Inhoudsopgave VOORWOORD INLEIDING VISIE OP GEZONDHEIDSBELEID IN DE REGIO ZAANSTREEK-WATERLAND KADERS VANUIT HET RIJK...

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoudsopgave VOORWOORD...5 1. INLEIDING...6 1.1. VISIE OP GEZONDHEIDSBELEID IN DE REGIO ZAANSTREEK-WATERLAND... 6 1.2. KADERS VANUIT HET RIJK..."

Transcriptie

1

2

3 Inhoudsopgave VOORWOORD INLEIDING VISIE OP GEZONDHEIDSBELEID IN DE REGIO ZAANSTREEK-WATERLAND KADERS VANUIT HET RIJK KADERS VANUIT DE GEMEENTEN LEESWIJZER TERUGBLIK OP DE REGIONALE NOTA GEZONDHEIDSBELEID PRIORITEITEN VOOR HET REGIONALE GEZONDHEIDSBELEID DE GEZONDHEIDSSITUATIE VAN DE BEVOLKING DE LANDELIJKE SPEERPUNTEN NADER BELICHT PRIORITEITEN IN ZAANSTREEK-WATERLAND INTEGRAAL GEZONDHEIDSBELEID REGIONALE DOELSTELLINGEN REGIONAAL ACTIVITEITENPROGRAMMA HET GEZONDHEIDSBELEID VAN DE GEMEENTE WATERLAND DE BELANGRIJKSTE UITKOMSTEN VAN DE GEZONDHEIDSENQUÊTE DE RELEVANTE UITKOMSTEN VAN DE OMNIBUSENQUÊTE TERUGBLIK OP DE VORIGE NOTA GEZONDHEIDSBELEID LOKALE PRIORITEITEN VOOR HET GEZONDHEIDSBELEID OVERZICHT PRIORITEITEN FINANCIËN EVALUATIE VAN BELEID EN ACTIVITEITEN BIJLAGEN BIJLAGE 1: DE GEZONDHEIDSSITUATIE IN DE GEMEENTE WATERLAND BIJLAGE 2: WCPV EN WMO BIJLAGE 3: GEZONDHEIDSPROBLEMEN EN HET VERBAND MET DE WMO BIJLAGE 4: DE UITVOERING VAN WCPV-TAKEN DOOR DE GGD ZAANSTREEK-WATERLAND BIJLAGE 5: INVENTARISATIE VAN HET BESTAANDE PREVENTIEF AANBOD OP DE SPEERPUNTEN BIJLAGE 6: DE GEZONDHEIDSSITUATIE VAN DE BEVOLKING IN DE REGIO ZAANSTREEK-WATERLAND BIJLAGE 7: BIJEENKOMST REGIONAAL GEZONDHEIDSBELEID ZAANSTREEK-WATERLAND LITERATUURLIJST LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN

4 4

5 Voorwoord Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in 2006 heeft uitgebracht is de Nederlander weer wat gezonder geworden. Sinds 1950 is de levensverwachting voor mannen met 5,8 jaar gestegen tot 76,2 jaar en die van vrouwen met 8,3 jaar tot 80,9 jaar. Een goede gezondheid is een groot goed in de samenleving. In de eerste plaats voor de burgers zelf. Een lang en gezond leven, dat wenst ieder zichzelf en de ander vaak toe. Wie langer gezond leeft heeft ook minder maatschappelijke ondersteuning en intensieve zorg nodig. Investeren in een goede openbare gezondheidszorg is van maatschappelijk belang en dus ook een zaak van de overheid. Hierbij presenteren wij de nieuwe nota gemeentelijk gezondheidsbeleid De nota begint met een regionaal deel voor de negen gemeenten in de regio Zaanstreek-: Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend,, Wormerland, Zaanstad en Zeevang. Deze gemeenten hebben met elkaar afgesproken wat ze de komende vier jaar willen doen op het gebied van de openbare gezondheidszorg. Daarna komt het deel dat specifiek op de gemeente is gericht. Het is niet de eerste keer dat we een nota over dit onderwerp uitbrengen, we sluiten aan op de vorige nota gezondheidsbeleid die gold voor de periode Een algemene conclusie naar aanleiding van de vorige periode is dat de aandacht voor de openbare gezondheidszorg in de afgelopen vier jaar is gegroeid. Om een paar voorbeelden te noemen. Er is zowel regionaal als lokaal meer inzicht in de gezondheidssituatie van de bevolking. Begin 2006 is het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld (ASHG) van start gegaan. Mede hierdoor is de coördinatie van de hulpverlening bij huiselijk geweld verbeterd. Het Meldpunt Overlast en Bemoeizorg is gerealiseerd bij de GGD Zaanstreek-. We zijn op de goede weg, vinden we, maar er is zeker nog werk te doen! Een goede gezondheid is een zaak van ons allemaal! We moeten dan ook met elkaar zorgen voor een nog gezonder. Met deze nota hopen we weer een volgende stap in de goede richting te zetten. 5

