Inhoud. Onderzoek. Inleiding. Resultaten Conclusie en aanbeveling 30/11/2015

Transcriptie

1 Onderzoek naar de invoering van een eerstelijnspsychologische functie (ELPF) in Vlaanderen Dr. Evelien Coppens, Dr. Inge Neyens & Prof. dr. Chantal Van Audenhove Studiedag SWVG Integrale zorg en ondersteuning 19 november workshop 6 Inleiding Onderzoek Onderzoeksopdracht Onderzoeksactiviteiten Onderzoeksvragen Resultaten Conclusie en aanbeveling Inhoud 2 1

2 Inleiding Hoofddoelstelling: Eerstelijnsconferentie 2010 Kwaliteit van eerstelijnszorg voor patiënten verbeteren Door samenwerking tussen verschillende zorgverstrekkers te versterken 6 werkgroepen, 6 centrale thema s Met ruime vertegenwoordiging van stakeholders Werkgroep GGZ: Welke zorgverstrekkers realiseren een aanbod in de GGZ in de eerste lijn? Welke zijn de knelpunten op dit vlak? Hoe kan het aanbod verbeterd worden? 4 2

3 Conclusie werkgroep GGZ 2010 Nood aan meer GGZ-deskundigheid in de bestaande eerstelijnsvoorzieningen Invoering van de ELPF als belangrijkste aanbeveling aan de minister De kern van deze functie: - Laagdrempelig: weinig stigma, betaalbaar en nabij - Personen met een specifieke GGZ-achtergrond ingebed in een bestaande eerstelijnsstructuur - Goede samenwerking en verwijzing naar gespecialiseerde GGZ en welzijnsdiensten - Ondersteuning van (niet-ggz) eerstelijnswerkers via intervisie en vorming 5 In navolging van deze oproep 7 pilootprojecten kregen van de Vlaamse Overheid de opdracht om een ELPF te organiseren in een geografisch afgebakend werkingsgebied Looptijd: december februari

4 7 pilootprojecten Turnhout Kempen Poperinge Maasmechelen Aalst Pajottenland Brussel 7 Opdracht pilootprojecten: Kortdurende behandeling bij niet complexe psychische klachten op een laagdrempelige wijze Nauw samenwerken met andere hulpverleners vanuit het model van getrapte zorg en hiervoor een netwerk uitbouwen Vroegdetectie en -interventie bevorderen 8 4

5 7 pilootprojecten Project Projecthou der Aantal ELP Aalst SEL 1 voltijds ELP Halftijds CGG-medewerker Brussel Kempen Maasmechelen Huis voor Gezondheid CAW de Kempen Huisartsenkr ing 1 voltijds ELP CAW Locatie consult WGC, huisartsenpraktijk, huisartsenwachtpost, SEL Huisartsenpraktijken & WGC 1 voltijds ELP Sociaal huis, medisch centrum, eerstelijnshuis Pajottenland SEL 1 VTE verdeeld over 2 ELP Sociaal huis, dienst thuiszorg, klooster, medisch centrum Poperinge OCMW 1 VTE verdeeld over 2 ELP Sociaal huis Turnhout 1 VTE verdeeld over 10 CGGmedewerkers Huisartsenvereniging Turnhout 1 VTE verdeeld over 2 ELP Huisartsenwachtpost 9 7 pilootprojecten Project Projecthou der Aantal ELP Aalst SEL 1 voltijds ELP Halftijds CGG-medewerker Brussel Kempen Maasmechelen Huis voor Gezondheid CAW de Kempen Huisartsenkr ing 1 voltijds ELP CAW Locatie consult WGC, huisartsenpraktijk, huisartsenwachtpost, SEL Huisartsenpraktijken & WGC 1 voltijds ELP Sociaal huis, medisch centrum, eerstelijnshuis Pajottenland SEL 1 VTE verdeeld over 2 ELP Sociaal huis, dienst thuiszorg, klooster, medisch centrum Poperinge OCMW 1 VTE verdeeld over 2 ELP Sociaal huis Turnhout 1 VTE verdeeld over 10 CGGmedewerkers Huisartsenvereniging Turnhout 1 VTE verdeeld over 2 ELP Huisartsenwachtpost 10 5

6 Onderzoek Voorzitten van stuurgroep Onderzoeksopdracht Voortgang van de pilootprojecten bewaken Proces- en effectevaluatie Succesfactoren en knelpunten Advies over mogelijke uitrol over heel Vlaanderen Augustus 2012 oktober

