Kansen voor een breedbandnetwerk in de hele gemeente Boxmeer

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kansen voor een breedbandnetwerk in de hele gemeente Boxmeer"

Transcriptie

1 Kansen voor een breedbandnetwerk in de hele gemeente Boxmeer Een haalbaarheidsonderzoek in de gemeente Boxmeer 1

2 Datum: 19 november 2014 Opdrachtgever: Gemeente Boxmeer Opgesteld door: Paul Kempen, Kempen Consultancy BV 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Voorgeschiedenis Land van Cuijk Bestuurlijke besluitvorming Haalbaarheidsonderzoek in het kort Scope Vraagstelling Aanpak Resultaat Behoefte en ontwikkelingen supersnel breedband Ontwikkeling van breedbandinfrastructuur in de wereld en de EU Te verwachten knelpunten voor de inwoners van Boxmeer Situatie voor ondernemers in de gemeente Boxmeer Het belang voor maatschappelijke organisaties Ontwikkelingsbehoefte breedband in de gemeente Boxmeer Rol Nederlandse overheid bij de ontwikkeling van supersnel breedband Resumerend Technische mogelijkheden Draadloze technieken Bekabelde technieken Draadloze technieken versus bekabelde technieken Waar ligt al breedband in Boxmeer? Het beleid van de kabelexploitanten in Boxmeer Conclusies en vervolg Ontwerp van het netwerk Scenario s Pre-engineering Ontwerpkaart Ringstructuur Boxmeer in relatie tot CGM Aanwezigheid en beschikbaarheid van bestaande infrastructuur

4 6 Exploitatie van het netwerk Marktconforme tarieven 3-in-1 pakketten voor berekening opbrengsten Samenvatting investering en exploitatie van de verschillende scenario's Parameters Exploitatieopzet Conclusie en perspectief Financiering Banken Provincie Noord Brabant De gemeente als financier Particuliere investeerders Conclusie financiering Risico s Risicoanalyse Risico s voor de gemeenten Strategie risicovermindering gemeente Conclusie risico s Organisatie Fase van vraagbundeling Fase na de vraagbundeling: De coöperatie Samenstelling Investeerders Conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek Bijlagen: Bijlage 1 Artikel website Kassa.vara.nl dd 3 mei 2014:...55 Bijlage 2 Overzichtstabel

5 Samenvatting Dit rapport bevat de uitkomsten van het haalbaarheidsonderzoek naar een (supersnelle) breedband infrastructuur in de gemeente Boxmeer. Aanleiding vormt enerzijds de opgave die de 5 gemeenten in het Land van Cuijk hebben vastgelegd in de Strategische visie Land van Cuijk. Hierin is versterking van de breedbandinfrastructuur benoemd als actie onder Thema 3 Versterken van de vestigingsvoorwaarden. In het uitvoeringsprogramma van eind 2013 is het verkennen van een Breedbandnetwerk Land van Cuijk benoemd als actie voor Anderzijds heeft de gemeenteraad van Boxmeer op 12 december 2013 besloten in te stemmen met het innemen van een actieve rol door de gemeente Boxmeer bij het ontwikkelen van een breedbandnetwerk in de gemeente Boxmeer. Het breedbandnetwerk wordt door de raad gezien als een nutsvoorziening. Daarmee duidt zij het belang van een de aanwezigheid van breedband in de gemeente. Tevens zijn voorwaarden aan het netwerk gesteld: gebiedsdekkend, open, toekomst en dit tegen een aantrekkelijk en transparant tarief. Een onderzoek van G3-advies ging hieraan vooraf. Begin 2014 is vanuit de gemeente Boxmeer de opdracht verstrekt voor dit haalbaarheidsonderzoek. In het haalbaarheidsonderzoek is de doelstelling overgenomen uit de Strategische visie/het Raadsbesluit: Doelstelling is een netwerk met 100% dekking van alle huishoudens, bedrijven en instellingen in zowel de kernen en buitengebieden. Dit tegen een aantrekkelijk marktconforme prijs. Conclusies van het onderzoek zijn: Een glasvezelnetwerk lijkt het meest geschikt voor de aanleg van een gebiedsdekkend breedbandnetwerk vanwege haar capaciteit en vrije marktwerking op het netwerk; de aanleg en exploitatie van een nieuw, gebiedsdekkend netwerk is technisch en economisch, onder voorwaarde, haalbaar bij voldoende marktpenetratie; er lijkt een marktpartij te zijn die de aanleg en exploitatie van een nieuw, gebiedsdekkend netwerk op zich wil nemen (scenario 1) bij een marktpenetratie circa 50%; de aanleg en exploitatie van een nieuw, gebiedsdekkend netwerk bij een marktpenetratie van 43% gekoppeld aan een jaarlijkse groei, lijkt bedrijfseconomisch financierbaar en rendabel vanuit een eigen entiteit (scenario 1) verglazing van uitsluitend het buitengebied en de bedrijventerreinen lijkt haalbaar indien een marktpenetratie van 70% wordt gehaald (scenario 2). Indien een marktpartij niet overgaat tot de aanleg en exploitatie van het netwerk, kan er een lokale entiteit worden opgericht die dit oppakt. Om de investering door een bank gefinancierd te krijgen is, naast bijdrage van private investeerders, een gemeentelijke garantstelling noodzakelijk. Een andere optie is volledige financiering door de gemeente; er is geen marktpartij die de vraagbundeling voor eigen rekening en risico wil uitvoeren; Verschillende technieken Kijkend naar verschillende technieken is glasvezel de techniek om zowel de kernen als buitengebieden te ontsluiten. Glasvezel scoort op meerdere parameters beter dan andere technieken. Met name de prijs/kwaliteit verhouding, geen drempel voor nieuwe toetreders, betrouwbaarheid en hoge down- en opslagcapaciteit zijn belangrijke punten. In de nabije toekomst worden hoge uploadsnelheden zeer belangrijk en over koper is dat onvoldoende mogelijk. De snelheden zijn bij glasvezel symmetrisch, terwijl dit bij koper asymmetrisch is. Meestal bedraagt de uploadsnelheid op koper circa 10% van de downloadsnelheid. Bij glasvezel is het gelijk. Draadloze technieken zijn relatief goedkoop, maar nog niet geschikt om voor een groot aantal aansluitingen een hoge verbindingssnelheid te leveren. Zendmasten moeten daarnaast ook weer worden aangesloten op een glasvezelnet. De techniek van aanleg en belichting van glasvezel wordt steeds verder geoptimaliseerd en is nog niet uitontwikkeld. Zeker op de langere termijn is het zeker rendabel om meteen voor glasvezel te 5

6 kiezen tot in de woning. Wel is een bekabeld breedbandnetwerk duur in aanleg en kent een lange terugverdientijd. Uitbreiden van bestaande netten of het aanleggen van nieuwe kan met glasvezel of kabel (coax). Qua investering ontlopen beide technieken elkaar niet veel. Investeren in glasvezel is gezien de mogelijkheden een oplossing voor de lange termijn omdat het geen belemmeringen kent voor toetreding van nieuwe providers zodat een optimale marktwerking ontstaat. Scenario s Om een besluit te kunnen nemen over de haalbaarheid is een tweetal scenario s doorgerekend. Scenario 1 ontsluiting van de gehele gemeente, dus kernen buitengebieden en bedrijventerreinen. Of door een marktbedrijf, of door een door inwoners opgerichte entiteit. Scenario 2 ontsluiting van het buitengebied en de bedrijventerreinen door een marktpartij of een door inwoners op te richten entiteit. TKF heeft een pre-ontwerp gemaakt voor de gehele gemeente. Op basis van deze structuur is er een kostprijs begroot per aansluiting. In scenario 1 wordt er uitgegaan van een abonnementstarief van circa 50 / 55 per maand voor een 150 Mbps snelheid up en down. Buitengebieden en Bedrijven betalen daarnaast 495 aansluitbijdrage. In scenario 2 wordt een prijsniveau aangehouden van 70 / 75 per maand en een eenmalige bijdrage van 495 Binnen scenario 1 zijn er twee mogelijkheden: de markt gaat over tot aanleg en exploitatie van het netwerk; de markt gaat niet over tot aanleg en exploitatie van het netwerk. Om tot aanleg en exploitatie te kunnen komen wordt een lokale entiteit opgericht. Scenario 2 lijkt alleen haalbaar vanuit een eigen entiteit. Maar ook bij dit scenario zijn er nadien nog twee mogelijkheden: Het initiatief wordt nadien verder uitgebreid naar de kern. Een marktpartij zoals Ziggo, E-Fiber of Reggefiber/KPN verglaast de kern alsnog. Uit de exploitatieberekeningen blijkt dat voor het scenario 1 goede cijfers te halen zijn. De terugverdientijd op basis van de gehanteerde uitgangspunten is 16 jaar. Binnen deze periode is het gehele netwerk terugverdiend. De totale investering bedraagt circa 15 miljoen. Scenario 2 levert op termijn ook goede cijfers maar is minder bestand tegen risico s van dalende abonnementen en prijsdruk. Het voordeel bij scenario 2 is wel dat er minder omvangrijke risico s gelopen worden. Als dit project slaagt, kan bekeken worden of en hoe de kernen worden benaderd. De totale investering bedraagt bijna 6 miljoen en de terugverdientijd is 17 jaar. Marktpartijen De meest voor de hand liggende partijen om de collectieve verbetering van de bestaande infrastructuur op te pakken vanuit de markt zijn de bestaande kabelexploitanten zelf, dus Ziggo en Reggefiber/KPN. Daarom is voor dit onderzoek met deze partijen gesproken. Naast deze bedrijven heeft nieuwkomer E-Fiber zich gemeld. 6

7 Ziggo stelt dat het grootste deel van de gemeente al wordt bediend door Ziggo en dus over toekomstvast breedband beschikt. Ziggo is bereid de resterende percelen aan te sluiten op haar HFCnetwerk en wil daaraan ook financieel bijdragen. Ziggo schat dat het volledig ontsluiten van witte gebied van Land van Cuijk middels HFC circa per aansluiting kost. Dit is inclusief actieve apparatuur. Ziggo is bereid per aansluiting ongeveer 1/3 van de kosten voor zijn rekening te nemen. Voor financiering van de resterende middelen lijkt voor Ziggo een financieringscoöperatie de meest geëigende vorm. Zo n coöperatie draagt ongeveer 2/3 van de aanlegkosten. Daarvoor wordt een lening aangegaan bij een bank of de provincie, die over een periode van bijvoorbeeld 10 jaar wordt terugbetaald door de bij de coöperatie aangesloten bewoners. Reggefiber/KPN heeft als commerciële organisatie met name glasvezel aangelegd in dichtbevolkte kernen. De terugverdientijden voor aanleg in buitengebieden liggen aanmerkelijk hoger. Reggefiber/KPN legt niet aan in onrendabele gebieden. Ook zij hanteren een investeringsbedrag van circa euro per woning. In Eersel vindt een experiment van Reggefiber/KPN plaats waarbij de bewoners het restant zelf moeten investeren. Na evaluatie besluit Reggefiber/KPN of deze werkwijze herhaald wordt. Gevraagd naar concrete ambities in de gemeente Boxmeer geeft Reggefiber/KPN aan in het algemeen bereid te zijn tot verkennende gesprekken met een gemeente die een positieve en warme grondhouding heeft. E-Fiber heeft desgevraagd aangegeven Boxmeer voor 100% te willen verglazen na een succesvolle vraagbundeling. Het percentage dat E-Fiber hanteert om van een succesvolle vraagbundeling te kunnen spreken bedraagt circa 50%. Uit de gesprekken met deze marktpartijen blijkt dat geen van hen voor eigen risico de vraagbundeling voor haar rekening wil nemen. Wel is uitgesproken dat bij een succesvolle vraagbundeling en daadwerkelijk aanleg van een netwerk de kosten voor de vraagbundeling worden terugbetaald. Een lokaal initiatief Een coöperatie is geschikt voor het beoogde doel om (vanuit de gemeenschap) een dergelijk netwerk op te bouwen en te exploiteren indien de markt hier niet toe overgaat. Een coöperatie heeft als extra meerwaarde dat een wij-gevoel gecreëerd wordt, er geen winstoogmerk is en er sprake is van zeggenschap over het netwerk. Dit kan een positieve impact op de vraagbundeling hebben. Boven de coöperatie kan een BV of stichting geplaatst worden die het eigendom heeft. De gemeente kan desgewenst, samen met private investeerders, kiezen om hier in deel te nemen. Er zijn banken die ervaring hebben met het financieren van dit soort initiatieven. Zij hebben aangegeven ook geïnteresseerd te zijn in dit initiatief mits de gemeente garant wil staan. Daarbij wordt ook gekeken naar het weerstandsvermogen van de exploitatie, in de situatie van tegenvallende prijsontwikkelingen en terugval in deelnamepercentage. Naast de lening van de bank is inbreng van eigen vermogen noodzakelijk. De garantstelling brengt risico s met zich mee. Risico s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico s uiteraard voor haar rekening. Lokale betrokkenheid en inzet zijn hele belangrijke voorwaarden om een lokaal initiatief te kunnen laten slagen. Ook is een evenwichtige, daadkrachtige en bekwame samenstelling van de personen die de entiteit invullen van groot belang. 7

8 Uit de gesprekken met de diverse locale belangenbehartigers blijkt dat de komst van een 100% dekkend breedbandnetwerk zeer wenselijk is. Het sluit aan bij de uitspraak van de raad in december 2013 waarin zij een breedbandnetwerk als een nutsvoorziening voor de gemeente Boxmeer betitelt. Vraagbundeling Voordat een nieuw glasvezelnetwerk wordt aangelegd, is het gebruikelijk om een zogenaamde vraagbundeling te organiseren. Via deze vraagbundeling worden, ondersteund door intensieve marketing en communicatie, bindende contracten gesloten met de eindgebruikers die op het netwerk worden aangesloten en de beoogde klanten zijn van de aanbieders van de diensten over dat netwerk. Het contracteren met deze eindgebruikers heeft een bindend, maar voorwaardelijk karakter. De te vervullen voorwaarde is dat voldoende contracten worden gesloten om het netwerk rendabel te kunnen gaan exploiteren. De hoeveelheid benodigde klanten wordt in dit verband uitgedrukt in een percentage, te weten dat deel van alle objecten (woningen en bedrijven) die op het netwerk worden aangesloten, dat een contract tekent voor de diensten internet en telefonie. Wat zeker van belang is een heldere en intensieve campagne die op het juiste moment wordt gelanceerd. Het is cruciaal dat hier niet teveel tijd overheen gaat anders verslapt de aandacht. Ook zal de concurrentie in de kernen van met name Ziggo en Reggefiber/KPN een extra factor zijn. Betrokkenheid en inzet van dorps- en wijkraden, verenigingen en locale belangenbehartigers is bepalend voor het slagen van de campagne. Land van Cuijk De gemeente speelt een belangrijke rol, maar dit initiatief zou nog beter kunnen laten slagen wanneer het Land van Cuijk breed wordt aangevlogen. De slagingskans en het synergie-effect is veel groter. Deze studie is voor Boxmeer opgezet, in CGM wordt deze studie op vrijwel gelijke wijze uitgevoerd. De laatste maanden zijn in goed overleg met CGM de uitgangspunten afgestemd. In Sint Anthonis is de intentie om een soortgelijk traject te starten en om op korte termijn gelijk op te trekken. Daarmee is een netwerk voor het hele Land van Cuijk een stap dichterbij. Een gezamenlijke exploitatie van de Land van Cuijk gemeenten is financieel het meest aantrekkelijk, vooral ook omdat er met één ringstructuur gewerkt kan worden. Door het grote aantal abonnees is er meer weerstand tegen prijsdruk, veroorzaakt door concurrentie en verlies van abonnees (churn). Voorstel voor vervolg Aangezien er geen marktpartijen zijn die de vraagbundeling willen financieren dien je dit als gemeente op te pakken om het project niet te laten beëindigen. Bij de provincie is nagevraagd of zij vanuit het Breedbandfonds Brabant ook financieel wil participeren in de vraagbundeling. Na de vraagbundeling worden marktpartijen gevraagd de hele investering en exploitatie voor hun rekening nemen. Het oprichten van een entiteit en garantstelling door de gemeente is dan niet nodig. Indien een marktpartij niet overgaat tot aanleg wordt bezien of het percentage voortkomend uit de vraagbundeling voldoende is om een exploitabel glasvezelnetwerk te bouwen door een coöperatie zonder winstbejag. 8

9 Advies ten aanzien van het vervolg: Ga verder met de vraagbundeling op basis van het scenario 1, volledig verglazen, en financier dit als gemeente voor; Besluit als gemeente in principe bereid te zijn tot het verstrekken van een garantstelling of de financiering indien de markt de aanleg en exploitatie niet opstart; Benader na de vraagbundeling opnieuw de markt. Als gemeente is het geen primaire taak om te interveniëren tussen marktpartijen indien zij de aanleg op zich willen nemen; Maak als gemeente een keuze voor een garantstelling ofwel zelf te financieren als er geen marktpartij is die de investering wil en kan financieren; Probeer in het Land van Cuijk alle gemeenten gelijk op te laten trekken in de vervolgfase, zodat de vraagbundeling gezamenlijk uitgevoerd kan worden en de tariefstelling voor alle burgers binnen het Land van Cuijk gelijk is. 9

10 10

11 1 Inleiding 1.1 Voorgeschiedenis Land van Cuijk De gemeenten in het Land van Cuijk willen een gunstig en toekomstbestendig leef- en werkklimaat voor de inwoners van nu en morgen bieden. Een regio waar mensen prettig kunnen leven. Er voldoende banen zijn En waar senioren langer, comfortabel en veilig in hun eigen woning kunnen blijven wonen. Het Land van Cuijk streeft naar een gunstig ondernemersklimaat met voldoende perspectief en ontwikkelmogelijkheden voor bestaande en nieuwe ondernemers. Zowel voor winkeliers in de kerngebieden, bedrijven op bedrijventerreinen als voor zelfstandig werkende mensen met een beroep aan huis. En een vitaal platteland, dat ruimte biedt voor de transformatie van bestaande agrarische bedrijvigheid naar nieuwe recreatieve en bedrijfsmatige functies. Zodat bestaande ondernemers zich door kunnen ontwikkelen en nieuwe ondernemers zich in de gemeente willen vestigen. Passend binnen de ambities van het Graafs Manifest in 2011, hebben de samenwerkende gemeentes van het Land van Cuijk daarom een Strategische visie voor het Land van Cuijk vastgesteld. Hierin zijn sterktes en zwaktes van de regio benoemd net als kansen en bedreigingen. Twee dragende lijnen zijn in de visie uitgezet: De blik vooruit, de blik naar buiten ; Samenwerken is noodzaak. Bij de visie is een uitvoeringsagenda vastgesteld waarin 5 thema s zijn benoemd die bijzonder van belang zijn om de visie tot uitvoering te brengen. Voor elk thema is een actieprogramma bepaald: Thema 1: Versterken keten Agro & Food; Thema 2: Groei van recreatie en toerisme; Thema 3: Versterken van de vestigingsvoorwaarden; Thema 4: Leefbaarheid kernen & Zorg; Thema 5: Sociaal Domein. Versterking van de breedbandinfrastructuur is benoemd als actie onder Thema 3 Versterken van de vestigingsvoorwaarden. In het uitvoeringsprogramma van eind 2013 is het verkennen van een Breedbandnetwerk Land van Cuijk benoemd als actie voor Voor een goed leef- en ondernemersklimaat vormt snel en betrouwbaar dataverkeer een steeds belangrijkere factor. Het internetgebruik neemt toe. Technologische ontwikkelingen en het feit dat steeds meer mensen beeld- en videomateriaal uploaden vereisen steeds hogere datasnelheden. Het dataverkeer tussen bedrijven speelt een steeds grotere rol bij de bedrijfsvoering en samenwerking. Consumenten en recreanten worden steeds kieskeuriger. Steeds meer ondernemers in de recreatieve sector, horeca en detailhandel bieden daarom wifi aan, zorgen voor klantenbinding via de sociale media of apps of genereren extra omzet via internetverkoop. Voor de meeste mensen is internet inmiddels een basisbehoefte geworden. 1.2 Bestuurlijke besluitvorming De gemeenteraad heeft op 12 december 2013 besloten: in te stemmen met het innemen van een actieve rol van de gemeente Boxmeer bij het ontwikkelen van een breedbandnetwerk in de gemeente Boxmeer; het breedbandnetwerk te zien als nutsvoorziening en dat het op te zetten breedbandnetwerk gemeentedekkend, open en toekomstvast dient te zijn, dit tegen een aantrekkelijk en transparant tarief voor eindgebruikers. 11

