respect Jongeren zetten films over respect op YouTube. Digitale Dossiers Efficiënter werken door digitale registratie. Samenwerken met Google Sites Online platform voor samenwerking en kennisdelen. Digitaal Schrijven Alles wat men schrijft wordt digitaal opgeslagen. I wish there was Platform voor uitwisseling over verbetering van zorg. Jeugdsector 2.0 Het verbinden van pioniers in de sector jeugd. Icom Kennisnetwerk voor e-mental health. Mentalshare Preventie en behandeling van psychische problemen. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 19

20 Innovatie Omschrijving BergOp Online effectenonderzoek in de jeugdsector en het onderwijs. Digitale koffer Mobiele uitrusting voor jeugdwerkers. Bantopa Nieuwe samenwerkingsvormen voor ketenpartners. Het Yes-forum Informatie-uitwisseling over ontwikkelingen in de jeugdsector. Hulpverlener Centraal Meer bottom-up organiseren van de zorg. Eigen Kracht Modellen waarbij ouders en kind zelf verantwoordelijk zijn. Tabel 3. Longlist van innovaties zoals gepresenteerd door Pons, Waling en Kroon (2010) Startkader De longlist van Pons, Waling en Kroon (2011) is gebaseerd op een kwalitatief onderzoek uit Deze longslist wordt als uitgangspunt genomen voor het verdiepend online deskresearch, waaraan de actuele (en unieke) ICT-toepassingen zullen worden toegevoegd. 3.2 Technische innovaties: de kansen en bedreigingen Pons, Waling en Kroon (2011) hebben de mogelijke kansen en bedreigingen van online hulpverlening als volgt benoemd. Mogelijke kansen Mogelijke bedreigingen Kwaliteit Financieringsstructuur remt innovatie - Zelfredzaamheid van de cliënt - De financiering van de jeugdsector zet niet - Participatie van de cliënt aan tot innovatie - Constructieve relatie tussen hulpverlener en cliënt - Samenwerken is niet lonend (financieel niet aantrekkelijk, verschillende belangen, - Relatie tussen ouders en kind concurrentie) Regeldruk Beeldvorming: bedreiging voor de kwaliteit - Minder (onnodige) registraties - Ongewenst effect - Vereenvoudigde zorgcoördinatie - Onbekend en weerstand voor verandering Bereik Vernieuwing en innovatie zijn geen onderdeel van - Anonimiteit vergroot het bereik het werk - Aansluiting op de (online) leefwereld van - Opleidingen gaan hier niet op in jongeren vergroot bereik - Geen stimulans tot innovatie Online samenwerking tussen hulpverleners Gebrek aan kennis van technische innovaties Werkplezier Onbekendheid met regelgeving over privacy - Aansluiting op primair werkproces - Aansluiting op de wensen van nieuwe hulpverleners Tabel 4. Overzicht van mogelijke kansen en bedreigingen van technische innovaties Startkader Bij de conclusies en aanbevelingen worden de kansen en bedreigingen van technische innovaties meegenomen. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 20

21 Voortbordurend op dit overzicht worden een aantal aanbevelingen gedaan om technische innovatie in de jeugdsector te stimuleren. 1. Financier online klantcontact. 2. Stimuleer substitutie cliëntcontact via online contact waar mogelijk. 3. Stimuleer financieel samenwerken. 4. Stimuleer zoeken naar externe financiering. 5. Eén gedeelde visie op technische innovatie als onderdeel van algemeen kwaliteitsbeleid in de jeugdsector. 6. Meer (wetenschappelijk) onderzoek naar de toegevoegde waarde van technische innovatie. 7. Stimuleer koplopers. 8. Schep duidelijkheid over welke technische innovaties er zijn en toegevoegde waarde ervan. 9. Verbind actief initiatieven en organisaties. 10. Begin bij opleidingen. 11. Geef de professional de ruimte om te innoveren. 12. Duidelijkheid in privacy-mogelijkheden door kennisdeling. 3.3 Stimuleren van technische innovaties Door in te zetten op kennis delen en sociale innovatie kunnen we integraal technische innovatie stimuleren. Dat is de conclusie van het onderzoek door Pons, Waling en Kroon (2011). Concreet sturen zij enerzijds op de ontwikkeling van een kennisomgeving (via een kennisportal, bijeenkomsten en Social Media) voor innovaties in de jeugdsector. Anderzijds sturen zij op het optimaal benutten van technische innovatie door sociale innovatie; verandering in houding en gedrag. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 21