6 1. Inleiding De belangrijkste aanzet voor de nota gezondheidsbeleid is de Wet collectieve preventie volksgezondheid (Wcpv). Deze wet verplicht gemeenten sinds 2003 om elke vier jaar een nota gezondheidsbeleid op te stellen, waarin zij aangeven hoe zij binnen hun gemeente vorm willen geven aan de openbare gezondheidszorg. Gezamenlijk hebben de gemeenten in de regio Zaanstreek- prioriteiten gesteld voor het gezondheidsbeleid voor de komende vier jaar. Hierbij wordt rekening gehouden met de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), die veel raakvlakken en overlap met de Wcpv vertoont. Preventie, en daarmee het voorkomen van gezondheidsproblemen, betekent dat er minder een beroep zal worden gedaan op de Wmo. De Wmo geeft de gemeenten ook nieuwe mogelijkheden voor beleid op het gebied van gezondheid en preventie. Centraal doel van de nota is het verbeteren van de volksgezondheid en het verkleinen van gezondheidsverschillen binnen de bevolking. Hiervan afgeleide doelstellingen zijn: - volksgezondheid introduceren als belangrijk element voor andere beleidsterreinen, zoals ruimtelijke ordening, milieu, volkshuisvesting en veiligheid; - het voortzetten en creëren van samenwerking en afstemming tussen verschillende instellingen en organisaties die werken op het gebied van volksgezondheid Visie op gezondheidsbeleid in de regio Zaanstreek- De Zaanstreek-se gemeenten hebben de volgende visie op het gezondheidsbeleid: De gezondheid van de inwoners in Zaanstreek- kan worden verbeterd door: - het positief beïnvloeden van gezondheid en gezondheidsbeleving; - het bevorderen van een gezonde leefstijl; - het werken aan een gezondere sociale en fysieke omgeving; - het verbeteren van de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de zorg. Om gezondheidsverschillen te verkleinen is meer aandacht nodig voor groepen inwoners die nu vaak onder het gemiddelde scoren: ouderen, allochtonen en laag-opgeleiden. Uitgangspunten van de gemeenten voor het gezondheidsbeleid zijn: - De gemeenten hebben bij de uitvoering van het beleid de regie. - Samenwerking en afstemming tussen alle relevante partijen moet worden bevorderd. - Het beleid moet breed georiënteerd zijn: zowel lichamelijke, psychische als sociale aspecten zijn van belang. - Alle relevante beleidssectoren moeten worden betrokken bij het bevorderen van gezondheid. - Het betrekken van de bevolking is van belang bij het bevorderen van gezondheid. Het gezondheidsbeleid moet specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden zijn zodat regelmatig kan worden getoetst of de genomen maatregelen effect hebben. Als het nodig is moet het beleid worden bijgesteld. 6