12 12

13 2 Haalbaarheidsonderzoek in het kort 2.1 Scope Dit onderzoek betreft de haalbaarheid van een netwerk met 100% dekking voor supersnel internet voor alle huishoudens, bedrijven en instellingen in zowel de kernen als de buitengebieden van de gemeente Boxmeer. Dit tegen een aantrekkelijk marktconforme prijs. Geografisch gezien beperkt het onderzoek zich tot het grondgebied van de opdracht gevende gemeente. Grotendeels gelijktijdig met de uitvoering van dit onderzoek heeft CGM een vergelijkbaar haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Over en weer zijn aannames en bevindingen uitgewisseld. Uitgangspunt is wel dat voor alle gemeenten een eigen business case is opgesteld. Hiermee kan men per gemeente een oordeel vellen over de haalbaarheid. 2.2 Vraagstelling Als leidraad voor de uitvoering van het onderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: Is het haalbaar om in de gemeente Boxmeer een breedbandnet op te zetten? Welke organisatievorm sluit het beste aan bij het gewenste doel? Aan welke randvoorwaarden dient het project dan te voldoen? Is er voldoende draagvlak onder de bewoners en stakeholders om deel te nemen? Wat levert samenwerking op met de andere gemeenten van het Land van Cuijk? 2.3 Aanpak Bij het uitvoeren van het onderzoek is een systematische aanpak gehanteerd, waarbij zoveel mogelijk is getracht feitelijke informatie te vergaren, voordat analyses zijn uitgevoerd en conclusies zijn getrokken. Daar waar nodig, is iteratief te werk gegaan. Dat wil zeggen dat latere bevindingen zijn gebruikt om eerdere stappen opnieuw te doorlopen. Ontwikkelingen en best practices van elders, zoals ten aanzien van technieken, prijsstellingen, de rol en houding van hogere overheden, banken en marktpartijen zijn verwerkt in het onderzoek en vergeleken met lokale omstandigheden en constateringen. Ook voor de organisatorisch opzet is deze aanpak gehanteerd. In min of meer chronologische volgorde zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: Oriëntatie: het voeren van gesprekken met belanghebbenden en personen en organisaties die bij eerdere initiatieven betrokken waren. Studie op hoofdlijnen geografische indeling relevant grondgebied, inwonersaantallen, spreiding kernen en buitengebieden. Studie op hoofdlijnen van aanwezige infrastructuur. Oriëntatie op hybride oplossing met deels draadloos of coaxiaal netwerk. Pre-engineering en kostenraming voor nieuwe infrastructuur op hoofdlijnen. Eerste schets organisatiestructuur. Opstellen van een communicatieplan Verfijning engineering en kostenraming (nog steeds op hoofdlijnen). Verkennende gesprekken met banken. Verdieping organisatiestructuur inclusief vergelijking projecten elders. Valideren en aanpassen aannames. Overleg met Breedbandfonds Brabant (BOM) en provincie Noord-Brabant. Afronden investeringsraming en exploitatiebegroting. Presentatie voorlopige onderzoeksresultaten aan opdrachtgever. 13

14 2.4 Resultaat Dit rapport geeft inzicht in de haalbaarheid van een toekomstbestendig breedbandnetwerk in de gemeente. Dit rapport beschrijft de technisch, organisatorisch en financieel best haalbare en meest effectieve oplossing voor de realisatie en het beheer van een breedbandnetwerk met 100% dekking. Hierbij wordt ingegaan op: Behoefte en ontwikkelingen supersnel breedband (hoofdstuk 3). (Technische) mogelijkheden (hoofdstuk 4). Ontwerp en exploitatie van het netwerk (hoofdstuk 5 en 6) Financiering en risico (hoofdstuk 7 en 8). Organisatie (hoofdstuk 9). Voorstel voor vervolg (hoofdstuk 10). 14

15 3 Behoefte en ontwikkelingen supersnel breedband 3.1 Ontwikkeling van breedbandinfrastructuur in de wereld en de EU De behoefte aan breedbandinfrastructuur groeit wereldwijd sinds internet in de jaren 90 is ontstaan. Om de toenemende behoefte aan internetverkeer bij te benen is het continu nodig om in de infrastructuur te investeren. Voor de overheid is het een zoektocht naar de juiste maatregelen. Er wordt gezocht naar een balans tussen het bevorderen en dus rendabel houden van private investeringen en het versnellen van die investeringen met garanties, leningen, subsidies en andere overheidsmaatregelen. De Europese Unie, de lidstaten en decentrale overheden zijn op grote schaal actief met het breedbanddossier bezig. De Europese Commissie heeft, om beleidsmatige en financiële betrokkenheid van overheden te reguleren het begrip NGA, dat staat voor Next Generation Acces Network geïntroduceerd en als volgt gedefinieerd 1 : Bij de huidige stand van ontwikkeling van de markt en de technologie zijn NGA-netwerken aansluitnetwerken die volledig of gedeeltelijk gebruikmaken van optische elementen en die breedbandtoegangsdiensten kunnen leveren met betere kenmerken dan de bestaande basisbreedbandnetwerken. Het netwerk waarop het haalbaarheidsonderzoek zich heeft gericht is een NGA-netwerk. Voor de realisatie van zo n supersnel breedband netwerk zijn verschillende technische oplossingen of combinaties daartussen mogelijk. Onder supersnel internet wordt meestal verstaan een verbinding met een snelheid van 25 Mbps. 1 Megabit per seconde is gelijk aan 0,125 Megabyte per seconde. Ofwel 1MB = 8 Mbps 3.2 Te verwachten knelpunten voor de inwoners van Boxmeer Het internet verbruik neemt steeds verder toe naar schatting met zo n 60% per jaar! Steeds meer consumenten schakelen over naar TV via internet, zoals via Netflix en bezitten bovendien een HD TV. Hoe hoger de beeldresolutie, hoe hoger de benodigde datasnelheid. TV via internet vergt voor normale SD kwaliteit ongeveer 2 Mbps. HD kwaliteit vergt 4-5 Mbps. En ultra HD, dat nu in ontwikkeling is, vergt een verbinding van 25 Mbps, (bron Netflix). Daarnaast wordt er steeds meer data ge upload en worden meer en meer diensten zoals zorg en beveiliging via internet afgewikkeld. Symmetrische internetverbindingen worden belangrijk in verband met de upload van videostreams bijvoorbeeld voor bewaking of zorg op afstand. Naarmate dataverkeer verder toeneemt, zullen internetverbindingen via koper, met name op piekmomenten in de avonduren, steeds trager worden. Het overstappen naar een duurder en sneller abonnement is echter net als het kopen van een snellere auto. Bij filerijden heeft dat weinig zin. De collectieve verbetering van de basisinfrastructuur voor inwoners is noodzakelijk om aan de toekomstige vraag naar capaciteit en snelheid te kunnen voldoen. Breedband moet voor ieder huishouden toegankelijk worden. Er zijn steeds meer zaken waarvoor dit noodzakelijk is, variërend van: digitaal onderwijs, online games, online HD films kijken tot (gezondheid) monitoring/begeleiding op afstand. Deze behoefte zal in de toekomst alleen maar groeien. Het is daarom voor de leefbaarheid van belang dat breedband in zowel de kern als het buitengebied van ieder dorp beschikbaar is, aldus Bram Verstegen van de Dorpsraad Vierlingsbeek. 1 MEDEDELING VAN DE COMMISSIE, EU-richtsnoeren voor de toepassing van de staatssteunregels in het kader van de snelle uitrol van breedbandnetwerken (2013/C 25/01). 15

16 Behoeftepeiling bij de inwoners van CGM Inde periode april juni 2014 een enquête uitgevoerd in de CGM gemeenten. De doelstelling van de meting is geweest om een zo betrouwbaar mogelijke uitspraak te doen over de kans van slagen van de toekomstige vraagbundeling en daaropvolgende exploitatie van een nieuw te realiseren netwerk. Daar is onder meer in kaart gebracht wat het huidig bestedingsgedrag op het gebied van internet, televisie en telefonie is van de inwoners en bedrijven in het projectgebied en wat de klanttevredenheid daarbij is. Gevraagd is ook naar het gebruik van nieuwe media. Ook is de solidariteit onderzocht, in hoeverre vindt men glasvezel in het buitengebied belangrijk en is men bereid daar meer voor te betalen? Uit die enquête blijkt dat 38% van de respondenten maandelijks bereid is méér te betalen voor stabieler en/of sneller internet dan men nu betaalt aan de huidige provider(s). Voor het grootste deel betreft deze bereidheid een bedrag van 10 per maand. 42% van de respondenten wil zich actief inzetten voor de komst van glasvezel in het hele Land van Cuijk. Van alle respondenten spreekt 61% van de respondenten uit te denken dat glasvezel de leefbaarheid van het Land van Cuijk vergroot. 3.3 Situatie voor ondernemers in de gemeente Boxmeer Op bedrijventerreinen en in het buitengebied bestaat de huidige basisinfrastructuur uit telefoonlijnen. En dat terwijl ook voor veel ondernemers snel dataverkeer juist een belangrijke vestigingsfactor is. Dat geldt bijvoorbeeld voor logistieke ondernemers en voor ondernemers, die grotere bestanden moeten overzenden (bv drukkerijen, reclamebureaus, ontwerpers en architecten). Of voor videobewaking van eigendommen. Maar ook voor recreatieve en horeca bedrijven is een snelle betrouwbare internetverbinding, ook voor hun klanten, erg belangrijk. Zeker voor recreatieve bedrijven, die op relatief grote afstand van het wijkstation zijn gevestigd, levert dit beperkingen op. Dit maakt het vestigingsklimaat voor nieuwe ondernemers in de gemeente dus minder aantrekkelijk dan in gebieden waar al wel glasvezel ligt. De huidige infrastructuur beperkt economische ontwikkelkansen en de ontwikkeling van een vitaal platteland. Verschillende grote, kapitaalkrachtige ondernemers hebben zelf al een eigen individuele glasvezelkabel aangelegd. De investeringskosten worden bepaald door de afstand tussen de glasvezelbackbone en de aan te sluiten locatie. Niet van de omvang van het gebruik. Het gaat om bedragen tot wel euro per aansluiting of meer. Op bedrijventerrein Saxe Gotha is een initiatief gestart om daar een uitbreiding van het Ziggo-netwerk te realiseren. Dit komt voort uit de behoefte aan breedband omdat de maxima capaciteit van de adsl verbindingen bereikt is. Voor het merendeel van de ondernemers is een snelle verbinding relatief duur. Maar deze vormen samen wel de meerderheid en daarmee een belangrijke motor voor de economie en een vitaal platteland. Juist voor deze groep ondernemers is het dus van groot belang dat de verbetering van de breedbandinfrastructuur collectief wordt opgepakt. De Industriële Kring, vertegenwoordiger van een groot aantal bedrijven in het Land van Cuijk, is een warm voorstander van breedbandnetwerken op alle bedrijventerreinen. In maart 2013 is er door de firma IP fiber (in opdracht van de Industriële Kring) een scan uitgevoerd om de mogelijkheid van glasvezelnetwerken op bedrijventerreinen te onderzoeken. Conclusie van deze scan was dat er zeker mogelijkheden zijn om op de bedrijventerreinen een dergelijk netwerk te realiseren, mits voldoende deelnemers deelnemen. Bij een deelname van circa 31% van de bedrijven zou er een vastrecht per maand van 233 betaald moeten worden voor een aansluiting. Dit is exclusief het pakket van diensten dat men af wil nemen. Vanuit de Industriële Kring is na deze rapportage geen actie meer ondernomen. Bedoeling is om deze haalbaarheidsstudie te volgen met het oog op de mogelijke uitrol van een nieuw netwerk in het gehele Land van Cuijk of gemeente Boxmeer in het bijzonder. 16

17 Algemeen voorzitter van de Industriële Kring LvC Martin van Collenburg stelt: Breedband maakt het mogelijk voor bedrijven en individuen om toegang te krijgen tot een wereldwijde markt aan tools en middelen. Breedband maakt nieuwe manieren van communiceren mogelijk en is veel sneller dan conventionele technieken en bespaart bedrijven kosten. Er zijn al voorbeelden van bedrijven die zich alleen maar ergens willen vestigen als er breedband beschikbaar is. Bij voorkeur in een omgeving waar meerdere aanbieders zijn waardoor er competitie is en snelheid omhoog en kosten omlaag gaan. ZLTO geeft desgevraagd aan dat breedband voor de agrarische sector onontbeerlijk wordt. Machines sturen via internet andere machines aan of worden via internet voor onderhoud uitgelezen. Het ontbreken van een betrouwbaar breedbandnetwerk verhoogt de inzet van personeel, waardoor kostprijzen stijgen en de concurrentiepositie in gevaar komt. 3.4 Het belang voor maatschappelijke organisaties Nederland is aan het vergrijzen. Steeds meer ouderen blijven het liefst zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Het grootste aandachtspunt daarin is vereenzaming en acute hulp bij calamiteiten. Er zijn in de zorg en het aanbieden van zorg steeds meer projecten met software die zorg op afstand aanbieden. Dat betekent dat er steeds minder zorg in persoon naar de mensen toe zal gaan. Deze pakketten maken vaak gebruik van video via een laptop, tablet of televisie om zorgdiensten te communiceren. Hiermee kunnen mensen zorg op maat krijgen zonder dat er meteen iemand langs hoeft te gaan. Er is met Pantein als een van de grootste zorgverleners in de regio gesproken over de nut en noodzaak van breedband in relatie tot de zorg. Marjo Onderwater van Pantein is enkele jaren geleden gestart met een pilot veilig en plezierig thuis. Dit is een software pakket met zorg en service op afstand. Uitkomst van dit project is dat mensen in eerste instantie wat huiverig en sceptisch zijn over een nieuwe manier van communiceren. Maar gebruikers die na zes maanden werden geïnterviewd waren bijna allemaal erg enthousiast en wilden niet meer zonder. Reden waarom het project van pilot nu een regulier project is. Het project is met behulp van een provinciale subsidie opgezet. 3.5 Ontwikkelingsbehoefte breedband in de gemeente Boxmeer Uit gesprekken met dorps- en wijkraden, organisaties en instellingen uit de gemeente wordt duidelijk dat er draagvlak voor een gebiedsdekkend breedbandnetwerk tegen gelijkwaardige tarieven is. Ze zijn van mening dat een dergelijk netwerk de leefbaarheid zeker zal vergroten en onderbouwen dit met de volgende thema s. Ontvolking Al jaren trekken jongeren naar de stad om daar te studeren. De meesten vinden vervolgens daar hun werk en stichten er hun gezin. Hierdoor worden er te weinig kinderen geboren op het platteland. Breedband kan hierbij helpen. Door snelle internetverbindingen kunnen zij gemakkelijk vanuit huis werken. Ze hoeven dus niet in de hectische stad te wonen om er te werken. En hun kinderen groeien op op het veilige platteland. Deze tendens is nu al zichtbaar. De jongeren keren na hun studie terug en vestigen zich in de dorpen die aan de afslag van een snelweg liggen en waar supersnel internet voorhanden is. Veiligheid en zorg Senioren willen langer thuis blijven wonen, mits dat veilig kan. Supersnel internet zorgt ervoor dat mantelzorgers, zorgprofessionals en senioren met elkaar kunnen communiceren met behulp van 17

18 video-communicatie. In het Land van Cuijk zijn daarmee proeven gedaan die tot implementatie van deze techniek hebben geleid. Het voordeel van video-communicatie is dat een zorgprofessional bijvoorbeeld minder reistijd heeft en zo meer zorgbehoevenden kan helpen. Zorg op afstand wordt dit genoemd. Leegstand in het buitengebied Ouderen verlaten de huizen in het buitengebied en trekken naar de kernen. Daar voelen ze zich veiliger. Breedband helpt die ouderen om in hun huis te blijven wonen. Monitoring met behulp van zorgalarm in combinatie met bewakingscamera s maakt dit mogelijk. Het huis moet dan wel zijn aangesloten op een breedbandnetwerk. Bedrijven Het Land van Cuijk heeft veel kleine en grote industrieterreinen. In het buitengebied liggen tal van bedrijven, al dan niet met een agrarisch of toeristisch karakter. Al deze bedrijven leiden dagelijks economische schade omdat internet niet goed werkt of niet snel genoeg is. Grote bedrijven hebben vaak zelf al een verbinding met een breedbandnetwerk gerealiseerd. Voor kleinere bedrijven is dit onbetaalbaar. Om meer bedrijvigheid in de gemeente te krijgen en om een gunstige vestigingsplaats te zijn voor bedrijven is een supersnel breedband-netwerk noodzakelijk. Onderwijs Een student van de middelbare school zonder pc is ondenkbaar geworden. Zonder internet kunnen deze leerlingen nauwelijks nog hun huiswerk maken. Maar ook de kinderen van het basisonderwijs hebben internet nodig voor hun ontwikkeling. Door de slechte kwaliteit van het netwerk kunnen kinderen in het buitengebied en in delen van de kernen hun school niet volgen. Door het trage internet moeten zij hun huiswerk bij vriendjes in het dorp maken 3.6 Rol Nederlandse overheid bij de ontwikkeling van supersnel breedband Ook de Nederlandse overheid onderkent de groeiende behoefte aan supersnel breedband en de noodzaak om de ontwikkeling hiervan collectief te faciliteren. In Nederland zijn het vooral de provincies en gemeentes die zich actief inzetten voor uitbreiding van het areaal supersnel breedband. Daarbij wordt mede om juridische overwegingen vermeden om (puur) glasvezel als technische oplossing voorop te stellen boven andere netwerktechnieken. Toch blijkt dat in de praktijk het leeuwendeel van de oplossingen die worden gerealiseerd met betrokkenheid van overheden, glasvezelnetwerken zijn. De provincie Noord-Brabant heeft het Breedbandfonds Brabant operationeel gemaakt. Via dit revolverende fonds zal in totaal beschikbaar worden gesteld aan breedbandinitiatieven in zgn. witte gebieden. Dit zijn gebieden waar nog geen NGA-infrastructuur beschikbaar is. Deze gebieden worden wit genoemd in eerdergenoemde mededeling van de Europese Commissie 1. Het fonds heeft een revolverend karakter, wat betekent dat het uitzetten van het kapitaal plaatsvindt onder beding van terugbetaling en dat er een lage, marktconforme rente betaald moet worden. Met de provincie en de BOM is ten behoeve van dit initiatief gesproken. Ook andere Nederlandse provincies hebben beleid in uitvoering dat erop is gericht in hun provincie de uitrol van nieuwe netwerken te versnellen. Op gemeenteniveau is het beeld dat de meeste gemeentes aandacht hebben voor het breedbanddossier, waarbij per gemeente verschillen bestaan in betrokkenheid. Op sommige plaatsen wordt actief vanuit visieontwikkeling en strategie gewerkt. Op andere plaatsen wordt meer gereageerd op signalen van partijen die in de gemeente aan de slag willen gaan. 18