22 K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 22

23 4 Verdiepend online deskresearch Uitgaande van het theoretische (hoofdstuk 2, pagina 11) en kwalitatieve kader (hoofdstuk 3, pagina 19) is er een verdiepend online deskresearch gedaan met als doel de bestaande ICT-toepassingen in de jeugdzorg te inventariseren. Dit hoofdstuk geeft inzicht in de vastgestelde uitgangspunten voor verdiepend deskresearch en een gestructureerd overzicht van de actuele stand van zaken. 4.1 Theoretisch startkader: uitgangspunten voor verdiepend deskresearch De theoretische onderlegger voor het verdiepende online deskresearch is gebaseerd op het onderzoek van Schalken et al. (2010) en heeft geleid tot de volgende uitgangspunten voor verdiepend deskresearch. De definitie online hulpverlening wordt vanwege het allesomvattende karakter als uitgangspunt genomen. Vanuit deze definitie is gezocht naar good practices van ICT-toepassingen. Het verdiepend online deskresearch wordt gestructureerd op basis van de volgende te onderscheiden vormen van online hulpverlening: passieve hulpvormen, actieve hulpvormen en interactieve hulpvormen. De mogelijke kansen en bedreigingen van online hulpverlening die genoemd worden door Schalken et al. (2010) worden meegenomen in de conclusie en aanbevelingen. Wanneer de toepassing van Social Media specifiek wordt uitgelicht, dan wordt de definitie van Wolbers (2010) gehanteerd. 4.2 Kwalitatief startkader: uitgangspunten voor verdiepend deskresearch Het onderzoek van Pons, Waling en Kroon (2011) is als kwalitatieve onderlegger gebruikt voor het verdiepende online deskresearch. In 2011 is het rapport opgeleverd resulterend uit hun deskresearch, welke is uitgevoerd in Met het doel om te voorkomen dat met dit nieuwe onderzoek wordt achterhaald wat feitelijk bekend is, wordt de longlist van Pons, Waling en Kroon uit uitgangspunt genomen. Hieraan worden de actuele praktijkvoorbeelden toegevoegd. De mogelijke kansen en bedreigingen van ICT-toepassingen die genoemd worden door Pons, Waling en Kroon (2011) worden meegenomen in de conclusie en aanbevelingen. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 23

24 4.3 Perspectief: jongeren, ouders, professionals en de bedrijfsvoering De onderzoeken die als onderleggers zijn genomen voor het verdiepend online deskresearch, benaderen de toepassing van ICT of online hulpverlening vanuit bepaalde perspectieven. Het onderzoek van Schalken et al. (2010) is geschreven vanuit het perspectief van negen specialisten die hun kennis en ervaringen overdragen aan de (toekomstige) professional die een vorm of vormen van online hulpverlening gaat toepassen en aan de instelling die een vorm of vormen van online hulpverlening (in de toekomst) gaat ontwikkelen. Het onderzoek van Pons, Waling en Kroon (2011) is geschreven vanuit het perspectief van de innovatoren. Aangezien dit onderzoek gericht is op de toepassingsmogelijkheden en de behoeften van jeugdzorgaanbieders en jongeren is gekozen om te benaderen vanuit de volgende drie perspectieven: 1. Vanuit de jongeren en ouders als klant binnen de jeugdzorg. 2. Vanuit de professionals die werkzaam zijn binnen de jeugdzorg. 3. Vanuit de bedrijfsvoering van de jeugdzorgaanbieders. Bij het verdiepend online deskresearch zal dit betekenen dat structureel wordt genoteerd vanuit welk perspectief de betreffende toepassing is ontwikkeld. Is deze gericht op de jongeren en ouders? Op de professionals in het werkveld? Of op de bedrijfsvoering? 4.4 Inventarisatie Zoals al beschreven, is het verdiepend online deskresearch voortbordurend op de longlist van Pons, Waling en Kroon (2011). Van de drieëndertig geselecteerde praktijkvoorbeelden uit dit eerder onderzoek, zijn er vier innovaties verwijderd uit de lijst omdat deze niet voldoen aan de gestelde definitie van online hulpverlening en niet als ICT-toepassing worden ingezet (respectievelijk Bantopa, Jeugdzorg 2.0, Hulpverlener Centraal en Eigen-Kracht). In totaal zijn er elf concrete praktijkvoorbeelden toegevoegd naar aanleiding van het verdiepend deskresearch, welke als specifieke toepassing nog niet in de basislijst staan vermeld. Tot slot zijn er nog twee specifieke vormen toegevoegd naar aanleiding van het behoefteonderzoek. Zo is er een up-to-date overzicht gecreëerd van de huidige toepassingen van ICT of online hulpverlening in de jeugdzorg. Daarbij hebben we gestructureerd naar type vorm en vanuit welk perspectief de toepassing is ontwikkeld. Opmerking: deze lijst is niet een weergave van alle toepassingen, maar een lijst van specifieke vormen van toepassingen. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 24