7 1.2. Kaders vanuit het Rijk Om de gemeenten een inhoudelijk kader voor het gezondheidsbeleid mee te geven, gaf het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) eind 2006 de tweede preventienota Kiezen voor gezond leven uit. Deze nota zet de lijnen uit voor het landelijke preventiebeleid in de periode Het ministerie verwacht van de gemeenten dat ze in de lokale nota s gezondheidsbeleid uitvoering geven aan de landelijke prioriteiten. De landelijke prioriteiten zijn: beperking van roken, overgewicht, schadelijk alcoholgebruik, diabetes en depressie. In vervolg daarop bracht hetzelfde ministerie in september 2007 een nota uit: Gezond zijn, gezond blijven, een visie op gezondheid en preventie. Hierin worden de nieuwe strategieën beschreven die naar het oordeel van het rijk nodig zijn om de gezondheidsproblemen van de 21 e eeuw het hoofd te bieden: een beter integraal gezondheidsbeleid, een goede relatie tussen de preventieve sector en de andere sectoren van de gezondheidszorg en versterking van de bestuurlijke context. Ook wordt benadrukt dat afstemming met de Wmo nodig is. Het huidige beleid en de uitvoering van taken worden door het Rijk gezien als te vrijblijvend en versnipperd en het huidige beleid zou te weinig opleveren. Het ministerie wil in de komende jaren dan ook met alle lokale partijen constructiever aan de slag om daadwerkelijk gezondheidswinst te behalen Kaders vanuit de gemeenten De kaders die de gemeenten hanteren zijn: - het schrijven van deze nota is een wettelijke verplichting vanuit de Wcpv; - de gemeenten maken keuzes binnen de prioriteiten die door het Ministerie van VWS zijn gesteld; - de nadruk wordt gelegd op het verder versterken van het gezondheidsbeleid door een integrale aanpak van de belangrijkste gezondheidsproblemen; - de nota geeft de visie van de gemeenten op het gezondheidsbeleid weer; - de nota is een vervolg op de eerste nota Leeswijzer De nota bestaat uit twee delen: een regionaal en een lokaal deel. Het regionale deel (hoofdstuk 2 t/m 4) geeft eerst een terugblik en gaat daarna in op de huidige regionale problemen en de prioriteiten die van daaruit worden gesteld. De gemeenten in de regio hebben te maken met regionaal werkende partijen in de gezondheidszorg, waardoor regionale samenwerking gewenst is en kan leiden tot meer effectiviteit en efficiëntie. Het lokale deel van de nota begint met een beschrijving van de gezondheidssituatie van de inwoners van onze gemeente. Ook wordt een terugblik gegeven op de vorige nota. Daarna worden de prioriteiten voor de komende jaren benoemd. Hierbij is uitgewerkt hoe de gemeente invulling wil geven aan de actiepunten die regionaal afgesproken zijn. Daarnaast is een aantal actiepunten opgenomen die specifiek zijn voor de gemeente. Deze actiepunten komen voort uit de uitkomsten van de gezondheidsenquête in onze gemeente. Naar aanleiding van diverse verzoeken vanuit de bevolking en vragen en voorstellen vanuit de gemeenteraad is bovendien een punt opgenomen over de AED s. Het laatste hoofdstuk gaat kort in op de vraag wanneer de gemeenten de nota willen evalueren. 7

8 In de bijlagen zijn zaken uitgewerkt voor degenen die meer achtergrondinformatie willen lezen. Bijlage 1. Resultaten Gezondheidsenquête Bijlage 2. geeft informatie over de Wcpv en de Wmo en de samenhang tussen beide wetten. Bijlage 3. gaat over Gezondheidsproblemen en het verband met de Wmo Bijlage 4. geeft een overzicht van de activiteiten die door de GGD per Wcpv-taak worden uitgevoerd. Bijlage 5. geeft een overzicht van het bestaande preventieve aanbod op de speerpunten die benoemd zijn in de nota. Bijlage 6. geeft de resultaten van de onderzoeken weer die de GGD de afgelopen jaren heeft gedaan onder de bevolking van de regio Zaanstreek- Bijlage 7. gaat over de bijeenkomst naal Gezondheidsbeleid Zaanstreek Deze bijeenkomst is gehouden ter voorbereiding op het regionale deel van de nota. Tot slot is een literatuurlijst bijgevoegd en een lijst met de gebruikte afkortingen. 8