7 Onderzoeksvragen 1. Wat zijn de kerntaken van de ELP? 2. Wat zijn verschillen tussen projecten? 3. Tot welke doelgroep richt de ELP zich? 4. Wie kan naar de ELP doorverwijzen? 5. Wat is de taak van de huisarts in dit proces? 6. Welke aspecten maken de ELP laagdrempelig? 7. Welke informatie moet de ELP registreren? 8. Welke opleidingsnoden heeft een ELP? 9. Wat is het typische functieprofiel van een ELP? 13 Onderzoeksactiviteiten Interviews Projecthouders, ELP, huisartsen Procesevaluatie Tevredenheidsbevraging Patiënten, ELP, huisartsen, klinische partners Tevredenheid 2 klankbordgroepen Stakeholders Mening en advies inzake de implementatie van de ELPF 14 7

8 Onderzoeksactiviteiten Brief Symptom Inventory (BSI) Patiënten (afgenomen door ELP) Ernst en aard van de problematiek Registratiefiche Patiënten (ingevuld door ELP) Klachten en gegeven behandeling in kaart brengen 15 Resultaten 8

9 1. Kerntaken van de ELP De nadruk lag op kortdurende begeleiding Richtlijn van de overheid Grote nood op het terrein Opleidingsachtergrond van de ELP Andere taken kwamen meer op de achtergrond Coachen eerstelijnswerkers Groepssessies Netwerking ifv de ontwikkeling van een inhoudelijke sociale kaart 17 Kortdurende begeleiding Assessment en detectie Snel zicht krijgen op de hulpvraag Kijken naar klachten en krachten Screeningsinstrumenten worden onvoldoende gebruikt Kortdurende generalistische behandeling Snelle en juiste doorverwijzing wanneer nodig Motiveren en voorbereiden Administratieve en organisatorische taken Registreren patiëntgegevens Verslaggeving naar huisarts Overleg met klinische partners 18 9

10 Gebruikte technieken: Kortdurende generalistische behandeling Klachten structureren (adhv het KOP-model) Inzicht geven in de eigen problematiek Situatie anders bekijken Focus op krachten en sterktes Focus op aspecten van het probleem die veranderbaar zijn Ondersteunen bij zoektocht naar oplossingen Begeleide zelfhulp: informatie, advies en tips Elementen uit verschillende therapieën (cognitieve gedragstherapie, systeemtherapie, etc.) Psycho-educatie Online interventies worden weinig gebruikt 19 Kortdurende interventies Toegepaste psychosociale interventies (NIVEL) Exploratie Signaleringsinstrument Psycho-educatie Preventie en gezondheidsvoorlichting Kortdurende psychologische behandeling Online interventie Motiverende gespreksvoering Reattributie Crisisinterventie Andere 4,6% 5,2% 7,2% 14,9% 22,1% 33,0% 40,2% 43,1% 61,8% 81,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 20 10

11 Duur behandeling 35% 30% 25% Aantal sessies 30,8% 80% minder dan 5 sessies 19% tussen de 5 en 10 sessies 1% meer dan 10 sessies 20% 15% 20,9% 17,4% 10% 5% 0% 10,7% 7,2% 3,9% 2,9% 1,7% 1,2% 1,7% 1,7% >10 21 Doorverwijzing naar meer gepaste zorg Psychiater OCMW/sociaal huis PTZ PZ CGG Huisarts PAAZ CLB CAW VDAB Andere 0,9% 1,3% 1,1% 1,3% 1,1% 0,4% 0,4% 7,0% 10,1% 56% van de patiënten werd door de ELP doorverwezen 16,7% 30,9% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 22 11

12 2. Verschillen tussen projecten Takenpakket Aangeboden behandeling Netwerk Aanmeldingsprocedure 23 Verschillen qua takenpakket Afhankelijk van de lokale noden en het regionale GGZ-aanbod legt ieder project andere accenten In landelijke gemeenten: Kleiner GGZ-aanbod, minder gelegenheid tot doorverwijzing Weinig vraag naar groepssessies Meer samenwerking met privétherapeuten Meer vraag naar outreachend werken In grootsteden: Groter GGZ-aanbod, meer gelegenheid tot doorverwijzing Meer nood aan netwerking Meer nood aan cultuursensitieve zorg Meer vraag naar groepssessies 24 12