25 Toepassing Omschrijving Type Perspectief Maak je eigen dossier Jongere maakt een eigen digitale Actief Klant dossier Mijnkindonline.nl Informatie voor ouders over internetgebruik Passief Klant en professional Hulpmix.nl Informatie, chat en fora over Interactief Klant verschillende onderwerpen Pratenonline.nl Anoniem chatten bij depressieve Interactief Klant klachten Eetprobleemdebaas.nl Online behandeling bij eetproblematiek Interactief Klant en professional GGZ Begeleiding met Twitter Laagdrempelig contact voor ambulante cliënt Interactief Klant, professional en bedrijfsvoering Cardea Internet Jeugdsector Online platform voor contact met cliënt Interactief Klant, professional en bedrijfsvoering Joo.nl Online ondersteuningsomgeving voor Overijsselse jeugd Interactief Klant en professional Mindmaster.nl Preventie en informatie bij Passief Klant psychosociale klachten Proud2bme.nl Online tegenhanger voor proanorexiasites Interactief Klant en professional Contact met biologische Webcam-contact met moeilijke Interactief Klant ouders bereikbare ouders De kindertelefoon Anonieme chat met vrijwilligers Interactief Klant en professional Fier Fryslân Online behandeling bij geweld in afhankelijkheidsrelaties Interactief Klant, professional en bedrijfsvoering IPod en IPad inzetten bij behandeling Onder andere bij autisten en moeilijk lerende kinderen Actief Klant, professional en bedrijfsvoering Serious Games in de Zorg (E-hulp) Spelenderwijs nieuwe vaardigheden aanleren (serious Actief Professional (met name) gaming gericht op competentieontwikkeling) Samenkeuzesmaken.nl Hulpverlener en cliënt geven online behandeling vorm Interactief Klant en professional Patient1 Online persoonlijk zorgdossier bijhouden Actief Klant en professional Regelhulp.nl Webloket voor zorg, hulp en Passief Klant financiële steun Informatieproject Wajong Kannerhuis Verschillende projecten gericht op autisten Interactief Klant en professional K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 25

26 Toepassing Omschrijving Type Perspectief 361 graden respect Jongeren zetten films over respect Interactief Klant op YouTube Digitale Dossiers Efficiënter werken door digitale registratie Passief Professional en bedrijfsvoering Samenwerken met Google Sites Digitaal Schrijven I wish there was Icom Mentalshare BergOp Digitale koffer Het Yes-forum Online platform voor samenwerking en kennisdelen Interactief Professional en bedrijfsvoering Alles wat men schrijft wordt Actief Professional en digitaal opgeslagen bedrijfsvoering Platform voor uitwisseling over Passief Bedrijfsvoering verbetering van zorg Kennisnetwerk voor e-mental Interactief Professional health Preventie en behandeling van Passief Bedrijfsvoering psychische problemen Online effectenonderzoek in de Passief Bedrijfsvoering jeugdsector en het onderwijs Mobiele uitrusting voor Interactief Professional jeugdwerkers Informatie-uitwisseling over Passief Bedrijfsvoering ontwikkelingen in de jeugdsector Toevoeging na verdiepend deskresearch Ikzitindeshit.nl Initiatief van Slachtofferhulp om jongeren de weg te wijzen wanneer ze slachtoffer zijn van een misdrijf of ongeluk Veel gestelde vragen Overzicht van vragen die hulpverleners (deels) beantwoord hebben Vrijlekker.nl Interactieve training die vrijen makkelijker en lekkerder moet maken door twee chatbots (virtuele coaches) Kopstoring.nl Een website waar jongeren hun eigen verhaal schrijven en per e- mail kunnen toesturen Mindyourownline.nl Zelftests voor jongeren om zicht te krijgen op het eigen zelfbeeld Bredeschoolgame.nl Serious gaming gericht op bewustzijn bij een ontwikkeling Stel je vraag Een veel voorkomende toepassingen op websites waar de hulpvrager op elk moment van de dag zijn of haar vraag kan stellen Passief Passief Actief Actief Actief Actief Interactief Klant Klant, professional en bedrijfsvoering Klant Klant Klant Professional Klant, professional en bedrijfsvoering K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 26