9 2. Terugblik op de regionale nota gezondheidsbeleid De doelstellingen van het regionale deel zijn destijds geformuleerd aan de hand van negen ambities. In dit hoofdstuk wordt beschreven in hoeverre deze regionale ambities zijn gerealiseerd. Daaruit worden ook conclusies voor de komende periode getrokken. Ambitie 1: Beter inzicht krijgen in de gezondheidssituatie van de bevolking. Om meer inzicht te krijgen in de gezondheidssituatie van de bevolking is in de periode vanuit de landelijke koepelorganisaties de Lokale en Nationale Monitor Gezondheid ontwikkeld. De GGD verzamelde in dit kader gegevens over de gezondheid van de burgers in de regio. Door het gebruik van uniforme vragen zijn de resultaten regionaal, landelijk en in tijd goed met elkaar te vergelijken. Hierdoor konden de gemeenten de resultaten van het beleid beter volgen en lokale aandachtspunten signaleren. In 2005 is in onze regio de Gezondheidsenquête onder jarigen uitgevoerd en is er een verdiepend onderzoek gedaan naar dak- en thuislozen en zwerfjongeren in de regio. Ambitie 2: Jong beginnen. Leefstijlprojecten ter bevordering van gezond gedrag richten zich vooral op jeugd. Er zijn de afgelopen jaren verschillende leefstijlprojecten uitgevoerd gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl. In de uitvoering van deze projecten lag de nadruk vooral op jeugdigen. De preventieprogramma s voor jeugdigen richtte zich onder andere op overgewicht, mondgezondheid, verslaving en seksualiteit en werden in samenwerking met het onderwijs aangeboden. Ambitie 3: Gezondheidsbevordering vindt ook plaats vanuit diverse andere beleidsterreinen. Bij ingrepen in de fysieke omgeving ter versterking van sociale samenhang en leefbaarheid moeten uitdrukkelijk de gezondheidsaspecten worden meegenomen. Het aantal gemeenten dat aandacht besteedt aan de gezondheidsgevolgen van beslissingen op andere terreinen dan volksgezondheid is in de afgelopen jaren gestegen, vooral op de beleidsterreinen milieu, economische zaken en maatschappelijk werk. Maar er liggen nog onbenutte mogelijkheden om met andere beleidssectoren samen te werken aan het beschermen of bevorderen van de gezondheid, bijvoorbeeld op het gebied van openbare orde en veiligheid. Ambitie 4: Het gezondheidspreventiebeleid voor de komende jaren is gericht op het verbeteren van de sociale leefomgeving en het versterken van de sociale cohesie. Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk leven en het bevorderen van gezondheid liggen in elkaars verlengde: gezondheid en participatie versterken elkaar. In de afgelopen jaren zijn diverse initiatieven genomen om deelname aan het maatschappelijk leven (weer) mogelijk te maken, zoals de oprichting van het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld (ASHG) begin 2006 en de realisatie van het Meldpunt Overlast en Bemoeizorg bij de GGD Zaanstreek-. Met de invoering van de Wmo zijn er nieuwe mogelijkheden gekomen voor het verbeteren van de levensvoorwaarden, zodat problemen kunnen worden voorkomen en mensen beter in staat worden gesteld in gezondheid te leven. Ambitie 5: De beschikbaarheid, bereikbaarheid en toegankelijkheid van de eerstelijnszorg op een voldoende niveau houden en betere informatie geven over de mogelijkheden om een beroep te doen op zorg. Het huisartsentekort in Zaanstreek-, waarvan ten tijde van de ontwikkeling van de vorige nota sprake was, is anno 2007 niet meer aan de orde. Huisartsen geven aan dat dit met name komt door de toenemende samenwerking tussen huisartsen in de vorm van Huisartsen Onder Een Dak (HOED), door de komst van praktijkondersteuners en assistenten en door de invoering van het nieuwe zorgstelsel. Uit de Gezondheidsenquête 2005, die gehouden is onder de 9