19 3.7 Resumerend Uit de gesprekken met de diverse locale belangenbehartigers blijkt dat de komst van een 100% dekkend breedbandnetwerk zeer wenselijk is. Het sluit aan bij de uitspraak van de raad in december 2013 waarin zij een breedbandnetwerk als een nutsvoorziening voor de gemeente Boxmeer betitelt. 19

20 20

21 4 Technische mogelijkheden Zoals eerder aangegeven kan een NGA netwerk voor supersnel breedband worden opgebouwd uit verschillende technieken en combinaties daarvan. In deze studie zijn de technieken vergeleken, waarbij niet alleen is gekeken naar de capaciteit en snelheid, maar ook naar verschillen in investerings- en beheerkosten en duurzaamheid. Momenteel wordt in Nederland zowel in bekabelde (glasvezel) als draadloze technologie geïnvesteerd. 4.1 Draadloze technieken Draadloze technieken maken gebruik van de lucht als drager. Dit is een gedeeld medium, waardoor de snelheid, capaciteit en betrouwbaarheid beperkingen heeft. Er zijn een aantal draadloze technieken te noemen: Mobiele 4G netwerken 4G is een nieuwe, snellere technologie voor mobiel internet. Eind 2012 werden de daarvoor geschikte frequenties via een veiling over de mobiele aanbieders verdeeld. Mobiele netwerken zoals 4G vormen echter géén aantrekkelijk alternatief voor supersnel internet voor inwoners en bedrijven. De snelheden van 4G zijn te laag voor gebruik thuis. Deze zijn maximaal 20/10 Mbps ofwel 2,5/1,25 MB per seconde. Het dataverbruik is duur. Dit kost op dit moment ca per 2,5 Gb. Het gemiddelde verbruik per jaar is 175,2 Gb. Internet zou dan dus 1400 per jaar kosten. Het is een shared medium. Dat betekent dat de capaciteit afhankelijk is van het aantal gebruikers, waardoor er zenders moeten worden bijgeplaatst als het verbruik toeneemt. Bij 4G geldt net zoals bij 3G dat de werkelijke snelheid wordt bepaald door: Afstand tot de zendmast Muren en gebouwen tussen de gebruiker en de zendmast Aantal gebruikers per zendmast Het is ook geen open netwerk, waar iedere provider diensten kan leveren. De dekking per provider is hierdoor op dit moment: KPN: 96% Vodafone: 51,5% T-Mobile: 10,6% Tele2: 0% 21

22 KPN en Vodafone hebben beiden 1,4 mld. betaald voor het gebruik van de door hun gekochte frequenties. T-Mobile 911 mln. en Tele2 160 mln. Gezien het toenemende dataverkeer zijn de kosten van 4G relatief hoog zeker in relatie tot de snelheid. Zeker als huishoudens hier massaal gebruik van zouden willen maken. Direct stralen met behulp van eigen zendmasten, micro golf techniek Er zijn gedachten en pilots om met behulp van straalapparatuur vanuit een hoge mast woningen direct aan te stralen. Er loopt een pilot in Erp waarbij er circa 30 woningen zijn aangesloten. Deze pilot geeft de bewoners een capaciteit van circa 15/50 Mbps. De abonnementsprijs is zo n 70 voor telefoon en internet (geen TV) met een aansluittarief van 750 (prijzen excl. btw). Deze optie zou voor ver weg gelegen boerderijen in het buitengebied op kleine schaal aantrekkelijk kunnen zijn. Echter voor het op grotere schaal aanstralen van woningen in het buitengebied is de capaciteit van de zendapparatuur beperkt. Om draadloos meer capaciteit te kunnen bieden, dienen er meer antennes geplaatst te worden. De afzonderlijke antennes dienen wel te worden aangesloten op een glasvezelverbinding om met voldoende capaciteit de data te transporteren. De verbinding wordt met de micro golf techniek gerealiseerd van de mast naar de gebruiker zogenaamde point to point verbindingen. Een point to point straalverbinding wordt altijd opgezet tussen twee vaste punten; een zend- en ontvangstantenne die bevestigd zijn aan een mast of op een gebouw. Deze verbinding kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld het uitwisselen van data in de vorm van beeld, geluid, internet en multimedia. Met name de noodzaak dat er een zichtlijn moet zijn tussen zender en ontvanger betekent dat dit nog wel eens problemen oplevert met aanwezige obstakels zoals bomen en hoge gebouwen. Er zijn verschillende aanbieders van dergelijke verbindingen die vaak ook als netwerkoperator opereren zoals Greennet, TWS en Wireless Brabant. Uit overleg met marktpartijen is gebleken dat financiering van een straalverbinding bij marktpartijen kan worden gelegd zonder volledig in te boeten op openheid van het netwerk en zeggenschap over de dienstverlening. Indien de investering in de straalverbinding niet op de exploitatie drukt wordt 22

23 hiermee dus een deel van de investering van het glasvezelnet in de tijd naar achteren geschoven. Daarmee is er wel een voordeel te behalen. Banken zijn minder geïnteresseerd om in dergelijke netwerken te investeren omdat hier geen echte vaste waarde voor lange termijn wordt aangelegd en het onderpand dus beperkt is. Met een glasvezelkabel ligt dat anders. De microgolftechnologie vergt een duidelijk lagere initiële investering. Niet zozeer in de financiële exploitatie als wel in de omvang van de initiële investering is deze draadloze technologie gunstig. Wat wel een groot nadeel is dat deze masten wel op een glasvezelinfrastructuur dienen te worden aangesloten om een goede snelle verbinding te realiseren. Met name bij meer masten dient er dus wel een glasvezelring te worden aangelegd. In de gemeente Boxmeer met circa 1800 aansluitingen zouden minstens 10 tot 15 masten nodig zijn om een betrouwbaar net te bouwen. Satellietverbindingen Het gebruik van de satelliet om toegang tot het internet te verlenen is interessant in gebieden waar geen breedband toegang (via ADSL, kabel of mobiel) wordt aangeboden. Tegenwoordig zijn er diverse aanbieders die ook een retourkanaal via de satelliet leveren. De gebruiker heeft in dat geval een satellietzender/ontvanger nodig en een geschikte satellietschotelantenne. Vooral bij het downloaden van informatie zijn via satellietverbindingen behoorlijke snelheden te behalen. Het uploaden gaat echter aanzienlijk langzamer. Dit komt doordat de gebruiker met een relatief kleine antenne en een zender met een beperkt vermogen een signaal moet versturen naar een satelliet die zich km boven de evenaar bevindt. De grote afstand die het signaal moet afleggen zorgt voor een flinke vertraging. Satelliet-internet leent zich dan ook niet goed voor interactief gebruik zoals bij online gaming. Ook bij VoIP (telefonie via internet) is deze vertraging goed te merken. Bij internet via de satelliet wordt de capaciteit van de satelliet met een groot aantal gebruikers gedeeld. Hierdoor kan tijdens drukke uren de daadwerkelijk gehaalde datasnelheid fors teruglopen. In Europa is tweeweg satelliet internet mogelijk via zowel de ASTRA satelliet als via Eutelsat. Deze verbindingen zijn niet volledig open en ook het netwerk is niet in eigendom te verkrijgen. De snelheid is beperkt en er zijn datalimieten. ASTRA2Connect ASTRA2Connect is een dienst waarbij via de ASTRA satelliet breedband internet, digitale telefonie en eventueel digitale televisie wordt geleverd. ASTRA2Connect wordt geleverd via de ASTRA 3 satelliet. Om van ASTRA2Connect gebruik te kunnen maken is een satelliet zend/ontvanger nodig en een schotel van 80 cm. Een ASTRA2Connect set kost ongeveer 500. Kosten per maand circa 59 met een datalimiet tot 25 GigaByte, download snelheid 25Mbps. Het is mogelijk om de schotel ook te gebruiken voor de ontvangst van digitale televisie. Hiervoor moet wel de schotel worden voorzien van een extra kop (LNB) en is een aparte satelliet tv-ontvanger nodig. Hiervoor moet dan wel 17,95 per maand bijbetaald te worden. EUTELSAT Tooway Eutelsat Tooway is een dienst van Eutelsat gericht op het leveren van internettoegang via de satelliet aan consumenten. Tooway levert internettoegang met een snelheid van 20 Mbps download en 6 Mbps upload. De prijs van het abonnement vanaf 52,50 per maand hangt hier puur af van de gekozen datalimiet, deze limiet is 25Gb waarbij er in de daluren onbeperkt gedownload kan worden. De eenmalige installatiekosten zijn ongeveer

24 4.2 Bekabelde technieken Glasvezel Een glasvezelkabel is een flinterdunne draad van glas omgeven met een kunststof beschermingslaag. Door het glas kan een lichtsignaal gestuurd worden. Dit kan een televisiesignaal zijn of een computersignaal, IP. De snelheid waarmee data verzonden kan oplopen tot wel 1 Gbps. Momenteel worden snelheden van 900 Mbps aangeboden door providers op dit netwerk. Het is een symmetrisch netwerk zodat de up- als de downloadsnelheid gelijk is. Glasvezel voldoet in ruime mate aan de NGA richtlijn. Kabel Een coaxiale kabel (kortweg coaxkabel en in de volksmond kabel ) is een kabel (waar een koperen binnengeleider in zit) waarover hoogfrequente signalen (bijvoorbeeld een televisiesignaal of een signaal in een computernetwerk, IP) verzonden worden. Het versturen van data gaat met een bepaalde snelheid. Deze snelheid wordt uitgedrukt in megabits per seconde: Mbps. De maximale snelheid die door Ziggo op de kabel wordt aangeboden, bedraagt 180 Mbps (= 22,5 MB/s) en 18 Mbps up (= 2,5 MB/s). Hogere snelheden tot 1 Gbps biedt Ziggo via haar eigen glasvezelnetwerk aan. Kabel zou kunnen voldoen als NGA netwerk, echter zijn de genoemde snelheden de maximale snelheden van dit moment en gemeten tijdens ideale omstandigheden. Bij een toename van het dataverkeer zakken deze snelheden snel terug. Dit fenomeen is terug te zien in speedtests. Ziggo geeft aan het netwerk in de komende jaren verder te optimaliseren zodat hogere snelheden mogelijk worden geacht. Via de telefoonlijn van KPN kunnen mensen TV en/of internetabonnementen afsluiten bij verschillende service providers. Via de tv-kabel kunnen mensen dat alleen bij de kabeleigenaar, Ziggo, zelf. Op de locaties waar glasvezel ligt kunnen mensen een abonnement afsluiten bij veel verschillende service providers. De gebieden waar geen Ziggo-kabel of glasvezel ligt, dus buiten de kernen, ook wel witte gebieden genoemd komen in aanmerking voor subsidie vanuit het Breedbandfonds. Voor internetverbindingen via koperdraad van KPN en Ziggo wordt wel een maximale snelheid aangeboden, maar geen minimale snelheid gegarandeerd. Dat is namelijk niet mogelijk vanwege de eigenschappen van koper en de netwerkstructuur. Bij transport over een langere afstand vanaf het wijkstation treedt namelijk verstoring op in de kabel en neemt de snelheid sterk af. Dit is noemt men demping. Dat is nu al te merken in de internetsnelheden die geboden kunnen worden. Hieronder is dit afstandseffect voor verschillende technieken via koper grafisch weergegeven. 24

25 - ADSL 1 en 2 = over koperdraad - G. SHDSL = gestandaardiseerde SDSL techniek via dubbele koperdraad - VDSL 2 = 2 e generatie DSL over platte of dubbele koperdraad Ook neemt de internetsnelheid af als er meer dataverkeer is. Dat is vooral te merken op piekmomenten in de avond, als veel mensen tegelijk gebruik maken van internet of TV kijken. In de buitengebieden zakt de snelheid dan al snel terug. Zelfs tot onder de 1 Mbps. Bovengenoemde problemen treden niet op voor mensen die nu al glasvezel hebben. De snelheid / capaciteit is zo goed als onbeperkt te noemen. Snelheden van terrabits per seconde zijn momenteel de standaard over lange afstanden en, in laboratoria wordt zelfs, op korte afstand petabits gehaald. Een factor 10 miljoen keer zo snel als de huidige snelste koperverbindingen. De grafiek geeft duidelijk de dagelijkse piekenmomenten aan tussen 18 en 23 uur. Overboeking: Overboeking is een term die voortkomt uit de ADSL tijd. Dit betekent dat de aanvoercapaciteit voor de wijkcentrale minder is dan de som van de bestelde capaciteit van alle aangesloten wijkbewoners tezamen. Tijdens piekuren is het dan waarschijnlijk dat de bestelde snelheid (capaciteit)niet behaald wordt. De overboeking verschilt per aanbieder en per techniek. Bij breedband via glasvezel is er minder noodzaak voor overboeking. De capaciteiten vanaf de woning naar de wijkcentrale en dan naar het hoofdknooppunt, (lees internet) zijn dermate eindeloos in vergelijking tot koper en draadloos dat dit geen problemen oplevert bij intensief gebruik. 25

26 Speedtests Tests bij verschillende providers wijst uit dat de geprognosticeerde snelheid vaak niet wordt gehaald. Vaak bedraagt deze slechts 50% van de beloofde capaciteit. Zie ook de bijlage 1 consumenten test Kassa. Bedrijven als KPN en Ziggo verglazen wel hun hoofdverbindingen van wijkcentrale naar hoofdknooppunt echter de last mile, het traject vanaf de wijkcentrale tot in de woning, niet vanwege de hoge kosten. En juist deze last mile veroorzaakt de bottle-neck voor supersnel internetverkeer. Marktontwikkelingen supersnel breedband op basis van glasvezel Glasvezel aansluitingen groeiden in 2013 het hardst van alle telecom aansluitingen met bijna 8 procent, waarmee het marktaandeel in 2014 uitkomt op 8,9 procent. Behalve consumenten investeren ook gemeenten, woningcorporaties, instellingen en instituten steeds meer in breedband. Denk hierbij aan de zorgsector, het onderwijs en de veiligheidssector. Eind maart 2014 telde Nederland ruim 2,1 miljoen glasvezelaansluitingen (homes passed). Daarmee is momenteel ruim een kwart van alle Nederlandse huishoudens verglaasd. In 221 van de 408 Nederlandse gemeente ligt glasvezel naar woningen. Van alle woningen met een glasvezelaansluiting maakt circa 33% ook daadwerkelijk actief gebruik van de verbinding, door het afnemen van één of meer diensten (homes activated). Daarmee bedraagt het aantal glasvezelabonnees eind maart 2014 circa 685 duizend. Hierin is nog niet het aantal voorinschrijvingen van nieuwe klanten meegenomen, waarmee de totale conversie naar schatting tussen de 35% en 40% ligt. Bijna 85% van alle glasvezelaansluitingen in Nederland is in handen van het bedrijf Reggefiber/KPN, een joint venture tussen investeringsmaatschappij Reggeborgh (minderheidsaandeelhouder) en KPN (beoogt) meerderheidsaandeelhouder. Het uitrolmodel van Reggefiber/KPN bestaat hoofdzakelijk uit een vraaggestuurde aanpak, maar daarnaast legt het bedrijf ook direct glasvezel aan in nieuwbouwwijken. Reggefiber/KPN is in 2014 actief in ongeveer 200 Nederlandse gemeenten. Het Communication Infrastructure Fund van Rabo Bouwfonds (CIF) is een andere partij die actief is met de uitrol van glasvezel naar woningen in Nederlandse gemeenten. CIF hanteert als verglazingsstrategie het overnemen van lokale kabelnetten (en klanten) en vervolgens uitrollen van een nieuwe glasvezelinfrastructuur, naast de bestaande kabelaansluiting. Momenteel is CIF actief in 24 gemeenten in Nederland, hoofdzakelijk in het westen en oosten van Nederland. De verwachting is dat CIF niet actief zal worden in het onderzoeksgebied, omdat er geen lokale (zelfstandige) kabelnetten zijn die door CIF zouden kunnen worden aangekocht. Hiernaast zijn er nog een klein aantal commerciële partijen die op kleine schaal investeren in glasvezelnetwerken meestal in samenwerking met gemeenten. E-Fiber is een dergelijke partij. Dit bedrijf heeft een belang in Boekelnet, gemeente Boekel. Naast deze investeerders in glasvezel kenmerkt Nederland zich door een steeds groter aantal lokale initiatieven. Het gaat hierbij in het algemeen om initiatieven binnen gemeentegrenzen. Een simpele zoekvraag op het internet levert verschillende gemeentelijke treffers op. 4.3 Draadloze technieken versus bekabelde technieken De capaciteit van glasvezel is vooralsnog vrijwel eindeloos en binnen een glasvezelnetwerk heeft iedere gebruiker zijn eigen aansluiting vanuit de wijkcentrale. Glasvezel is duurzaam. Het grote probleem bij de kabel van inzakkende capaciteit bij spitsuren waarbij er veel mensen tegelijk gebruik maken van hun verbinding is bij glasvezel nauwelijks waarneembaar, waarbij koper en draadloze verbindingen een aanzienlijk snelheidsverlies optreedt. Dit loopt al snel op naar een verlies van 50-90% van de toegezegde snelheid. 26

27 Een directe straalverbinding is een alternatief aangezien dit in eigen beheer genomen kan worden en dus volledig open is. Echter de capaciteit blijft beperkt. Grootschalige inzet van draadloos breedband met niet-overboekte capaciteiten van 100 Mbps of meer per aansluiting in beide richtingen, is nu en in de nabije toekomst, zowel technisch als economisch gezien, niet haalbaar. Aan de hand van de snelgroeiende behoefte aan bandbreedte zoals men die nu voorziet is de economische levensduur van een glasvezelnetwerk minimaal 50 jaar. De technische levensduur van glasvezel wordt op eenzelfde periode ingeschat. Vanuit de leverancier wordt standaard een garantie gegeven van 30 jaar. Echter, er zijn in Nederland glasvezelnetwerken ten behoeve van het koppelen van kopernetwerken, die al langer dan 30 jaar in bedrijf zijn. De aanvangsinvestering is echter hoog. In onderstaande matrix is een waardering uitgesproken voor de technieken. Verbinding via: Kabel Adsl Satelliet Straalverbinding Glasvezel Open netwerk mogelijk _ Toekomstvast NGA netwerk Zelfbeschikking netwerk, eigendom _ + +/- Prijs/kwaliteit /+ - /+ +++ Betrouwbaarheid ++ + _ Down en upload capaciteit ++ + _ Invloed aantal aansluitingen op snelheid + _ +++ In de matrix is duidelijk dat glasvezel op meerdere parameters beter scoort dan andere technieken. Met name de prijs/kwaliteit verhouding, betrouwbaarheid en duurzaamheid en down- en uploadcapaciteit zijn belangrijke punten. Wel is een glasvezelnet duur in aanleg en geldt een langere terugverdientijd. Investeren in glasvezel voor langere termijn is gezien de mogelijkheden een oplossing voor de lange termijn. Er is geen zekerheid te geven hoe lang glasvezel als transportmedium het meest aantrekkelijke alternatief zal zijn. Kijkend naar de levensduur van de bestaande koperverbindingen is dat hoopgevend, hier wordt al meer dan 100 jaar gebruik van gemaakt. Een snellere betrouwbare techniek voor datatransport via glas is niet voorhanden. Zelfs de vezel zelf is nog niet uitontwikkeld. Onderzoek loopt naar glasvezels met een holle kern voor nog minder verstoring of het gebruik van meerdere kleuren licht die de data dragen. Nu gebruikt men slechts twee kleuren. Het is al mogelijk om honderden kleuren door een vezel te sturen, waardoor een veelvoud aan data van de huidige capaciteit door die vezel kan. De verwachting is dat de komende 20 jaar een netwerk van glasvezel het sterk toenemende dataverkeer met gemak aan zal kunnen. 27