27 Toepassing Omschrijving Type Perspectief Online flirtcursus Online cursus waar jongens kunnen Interactief Klant oefenen met flirten Twitterspreekuur Spreekuur waar vragen gesteld Interactief Klant kunnen worden aan medische specialisten Online signalering Via een onlineformulier op Interactief Klant facebook kunnen mensen een melding doen van een onrustwekkend bericht Nazorg Jeugd applicatie voor netwerk- en trajectberaden Veiligheidshuis regio Eindhoven gebruikt een ondersteunende applicatie voor bespreking van jongeren die nazorg krijgen Passief Professional en bedrijfsvoering Toevoeging na interviews Tripio.org Online opvoedingsondersteuning voor ouders Interactief Domestic Violence Game Serious gaming gericht op Actief ontwikkeling bij jongeren en ouders Tabel 5. Up-to-date overzicht van de huidige toepassingen van ICT of online hulpverlening Klant Klant Gebaseerd op bovenstaande tabel kan het volgende worden gesteld: Van de 42 toepassingen zijn er elf passieve vormen, tien actieve vormen en 21 interactieve vormen. Van de 42 toepassingen zijn er: - zestien toepassingen ontwikkeld vanuit het perspectief van de klant; - drie toepassingen ontwikkeld vanuit het perspectief van de professional; - vier toepassingen ontwikkeld vanuit het perspectief van de bedrijfsvoering; - acht toepassingen ontwikkeld vanuit het perspectief van zowel de klant als de professional; - vijf toepassingen ontwikkeld vanuit het perspectief van zowel de professional als de bedrijfsvoering; - zes toepassingen ontwikkeld vanuit het perspectief van zowel de klant, de professional en de bedrijfsvoering. 4.5 Good practices De dertien specifieke praktijkvoorbeelden die zijn toegevoegd aan de basislijst van Pons, Waling en Kroon (2011) worden onderstaand toegelicht. Passieve hulpvorm Ikzitindeshit.nl Ikzitindeshit.nl is een initiatief van Slachtofferhulp Nederland. Het is een website voor kinderen die slachtoffer of getuige zijn geweest van een misdrijf of verkeersongeluk. Ook als je getuige bent geweest of een goede bekende slachtoffers is geworden, kunnen kinderen op deze website terecht. De website geeft bijvoorbeeld informatie over de politie, het doen van aangifte en over het vergoeden van schade. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 27