10 18-70 jarige inwoners van Zaanstreek- blijkt ook dat het percentage personen dat vindt dat ze de huisarts niet goed kunnen bezoeken duidelijk lager is dan in 2001 (1,4% t.o.v. 2,8%). Ambitie 6: Een goede uitvoering van de wettelijke (Wcpv-) taken en de mogelijkheid tot het leveren van maatwerk naast en binnen dit takenpakket. De gemeenten hebben de uitvoering van deze wettelijke taken voor een groot deel neergelegd bij de GGD. In overleg met de GGD wordt dit takenpakket elk jaar opnieuw vastgesteld, waarbij ook de invulling per gemeente jaarlijks aan de orde komt. Bijlage 3. geeft een overzicht van de activiteiten die per Wcpv-taak worden uitgevoerd. Ambitie 7: Bevorderen van een integrale aanpak op het brede terrein van gezondheidsbeleid in de regio. Het aantal gemeenten dat aandacht besteedt aan de gezondheidsgevolgen van beslissingen op andere terreinen dan volksgezondheid is in de afgelopen jaren gestegen, vooral op de beleidsterreinen milieu, economische zaken en maatschappelijk werk. Er liggen echter nog onbenutte mogelijkheden om met andere beleidssectoren samen te werken aan het beschermen of bevorderen van de gezondheid. Dit blijkt ook uit het rapport Staat van de gezondheidszorg van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ, 2005). Het zogenoemde integrale gezondheidsbeleid heeft daarom ook de komende jaren nog prioriteit. Ambitie 8: - De gemeentelijke rol van regievoerder op het terrein van de Openbare Geestelijke GezondheidsZorg (OGGZ) actief vervullen, vormgeven en effectueren. - Samen met andere partijen de reikwijdte en diepte van de gemeentelijke taken op het gebied van de OGGZ in beeld brengen. - Samenwerkingsafspraken tot stand brengen tussen betrokken organisaties in de OGGZ inzake beleid en uitvoering. Op het terrein van de OGGZ hebben zich in de afgelopen jaren verschillende ontwikkelingen voorgedaan. In 2003 is het convenant Crisisopvang vastgesteld. Het doel van dit convenant was het verbeteren van de samenwerking in de crisisopvang van de OGGZ. Vervolgens is in 2005 door 26 partijen een convenant OGGZ ondertekend, waarin het OGGZ beleid voor Zaanstreek- is vastgelegd. De uitvoering van dit convenant is nog gaande. Eén van de uitwerkingen van het convenant is het Team Bemoeizorg dat in 2007 van start is gegaan. Het belangrijkste doel van dit team is het verbeteren van de toeleiding van zorgwekkende zorgmijders naar de gewenste zorgvoorziening. Het gaat hierbij onder andere om dak- en thuislozen, die ook een psychiatrische problematiek hebben en om sterk vereenzaamde ouderen. De OGGZ is in 2007 naar de Wmo overgeheveld. Ambitie 9: - Het tot stand brengen van een optimale zorg voor de jeugd van 0-19 jaar, waarbij de zorg voor deze leeftijdscategorie beleidsmatig en uitvoerend in een aaneensluitende keten wordt geleverd. - Het verbeteren van zorgketens voor kinderen/jeugdigen in verschillende leeftijdsfasen door optimalisering van samenwerking tussen de JGZ en andere instellingen (onderwijs, jeugdzorg). - Het optimaliseren van de monitorfunctie ten aanzien van jeugd. Per 2005 is de integratie gerealiseerd van de Jeugdgezondheidszorg voor 0-19 jarigen. De zorg voor 0-4 jarigen wordt uitgevoerd door Evean en de GGD is verantwoordelijk voor de zorg van 4-19 jarigen. Volgens afspraak is deze integratie in 2007 geëvalueerd. Eén van de uitkomsten van deze evaluatie is, dat de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg door deze twee organisaties de integratie niet genoeg heeft bevorderd. 10

11 Conclusie Het voorgaande laat zien dat er veel werk is verzet om de ambities uit de vorige nota te realiseren. Ook wordt duidelijk dat verschillende ambities nog actueel zijn. Het gaat hierbij om: Ambitie 1: Beter inzicht krijgen in de gezondheidssituatie van de bevolking De GGD geeft in de komende vier jaar verder invulling aan de monitorfunctie voor alle leeftijdscategorieën. Dit gebeurt aan de hand van landelijk ontwikkelde standaarden. In 2008 wordt de jeugdenquête onder 0-12 jarigen uitgevoerd. De uitkomsten daarvan worden aan het eind van dit jaar bekend gemaakt. Het is de bedoeling om in de toekomst elk jaar een specifieke leeftijdscategorie te bevragen. In 2008/2009 zijn dit de ouderen van 65 jaar en ouder en jongeren die ouder zijn dan 12 jaar. Ambitie 2: Leefstijlprojecten ter bevordering van gezond gedrag vooral op jeugd richten Het bevorderen van gezond gedrag bij jeugdigen is de komende jaren ook van belang. Door de beleidsvoornemens van het huidige Programmaministerie voor Jeugd en Gezin en de specifieke aandacht voor jeugd in de Wmo staat het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van jeugdigen momenteel hoog op de politieke agenda. Ambitie 3: Bij ingrepen in de fysieke omgeving ter versterking van sociale samenhang en leefbaarheid moeten uitdrukkelijk de gezondheidsaspecten worden meegenomen. Het zogenoemde integrale gezondheidsbeleid heeft ook de komende jaren nog prioriteit. Een belangrijk streven voor de komende jaren is om gezondheidsproblemen zoveel mogelijk integraal aan te pakken. Het is voor het verbeteren van de gezondheid van de burgers van belang dat er ook buiten het gebied van de volksgezondheid bewuste beleidsacties worden ondernomen. Bijvoorbeeld op terreinen als openbare orde en veiligheid, onderwijs, ruimtelijke ordening, milieu, werk en inkomen, welzijn en sociaal beleid. Ambitie 9: Het tot stand brengen van een optimale zorg voor de jeugd van 0-19 jaar, waarbij de zorg voor deze leeftijdscategorie beleidsmatig en uitvoerend in een aaneensluitende keten wordt geleverd. Er worden voorstellen ontwikkeld over de toekomstige organisatievorm van de jeugdgezondheidszorg, waarbij deze integraal onderdeel wordt van de GGD. Daarnaast zijn de gemeenten in de regio momenteel bezig met de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin. Deze centra moeten voor ouders, kinderen én jongeren een duidelijk en laagdrempelig centraal punt zijn voor opgroei- en opvoedvragen, adequate en passende hulp en coördinatie van die hulp. Voor professionals wordt het Centrum voor Jeugd en Gezin een plek waar zij terecht kunnen met zorgwekkende signalen over een kind. Het Programmaministerie voor Jeugd en Gezin wil dat elke gemeente in 2011 in principe over minimaal één Centrum voor Jeugd en Gezin beschikt. Deze ambities worden voor de periode opnieuw bij de lokale prioriteiten van de gemeente opgenomen (zie paragraaf 5.5.). 11