28 4.4 Waar ligt al breedband in Boxmeer? In het overgrote deel van het Land van Cuijk bestaat de huidige breedbandinfrastructuur op dit moment uit aansluitingen via koperkabel. In het hele Land van Cuijk liggen telefoonkabels die in eigendom zijn van KPN. In de woonkernen ligt ook TV-kabel (CAI) in eigendom van Ziggo. Zo ook in de gemeente Boxmeer. Alleen in de gemeente Cuijk heeft Reggefiber/KPN tijdens de ontwikkeling van 3 nieuwbouwlocaties glasvezel aangelegd. In Boxmeer ligt wel glasvezel maar dit is privaat bezit. Zo zijn de Rabobank, de gemeentehuizen van Boxmeer en Sint Anthonis en een aantal bedrijven verbonden met de glasvezelbackbone. Deze netten zijn echter nauwelijks inzetbaar voor het huidige doel. 4.5 Het beleid van de kabelexploitanten in Boxmeer De meest voor de hand liggende partijen om de collectieve verbetering van de bestaande infrastructuur op te pakken vanuit de markt zijn de bestaande kabelexploitanten zelf, dus Reggefiber/KPN en Ziggo. Daarom is voor dit onderzoek met deze partijen gesproken. Naast deze bedrijven heeft nieuwkomer E-Fiber zich gemeld. Reggefiber/KPN Reggefiber/KPN beperkt zich veelal tot investeringen in de kernen op basis van een maximaal investeringsbudget per aansluiting. Buitengebied en bedrijventerreinen worden niet door Reggefiber/KPN aangesloten omdat deze aansluitingen aanmerkelijk duurder zijn en hogere kosten met zich mee brengen dan het maximale investeringsbudget. Reggefiber/KPN heeft als beleid op dit moment een wat men noemt wijk voor wijk gerichte aanpak. Het bedrijf heeft geen plannen om op korte termijn nieuwe grootschalige investeringen te doen. Wel is er een beleidslijn die inhoudt dat nieuwbouwwijken worden voorzien van glasvezel. Reggefiber/KPN heeft als commerciële organisatie met name glasvezel aangelegd in dichtbevolkte kernen. De terugverdientijden voor aanleg in buitengebieden liggen aanmerkelijk hoger. Om er voor te zorgen dat Reggefiber/KPN deze gebieden toch zou ontsluiten, hebben sommige gemeentes getracht afspraken te maken met Reggefiber/KPN. Reggefiber/KPN zou een deel van de aansluitkosten onder voorwaarden investeren in het buitengebied en de bewoners moeten het restant zelf investeren. Het laatste experiment van Reggefiber/KPN vindt plaats in Eersel. Na evaluatie besluit Reggefiber/KPN of deze werkwijze herhaald wordt. Op deze manier heeft Reggefiber/KPN met relatief weinig kapitaal (lage kosten) veel mensen kunnen bereiken en hebben providers veel nieuwe abonnementen kunnen afsluiten. Reggefiber/KPN legt dus niet aan in onrendabele gebieden. Op basis van die commerciële aanpak is Reggefiber/KPN in staat om haar investeringen in relatief korte tijd, ca. 7 jaar, terug te verdienen. Op dit moment biedt Reggefiber/KPN voornamelijk nieuw supersnel internet aan op nieuwbouwlocaties. KPN heeft namelijk de wettelijke plicht om daar telefoonverbindingen aan te leggen. Tegenwoordig legt zij daar dan glasvezel aan in plaats van koper. De aanleg hiervan is dan relatief goedkoop doordat de aanleg gelijktijdig plaatsvindt met de andere nutsvoorzieningen. Deze glasvezel verbinding kan dan zowel worden gebruikt voor zogenaamde triple play. Reggefiber/KPN verzorgt de exploitatie van dit nieuwe glasvezelnet. Organische groei vanuit de nieuwbouwgebieden naar bestaande wijken is denkbaar, maar gebeurt mondjesmaat. De 3 nieuwbouwwijken in Cuijk zijn daar een voorbeeld van. Gevraagd naar concrete ambities in de gemeente Boxmeer geeft Reggefiber/KPN aan in het algemeen bereid te zijn tot verkennende gesprekken met een gemeente die een positieve en warme grondhouding heeft. 28

29 KPN heeft ondertussen de Autoriteit Consument en Markt verzocht om toestemming voor het verwerven van een meerderheidsaandeel in Reggefiber/KPN. KPN heeft aangegeven dat zij zich zal gaan focussen op verdere optimalisatie van haar kopernet. KPN verklaart technische maatregelen te gaan nemen om de maximale internetsnelheid van ca. 80% van haar bestaande telefoonverbindingen te gaan verhogen naar minimaal 40 Mbps. Deze capaciteit is anno 2014 nog redelijk tot goed te noemen. Al is het vermoedelijk ook zo dat in de nabije toekomst behoorlijk wat huishoudens een grotere capaciteit nodig hebben omdat meerdere gebruikers en apparaten tegelijk internet gebruiken. Reggefiber/KPN heeft grote bedragen geïnvesteerd in glasvezelnetten en in de aankoop van 4G licenties. Reeds gestarte initiatieven en samenwerking op het gebied van supersnel breedband worden afgeblazen of vertraagd. Ziggo Ziggo stelt dat het grootste deel van de gemeente al wordt bediend door Ziggo en dus over toekomstvast breedband beschikt. Ziggo is bereid de resterende percelen aan te sluiten op haar HFCnetwerk en wil daaraan ook financieel bijdragen. Ziggo schat dat het volledig ontsluiten van witte gebied van Land van Cuijk middels HFC circa per aansluiting kost. Dit is inclusief actieve apparatuur. Ziggo is bereid per aansluiting ongeveer 1/3 van de kosten voor zijn rekening te nemen. Voor financiering van de resterende middelen lijkt voor Ziggo een financieringscoöperatie de meest geëigende vorm. Zo n coöperatie draagt ongeveer 2/3 van de aanlegkosten. Daarvoor wordt een lening aangegaan bij een bank of de provincie, die over een periode van bijvoorbeeld 10 jaar wordt terugbetaald door de bij de coöperatie aangesloten bewoners. Ziggo blijft het alleenrecht op het netwerk behouden. E-Fiber Dit netwerkbedrijf heeft samen met de gemeente Boekel en lokale investeerders een 100% dekkend glasvezelnetwerk in Boekel aangelegd. Dit netwerk is nog niet redundant. Om tot redundantie van dat netwerk te komen moeten meerdere verbindingen met de internetbackbone tot stand gebracht worden. Zij hebben ervoor gekozen om die redundantie via Boxmeer te laten lopen. Want daar ligt onder de A73 een netwerk en onder het spoor. Vanwege de hoge kosten is het voor E-Fiber aantrekkelijk om dan direct ook woningen aan te sluiten op hun netwerk. Dit kan een belangrijke overweging voor E-Fiber zijn om te investeren in de aanleg van een open, 100% dekkend glasvezelnetwerk in de gemeente. Financieel bijdragen aan de vraagbundeling wil E-Fiber niet. De gemeente zal daarom risicovol moeten investeren in de vraagbundeling om de volgende stap te zetten in de verbetering van de infrastructuur voor internet met 100% dekking voor de hele gemeente Boxmeer. 4.6 Conclusies en vervolg Glasvezel scoort op meerdere parameters beter dan andere technieken. Met name de prijs/kwaliteit verhouding, geen drempel voor nieuwe toetreders, betrouwbaarheid en hoge down- en uploadcapaciteit zijn belangrijke punten. Wel is een glasvezelnet duur in aanleg en geldt een lange terugverdientijd. Uitbreiden van bestaande netten of het aanleggen van nieuwe kan met glasvezel of kabel (coax). Qua investering ontlopen beide technieken elkaar niet veel. Wanneer de vraagbundeling zowel in de kernen als in het buitengebied word gehouden, kunnen de inwoners zelf hun voorkeur voor het netwerk bepalen: kabel of glasvezel. Investeren in glasvezel is gezien de mogelijkheden een oplossing voor de lange termijn omdat het geen belemmeringen kent voor toetreding van nieuwe providers zodat een optimale marktwerking ontstaat. De huidige kabelexploitanten Ziggo en Reggefiber/KPN zijn op dit moment niet van plan om volledig te investeren in grootschalige uitbreiding of aanleg, die leiden tot het gewenste resultaat en 100% dekking. 29

30 E-Fiber heeft desgevraagd aangegeven Boxmeer voor 100% te willen verglazen na een succesvolle vraagbundeling. Financieel bijdragen aan de vraagbundeling wil E-Fiber niet. De gemeente zal daarom risicovol moeten investeren in de vraagbundeling om de volgende stap te zetten in de verbetering van de infrastructuur voor internet met 100% dekking voor de hele gemeente Boxmeer. 30

31 31

32 32

33 5 Ontwerp van het netwerk 5.1 Scenario s In de voorgaande hoofdstukken zijn de belangrijkste economische en technische overwegingen opgenomen, die van belang zijn om in Boxmeer een gebiedsdekkend, volledig open en supersnel breedband beschikbaar te krijgen. Op basis van deze randvoorwaarden zijn wij gekomen tot twee scenario s, die passen bij deze ambitie. 1. Integrale aanpak: door marktpartij of via een lokaal initiatief worden zowel de kernen als het buitengebied/bedrijventerreinen direct verglaasd; 2. Aanpak buitengebied: door marktpartij of via een lokaal initiatief worden de buitengebieden en bedrijven terreinen direct verglaasd. Verglazing van de kernen vindt eventueel op termijn plaats. Globaal hebben deze twee scenario s de volgende voor- en nadelen: Nr Omschrijving Voordelen Nadelen 1 Alles verglazen Iedereen krijgt supersnel internet Iedereen is gelijk. Inwoners kunnen zelf kiezen welk netwerk zij wensen. Glasvezel of kabel m.u.v. het buitengebied. Hoge aanvangsinvestering Stuntgedrag bestaande aanbieders (Ziggo, KPN) in de kernen waardoor het behalen van de penetratiegraad lastiger wordt 2 Alleen buitengebieden en bedrijventerreinen verglazen De hoogste nood, nl. die in het buitengebied en op de bedrijventerreinen wordt aangepakt. In eerste aanleg een lagere totaal investering. Weinig concurrentie van bestaande aanbieders (Ziggo, KPN). Ongelijke behandeling. Minder aantrekkelijke business case. Financiering onzeker/ minder interesse banken. ABN staat er niet negatief tegenover. 5.2 Pre-engineering Om goede uitspraken over haalbaarheid te kunnen doen, is een globaal technisch en geografisch ontwerp (pre-engineering) gemaakt voor een nieuw netwerk, gebaseerd op de methodes en technieken die nu gebruikelijk zijn. In het technisch ontwerp is gekeken naar ontwikkelingen bij KPN en haar deelneming Reggefiber/KPN. Op dit moment zijn zij, in glasvezelaansluitingen gemeten, veruit de grootste speler op de Nederlandse markt. Er is ook gekeken naar de ontwikkelingen bij grote producenten van netwerkcomponenten. Dit betekent dat het ontwerp waarop de haalbaarheid is gebaseerd, voldoet aan de stand van techniek anno nu. TKF uit Haaksbergen is een van de grootste producenten van glasvezelkabels ter wereld. TKF innoveert door nieuwe technieken te ontwikkelen zodat haar glasvezelkabels makkelijker, goedkoper en duurzamer zijn te verwerken. Aan TKF is gevraagd om de pre-engineering (technisch en geografisch ontwerp) te doen. Dit om te komen tot een globaal netwerkontwerp en inzicht in de omvang van de investering. Hierbij is er bewust niet voor gekozen om hiervoor een aannemer te benaderen. In later stadium zullen bij en na de selectie van een aannemer de verdere engineering en eventuele ontwerp optimalisaties worden uitgevoerd. Op basis van de beschikbare adresgegevens, aangeleverd door de gemeente, is een technisch en geografisch ontwerp opgesteld. Dit ontwerp, dat te zijner tijd verfijnd zal moeten worden, vormt de basis voor de calculatie van de kosten van het aanleggen van een nieuw NGA netwerk. 33

34 De resultaten van de pre-engineering zijn verwerkt in de calculaties ten aanzien van de benodigde investeringen in het nieuwe netwerk en de exploitatie daarvan. De te verwachten optimalisaties zullen leiden tot besparingen, maar deze zijn buiten de calculaties gehouden. Bij het netwerkontwerp is een aantal basisprincipes gehanteerd: - Point-to-point netwerkstructuur Hierbij wordt een sternetwerk gecreëerd, waardoor iedere aansluiting direct verbonden is met de wijkcentrale. Er vindt dus geen deling van plaats van passieve infrastructuur. Indien in de toekomst een andere technologie ten behoeve van belichting (het signaal waarmee data wordt getransporteerd) wordt gebruikt, is het passieve netwerk daarvoor geschikt. - Koppeling op wijkcentrales (PoP s) Alle aansluitingen worden aangesloten op een wijkcentrale, ofwel Point of Presence (PoP). Deze wijkcentrale kent een capaciteit van circa aansluitingen en is voorzien van diverse waarborgen, waaronder een noodstroomvoorziening, koeling en een dubbel uitgevoerde (redundante) verbinding naar andere centrales. - Aansluiting op regionaal en neutraal knooppunt Het is van belang om het lokale netwerk te koppelen aan een netwerk- of internetknooppunt, zodanig dat er een connectie gelegd kan worden met andere netwerken en gebruikers. In het ontwerp is gekozen om gebruik te maken van het regionale knooppunt EFX in Eindhoven of NDIX in Arnhem of Nijmegen. Ook hier wordt een redundante verbinding toegepast. Dat is een verbinding waarbij het netwerk via twee aansluitpunt op het landelijke net is gekoppeld. Daarmee wordt voorkomen dat bij kabelbreuk ergens meteen alle aansluitingen zonder verbinding zitten. - Slimme aanleg van huisaansluitingen door innovaties, zodat de woningen en bedrijven die niet instappen bij de vraagbundeling niet volledig hoeven te worden aangesloten en dit later toch alsnog kosteneffectief mogelijk is. 34

35 5.3 Ontwerpkaart Het ontwerp, dat de basis vormt voor de haalbaarheidsberekeningen ziet er als volgt uit: In groen zijn de hoofd tracés (Cityring) zichtbaar. In roze de zogenoemde POP s, de verdeelstations waar apparatuur wordt opgesteld. Het aanleggen van het netwerk conform bovenstaand ontwerp, inclusief de niet ingetekende huisaansluiting naar alle objecten wordt geraamd op een investering van ruim 15 mln. (uitgangspunt aanleg 1 e jaars abonnees volledig, niet-abonnees tot aan de perceelsgrens). De verwachting is, dat ten opzichte van deze raming besparingen mogelijk zijn, zowel door via iteraties het ontwerp te verfijnen als door het behalen van inkoopvoordeel via concurrentie. Dit bedrag betreft de zogenaamde passieve infrastructuur, laag 1. Dat wil zeggen het geheel van de civieltechnische componenten (o.a. buizen, leidingen, vezels, koppellokaties, grondplaten in panden van eindgebruikers). De zogenoemde actieve infrastructuur, ook wel laag 2 genoemd, alsmede de diensten, laag 3, worden verder buiten deze berekening gelaten en blijft ook buiten de exploitatieberekening. Het gaat hier om de opto-elektronische apparatuur, software en dienstenpakketten. De beoogde vennootschap verdient aan de verhuur van de eerste laag, dus laag 2 en 3 zijn vrijwel niet van invloed op de inkomsten van de vennootschap. De exploitant van laag 2 zal verplicht zijn om elke aanbieder van diensten (laag 3) op basis van nondiscriminatie toegang te bieden tot zijn apparatuur en software. De dienstenaanbieder in laag 3 is de contracthouder en klanteigenaar. Deze rekent af met de eigenaren van laag 1 en 2. 35

36 De kostprijs van de aanleg per aansluiting van de 1e jaars abonnees tot in de meterkast bedraagt bij scenario 1 circa: 1.000,- / 1.100,- per aansluiting in de kern; 2.500,- / 2.600,- per aansluiting in het buitengebied; 3.750,- / 3.850,- per aansluiting op het industrieterrein. De kostprijs van de aanleg per aansluiting van de 1e jaars abonnees tot in de meterkast bedraagt bij scenario 2 circa: 2.900,- / 3.000,- per aansluiting in het buitengebied; 4.150,- / 4.250,- per aansluiting op het industrieterrein. Deze cijfers zijn gehanteerd in de exploitatiebegroting, waarbij uitsluitend de 1e jaars abonees tot in de meterkast worden aangesloten. Voor de overige adressen geldt dat deze aangesloten worden tot op de perceelsgrens. Hiervoor geldt een lagere kostprijs. Klanten die later klant willen worden betalen aansluitkosten. De hoogte van de aansluitkosten is afhankelijk van meerdere factoren en zal t.z.t. per woning, op offertebasis, worden bepaald en uitgevoerd door lokale installatiebedrijven. De kostprijs van de aansluitingen is tot stand gekomen door met een aantal kosten posten de exploitatie door te rekenen. Het gaat hierbij om zaken als leges, degeneratie, voorbereiding, management, communicatie en aanlegkosten. 5.4 Ringstructuur Boxmeer in relatie tot CGM In de opzet is er een ringstructuur getekend voor de gemeente Boxmeer. De kostprijs is hier op gebaseerd. Wanneer het netwerk op Land van Cuijk schaal wordt aangelegd, is hier synergie te behalen. 5.5 Aanwezigheid en beschikbaarheid van bestaande infrastructuur Om vanuit het nieuwe netwerk informatie te kunnen verzenden en ontvangen van elders, zal een nieuw netwerk moeten worden aangesloten op bestaande, hoogwaardige hoofdverbindingen, (back bones) binnen of buiten het gebied. Daarom is onderzocht welke glasvezel infrastructuur nu al binnen of net buiten het gebied beschikbaar is en welke partijen deze exploiteren. Een aantal partijen beschikt over glasvezelinfrastructuur, zoals Eurofiber, Relined, British telecom, de gemeentelijke organisaties en Reggefiber/KPN. Hiermee is gesproken om te achterhalen waar op het grondgebied van Boxmeer (voor zover bekend) telecom-infrastructuren liggen die vanuit het oogpunt van de aanleg en exploitatie relevant zijn voor het nieuwe netwerk. Tijdens de detail engineering wordt bekeken of deze geheel of gedeeltelijk onderdeel van het nieuwe netwerk kunnen zijn of een voldoende hoogwaardig alternatief kunnen zijn. In het ontwerp dat de basis is voor deze haalbaarheidsstudie is ervoor gekozen om geen gebruik te maken van bestaande netwerken als het gaat om de ringstructuur en huisaansluitingen. De huur van deze verbindingen op lange termijn weegt niet op tegen zelf aanleggen. Ook zou een afhankelijkheid van derden ontstaan, waartegenover geen duidelijk voordeel zou staan. Bovendien zouden er functionele beperkingen zijn: de bestaande infrastructuur binnen de gemeente grenzen is niet optimaal om een goed redundant en dus betrouwbaar netwerk te realiseren. 36