13 Andere verschillen Begeleiding: Gemiddeld aantal sessies: 1,5 tot 3,9 % meer dan 10 sessies: 0 tot 7,7% Aantal verwijzingen: 22,1 tot 92,4% Aard netwerk: Verwijzing naar: psychiater, CGG, privétherapeuten Overleg met klinische partners: 42,1 tot 100% Netwerk vooral: huisarts, CGG, Netwerk 107 Aanmeldingsprocedure: Enkel huisarts, ook andere partners 3. Doelgroep van de ELP Registratiefiches (n=594) verdeling geslacht man vrouw 26 13

14 3. Doelgroep van de ELP Registratiefiches (n=594) < 18 jaar jaar jaar jaar jaar > 60 jaar Doelgroep van de ELP Registratiefiches (n=594) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0,2% helemaal niet ernstig 47,1% 39,4% 7,5% 5,9% niet ernstig middelmatig ernstig zeer ernstig 28 14

15 3. Doelgroep van de ELP Registratiefiches (n=594) Stemmingsproblemen 33,8% Somatoforme problemen 7,3% Eetproblemen 3,0% Problemen met impulsbeheersing 1,8% Relationele problemen 30,8% Aanpassingsproblemen 47,0% Angstproblemen 26,9% Seksuele problemen 2,2% Slaapproblemen 12,5% Suïcidale ideatie 4,9% Verslavingsproblemen 5,1% Andere 27,3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 29 Resultaten BSI 3 algemene indicatoren Totaalscore (TOT) Aantal aanwezige symptomen (AAS) Ernst van de aanwezige symptomen (EAS) 9 schaalscores Somatische klachten (SOM) Cognitieve problemen (COG) Interpersoonlijke gevoeligheid (INT) Depressieve stemming (DEP) Angst (ANG) Hostiliteit (HOS) Fobische angst (FOB) Paranoïde gedachten (PAR) Psychoticisme (PSY) 30 15

16 Resultaten BSI Indicatoren X SD I.v.m. Normale groep I.v.m. klinische groep TOT 1,5 0,7 Zeer hoog Boven gemiddeld AAS 35 10,9 Hoog Gemiddeld EAS 2,2 0,6 Zeer hoog Boven gemiddeld SOM 1,2 0,9 Hoog Boven gemiddeld COG 1,9 1 Zeer hoog Boven gemiddeld INT 1,7 1 Hoog Boven gemiddeld DEP 1,7 1 Zeer hoog Gemiddeld ANG 1,8 1 Zeer hoog Boven gemiddeld HOS 1,1 0,9 Hoog Boven gemiddeld FOB 1,1 0,9 Zeer hoog Boven gemiddeld PAR 1,6 1,1 Hoog Boven gemiddeld PSY 1,3 0,8 Hoog Boven gemiddeld n= Resultaten BSI Indicatoren X SD I.v.m. Normale groep I.v.m. klinische groep TOT 1,5 0,7 Zeer hoog Boven gemiddeld AAS 35 10,9 Hoog Gemiddeld EAS 2,2 0,6 Zeer hoog Boven gemiddeld SOM 1,2 0,9 Hoog Boven gemiddeld COG 1,9 1 Zeer hoog Boven gemiddeld INT 1,7 1 Hoog Boven gemiddeld DEP 1,7 1 Zeer hoog Gemiddeld ANG 1,8 1 Zeer hoog Boven gemiddeld HOS 1,1 0,9 Hoog Boven gemiddeld FOB 1,1 0,9 Zeer hoog Boven gemiddeld PAR 1,6 1,1 Hoog Verschillen tussen Boven gemiddeld pilootprojecten! PSY 1,3 0,8 Hoog Boven gemiddeld 32 16

17 Resultaten BSI Normomschrijving in vergelijking met een klinische referentiegroep Projecten TOT EAS SOM ANG FOB Aalst Boven gem. Boven gem. Boven gem. Boven gem. Boven gem. Brussel Hoog Boven gem. Hoog Hoog Boven gem. Kempen Boven gem. Boven gem. Boven gem. Boven gem. Boven gem. Maasm. Boven gem. Boven gem. Laag Boven gem. Gem. Pajottenland Boven gem. Gem. Beneden gem. Boven gem. Gem. Poperinge Boven gem. Boven gem. Laag Gem. Gem. Turnhout Boven gem. Boven gem. Zeer laag Boven gem. Gem. 33 Praktijk strookt niet helemaal met oorspronkelijke visie 3. Doelgroep van de ELP Veel mensen met ernstige en langdurige problematiek Kortdurende interventies zijn ook daar waardevol Klachten zijn uiteenlopend van aard ELP moet een generalist zijn die alle leeftijdsgroepen voor zijn rekening neemt Focus op kansarmen mag niet de bovenhand krijgen 34 17