28 Passieve hulpvorm Veel gestelde vragen Op bijna alle websites van de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) is een lijst te vinden met veelgestelde vragen. Door deze lijst kunnen vragen van hulpvragers al (deels) beantwoord worden. Het geeft ook een beeld van het soort vragen waarvoor men bij het CJG terecht kan. Door bij te houden welke soort vragen regelmatig gesteld worden, kan het CJG zien of de belangrijkste vragen ook allemaal behandeld worden. Zo nodig kan de rubriek worden uitgebreid. Passieve hulpvorm Nazorg Jeugd applicatie Veiligheidshuis regio Eindhoven maakt gebruik van een ICT-applicatie voor netwerk- en trajectberaden in de jeugdzorg. Deze applicatie is ontwikkeld ter ondersteuning van de beraden waar jongeren worden besproken die nazorg krijgen na detentie. Door het gebruik van deze applicatie kan meer aandacht worden besteed aan de ex-gedetineerde jongeren en is minder aandacht nodig voor het administratieve werk. Ook wordt de ketensamenwerking rondom jongeren verbeterd. Actieve hulpvorm Chatbot Vrijlekker.nl is een interactieve training van de GGD Amsterdam die veilig vrijen makkelijker en lekkerder moet maken voor jongeren. De training wordt begeleid door twee chatbots, in dit geval virtuele love coaches. Door middel van een doelgroepgerichte, online personal safe sex training krijgen jongeren informatie en tips over veilig vrijen. De GGD Amsterdam won de Galjaardprijs 2009 met de website, vanwege het bedenken en uitvoeren van het meest innovatieve, effectieve en inspirerende overheidscommunicatie. Actieve hulpvorm Kopstoring.nl Kopstoring.nl is een website voor jongeren van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen. Op deze website kunnen jongeren hun eigen verhaal schrijven en vervolgens per toesturen. Door ervaringsverhalen te lezen van anderen ontstaat bij veel jongeren herkenning van hun situatie. Voor de jongeren die het verhaal schrijven, kan het van zich af schrijven een bevrijdende werking hebben. Actieve hulpvorm Mindyourownlife.nl Op de website mindyourownlife.nl zijn diverse zelftests te vinden voor jongeren. Door middel van meerkeuzevragenlijsten die de jongere kan invullen, kan zijn of haar situatie geduid worden. Op basis van de ingevulde antwoorden komt er een persoonlijke uitkomst. Voor jongeren is dit aantrekkelijk vanwege de interactie die weinig inspanning kost. Actieve hulpvorm Bredeschool Game Een serious game is een spel met een ander primair doel dan puur vermaak. Het voornaamste doel is bijvoorbeeld communiceren, onderwijzen of het verwerven van inzicht. Het vermaak in een serious game dient om de beleving te versterken en daarmee ook de overdracht van informatie. De Bredeschool Game is een voorbeeld van een serious game die gericht is op het bewustzijn van de professional. Het is een rollenspel bedoeld om betrokken partijen bij de ontwikkeling van een brede school bewust te maken van alles wat komt kijken bij de ontwikkeling van een dergelijk project. Iedere deelnemer kruipt in de huid van een partij die betrokken is bij de ontwikkeling van een brede school. De opdracht is om binnen de gegeven randvoorwaarden een, voor alle betrokken partijen, acceptabel vlekkenplan voor de nieuw te realiseren brede school te ontwikkelen. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 28

29 Interactieve hulpvorm Stel je vraag De functie Stel je vraag is een veel voorkomende toepassing op websites van bijvoorbeeld de Centra voor Jeugd en Gezin waar de hulpvrager op elk moment van de dag zijn of haar vraag kan stellen via . De hulpvrager schrijft zijn of haar vraag in eigen tempo, zonder de druk te voelen van iemand die aan de andere kant op hem wacht. Andersom heeft de medewerker de flexibiliteit om het antwoorden op de e- mail in te plannen op een moment dat het hem of haar schikt. Interactieve hulpvorm Online flirtcursus Het Trimbos instituut werkt aan een online flirtcursus voor jongeren. De cursus wil jongens van 12 tot en met 16 jaar op het VMBO laten nadenken over hun wensen en grenzen in relaties en seksualiteit. Door te oefenen in flirten kunnen jongens zien en ervaren welke flirt wel en welke geen succes heeft. Om de juiste snaar bij jongens te raken wordt in dit project nauw met hen samengewerkt bij het bepalen van vorm en inhoud van het aanbod. De online cursus wordt ontwikkeld, getest en geëvalueerd. Het project loopt tot en met het najaar Interactieve hulpvorm Online spreekuur Het Jeroen Bosch Ziekenhuis in s-hertogenbosch is in september 2011 gestart met een maandelijkse Twitterspreekuur. Voorlopig gaat het om een proef. De maatschap gynaecologie bijt het spits af. Het is de bedoeling dat er straks meer specialismen gaan meedoen. Iedereen met een twitteraccount kan deelnemen aan het Twitterspreekuur. Vragen kunnen worden getwitterd met #DrJeroenBosch. De data en de tijden van dit spreekuur zijn te vinden op de website van het ziekenhuis. De vragen van de twitteraars en de antwoorden van de medisch specialisten worden met alle deelnemers gedeeld. Interactieve hulpvorm Online signalering In de loop van september 2011 zijn De Zelfmoordlijn en Facebook gestart met een samenwerking. Facebookgebruikers kunnen via een onlineformulier melding doen van een onrustwekkend bericht dat ze hebben opgemerkt. Ook online berichten op andere locaties kunnen gemeld worden op de website van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding. Zowel melders als mogelijke suïcidale personen worden dan doorverwezen naar de Zelfmoordlijn. De Zelfmoordlijn kan in geen enkel geval zelf contact opnemen met personen die melden of gemeld worden. Die stap ligt altijd bij de suïcidale persoon zelf of bij zijn of haar omgeving. K2 Adviesbureau voor Jeugdvraagstukken 29