37 6 Exploitatie van het netwerk Op basis van het globale ontwerp is een begroting opgesteld voor de realisatie en exploitatie van het netwerk indien marktpartijen niet tot aanleg en exploitatie overgaan. De investeringsraming voor de realisatie van het netwerk is met de rente en afschrijving die daaruit voortvloeien, input voor de exploitatiebegroting. Naast deze rente en afschrijving zijn er periodieke kosten van beheer en exploitatie. Al deze kosten zijn verwerkt in de exploitatiebegroting. Hiertegenover staan de inkomsten in de vorm van vergoedingen die de klanten/gebruikers zullen voldoen via de providers. Die inkomsten zijn begroot op basis van de tarieven die op dit moment op de markt voor 3-in-1 pakketten worden gehanteerd. 6.1 Marktconforme tarieven 3-in-1 pakketten voor berekening opbrengsten Uitgangspunt voor supersnel breedband in Boxmeer is het hanteren van marktconforme tarieven. Bij het ramen van de opbrengsten is daarom rekening gehouden met het bestaande aanbod op de 3-in- 1 markt voor consumenten en de zakelijke markt. Voor doorrekenen zijn de volgende tarieven gehanteerd: - Consumententarief kernen Ziggo gebied, 50 / 55 inclusief BTW voor een gebruikelijk 3-in-1 pakket met 150/150 (down-/upload) Mbps internet, telefonie en een standaard televisiepakket met 13 HD zenders plus 50 digitale zenders en DVB-C. Plus gebruik van apps voor internetdiensten op televisie. - Consumenten tarief buitengebied 50 / 55 inclusief BTW en eenmalige aansluitkosten in het buitengebied (particulier) 495 incl. BTW. - Bedrijven tarief 50 / 55 excl. BTW en eenmalige aansluitkosten voor bedrijven op bedrijventerreinen 495 excl. BTW. Markttarieven voor consumenten Ter vergelijking hieronder de huidige markttarieven voor verschillende providers. Dit zijn de prijzen van 6 november Ziggo: - Met 30 / 3 Mbps 44,95 p.m. - Met 90 / 9 Mbps 54,95 p.m. - Met 180 / 18 Mbps 64,95 p.m. KPN: - Met 10 / 2 Mbps 48,00 p.m. - Met 50 / 5 Mbps 62,00 p.m. - Met 50 / 5 Mbps + onbeperkt bellen 82,50 p.m. Kentallen buitengebied waar geen Ziggo abonnement mogelijk is. Satelliet: Tooway internet en bellen abonnement: - Met 22/ 6 Mbps, 54,95 aanschaf modem 700 Televisie: TV Canal Digitaal 17,95 p.m. plus schotel

38 Kengetallen op de zakelijke markt: KPN: alleen internet - 80/8 Mbps 45 p.m. excl. BTW 6.2 Samenvatting investering en exploitatie van de verschillende scenario's Er van uitgaande dat er eerst een vraagbundeling wordt gehouden en dat die positief wordt afgesloten, worden eerst marktpartijen gevraagd het glasvezelnetwerk voor eigen rekening en exploitatie aan te leggen. Mochten er geen marktpartijen zijn die willen investeren in het netwerk van Boxmeer, kan gekozen worden om een coöperatie het netwerk te laten aanleggen. Hieronder wordt weergegeven wat de uitkomsten zijn van de ramingen van twee scenario s die door een coöperatie gerealiseerd kunnen worden. Voor alle ramingen wordt er vanuit gegaan dat een coöperatie zelfstanding een netwerk gaat exploiteren waarbij de gemeente wel invloed heeft en door een garantstelling de financiering mogelijk maakt. Hiervoor wordt een vergoeding betaald aan de gemeente. En dat investeerders en/of obligatiehouders financieel bijdragen. 6.3 Parameters In de doorrekening van de exploitatie zijn op hoofdlijnen de volgende parameters aangehouden: Parameters Scenario 1 Scenario 2 Marktpenetratie kernen 40% nvt Marktpenetratie buitengebied / bedrijventerreinen (BB) 70% 70% Tarief abonnementen Kern 50 / 55 nvt Tarief abonnementen BB 50 / / 75 Kostprijs aansluiting in de kern 850 / 950 nvt Kostprijs aansluiting in de Buitengebied 2300 / / 2800 Kostprijs aansluiting in de Bedrijventerrein 3500 / / 4000 Eigen bijdrage tbv aanleg BB 495,00 495,00 Rentepercentage leningen 4% 4% Rentepercentage leningen Breedbandfonds 2% 2% Garantiepremie (over 80% vreemd vermogen: VV) 3,8% 3,8% Looptijd exploitatie 20 jaar 20 jaar Start aflossing obligatie Na 12 / 13 jaar Na 12 /13 jaar Verhouding obligaties/ Eigen Vermogen (EV) t.o.v. VV 30/70%, 20/80% 30/70%, 20/80% Rente op obligaties en EV 5% 5% Toelichting: Marktpenetratie Op basis van deze cijfers is aannemelijk dat een succesvolle vraagbundeling van 43% haalbaar is, mits het standaard aanbod inhoudelijk en qua prijs gelijkwaardig is aan wat bestaande provider(s) aanbieden. Met dit percentage van 43%, gekoppeld aan een jaarlijkse groei, is gerekend in de exploitatiebegroting. Dit percentage komt overeen met projecten elders. De enquêteresultaten van CGM bevestigen de aannames voor de verwachte reële deelname. Wat zeker van belang is een heldere en intensieve campagne die op het juiste moment wordt gelanceerd. Het is cruciaal dat hier niet teveel tijd overheen gaat anders verslapt de aandacht. Ook zal de concurrentie in de kernen van met name Ziggo en Reggefiber/KPN een extra factor zijn. 38

39 Abonnementsprijs In scenario 1 liggen de prijzen gelijk voor het gehele gebied alleen voor het buitengebied is een entree bijdrage van toepassing. De aanlegkosten zijn daar hoger. Het abonnementstarief in het buitengebied ligt hoger bij scenario 2. Er zijn veel minder aansluitingen die gebruik maken van de noodzakelijke ringstructuur. De kosten daarvan zijn per aansluiting dus veel hoger. Ook als het niet meer dan anders principe wordt gehanteerd is de abonnementsprijs niet hoog te noemen. Bestaande pakketten bieden minder voor hetzelfde geld. Er kan gekozen worden voor twee opties, of een hogere abonnementsprijs ofwel een hogere eerste bijdrage. Er is voor de eerste optie gekozen daarmee wordt de eigen bijdrage niet absurd hoog (boven de 1000). Het is op termijn mogelijk om het abonnementstarief in het buitengebied als eerste te verlagen als de exploitatie dit toelaat. Huishoudens die na jaar 1 willen aansluiten nemen de kosten van aansluiten (vanaf perceelsgrens tot in de meterkast) voor eigen rekening. De hoogte van deze kosten is van meerdere factoren afhankelijk en wordt per woning geoffreerd door een locaal installatiebedrijf. Indicatief bedragen de kosten 650 / 850. Kostprijs aansluitingen De kostprijs van de aansluitingen komt tot stand door met een aantal kosten posten de exploitatie door te rekenen. Het gaat hierbij om zaken als leges, degeneratie, voorbereiding, management, communicatie en aanlegkosten. Allereerst de opzet van een eigen ringstructuur met daarop de verdeling naar de individuele aansluitingen. Op bedrijventerreinen moet goed gekeken worden naar redundantie (het tweezijdig ontsloten zijn in verband met de betrouwbaarheid). Vreemd vermogen, rente en garantiepremie In de exploitatie is rekening gehouden met het breedbandfonds van de Provincie Brabant. Uitgangspunt is dat 50% van de investering in het buitengebied door een provinciale lening wordt ingevuld. De rest moet van een bank worden geleend waarbij daar een garantstelling van toepassing is van 80% van deze lening. Het restant kan ook door een marktpartij of investeringsfonds worden ingebracht. De rente op vreemd vermogen over langere termijn is na overleg met een bank op 4% gezet. In het licht van het vermijden van klachten inzake Staatsteun is door de Europese Commissie een vergoeding vastgesteld voor een garantiepremie van minimaal 3,8%. Dit geldt dan als een marktconforme vergoeding. De mogelijkheid bestaat dat na 8 jaar exploiteren er een voldoende solide vennootschap staat waarbij in overleg met de bank de garantstelling en dus ook de premie kan komen te vervallen. Obligaties en aandelen Voor het eigen vermogen wordt minimaal 20-30% gevraagd. Dit kan bijeen gebracht worden door aandelen uit te geven of obligaties. Het rentetarief op dit vermogen is 5%, niet hoog voor risicokapitaal maar dat heeft te maken met het maatschappelijke karakter van het project. 6.4 Exploitatieopzet In onderstaande matrix zijn de uitkomsten weergegeven: Uitgangspunten Er wordt gekeken naar een looptijd van 20 jaar. In die periode moet het netwerk zich minimaal hebben terugverdiend. Dat wil zeggen alle investeringen moeten met rente zijn terugbetaald dus alle leningen en het Eigen Vermogen (obligaties en aandelen) moet worden ingelost. Het saldo na 20 jaar geeft aan wat er op dat moment verdiend is met het netwerk na aflossing van alle schulden. 39

40 Bij de garantstelling staat het bedrag waarvoor de gemeente garant zou moeten staan en daaronder de premie die zij ontvangt in een tijdsbestek van acht jaar. Na acht jaar kan de financiering opnieuw worden beoordeeld en bij een normaal verloop kan de garantstelling wellicht vervallen aangezien het netwerk haar waarde dan heeft bewezen. Resultaat Scenario 1 Scenario 2 Terugverdientijd 16 jaar 17 jaar Totale investering* Positieve cashflow in jaar 5 e jaar 4 e jaar Winst na belasting gedurende 20 jaar (cumulatief) Inkomsten gemeente door risicopremie t/m jaar * Aanleg 1 e jaar abonnees volledig, niet-abonnees tot aan de perceelsgrens. Resumé scenario s: Scenario 1 Wanneer marktpartijen geen interesse hebben om Boxmeer te verglazen en als het gaat om resultaat is deze variant het beste met de kortste terugverdientijd. Hier moeten ook de meeste abonnementen worden opgehaald. Voordeel qua investering is te behalen wanneer er samengewerkt wordt met naburige gemeenten die ook een glasvezelnetwerk aanleggen. Belangrijk nadeel is de concurrentie van Ziggo en KPN in de kernen. Scenario 2 In het 2 e scenario is er nog steeds een ringstructuur nodig maar wel met veel minder deelnemers. Deze variant is nog wel positief maar het is de vraag of de financiers hier in mee willen gaan. Zij geven de voorkeur aan een grotere schaal waarbij er meer abonnementen zijn zodat tegenvallende inkomsten beter opgevangen kunnen worden. Een belangrijk voordeel is dat de financiering deels vanuit het Breedbandfonds gerealiseerd kan worden en dat Ziggo geen concurrent is in het buitengebied. 6.5 Conclusie en perspectief Als er na een, door de gemeente gefinancierde, vraagbundeling voldoende abonnementen opgehaald zijn maar marktpartijen geen interesse hebben om het netwerk aan te leggen, is met scenario 1 een gezonde business case te behalen. Bij scenario 2 is er nog steeds een positief resultaat. De vraag is of de banken dit scenario gezond genoeg achten. Door een hoger tarief en een hoger aanvangspercentage behaalt scenario 2 toch positief resultaat. Financiering vanuit het Breedbandfonds is mogelijk. Op basis van de uitgangspunten is in scenario 1 er na 16 jaar voldoende geld in kas om alle schulden te voldoen. Bij scenario 2 is dat na 17 jaar. Zelf als de coöperatie en of gemeente het netwerk in eigendom nemen, betekent dat zeggenschap over de revenuen. Een deel dient gereserveerd te worden voor netwerkuitbreiding en nieuwe diensten, mogelijk zou ook een draadloos Wifi netwerk in alle gemeenten voor bevordering van recreatie e.d. hieruit gefinancierd kunnen worden. Ook de ontwikkeling van eigen diensten op het gebied van zorg is een optie. 40

41 7 Financiering Met betrekking tot de financiering van het netwerk, indien marktpartijen geen interesse tonen, is contact gezocht met een aantal investeerders en commerciële banken. 7.1 Banken Contacten met banken als financiers van coöperatie netwerkinitiatieven maken duidelijk, dat bancaire financiering van een breedband project mogelijk is. Wel eist een bank dat een garantie wordt verstrekt door een betrouwbare (publieke) partij, lees: de gemeente waar het initiatief wordt ontplooid. Banken financieren namelijk op basis van financiële zekerheid. Die zekerheid is er echter pas, nadat het net is aangelegd en er diensten worden geleverd aan consumenten en bedrijven, die geld opbrengen. Op schaal van het Land van Cuijk is met een tweetal banken is de financiering besproken en de casus voorgelegd. Beide partijen geven aan welwillend te staan tegenover het initiatief, echter zonder garantstelling niet in een dergelijk onderneming te zullen investeren. Indien er meer eigen vermogen wordt geïnvesteerd kan de garantie naar beneden. Dit eigenvermogen mag ook van private investeerders komen. Van belang voor de bank is voldoende cashflow om de verplichtingen ten aanzien van rente en aflossing te kunnen voldoen. De bank wil geen cash flow tekort financieren wel een investering in een netwerk. De garantstelling brengt risico s met zich mee. Risico s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald aan de gemeente. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico s uiteraard voor haar rekening. 7.2 Provincie Noord Brabant De Provincie Brabant is ook een mogelijke partij als het gaat om financieren. Dit doet de provincie via het Breedbandfonds. Voor dit fonds is een bedrag van 50 mln. beschikbaar gesteld. Het fonds richt zich op investeringen in breedbandnetwerken in het buitengebied waar nog geen andere gelijkwaardige infrastructuur beschikbaar is, zogenaamde witte gebieden. In de gemeente Boxmeer zijn dit alle gebieden waar geen Ziggo-kabel ligt (buitengebied en bedrijventerreinen) en/of glasvezel ligt. Voor deze gebieden is het fonds beschikbaar om 50% van het voor de aanleg benodigde vermogen te lenen tegen gunstige voorwaarden. In het exploitatiemodel rekenen we op een bijdrage uit het Breedbandfonds. Er zijn nog voldoende middelen beschikbaar voor dit initiatief. De provincie is gevraagd of zij ook de vraagbundeling risicovol wil financieren. En de provincie is gevraagd of zij de garantstelling (80% van het VV voor wat betreft de witte gebieden en voor een periode langer dan 5 jaar) voor haar rekening wil nemen. Op beide vragen is nog geen antwoord ontvangen. 7.3 De gemeente als financier Bij een garantstelling staat de gemeente meer op afstand. Als de gemeente echter optreedt als financier, dan neemt zij meer risico (zie hiervoor de risicoparagraaf verderop). Maar zij heeft ook meer grip op het dagelijkse bestuur van de vennootschap die het netwerk exploiteert. Bovendien heeft financiering door de gemeente significante voordelen voor de exploitatie. De terugverdientijd wordt met drie tot vier jaar verkort en hebben een hogere opbrengst en dus meer weerstand door lagere rentelasten. 41

42 Voor de lening bij de bank met gemeentelijke garantstelling moet namelijk niet alleen marktrente worden betaald van naar schatting 4%. Daarnaast dient de coöperatie een premie voor de garantstelling te betalen aan de gemeente, die wordt terugbetaald uit de exploitatie. Deze garantiepremie vervalt als de gemeente zelf financiert tegen marktconforme rente. 7.4 Particuliere investeerders In de huidige markt is er ook investeringsbereidheid van private investeerders in een project zoals voor Boxmeer. Er is een klein aantal investeerders benaderd. Men heeft aangegeven best bereid te zijn om in dit project te investeren. Hierbij wordt vooralsnog een voorzichtige houding aangenomen aangezien in deze fase nog geen concrete gegevens zijn te leveren met betrekking tot afgesloten abonnementen. Wanneer de hoogte van de marktpenetratie bekend is kunnen concrete cijfers overlegd worden aan investeerders waarop zij kunnen besluiten al dan niet in te stappen in het project. Het rendement op de investering dat een coöperatie aan particulieren betaalt, is momenteel op 5% gezet. Dit heeft te maken met het gegeven dat investeren in een dergelijk netwerk ook vanuit maatschappelijk oogpunt moet worden gedaan. Dat betekent een lagere risicopremie voor de investering. 7.5 Conclusie financiering Er zijn banken die ervaring hebben met het financieren van dit soort initiatieven. Zij hebben aangegeven ook geïnteresseerd te zijn in dit initiatief mits de gemeente garant wil staan. Daarbij wordt ook gekeken naar het weerstandsvermogen van de exploitatie, in de situatie van tegenvallende prijsontwikkelingen en terugval in deelnamepercentage. Naast de lening van de bank is inbreng van eigen vermogen noodzakelijk. De garantstelling brengt risico s voor de gemeente mee. Risico s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico s uiteraard voor haar rekening. 42

43 8 Risico s In het project zitten verschillende risico s. De bedoeling van dit hoofdstuk is om de risico s binnen het project en de vennootschap te omschrijven en daarnaast specifiek in te gaan op de risico s die de gemeente zou lopen als zij zich garant stelt voor een deel van het te investeren kapitaal ofwel zelf als kapitaalverstrekker zou optreden. In hoofdstuk 9 wordt ook nader op die twee mogelijkheden ingezoomd. 8.1 Risicoanalyse Er kunnen diverse risico s worden onderscheiden in het project. Het moge duidelijk zijn dat wanneer een marktpartij overgaat tot aanleg de risico s voor de gemeente nihil zijn. Onderstaand worden eerst de projectrisico s behandeld in het geval dat een burgerinitiatief over gaat tot aanleg van het glasvezelnetwerk. Risico s voor voorfase Voordat het project van start gaat en de schop in de grond, moet er aan een aantal randvoorwaarden te zijn voldaan: Allereerst dient er aan het deelnamepercentage te zijn voldaan, te weten: voldoende getekende abonnementen (40% kernen en 70% BB = gemiddeld 43%). Daarnaast dient er een aannemer te zijn die bij voldoende deelname ook gaat starten. Er dient een financier voor vreemd vermogen te zijn die het project wil financieren bij voldoende deelname. Er dienen voldoende kapitaalverstrekkers te zijn om het eigen vermogen bijeen te brengen. Dit vormen de risico s in de voorfase. Indien er niet voldaan wordt aan de grens van 40% resp. 70% deelname is er geen project en dus ook geen projectrisico. Het enige risico dat voor het ontstaan van het project wordt gelopen zijn de uitgaven in de initiatieffase, ontwerpfase en vraagbundelingsfase. Risico s tijdens de aanleg en exploitatie Zodra het project starten kan, loopt de entiteit risico, in de navolgende matrix zijn verschillende risico s benoemd, de kans, impact en de beheersmaatregelen. 43