18 Aanmelding van patiënten Resultaten registratiefiche (n=594) huisarts Aanmelding 13 andere Andere: OCMW, CAW, CGG, eigen initiatief Taak van de huisarts Bepalen of een doorverwijzing naar de ELP zinvol is Patiënt informeren en motiveren Samen met de ELP het zorgtraject van de patiënt uitstippelen Zorgtraject en mogelijke uitval opvolgen Communicatie, terugkoppeling en overleg met de ELP zijn aldus van groot belang 36 18

19 Terugkoppeling informatie Terugkoppeling informatie 95 5 ja nee Manier van terugkoppelen mail/brief telefoon mondeling 37 Overleg met klinische partners Overleg met klinische partners CGG 14,1% Andere ELP 17,5% Voor 80% van de patiënten vindt er een overleg plaats tussen de ELP en een andere zorgverstrekker CAW 4,5% Huisarts 59,4% Aanmeldingsteam 5,1% Andere 14,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 38 19

20 6. Laagdrempelig Locatie: centraal gelegen en goed bereikbaar Verschillende opties mogelijk: sociaal huis, huisartsenpraktijk, CAW, medisch centrum Meerdere antennepunten in landelijke regio s Goede communicatie over contactgegevens Niet-psychologische setting: minder stigma Snel beschikbaar: binnen de 2 weken Nauwe samenwerking met de huisarts Laag tarief of gratis Wat registreren? Korte registratie in verhouding tot het kortdurende tijdsbestek van de behandeling Voornaamste klachten Kortdurende interventies die werden toegepast Voortgang van de patiënt Doorverwijzing naar een andere voorziening Ingebed in bestaand systeem Op veilige manier informatie delen met andere zorgverstrekkers! Eventueel online vragenlijsten includeren voor screening en opvolging therapeutisch proces 40 20

21 8. Opleidingsnoden Master in de psychologie als basisvereiste? Aanpassing van masteropleiding psychologie en psychotherapieopleidingen ifv ELPF noodzakelijk: Vertrekkend vanuit gezondheidsmodel Detectie, assessment en monitoringsinstrumenten bruikbaar in de eerste lijn Kortdurende psychologische interventies Psycho-educatie individueel en in groep Samenwerken in een netwerk Cultuursensitieve zorgmodellen en werken met kansarmen Online interventies Intervisie en supervisie noodzakelijk Korte praktijkgerichte vormingen een meerwaarde Functieprofiel Vertrouwd met brede waaier aan psychische problemen Specialist in detectie en assessment Communicatieve gespreksvaardigheden Vertrouwd met kortdurende interventies Vertrouwd met het organiseren van groepssessies Goede kennis van sociale kaart in de regio Meelevend, niet veroordelend, respectvol en begripvol Flexibel, efficiënt, zelfstandig Teamspeler en netwerker Kan omgaan met grote diversiteit aan doelgroepen typisch voor de eerste lijn 42 21

22 Conclusies & aanbevelingen Conclusie Groot enthousiasme bij huisartsen en andere klinische partners Kwaliteitsvol aanbod van GGZ op de eerste lijn Onnodige tweedelijnszorg kan vermeden worden Kostenbesparend Weinig weerstand in het veld Passende verwijzing wordt mogelijk ELP heeft goed zicht op de noden in de samenleving op het vlak van GGZ Groot enthousiasme bij patiënten Snelle en niet-stigmatiserende benadering van mensen die GGZ nodig hebben 44 22

23 Aanbevelingen ELPF is belangrijke schakel in getrapte zorg Brede implementatie in Vlaanderen nodig Aantal ELP in verhouding tot grote vraag Snelle doorverwijzing in de praktijk niet altijd mogelijk door wachtlijsten in tweede lijn ELP is een generalist: focus op alle doelgroepen ELPF binnen netwerk GGZ (Artikel 107) Afstemming van ELPF op lokale noden en GGZ-aanbod in de regio 45 Aanbevelingen Aandacht voor registratie en monitoring Groepsaanbod als antwoord op grote vraag Coaching huisartsen en andere eerstelijnswerkers als antwoord op grote vraag Netwerking als cruciale taak Aanpassing van basisopleiding en therapieopleiding noodzakelijk Nood aan inhoudelijke ondersteuning: Supervisie, intervisie, korte praktijkgerichte vormingen Onderzoek naar effecten op lange termijn 46 23

24 Dank voor uw aandacht Onderzoeksteam: Dr. Evelien Coppens Dr. Inge Neyens Prof. dr. Chantal Van Audenhove LUCAS KU Leuven