12 3. Prioriteiten voor het regionale gezondheidsbeleid Om prioriteiten te kunnen stellen bij de aanpak van de belangrijkste gezondheidsproblemen zijn verschillende onderzoeken voorhanden die inzicht geven in de gezondheidssituatie van de bevolking. De resultaten van de Gezondheidsenquête 2005 van de GGD (voor jarigen) geven een beeld van de gezondheid van de inwoners van Zaanstreek-. Door deze gegevens af te zetten tegen landelijke cijfers en cijfers uit eerdere onderzoeken ontstaat een totaal beeld op basis waarvan prioriteiten kunnen worden gesteld De gezondheidssituatie van de bevolking Geconcludeerd kan worden dat het over het algemeen goed gaat met de gezondheid van de inwoners van Zaanstreek-. Wél is er een aantal punten van aandacht, waaronder het gegeven dat er sprake is van een duidelijke stijging van psychische aandoeningen en diabetes, een toename van het alcoholgebruik, meer opvoedingsproblematiek en een verslechtering van het binnenmilieu. Het groeiend aantal mensen met overgewicht baart ernstige zorgen, zeker ook gezien de voorspelling door deskundigen dat overgewicht binnen afzienbare tijd de grootste risicofactor voor de volksgezondheid zal zijn. Steeds minder mensen voldoen aan de landelijke normen voor gezond bewegen en goede voeding. De risicogroepen zijn ten opzichte van 2001 gelijk: ouderen, allochtonen en laag opgeleiden. Binnen deze groepen lopen de vrouwen meer risico wat betreft gezondheid, de mannen wat betreft leefstijl. In tegenstelling tot volwassenen zijn voor de jeugd geen vergelijkbare regionale cijfers van voorgaande jaren voorhanden. Eind 2008 komen de cijfers over 0 t/m 11 jarigen beschikbaar uit de jeugdenquête van de GGD. Wel kunnen op grond van andere onderzoeken onder jongeren voor een aantal problemen risicogroepen worden aangewezen: allochtonen en laag opgeleiden waar het gaat om overgewicht, autochtonen en westerse allochtonen waar het gaat om roken en autochtonen waar het gaat om excessief alcoholgebruik De landelijke speerpunten nader belicht Verschillende taken op het terrein van de Wcpv worden door de gemeenten in Zaanstreek- gezamenlijk uitgevoerd, met name vanuit de GGD. Veel gezondheidsproblemen zijn hardnekkig, waardoor het noodzakelijk is om de in 2003 ingeslagen weg voort te zetten. In de komende periode willen we de aanpak van een aantal gezondheidsproblemen intensiveren, in aansluiting op de landelijke preventienota. Het Ministerie van VWS heeft in deze nota Kiezen voor gezond leven de volgende doelstellingen geformuleerd: Roken: - In 2010 zijn er nog 20% rokers. Nu is dat: 28% Schadelijk alcoholgebruik: - Het gebruik van alcohol bij jongeren onder de 16 jaar terugbrengen naar het niveau van In 1992 had 33% van de 12-jarige meisjes ooit alcohol gedronken. In 2007 was dit 48%. Bij de jongens gaf in 1992 minder dan 50% aan al eens alcohol te hebben gedronken. In 2007 was dit 63%. - Minder volwassen probleemdrinkers: van 10,3% nu naar 7,5% in Overgewicht: - Het percentage volwassenen met overgewicht moet niet stijgen, vergeleken met het peiljaar Toen was 40% van de Nederlanders te dik. 12