44 Risico Kans Impact Beheersmaatregel Het aantal deelnemers loopt Klein Groot Zorgen voor meerdere providers. terug door problemen bij de aanleg of service. Goed toezicht bij de uitvoering. Goede communicatie bij providers. Bestaande aanbieders op glasvezel halen klanten weg. Massale migratie van glasvezel naar kabel of nieuwe media Prijsniveaus dalen door concurrentie Kosten voor aanleg lopen onverwacht op. Gemiddeld: nadat de keuze is gemaakt blijven de meeste abonnees daar bij Klein Dit probleem dienst door de providers ter hand genomen te worden. Voor de entiteit maakt het niet uit of men klant bij provider X, Y of Z is. klein Groot Prijs: verlaging tarief laag 1 en voordeel doorgeven aan klant Techniek: Optimaliseren en onderhouden van het netwerk. Groot, met name in de aanloopperiode Gemiddeld Alternatieve wervingsacties. Nieuwe betaalde diensten aanbieden. Nadruk meerwaarde gemeenschappelijk net m.b.t. abonnementsprijs op termijn. Ruimte opnemen in de exploitatie Klein Klein Voldoende buffer inbouwen in de exploitatie. Helder en sluitend bestek, zodat overschrijdingen minimaal zijn. Financier trekt zich terug. Klein groot Goede communicatie met de bank en financiers, ook bij problemen. Bij het niet indexeren in de eerste jaren komen de kasstromen onder druk te staan, dat wil zeggen dat het lastig wordt om direct rente en aflossing te betalen uit de inkomsten. Andere afspraken met de financiers bijvoorbeeld als het gaat om direct aflossen of direct rente betalen zou dit probleem kunnen oplossen. Een daling in deelnamepercentage voor het project leidt tot een negatief scenario. Met name de eerste jaren is dit problematisch. Belangrijk is dus om wat er aan abonnementen binnengehaald wordt, ook te behouden. Verder is duidelijk dat bij een gezamenlijk optrekken van de gemeenten in het Land van Cuijk er een betere businesscase ligt met een grotere weerstand. Andere initiatieven in Nederland Hoe groot de slagingskans is, is lastig te zeggen. Er zijn slechts een paar referentieprojecten. In Heeze-Leende en Boekel is de vraagbundeling succesvol verlopen met marktpenetraties van boven de 50%. En in een aantal andere gemeenten verkeren ze nog in de vraagbundelingfase. In Wijk en Aalburg is de vraagbundeling niet succesvol verlopen vanwege enkele duidelijke aanwijsbare fouten op het gebied van providerskeuze, prijsstelling en het betrekken van de gemeenschap bij de campagne. Het verloop in Heeze-Leende en Boekel kent een opmerkelijk verloop doordat hier voor 1 provider is gekozen. Dat dit niet verstandig was bleek toen deze partij failliet ging. Hieronder het resumé van een van de projectdeelnemers: Het project in Heeze-Leende is gestart met doelstelling om in de vraagbundeling 50% te halen. Die drempel is gehaald. Het project is met een vergelijkbare drempel gestart en beschikte bij het afsluiten van de vraagbundeling over 52% dekking. In Boekel heeft de aanleg vervolgens ongeveer 1 jaar later plaatsgevonden. In die periode liep het percentage verder op, tot 62%. Dit patroon van instappende 44

45 klanten na afsluiting van de vraagbundeling is landelijk zichtbaar. De projecten in Heeze-Leende en Boekel zijn beide gestart met 1 aanbieder van diensten. Deze partij is begin 2014 in financiële problemen gekomen en heeft zijn activiteiten gestaakt. Beide projecten zijn er in geslaagd de dienstverlening te continueren, maar hebben beide klantuitval tot wel 10% gekend. HSLnet in Heeze-Leende heeft inmiddels 3 aanbieders van diensten die wekelijks nieuwe klanten melden. Het deelnamepercentage komt in het huidig tempo in 12 maanden weer op het oude peil. In Boekel is recentelijk besloten meer aanbieders toe te laten omdat de groei stagneerde. Geconcludeerd kan worden dat concurrentie op het netwerk een belangrijke factor is. In andere gemeenten is er in het verleden vanuit de bewoners van buitengebieden veel geïnitieerd. Deze initiatieven konden met behulp van de gemeente en een commerciële partij als Reggefiber/KPN vaak tot uitrollen komen. De gemeente en de bewoners draaiden wel op voor de extra kosten in het buitengebied Risico s voor de gemeenten. Indien de gemeente de aanleg niet aan een marktpartij laat maar aan een burgerinitiatief, loopt de gemeente risico. Dit hangt af van de rol die zij speelt in het vervolgtraject: 1. Voorfinancier van de initiatieffase en vraagbundeling. 2. Verstrekker van een garantstelling voor de financiering 3. Mede financier in het project als de investeerder(s) niet volledig financiert. Ad 1 Risico van voorfinanciering: Wat is het risico dat er na het doorlopen van de tweede fase, (vraagbundeling) het benodigde marktpenetratie niet wordt gehaald? De gemeente zal dan het bedrag wat hier in is geïnvesteerd kwijt raken. (Het projectteam zal daarom zoveel mogelijk gebruikmaken van locale aanbieders van diensten die nodig zijn voor de vraagbundeling, zodat de gelden alsnog in de gemeenschap terecht komen.) Ad 2 Verstrekker van een garantstelling Als de bank het project financiert vraagt de bank een garantstelling. De gemeente loopt voor 80% van het verstrekte vermogen risico. Uitgangspunt is dat deze loopt gedurende acht jaar. Na acht jaar wordt de financiering opnieuw beoordeeld en bij een normaal verloop kan de garantstelling vervallen aangezien het netwerk haar waarde heeft bewezen. De garantstelling wordt ingeroepen bijvoorbeeld doordat de vennootschap niet meer kan voldoen aan haar rente en aflossingsverplichtingen jegens de bank. In dat geval zal het netwerk verkocht moeten worden. Indien de opbrengsten niet voldoende zijn om de schuld af te lossen zal de garantstelling worden ingeroepen voor het resterende deel van de schuld. Als er een netwerk ligt dat goed is ontworpen en aangelegd zal dit ook waarde hebben. De kans is dan groot dat de garantstelling niet voor 100% hoeft te worden aangesproken. Een andere mogelijkheid is dat de gemeente zelf het netwerk koopt en verder exploiteert. Dit kan als zij beoordeeld dat het netwerk wel levensvatbaar is maar er sprake is van mismanagement. Ad 3 Gemeente als mede financier in het project In dat geval wordt een lening verstrekt aan de vennootschap. Voor dat deel loopt de gemeente voor 100% risico. Voor dat risico geldt hetzelfde als onder punt 2. Als (hoofd)financier kan de gemeente echter wel bedingen dat zij meer invloed heeft in het dagelijkse reilen en zeilen van de onderneming. Met de vennootschap sluit de gemeente een samenwerkingsovereenkomst aangezien het voor de hand ligt dat er ook inspraak is van de gemeente in de vennootschap. Bij een coöperatie bijvoorbeeld wordt er een Raad van toezicht aangesteld die toezicht houdt op het dagelijkse bestuur van de cooperatie. In het dagelijks bestuur kan ook een vertegenwoordiger namens de gemeente zitten. 45

46 8.3 Strategie risicovermindering gemeente Scenario 1: Integrale verglazing Indien er voor scenario 1 gekozen wordt betekend dit dat er in het begin meer inspanning moet worden verricht om te kunnen starten. Tevens is de aanvangsinvestering hoger. Ook betekent dit dat er concurrentie ontstaat vanuit de marktpartijen. Als de vraagbundeling slaagt is er wel een solide project met zeer goede vooruitzichten. Indien er een netwerk van goede kwaliteit ligt is de ervaring dat andere partijen eerder zullen samenwerken met het netwerk, dan alsnog zelf een eigen netwerk aanleggen. Dat zou betekenen dat de waarde en aantal abonnementen, (inkomsten op laag 1) verder stijgt in de loop van de jaren. Het is niet ondenkbaar dat op langere termijn het deelnamepercentage richting 100% gaat. Een open netwerk met bijna onbeperkte capaciteit biedt ruimte voor alle dienstenaanbieders. Scenario 2: Gedeeltelijke verglazing (alleen buitengebieden en bedrijven terreinen) Een stuk risico spreiding kan worden gecreëerd door te starten met scenario 2 waar nauwelijks concurrentie is van de commerciële aanbieders. Hierdoor zou met een relatief lage investering de eerste nood voor het buitengebied te lenigen zijn. Indien dit op Land van Cuijk schaal aangepakt wordt zou dit zelfs een extra voordeel kunnen zijn. Indien er een goede ringstructuur ligt is het op termijn mogelijk om ook richting de kernen het net uit te breiden. Als commerciële partijen op termijn eerder een glasvezelnet zouden aanleggen, zou er wellicht een vorm van samenwerking op laag 1 mogelijk worden, (gezamenlijk gebruik van PoP stations). Deze aanbieders zullen dan wel hun huidige koers moeten wijzigen als het gaat het toelaten van andere gebruikers in hun PoP s. 8.4 Conclusie risico s De kosten van de vraagbundeling komen voor rekening van de gemeente. Indien er onvoldoende marktpenetratie (minder dan 43%) volgt, komt dit bedrag ten laste van de gemeente. Wanneer het project wel doorgaat, betaalt de eigenaar van het netwerk de vraagbundelingskosten terug aan de gemeente. Indien de nieuwe eigenaar geen marktpartij is, wordt van de gemeente verwacht dat zij garant staat voor circa 80% van het vreemd vermogen dat de nieuwe eigenaar nodig heeft voor de aanleg van het netwerk. De garantstelling brengt risico s voor de gemeente mee. Risico s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico s uiteraard voor haar rekening. 46

47 9 Organisatie Voor de aanleg van een nieuw supersnel netwerk, komen verschillende organisatievormen in beeld. In dit onderzoek zijn we uitgegaan van twee modellen: of een marktpartij neemt de volledige investering voor haar rekening. Of er worden twee entiteiten opgericht, een voor het eigendom en een voor de exploitatie die de uitrol van het glasvezelnetwerk organiseren. De doelstelling van een volledig open netwerk voor de gehele gemeenschap kan in het tweede model door meerdere vennootschappen worden gerealiseerd. Elke vorm heeft zo zijn specifieke kenmerken en voor- en nadelen. 9.1 Fase van vraagbundeling Voordat een nieuw glasvezelnetwerk wordt aangelegd, is het gebruikelijk om een zogenaamde vraagbundeling (VB) te organiseren. Via deze vraagbundeling worden, ondersteund door intensieve marketing en communicatie, bindende contracten gesloten met de eindgebruikers die op het netwerk worden aangesloten en de beoogde klanten zijn van de aanbieders van de diensten over dat netwerk. Het contracteren met deze eindgebruikers heeft een bindend, maar voorwaardelijk karakter. De te vervullen voorwaarde is dat voldoende contracten worden gesloten om het netwerk rendabel te kunnen gaan exploiteren. De hoeveelheid benodigde klanten wordt in dit verband uitgedrukt in een percentage, te weten dat deel van alle objecten (woningen en bedrijven) die op het netwerk worden aangesloten, dat een contract tekent voor de diensten internet en telefonie. De gemeente dient alle kosten van de vraagbundeling voor te financieren aangezien de markt hier niet toe overgaat. Bij een succesvolle vraagbundeling worden de kosten terugbetaald. Wanneer de vraagbundeling niet succesvol is komen de kosten voor rekening van de gemeente. Naar schatting is een bedrag van nodig om tot een succesvolle vraagbundeling te komen. Op basis van de volgende uitgangspunten: de doelstelling van de gemeenteraad betreft: 100% gebiedsdekkend breedband 50% een hoog penetratie percentage is; 43% marktpenetratie (gemiddelde van kernen en buitengebieden) haalbaar wordt geacht; wanneer VB is afgerond wordt, eerst de interesse van marktpartijen wordt gepeild om een 100% dekkend glasvezelnetwerk in de gemeente Boxmeer voor eigen rekening aan te leggen; het coöperatieve model pas wordt ingezet als marktpartijen niet tot aanleg overgaan en een percentage van 43% is behaald; indien het Go-percentage lager ligt dan 43% gaat het project niet door tenzij door de gemeente anders beslist; het aanvangstarief voor een Triple play (internet, telefoon, televisie) bij scenario 1 niet meer mag bedragen dan circa 50 / 55 per maand en voor het buitengebied en bedrijventerrein geldt een eigen bijdrage 495; het (financiële) risico van de vraagbundeling volledig bij de gemeente ligt; dat kennis en kunde om een gedegen vraagbundeling te realiseren in ruime mate in het projectteam aanwezig is; de gemeente de vrijheid van handelen in alle stadia, die doorlopen worden om te komen tot een glasvezelnetwerk, zeer belangrijk acht. 47

48 Wordt het volgende voorstel gedaan: De gemeente initieert/financiert een burgerinitiatief (stichting) die de vraagbundeling voorbereidt en uitvoert. De werkgroep van het burgerinitiatief ziet er, idealiter, als volgt uit: 1. Inhoudelijk deskundige en inwoner van de gemeente: projectleider (kernteam) 2. Ambtelijke vertegenwoordiging van gemeente (kernteam) 3. Vertegenwoordiger van de (circa 3) providers die mee gaan in de vraagbundeling (kernteam) 4. Vertegenwoordiger van gezamenlijke dorpsraden 5. Vertegenwoordiger van MKB 6. Vertegenwoordiger van Industriële Kring / DBO 7. Vertegenwoordiger van de gezamenlijke KBO s 8. Vertegenwoordiger van gezamenlijke ZLTO Het burgerinitiatief verbindt zich op voorhand niet met enig andere partij waardoor eventuele gunning, voorafgaand aan de Go, al vaststaat. Het is voor het nemen van de hobbel van een geslaagde vraagbundeling van waarde dat het algemeen draagvlak voor het initiatief zo groot mogelijk is. De mate van sympathie met het initiatief bepaalt voor een fors deel de omvang van het succes van de vraagbundeling. De ervaring is dat vraagbundelen het beste lukt als het initiatief niet alleen voor de gemeenschap wordt ontplooid, maar ook door de gemeenschap. Zodat het netwerk van de gemeenschap wordt. Het is om deze reden dat veelvuldig coöperaties worden opgericht in glasvezelprojecten. 9.2 Fase na de vraagbundeling: Na de vraagbundeling vindt marktconsultatie door de stichting plaats: Marktpartijen worden gevraagd binnen 6 maanden te starten met de aanleg van het glasvezelnetwerk in de gemeente. Oplevering 1 e werkende glasvezelmodem binnen 7 maanden na Go. Indien er geen interesse is van marktpartijen, wordt indien het VB-percentage 43% of hoger is de aanleg van het glasvezelnetwerk ter hand genomen door de coöperatie : de gemeente geeft garantstelling af voor financiering. externe financiers worden benaderd. private investeerders kunnen een deelneming in het aandelenpakket verwerven (bij BV waar het eigendom van het netwerk ligt). NB: Dit spoor wordt tijdens de vraagbundeling voorbereid als back-up. 9.3 De coöperatie Wanneer marktpartijen geen interesse tonen kan een coöperatie de exploitatie opstarten als er voldoende marktpenetratie is. De werkzaamheden worden uitgevoerd door een leger van vrijwilligers die aangestuurd worden door de directie van de coöperatie die uit twee leden zal bestaan. De waarde van de coöperatie volgens Ineke Duit, directeur van de Netherlands Institute of Cooperative Entrepreneurship (NICE): 48

49 Coöperaties verscherpen de concurrentie en ontstaan daar waar niet-coöperatieve ondernemingen hoge rendementen vragen. Een coöperatie heeft een functie in de markt omdat ze corrigerend werkt, omdat zij prijs- en marktleiderschap moet laten zien. De waarde van een coöperatie wordt daarom vrij algemeen uitgedrukt in termen als open, transparant, betrouwbaar en betrokken. De coöperatie geeft meerwaarde omdat zij mensen toegang geeft tot de markt of voorziet in een dienst die voorheen niet beschikbaar was. In dit geval gaat het om de beschikbaarheid van glasvezelnetwerken in de buitengebieden van Overijssel. 9.4 Samenstelling Raad van Beheer De Coöperatie kent naast de directie een zogenaamde Raad van Beheer (RvB). Deze RvB ziet toe op de werkzaamheden van het bestuur en houdt de doelstellingen van de coöperatie in het oog. De RvB bestaat uit vijf leden, van wie er twee (voorzitter en secretaris) op bindende voordracht van de gemeente worden benoemd. Ledenraad Naast een directie en een Raad van Beheer kent een coöperatie een ledenraad. De leden van de cooperatie kiezen de leden van de ledenraad. Het Reglement Verkiezingen Ledenraad regelt de wijze van verkiezing van de ledenraadsleden door de leden (elk lid is stemgerechtigd). De ledenraad bestaat uit 45 leden: per plaats circa 5 leden. Gelijk verdeeld over Bedrijfsleven (Industrie/Midden- en kleinbedrijf), Agrarisch en Zorg en onderwijs. De ledenraad werkt volgens het Reglement Ledenraad Coöperatie u.a Verder zal de ledenraad de eindgebruikers van het netwerk vertegenwoordigen tijdens de bouw- en uitrolfase van het netwerk. De ledenraad, als hoogste orgaan van de coöperatie heeft de bevoegdheid de jaarrekeningen van de Coöperatie vast te stellen. 49

Haalbaarheidsonderzoek supersnel breedband in het Land van Cuijk

Haalbaarheidsonderzoek supersnel breedband in het Land van Cuijk Haalbaarheidsonderzoek supersnel breedband in het Land van Cuijk Een onderzoek naar de haalbaarheid in de gemeenten Cuijk, Grave en Mill & St. Hubert 1 Datum: 12 september 2014 Opdrachtgevers: Gemeente

Nadere informatie

Breedband Land van Cuijk

Breedband Land van Cuijk Breedband Land van Cuijk Een open netwerk voor iedereen Presentatie raadscommissie Strategische visie Land van Cuijk Een toekomstvast en open breedbandnetwerk tot in de haarvaten van de gemeenten. Voor

Nadere informatie

Welkom. Informatie avond over Breedband in het hele Land van Cuijk. # Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden

Welkom. Informatie avond over Breedband in het hele Land van Cuijk. # Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden Welkom Informatie avond over Breedband in het hele Land van Cuijk Met de hele familie tegelijk online Aanleiding Strategische visie Een toekomstvast en open breedbandnetwerk tot in de haarvaten van de

Nadere informatie

LVCNET. Breedband in het hele Land van Cuijk. Raadspresentatie 16 oktober Mill

LVCNET. Breedband in het hele Land van Cuijk. Raadspresentatie 16 oktober Mill LVCNET Breedband in het hele Land van Cuijk Raadspresentatie 16 oktober Mill 1 Met de hele familie tegelijk online Agenda Uitkomst haalbaarheidsonderzoek en vervolgstappen Onderdelen: Enquête onder de

Nadere informatie

*Z008FBE6B29* documentnr.: INT/M/14/10534 zaaknr.: Z/M/14/07067

*Z008FBE6B29* documentnr.: INT/M/14/10534 zaaknr.: Z/M/14/07067 *Z008FBE6B29* documentnr.: INT/M/14/10534 zaaknr.: Z/M/14/07067 Raadsvoorstel Onderwerp : Rapportage haalbaarheid breedband Land van Cuijk Datum college : 04-11-2014 Portefeuillehouder : J.G.M. van den

Nadere informatie

D-ur'./ zo^'jhl. vul de enquête in over'breedband voor hele land van cuijk, en win een ipad

D-ur'./ zo^'jhl. vul de enquête in over'breedband voor hele land van cuijk, en win een ipad D-ur'./ zo^'jhl vul de enquête in over'breedband voor hele land van cuijk, en win een ipad ln het Land van Cuijk hebben de gemeenten Cuijk, Grave en Mill het voortouw genomen om de haalbaarheid te onderzoeken

Nadere informatie

Naar aanleiding van dit besluit is opdracht verstrekt voor een haalbaarheidsonderzoek.