13 - Het percentage jeugdigen met overgewicht moet dalen, vergeleken met het peiljaar In was bij gemiddeld 13,5% van de jongens van 4 tot en met 15 jaar sprake van overgewicht. Bij de meisjes was dit 16,7%. Diabetes: - Het aantal patiënten met diabetes mag tussen 2005 en 2025 niet meer dan 15% stijgen - Daarbij heeft 65% van de diabetespatiënten geen complicaties. Depressie: - Meer mensen krijgen preventieve hulp tegen depressies. In 2007 werden ongeveer personen bereikt Prioriteiten in Zaanstreek- De landelijke speerpunten sluiten aan op de belangrijkste gezondheidsproblemen in de regio Zaanstreek-. Op grond van de resultaten van de Gezondheidsenquête 2005 zijn hier aan toegevoegd: opvoedingsproblematiek en binnenmilieu. Tijdens de bijeenkomst naal gezondheidsbeleid Zaanstreek in juni 2007 hebben wethouders, ambtenaren, raadsleden, medewerkers van instellingen en diverse vertegenwoordigers van cliënten gezamenlijk gediscussieerd over de vraag op welke onderwerpen de komende jaren intensiever moet worden ingezet. Alle aanwezigen konden aan het eind van de bijeenkomst ook nog individueel aangeven waar voor hen de prioriteiten lagen. Het resultaat is als volgt: 1. Overgewicht 2. Opvoedingsproblematiek 3. Schadelijk alcoholgebruik 4. Depressie 5. Diabetes 6. Roken 1. Binnenmilieu Prioriteiten gezondheidsbeleid Zaanstreek- De gemeenten in Zaanstreek- kiezen ervoor om in de periode regionaal vooral met de aanpak van de eerste drie problemen aan de slag te gaan: overgewicht, opvoedingsproblematiek en schadelijk alcoholgebruik. De gemeenten hebben afgesproken om aan deze onderwerpen lokaal aandacht te besteden. De manier waarop dat gebeurt kan per gemeente verschillend zijn, afhankelijk van de lokale situatie Integraal gezondheidsbeleid Een belangrijk streven voor de komende jaren is om gezondheidsproblemen zoveel mogelijk integraal aan te pakken. Het is voor het verbeteren van de gezondheid van de burgers van belang dat er ook buiten het veld van de volksgezondheid bewuste beleidsacties worden ondernomen. Bijvoorbeeld op terreinen als openbare orde en veiligheid, onderwijs, ruimtelijke ordening, milieu, werk en inkomen, welzijn en sociaal beleid. De volksgezondheidsproblemen worden steeds complexer en hangen met steeds meer andere zaken samen. De problemen kunnen alleen effectief worden aangepakt wanneer alle bij het probleem betrokken partijen er iets aan doen. Dit kunnen de gemeenten zijn, maar ook scholen, werkgevers, de zorgsector en anderen. 13