Naar aanleiding van dit besluit is opdracht verstrekt voor een haalbaarheidsonderzoek. Zaaknummer Documentnummer Z-14-13853 INT/012020 Raadsvergadering : 24 september 2015 Agendapunt : Onderwerp : Fase 2 Breedband Sint Anthonis Samenvatting voorstel Het haalbaarheidsonderzoek naar een breedbandnetwerk

Nadere informatie

LVCNET. Breedband in het hele Land van Cuijk

LVCNET. Breedband in het hele Land van Cuijk LVCNET Breedband in het hele Land van Cuijk Raadspresentatie 9 september Grave 1 Met de hele familie tegelijk online Rapportage Focus Enquête onder de inwoners (draagvlakmeting) Exploitatiebegroting Financiering

Nadere informatie

November 2014. FAQ: Breedband, eigenschappen en aanleg

November 2014. FAQ: Breedband, eigenschappen en aanleg November 2014 FAQ: Breedband, eigenschappen en aanleg ALGEMENE VRAGEN Wat is breedband? Breedband is de verzamelnaam voor snelle infrastructuur die het mogelijk maakt aan te sluiten op het internet (wereldwijde

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst glasvezel Stille Wille. 8 april 2016, Bewonersraad Stille Wille

Informatiebijeenkomst glasvezel Stille Wille. 8 april 2016, Bewonersraad Stille Wille Informatiebijeenkomst glasvezel Stille Wille 8 april 2016, Bewonersraad Stille Wille Welkom en voorstellen werkgroep en adviseur Peter Derksen, voorzitter Bewonersraad Agenda Welkom en doel Waarom werkgroep?

Nadere informatie

Breedband Land van Cuijk. Een open netwerk voor iedereen

Breedband Land van Cuijk. Een open netwerk voor iedereen Breedband Land van Cuijk Een open netwerk voor iedereen Aanleiding Strategische visie Een toekomstvast en open breedbandnetwerk tot in de haarvaten van de gemeenten Voor bedrijven, instellingen en consumenten

Nadere informatie

Breedband Provincie Drenthe

Breedband Provincie Drenthe Hoogwaardig breedband op het Drentse platteland Samen maken we het mogelijk! Breedband Provincie Drenthe Jan Hut 06-53235426 Even voorstellen Jan Hut 59 jaar; Woont in Visvliet 25 jaar bij PTT Telecommunicatie;

Nadere informatie

Breedband buitengebied Veere. ir. ing. Reg Brennenreadts MBA ir. Menno Driesse 26 september 2015

Breedband buitengebied Veere. ir. ing. Reg Brennenreadts MBA ir. Menno Driesse 26 september 2015 Breedband buitengebied Veere ir. ing. Reg Brennenreadts MBA ir. Menno Driesse 26 september 2015 1 I. Achtergrond 2 Achtergrond Probleem: Niet overal in Veere is snel internet. Vraag: Hoe kunnen we dit

Nadere informatie

Breedbandloket. www. Breedbandfryslan.frl

Breedbandloket. www. Breedbandfryslan.frl Informatie 2015: snel breedband internet Voortgang snel internet breedband Breedbandloket www. Breedbandfryslan.frl Coöperatieve Vereniging U.A. Fryslân Ring Opgericht in 2006 met steun van de provincie

Nadere informatie

Even voorstellen: Breedband Beemster. Ruim 50 Ambassadeurs!

Even voorstellen: Breedband Beemster. Ruim 50 Ambassadeurs! Powered by Agenda Even voorstellen Doelstelling Breedband Beemster Waarom glasvezel? Maatschappelijke thema s zorgen -wonen werken leren ontspannen Vergelijk netwerken Aanbod / wat krijg ik en wat kost

Nadere informatie

Marktconsultatie aansluitgebied gemeente Hoogeveen

Marktconsultatie aansluitgebied gemeente Hoogeveen Marktconsultatie aansluitgebied gemeente Hoogeveen 19-07-2017 Stichting Breedbandplatform Drenthe p/a Postbus 12 9480 AA Vries platform@verbinddrenthe.nl 1 1 Inleiding 3 2 Het beoogde aansluitgebied 4

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Tytsjerksteradiel 21 april 2015

Informatiebijeenkomst Tytsjerksteradiel 21 april 2015 Informatiebijeenkomst Tytsjerksteradiel 21 april 2015 Informatiebijeenkomst Tytsjerksteradiel 21 april 2015 Agenda 1. Opening en introductie 2. Waar gaat het om? Snel internet is er toch voor iedereen?

Nadere informatie

30 september 2013. Pilot Glasvezel Buitengebied

30 september 2013. Pilot Glasvezel Buitengebied 30 september 2013 Pilot Glasvezel Buitengebied Inhoud 1. Uitgangssituatie 2. Plangebied en Realisatiemodel 3. Financieringsmodel 4. Gevraagde inzet provinciale middelen 5. Beheer en exploitatie netwerk

Nadere informatie

# Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden

# Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden Glasvezel voor het hele Land van Cuijk Welkom 15 juli 2015 Cuijk 1 Even voorstellen Hugo Bens Frans van Schayik Noud van Vught Arjan Eising Paul Kempen Bestuurder LVCNET Bestuurder LVCNET Bestuurder LVCNET

Nadere informatie

Glasvezel voor iedereen?

Glasvezel voor iedereen? Glasvezel voor iedereen? Breedband heeft toch iedereen? Alleen adsl is beschikbaar, men belooft 8 mb/s maar wij ontvangen maar 0.35 mb/s. Opschalen naar een hoger abonnement had geen zin i.v.m. de afstand

Nadere informatie

Stand van zaken in Nederland

Stand van zaken in Nederland 32637 Bedrijfslevenbeleid 24095 Frequentiebeleid Nr. 97 Brief van de minister van Economische Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 16 december 2013 Naar aanleiding

Nadere informatie

Quick scan coalitieprogramma s Land van Cuijk

Quick scan coalitieprogramma s Land van Cuijk Quick scan coalitieprogramma s 2014-2018 Land van Cuijk 28 mei 2014 De Rekenkamercommissie heeft de coalitieprogramma s van de vijf gemeenten in het Land van Cuijk naast elkaar gelegd en gekeken of en

Nadere informatie

Gemeente Sluis Provincie Zeeland RECRON ZLTO. 19 november 2014. Rapport SnelBiS: Hoe Snel Breedband in Sluis te realiseren?

Gemeente Sluis Provincie Zeeland RECRON ZLTO. 19 november 2014. Rapport SnelBiS: Hoe Snel Breedband in Sluis te realiseren? Gemeente Sluis Provincie Zeeland RECRON ZLTO 19 november 2014 Rapport SnelBiS: Hoe Snel Breedband in Sluis te realiseren? Voor wie? Overzicht bedrijven en huishoudens doelgroep Lichtblauwe symbolen: Bedrijven

Nadere informatie

Bijeenkomst glasvezel gemeente Steenwijkerland 5 maart 2015

Bijeenkomst glasvezel gemeente Steenwijkerland 5 maart 2015 Bijeenkomst glasvezel gemeente Steenwijkerland 5 maart 2015 Breedband in het buitengebied 1. Opening Wethouder Wim Brus Gemeente Steenwijkerland 2. De praktijk Anne Glasbergen Plaatselijk Belang Brekkenpolder-Tacozijl

Nadere informatie

Aansluiten! 5 april 2013. Wat willen bewoners? Hoe kunnen actieve burgers ondersteund worden?

Aansluiten! 5 april 2013. Wat willen bewoners? Hoe kunnen actieve burgers ondersteund worden? Aansluiten! 5 april 2013 Wat willen bewoners? Hoe kunnen actieve burgers ondersteund worden? Wie zijn wij Initiatiefgroep Glasvezel Buitengebied Putten -Totaal 9 personen, inclusief ambtenaar gemeente

Nadere informatie

Satelliet internet. Vanaf nu kunt ook u snel internetten

Satelliet internet. Vanaf nu kunt ook u snel internetten Satelliet internet Vanaf nu kunt ook u snel internetten Satelliet internet Internet via de satelliet is een volwaardig vervanger voor traag internet geworden. Satellietservice Noord-Holland heeft verschillende

Nadere informatie

Glasvezel voor heel Helmond

Glasvezel voor heel Helmond Glasvezel voor heel Helmond Glasvezel grotendeels aanwezig, aangelegd door Breedband Helmond of KPN Aanleg glasvezel door gemeente 2019-2021 Supersnel, veilig en betaalbaar internet Klaar voor de toekomst

Nadere informatie

Snel internet op de bedrijventerreinen - Zoerbeemden, - Gronsveld en - Aan de Fremme Gemeente Eijsden-Margraten

Snel internet op de bedrijventerreinen - Zoerbeemden, - Gronsveld en - Aan de Fremme Gemeente Eijsden-Margraten Snel internet op de bedrijventerreinen - Zoerbeemden, - Gronsveld en - Aan de Fremme Gemeente Eijsden-Margraten Informatiebijeenkomst voor belanghebbenden 18 januari 2018 1 Wat is snel internet? 1. Formeel:

Nadere informatie

Gemeente Westerveld 16 april 2014. Evert Blansjaar. Kwartiermaker provincie Drenthe

Gemeente Westerveld 16 april 2014. Evert Blansjaar. Kwartiermaker provincie Drenthe Gemeente Westerveld 16 april 2014 Evert Blansjaar Kwartiermaker provincie Drenthe Achtergrond Onze samenleving wordt steeds afhankelijker van hoogwaardige en toekomstvaste breedbandinfrastructuren. Geen

Nadere informatie

Glasvezel in Rivierenland

Glasvezel in Rivierenland Glasvezel Verbinding in elke (glas)vezel Glasvezel in Rivierenland Start gepland in 2018! Lingewaal Culemborg Start gepland Burenin 2018! Geldermalsen Glasvezel in Rivierenland Tiel Neerijnen West Maas

Nadere informatie

Hier > nu > ervaren provider

Hier > nu > ervaren provider www.plinq.nl Hier > nu > ervaren provider Wist u dat.. De gemiddelde wachttijd voor onze klantenservice PLINQ is een zelfstandige serviceprovider actief in heel Nederland. Al onder de 50 seconden ligt.

Nadere informatie

Inhoud. 1. Wie is Greenet? 2. Wat is een vast-draadloos netwerk? 3. Pilot Sluis. 4. Aanbod en next steps. 5. Vragen

Inhoud. 1. Wie is Greenet? 2. Wat is een vast-draadloos netwerk? 3. Pilot Sluis. 4. Aanbod en next steps. 5. Vragen Sluis 15-02-2016 Inhoud 1. Wie is Greenet? 2. Wat is een vast-draadloos netwerk? 3. Pilot Sluis 4. Aanbod en next steps 5. Vragen Wie is Greenet? Greenet levert breedband internet in de buitengebieden

Nadere informatie

Breedband in buitengebied Gemeente Tholen

Breedband in buitengebied Gemeente Tholen Breedband in buitengebied Gemeente Tholen 1 INLEIDING In de gemeente Tholen leeft de wens om snel internet in buitengebieden te realiseren. Hierover wordt reeds geruime tijd gesproken en ook de Provincie

Nadere informatie

Supersnel glasvezelnetwerk voor Aalburg binnen handbereik

Supersnel glasvezelnetwerk voor Aalburg binnen handbereik Supersnel glasvezelnetwerk voor Aalburg binnen handbereik Supersnel glasvezelnetwerk voor Aalburg binnen handbereik Glasvezel: voor hele gemeenschap, ook in buitengebieden en bedrijventerreinen Open structuur:

Nadere informatie

Glasvezel in de gemeente Bernheze? Inhoud van de avond. Exploitatie netwerken. Werkbijeenkomst raad 27 januari 2014

Glasvezel in de gemeente Bernheze? Inhoud van de avond. Exploitatie netwerken. Werkbijeenkomst raad 27 januari 2014 Glasvezel in de gemeente Bernheze? Werkbijeenkomst raad 27 januari 2014 Inhoud van de avond Twee partijen: Stichting Glasvezel Bernheze, roepnaam Breedband Bernheze Gemeente Bernheze Doelstelling Proces

Nadere informatie

24 november 2015 te Nijland

24 november 2015 te Nijland 24 november 2015 te Nijland Bijeenkomst glasvezel Nijland 24 november 2015 Agenda 1. Opening en introductie 2. Snel internet is toch voor iedereen? 3. Hoe start je een project? 4. Wat kunt ú doen? 1. Opening

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel:

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 1 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: Voor raadsvergadering d.d.: 11-10-2016 Agendapunt: Onderwerp: Aanleg glasvezelnetwerk

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF. Aan de slag met breedband! Belang van goede verbindingen in beeld: voorbeelden. In dit nummer

NIEUWSBRIEF. Aan de slag met breedband! Belang van goede verbindingen in beeld: voorbeelden. In dit nummer NIEUWSBRIEF 1 juli 2 01 4 nummer 1 Stichting, Hogepad 12, 8181 TT Heerde www.breedbandnv.nl (binnenkort), info@breedbandnv.nl, In dit nummer Aan de slag met breedband! 1 Aan de slag met breedband! In alle

Nadere informatie

Snel en betrouwbaar internet

Snel en betrouwbaar internet Snel en betrouwbaar internet Voor alle ondernemingen Op diverse industrieterreinen in Nederland wordt door Glasvezel Bedrijventerrein een zakelijk glasvezelnetwerk aangelegd. Ook voor uw vestiging dé aansluiting

Nadere informatie

# Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden

# Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden Glasvezel voor het hele Land van Cuijk Bijeenkomst ZLTO 15 december 2015 Wanroij 1 Coöperatie is opgericht Hugo Bens Voorzitter Agrarisch Frans van Schayik Vice-voorzitter Industrie / bedrijven Noud van

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Digitale provinciale weg Noord-Beveland. 2 april Onderzoek naar snel internet in het buitengebied

Digitale provinciale weg Noord-Beveland. 2 april Onderzoek naar snel internet in het buitengebied Digitale provinciale weg Noord-Beveland Onderzoek naar snel internet in het buitengebied Agenda Huidige situatie breedband buitengebied Noord-Beveland - Netwerkaanbod: welke internettoegang is er nu? -

Nadere informatie

# Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden

# Voor alle kernen, bedrijventerreinen en buitengebieden Glasvezel voor het hele Land van Cuijk Welkom 30 juli 2015 Haps 1 Even voorstellen Hugo Bens Bestuurder LVCNET Agrarisch Frans van Schayik Bestuurder LVCNET Industrie / bedrijven Noud van Vught Bestuurder

Nadere informatie

Super snel int in e t rnet rne in het buitengebied

Super snel int in e t rnet rne in het buitengebied Super snel internet in het buitengebied Openingswoord Gemeente Gemert Bakel Wethouder Roël Hoppezak. Wie is Wireless Brabant? Tipcon IT Solutions, Erp (automatisering) Mezenberg Techniek, Gemert (telecom/installatie)

Nadere informatie

Nieuw Portfolio UPC Business - SoHo

Nieuw Portfolio UPC Business - SoHo Nieuw Portfolio UPC Business - SoHo Per 4 september 2013 Slimme pakketten, lage prijzen Flexibiliteit en transparantie Meer ondernemers op het Digital Network van UPC Training helpt vooral wanneer mensen

Nadere informatie

Westerveld op Glas 10 maart 2015

Westerveld op Glas 10 maart 2015 WELKOM Welkom bij de presentatie van Westerveld op Glas 10 maart 2015 Sneller internet ook in Vledderveen 1. Opening Programma 1. Opening / Voorstellen 2. Waar staan we vandaag 3. Breedband nut en noodzaak

Nadere informatie

4G frequentiebanden / LTE frequentiebanden

4G frequentiebanden / LTE frequentiebanden 4G frequentiebanden / LTE frequentiebanden 13-01-2014 GSM Helpdesk Nederland Bij reguliere 2G (GSM) en 3G (UMTS) telefoons en smartphones was het zeer gebruikelijk om de frequenties in MHz aan te geven

Nadere informatie

Breedband in héél Rivierenland

Breedband in héél Rivierenland Contractgestuurde Dienstverlening Breedband Verbinding in elke (glas)vezel Breedband in héél Rivierenland Het komt eraan! Geldermalsen Breedband in héél Tiel Rivierenland Lingewaal Culemborg Het komt eraan!

Nadere informatie

Glasvezel voor heel Helmond

Glasvezel voor heel Helmond Glasvezel voor heel Helmond Aanleg glasvezel door Glasvezel Helmond B.V. 2019-2021 Glasvezel grotendeels aanwezig Supersnel, veilig en betaalbaar internet Klaar voor de toekomst Ruime keuze in tv, telefonie

Nadere informatie

Oostburg 21 December 2015 Frank Weening

Oostburg 21 December 2015 Frank Weening Oostburg 21 December 2015 Frank Weening Inhoud 1. Wat is een vast-draadloos netwerk? 2. Verschil met andere draadloze mogelijkheden? 3. Pilot Sluis 4. Over Greenet Wat is een vast- draadloos netwerk? Randapparatuur

Nadere informatie

Raadsvergadering : 8 december 2015 agendapunt : Commissie : Bestuur en Ruimte

Raadsvergadering : 8 december 2015 agendapunt : Commissie : Bestuur en Ruimte Zaaknummer : 129650 Raadsvergadering : 8 december 2015 agendapunt : Commissie : Bestuur en Ruimte Onderwerp : Aanleg glasvezel Berkelland Collegevergadering : 10 november 2015 agendapunt : 30. Portefeuillehouder

Nadere informatie

Een eigen netwerk van, voor en door Burense ondernemers

Een eigen netwerk van, voor en door Burense ondernemers Een eigen netwerk van, voor en door Burense ondernemers Wie is Glasnet Buren? Aanleiding Bedrijven willen verplaatsen i.v.m. slechte digitale bereikbaarheid Beperking groei Burens bedrijfsleven door slechte

Nadere informatie

Communicatieplan Glasvezel buitenaf. Februari 2019

Communicatieplan Glasvezel buitenaf. Februari 2019 Communicatieplan Glasvezel buitenaf Februari 2019 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Uitgangspunten... 4 3 Communicatie... 5 3.1 Aanbod... 5 3.2 Dienstaanbieders... 6 3.3 Communicatiedoelstellingen GVB...

Nadere informatie

Marktconsultatie Aansluitgebied De Wolden

Marktconsultatie Aansluitgebied De Wolden Marktconsultatie Aansluitgebied De Stichting Breedbandplatform Drenthe p/a De Drentse Zaak Beilerstraat 24 9401 PL Assen platform@verbinddrenthe.nl 1 Inleiding 3 2 Het beoogde aansluitgebied 4 2.1 Huidige

Nadere informatie

U heeft traag internet op Uw park en vraagt ons om een oplossing.

U heeft traag internet op Uw park en vraagt ons om een oplossing. U heeft traag internet op Uw park en vraagt ons om een oplossing. Er zijn 3 oplossingen in volgorde van kostprijs. 1- U heeft al een goed werkende (Wifi) installatie op het park en het gaat om het oplossen

Nadere informatie

Satelliet internet. Vanaf nu kunt ook u snel internetten

Satelliet internet. Vanaf nu kunt ook u snel internetten Satelliet internet Vanaf nu kunt ook u snel internetten Satelliet internet Internet via de satelliet is een volwaardig vervanger voor traag internet geworden. Satellietservice Noord-Holland Zelf doen??

Nadere informatie

Informatie avond - Breedband

Informatie avond - Breedband Informatie avond - Breedband AGENDA - Welkom - Project Reuzenbreedband - Presentatie Breedband - Vraag en antwoord Project Reuzenbreedband Dorpsverenigingen van Schoonoord en van De Kiel Gestart met Project

Nadere informatie

E-Fiber Land van Cuijk

E-Fiber Land van Cuijk E-Fiber Land van Cuijk Glasvezel voor het Land van Cuijk Informatieavond Coöperatie LvCNET 12 december 2017 Gemeentehuis Cuijk Film (voorbeeld) E-Fiber E-Fiber ontwikkelt, realiseert en exploiteert open

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst glasvezel

Informatiebijeenkomst glasvezel Informatiebijeenkomst glasvezel Maandag 8 augustus Ambassadeurs Vechtdal Breedband Henk Hoekstra Arjo vd Berg Programma vanavond Vechtdal breedband Aanleg glasvezel buitenaf Mogelijkheden glasvezel Aanbod

Nadere informatie

Met glasvezel klaar voor de toekomst. Bedrijvenpark Oostambacht te Nootdorp Ruud Vriend en Ronald de Jongh, 3Bplus, 27 januari 2011

Met glasvezel klaar voor de toekomst. Bedrijvenpark Oostambacht te Nootdorp Ruud Vriend en Ronald de Jongh, 3Bplus, 27 januari 2011 Met glasvezel klaar voor de toekomst Bedrijvenpark Oostambacht te Nootdorp Ruud Vriend en Ronald de Jongh, 3Bplus, 27 januari 2011 Agenda Introductie 3Bplus Glasvezel waarom? Aanpak verglazing Glasvezel

Nadere informatie

Glasvezel Ommen-Hardenberg Nieuwsbrief januari 2014

Glasvezel Ommen-Hardenberg Nieuwsbrief januari 2014 Glasvezel Ommen-Hardenberg Nieuwsbrief januari 2014 Afgelopen jaar bent u geïnformeerd over de mogelijkheden voor aanleg van glasvezel in de buitengebieden van de gemeenten Ommen en Hardenberg. In de tweede

Nadere informatie

Glasvezel Noord Lelystad

Glasvezel Noord Lelystad Presentatie Bewonersvereniging Golfpark 19 maart 2018 Agenda Introductie Waarom glasvezel? Waarom initiatief? Wat hebben we tot nu toe gedaan? Hoe kan het gerealiseerd worden? Volgende stappen, planning

Nadere informatie

9 e Nieuwsbrief April 2017

9 e Nieuwsbrief April 2017 9 e Nieuwsbrief April 2017 Stichting Breedband Noord Veluwe en CIF De Stichting Breedband Noord Veluwe is burgerinitiatief van vijf inwoners van de Noord Veluwe. Doel is om snel internet (breedband) in

Nadere informatie

17-7-2014. Waarom glasvezel? Agenda. Waarom wordt dat een probleem?

17-7-2014. Waarom glasvezel? Agenda. Waarom wordt dat een probleem? Agenda Opening avond voorzitter Presentatie: Waarom Glasvezel Pauze (uitdelen vragenformulier en folder) Discussie en vragen Nawoord voorzitter Einde Waarom glasvezel? Waarom is aanleg van glasvezel nodig?

Nadere informatie

Bijeenkomst glasvezel Oosterwolde Agenda

Bijeenkomst glasvezel Oosterwolde Agenda 16 februari 2015 Bijeenkomst glasvezel Oosterwolde Agenda 1. Opening en introductie 2. Snel internet is toch voor iedereen? 3. Hoe start je een project? 4. De situatie in gemeente Ooststellingwerf 5. Wat

Nadere informatie

Welke internetverbinding. beste bij uw bedrijf?

Welke internetverbinding. beste bij uw bedrijf? Welke internetverbinding past het beste bij uw bedrijf? 1 Inhoud Inhoud 2 Wie is Aventel? 3 Vind de internetverbinding die bij u past 4 De verschillende soorten internetverbindingen 10 Waar gebruikt u

Nadere informatie

Informatieavond Glasvezel 1 mei 2014 GLASVEZEL IN DE 4 DOARPEN EN HIDAARD

Informatieavond Glasvezel 1 mei 2014 GLASVEZEL IN DE 4 DOARPEN EN HIDAARD Informatieavond Glasvezel 1 mei 2014 GLASVEZEL IN DE 4 DOARPEN EN HIDAARD Werkgroep glasvezel Werkgroep ingesteld door dorpsbelang De Fjouwer Doarpen en dorpsbelang Hidaard Sjoukje Bijlsma (Hidaard) Joram

Nadere informatie

Welkom op de informatiebijeenkomst. glasvezel op bedrijvenpark Haansberg. Maandag 23 november 2015

Welkom op de informatiebijeenkomst. glasvezel op bedrijvenpark Haansberg. Maandag 23 november 2015 Welkom op de informatiebijeenkomst glasvezel op bedrijvenpark Haansberg Maandag 23 november 2015 Agenda Welkomstwoord Bert Wagemakers Introductie Wethouder Rolph Dols Aanleiding Bert Wagemakers Glasvezelnetwerk

Nadere informatie

GLASVEZEL VRIJWILLIGERSWERK

GLASVEZEL VRIJWILLIGERSWERK GLASVEZEL VRIJWILLIGERSWERK GLASVEZEL van VRIJWILLIGERSWERK naar PROFESSIONEEL BEDRIJF GLASVEZEL van VRIJWILLIGERSWERK naar PROFESSIONEEL BEDRIJF Waarom glasvezel? Oorspronkelijk bedoeld voor Later geschikt

Nadere informatie

1. Wie zijn wij? 2. Waarom zijn we hier? 3. Hoe werkt onze oplossing en wat bieden we aan? 4. Wat is er nodig om van start te kunnen gaan? 5.

1. Wie zijn wij? 2. Waarom zijn we hier? 3. Hoe werkt onze oplossing en wat bieden we aan? 4. Wat is er nodig om van start te kunnen gaan? 5. alles is bereikbaar 1. Wie zijn wij? 2. Waarom zijn we hier? 3. Hoe werkt onze oplossing en wat bieden we aan? 4. Wat is er nodig om van start te kunnen gaan? 5. Wat is de planning? 6. Vragen Wie is Greenet?

Nadere informatie

The missing link: Zelf samen doen!!

The missing link: Zelf samen doen!! Nederland beter breedbandland The missing link: Zelf samen doen!! Amersfoort 4 november 2011 Henk Doorenspleet Rabobank International Large Corporates Telecom, Media & Internet Group 1 Agenda Nederland

Nadere informatie

Snel internet in buitengebied

Snel internet in buitengebied Snel internet in buitengebied 9 November 2015 26 oktober 2015 Kader Witte gebieden (gebieden zonder NGA) Dit zijn gebieden die binnen nu en 3 jaar downloadsnelheden van minder dan 30 Mbit/s houden (dus

Nadere informatie

BROCHURE Glasvezel voor bedrijven. Betrouwbaar Sneller Voordeliger Regionaal E. Brofiber A Schepersweijer NN Reusel

BROCHURE Glasvezel voor bedrijven. Betrouwbaar Sneller Voordeliger Regionaal E. Brofiber A Schepersweijer NN Reusel Betrouwbaar Sneller Voordeliger Regionaal BROCHURE Glasvezel voor bedrijven Brofiber is jouw partner voor een snelle en betrouwbare glasvezel aansluiting in regio de Kempen. Brofiber A Schepersweijer 3

Nadere informatie

Marktconsultatie aansluitgebied gemeente Aa en Hunze

Marktconsultatie aansluitgebied gemeente Aa en Hunze Marktconsultatie aansluitgebied gemeente Aa en Hunze 1 november 2016 Stichting Breedbandplatform Drenthe p/a Brink 8 9401 HS Assen platform@verbinddrenthe.nl 1 1 Inleiding 3 2 Het beoogde aansluitgebied

Nadere informatie

Schipborg 28 maart 2018 Ben Mulder, Gasteren

Schipborg 28 maart 2018 Ben Mulder, Gasteren Schipborg 28 maart 2018 Ben Mulder, Gasteren Oorspronkelijke initiatieven: Werkgebied van DGC Snel internet Yde de Punt Glasvezel Verbindt Annen Tynaarlo Oost, Zeegse Midlaren Glas van Aa tot Hunze Naobers

Nadere informatie

Agenda. Voorstel Rekam. Wat is. Glasvezel. Waarom. glasvezel. glasvezel. Tijd voor persoonlijke vragen, advies en informatie.

Agenda. Voorstel Rekam. Wat is. Glasvezel. Waarom. glasvezel. glasvezel. Tijd voor persoonlijke vragen, advies en informatie. Agenda Glasvezel Wat is Waarom Voorstel Rekam glasvezel glasvezel Tijd voor persoonlijke vragen, advies en informatie. Het verleden De ontwikkelingen gaan razend snel.. Waarom Glasvezel schatten schatten

Nadere informatie

IKWILGLASINZEIST O P E N G L A S V E Z E L N E T W E R K I N Z E I S T. Niels van Dijk B E W O N E R S I N I T I A T I E F V O O R E E N

IKWILGLASINZEIST O P E N G L A S V E Z E L N E T W E R K I N Z E I S T. Niels van Dijk B E W O N E R S I N I T I A T I E F V O O R E E N IKWILGLASINZEIST B E W O N E R S I N I T I A T I E F V O O R E E N O P E N G L A S V E Z E L N E T W E R K I N Z E I S T Niels van Dijk WAT IS HET PROBLEEM? INTERNET, TELEFOON EN TV ZIJN IN ZEIST IN HANDEN

Nadere informatie

F. Buijserd burgemeester

F. Buijserd burgemeester 4fe Gemeente Nieuwkoop Colleae van Burgemeester en Wethouders iiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiniiiiiiniiiiiii G140574 nieuwkoop raadsvoorstel portefeuillehouder opgesteld door Registratienummer collegebesluit vergaderdatum

Nadere informatie

Breedband in het buitengebied INFORMATIE AVOND BUNSCHOTEN 18 SEPTEMBER 2017

Breedband in het buitengebied INFORMATIE AVOND BUNSCHOTEN 18 SEPTEMBER 2017 Breedband in het buitengebied INFORMATIE AVOND BUNSCHOTEN 18 SEPTEMBER 2017 * Agenda inloop het hoe en wat van breedband in het buitengebied toelichting project breedband in het buitengebied wat kan de

Nadere informatie

Glasvezel. Aanbod: Aansluiting diensten op het netwerk van Fore Freedom

Glasvezel. Aanbod: Aansluiting diensten op het netwerk van Fore Freedom Glasvezel. Glas helder! Aanbod: Aansluiting diensten op het netwerk van Fore Freedom De Glasvezelkoning is een onderdeel van IP-ONE B.V. Bellen, internetten en online diensten. Internet, VoIP telefonie,

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Datum : : Z66702/Raad Nee. : Breedband Buitengebied. Geachte leden van de gemeenteraad, Inleiding: Achtergrond

Raadsvoorstel. Datum : : Z66702/Raad Nee. : Breedband Buitengebied. Geachte leden van de gemeenteraad, Inleiding: Achtergrond Raadsvoorstel Datum : 26-10-2017 Kenmerk Portefeuillehouder Nee Onderwerp : Z66702/Raad-00295 : P.H.M. Seesing : Breedband Buitengebied Geachte leden van de gemeenteraad, Inleiding: Achtergrond Inwoners

Nadere informatie

Stratix. Sietse van der Gaast Mei Buitengebieden: de digitale landweg en het Internet of Things

Stratix. Sietse van der Gaast Mei Buitengebieden: de digitale landweg en het Internet of Things Stratix Sietse van der Gaast Mei 2017 Buitengebieden: de digitale landweg en het Internet of Things Agenda Stratix Dreigt een digitale tweedeling in Nederland? Glasvezel: de gordiaanse knoop Draadloos:

Nadere informatie

Panas Striensestraat 67 5241 AW Rosmalen 073 523 23 30 info@panas.nl www.panas.nl

Panas Striensestraat 67 5241 AW Rosmalen 073 523 23 30 info@panas.nl www.panas.nl Inhoudsopgave 1. Internet op Maat... 3 1.1 Inleiding... 3 1.2 (x)dsl- verbindingen... 3 1.2.1 ADSL... 3 1.2.2 VDSL... 4 1.2.3 SDSL... 4 1.3 Ethernet- Acces op basis van koper... 4 1.4 Glasvezel (Fiber

Nadere informatie

1. Wie zijn wij? 2. Waarom zijn we hier? 3. Hoe werkt onze oplossing en wat bieden we aan? 4. Wat is er nodig om van start te kunnen gaan? 5.

1. Wie zijn wij? 2. Waarom zijn we hier? 3. Hoe werkt onze oplossing en wat bieden we aan? 4. Wat is er nodig om van start te kunnen gaan? 5. alles is bereikbaar 1. Wie zijn wij? 2. Waarom zijn we hier? 3. Hoe werkt onze oplossing en wat bieden we aan? 4. Wat is er nodig om van start te kunnen gaan? 5. Wat is de planning? 6. Vragen Wie is Greenet?

Nadere informatie

De provincie Overijssel telt 25 gemeenten, waarvan Zwolle de hoofdstad is. Hieronder is de Provincie schematisch weergegeven:

De provincie Overijssel telt 25 gemeenten, waarvan Zwolle de hoofdstad is. Hieronder is de Provincie schematisch weergegeven: Uitgangssituatie In dit hoofdstuk bespreken we de huidige breedbandsituatie in de provincie Overijssel. Het vorige hoofdstuk heeft laten zien wat het potentieel van breedband is, in dit hoofdstuk komt

Nadere informatie

Glasvezel Noord Lelystad. Informatie avond Bewoners 21 maart naar Aanleg

Glasvezel Noord Lelystad. Informatie avond Bewoners 21 maart naar Aanleg Glasvezel Noord Lelystad Informatie avond Bewoners 21 maart 2019 van Uitvraag naar Aanmelding naar Aanleg naar Aansluiting Glasvezel Noord Lelystad van Uitvraag naar Aanmelding van Aanmelding naar Aanleg

Nadere informatie

Glasvezel. Glas helder! Aanbod: Industrieterrein Waaier. Vraagbundeling glasvezel, sluitingsdatum 1 april 2014

Glasvezel. Glas helder! Aanbod: Industrieterrein Waaier. Vraagbundeling glasvezel, sluitingsdatum 1 april 2014 Vraagbundeling glasvezel, sluitingsdatum 1 april 2014 Glasvezel. Glas helder! Aanbod: Industrieterrein Waaier De Glasvezelkoning is een onderdeel van IP-ONE B.V. Bellen, internetten en online diensten.

Nadere informatie

Aankondiging open glasvezel LOUTERBLOEMEN Project nr.: 179 v2. FORE Freedom B.V. Nijverheidsweg 35 3161 GJ Rhoon T: 010-800 10 60

Aankondiging open glasvezel LOUTERBLOEMEN Project nr.: 179 v2. FORE Freedom B.V. Nijverheidsweg 35 3161 GJ Rhoon T: 010-800 10 60 Aankondiging open glasvezel LOUTERBLOEMEN Project nr.: 179 v2 Nijverheidsweg 35 3161 GJ Rhoon T: 010-800 10 60 info@forefreedom.nl www.forefreedom.nl KvK 24.34.79.36 ING Bank 53.70.966 BTW NL8121.55.737.B.01

Nadere informatie

Telecommonitor Q3 2016

Telecommonitor Q3 2016 Telecommonitor Q3 2016 Openbare rapportage Kwartaalrapportage van ACM met de marktcijfers van de telecomsector. De Telecommonitor laat de ontwikkelingen zien op het gebied van mobiele diensten, vaste telefonie,

Nadere informatie

Glasvezel. Aanbod: Roomburg Leiden

Glasvezel. Aanbod: Roomburg Leiden 01000005 Glasvezel. Glas helder! Aanbod: Roomburg Leiden De Glasvezelkoning is een onderdeel van IP-ONE B.V. Bellen, internetten en online diensten. Internet, VoIP telefonie, camerabeveiliging, pinnen

Nadere informatie

Triple play vergelijking Consumind december 2016

Triple play vergelijking Consumind december 2016 Triple play vergelijking Consumind december 2016 Dit informatiepakket bevat de volgende onderdelen: Achtergrond en algemene informatie Internet, TV en (Vaste) Telefonie markt Voordelen Triple Play Vergelijking

Nadere informatie

Glasvezel. Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) 24 januari 2018

Glasvezel. Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) 24 januari 2018 Glasvezel Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) 24 januari 2018 Agenda Voorstellen Voordelen van glasvezel Aanbod & Aanpak Glasvezel buitenaf Samenwerking met ambassadeurs Vragen Even voorstellen! Achtergrond

Nadere informatie

Aanleg breedband in de witte gebieden in Overijssel (INITIATIEFVOORSTEL artikel 63 Reglement van Orde Provinciale Staten)

Aanleg breedband in de witte gebieden in Overijssel (INITIATIEFVOORSTEL artikel 63 Reglement van Orde Provinciale Staten) j v\(mo^xü,o^o[ 7,Z'-\ PS/2014/43 Aanleg breedband in de witte gebieden in Overijssel (INITIATIEFVOORSTEL artikel 63 Reglement van Orde Provinciale Staten) Datum GS-kenmerk Inlichtingen bij 15 januari

Nadere informatie

T-Mobile biedt 4G voor alle smartphones, dus ook de iphone 5

T-Mobile biedt 4G voor alle smartphones, dus ook de iphone 5 T-Mobile biedt 4G voor alle smartphones, dus ook de iphone 5 Samen Meer Bereiken Een netwerk voor mobiele telefonie is nooit af. T-Mobile volgt het gebruik en de prestaties van het mobiele netwerk op de

Nadere informatie

1 Dienstbeschrijving dataverbindingen

1 Dienstbeschrijving dataverbindingen 1 Dienstbeschrijving dataverbindingen Lancom heeft als doelstelling om een one stop shop te zijn voor het MKB en MKB+, dit betekent dat onze dienstverlening niet stopt bij de Firwall of de router. Van

Nadere informatie

Triple play vergelijking Consumind Augustus 2015 Dit informatiepakket bevat de volgende onderdelen:

Triple play vergelijking Consumind Augustus 2015 Dit informatiepakket bevat de volgende onderdelen: Triple play vergelijking Consumind Augustus 2015 Dit informatiepakket bevat de volgende onderdelen: Achtergrond en algemene informatie Internet, TV en (Vaste) Telefonie markt Voordelen Triple Play Vergelijking

Nadere informatie

Uw internetaansluiting

Uw internetaansluiting Studio Visual Steps Uw internetaansluiting Een overzicht van de mogelijkheden 1 Voorwoord Beste lezers en lezeressen, In deze gids krijgt u informatie over de verschillende aansluitmogelijkheden waaruit

Nadere informatie

Breedband Provincie Drenthe

Breedband Provincie Drenthe Hoogwaardig breedband op het Drentse platteland Samen maken we het mogelijk! Breedband Provincie Drenthe Evert Blansjaar Ons datagebruik Waarom verbind Drenthe We worden steeds afhankelijker van hoogwaardige

Nadere informatie

Breedband in Overijssel

Breedband in Overijssel Breedband in Overijssel Aanleiding project (I) Breedband van strategisch belang voor provincie Vraag naar bandbreedte neemt exponentieel toe (30-40% / jaar). Randvoorwaarde voor aantrekkelijk vestigingsklimaat

Nadere informatie

Vragen en antwoorden glasvezel in Olterterp, It Sùd, Selmien- West en Kortehemmen

Vragen en antwoorden glasvezel in Olterterp, It Sùd, Selmien- West en Kortehemmen 1 Vragen en antwoorden glasvezel in Olterterp, It Sùd, Selmien- West en Kortehemmen 1. Aanleg 1.1 Komt de kabel ook door privé terrein te liggen? Vooralsnog gaan we ervan uit dat de kabel grotendeels in

Nadere informatie