14 3.5. nale doelstellingen Voor de aanpak van de bovengenoemde problemen is per onderwerp een regionale doelstelling geformuleerd, die waar mogelijk is afgeleid van de landelijke doelstellingen uit de preventienota Kiezen voor Gezond Leven. Dit zijn voor de jaren de doelstellingen voor de regio Zaanstreek-: 1. Beperking van overgewicht Het percentage volwassenen tussen jaar met matig tot ernstig overgewicht is in 2009 niet hoger dan 48,5% en het percentage volwassenen tussen jaar met obesitas is niet hoger dan 11,8%; Het percentage jeugdigen van 0 t/m 11 jaar met overgewicht is in 2011 lager dan het percentage zoals gemeten bij de Jeugdmonitor 0 t/m 11 jarigen in De uitkomsten van deze Jeugdmonitor worden eind 2008 gepresenteerd. 2. Terugbrengen van opvoedingsproblematiek Vanuit het Programmaministerie voor Jeugd en Gezin worden landelijk verschillende acties ondernomen om de toenemende opvoedingsproblematiek het hoofd te bieden. De gemeenten in Zaanstreek- hebben daarnaast in de afgelopen periode besloten om zich gezamenlijk in te zetten om het preventieve jeugdbeleid van de regio te versterken. Hieruit komen de volgende doelstellingen voort: De regio beschikt in 2009 over een Elektronisch Kind Dossier (EKD). Het EKD is de digitalisering van de databestanden van de Jeugdgezondheidszorg. Die digitalisering naar één soort bestand heeft als voordeel dat gegevens van kinderen in één bestand gekoppeld en ingezien kunnen worden De regio beschikt in 2009 over een Verwijsindex Risicojongeren (VIR). Deze brengt risicomeldingen van hulpverleners, zowel binnen gemeenten als over gemeentegrenzen heen, bij elkaar en informeert hulpverleners onderling over hun betrokkenheid bij jongeren Zowel bij het EKD als bij de VIR tekenen wij aan dat we hierin afhankelijk zijn van de uitkomst van besluitvorming op Rijksniveau In elke gemeente is er in 2011 minimaal één Centrum voor Jeugd en Gezin Het opvoedprogramma Triple P wordt regionaal geïmplementeerd. De naam 'Triple P' staat voor positief pedagogisch programma. Deze methodiek van opvoedingsondersteuning is bedoeld voor ouders. Het is een laagdrempelig, integraal programma met als doel (ernstige) emotionele en gedragsproblemen bij kinderen te voorkomen door het bevorderen van competent ouderschap. Het reikt ouders verschillende strategieën aan voor de dagelijkse opvoedingspraktijk. 3. Beperking schadelijk alcoholgebruik Het percentage 12 t/m 18-jarigen dat aangeeft in de afgelopen maand dronken te zijn geweest, wordt teruggebracht naar 17,4% voor jongens en 11,2% voor meisjes; Het percentage 12-jarigen dat op die leeftijd ooit alcohol heeft gedronken gaat naar minder dan 50% voor jongens en 33% voor meisjes; het percentage volwassenen (18-70 jaar) dat zwaar drinkt is in 2009 niet hoger dan 17,6%. De norm van zwaar drinken is: minimaal 1 dag per week 6 standaardglazen alcohol of meer. 14

15 4. naal activiteitenprogramma Om de drie bovengenoemde doelstellingen te realiseren gaan de gemeenten in Zaanstreek- in samenwerking met relevante partijen een activiteitenprogramma opstellen. Hierbij worden de volgende uitgangspunten geformuleerd: - er wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij bestaande activiteiten - de acties uit het programma worden lokaal ingezet - er worden zoveel mogelijk relevante beleidsterreinen betrokken bij de aanpak van de gezondheidsproblemen: onderwijs, sport en recreatie, ruimtelijke ordening, werk en inkomen, verkeer en vervoer, zorg en welzijn, etc. - het activiteitenprogramma moet zoveel mogelijk budgetneutraal kunnen worden uitgevoerd. De resultaten van de uitvoering van het activiteitenprogramma worden gemeten aan de hand van de gegevens uit de volgende gezondheidsenquêtes van de GGD Zaanstreek-. Hierbij worden ook de uitkomsten van de omnibusenquêtes betrokken, voor zover deze relevant zijn voor het gezondheidsbeleid. 15

16 5. Het gezondheidsbeleid van de gemeente Dit hoofdstuk begint met informatie over de gezondheidssituatie van de inwoners van : de uitkomsten van de Gezondheidsenquête 2005 in onze gemeente vergeleken met de cijfers uit de regio. Ook wordt ingegaan op de uitkomsten van de nale Omnibusenquête die door de gemeente Purmerend in 2006 gehouden is onder de eigen inwoners en de inwoners van de regiogemeenten. Hierbij wordt aangetekend dat bij de resultaten uit de omnibusenquête uitsluitend de gezondheidsgerelateerde onderwerpen aan bod komen. Daarna wordt een korte terugblik gegeven op de vorige nota gezondheidsbeleid. Vervolgens worden de aandachtspunten voor het gezondheidsbeleid voor de komende periode uitgewerkt. Tot slot komen de financiën nog aan bod De belangrijkste uitkomsten van de Gezondheidsenquête 2005 De resultaten van de gezondheidsenquête 2005 zijn weergegeven in bijlage 1. In algemene zin valt op dat op veel punten positief afwijkt van de regio. De belangrijkste conclusies worden hierna benoemd. Gezondheid- lichamelijk en psychisch De inwoners van zijn over het algemeen tevreden over hun eigen gezondheid. Het percentage mannen en vrouwen dat hun gezondheid als slecht ervaart ligt lager dan in de rest van de regio Zaanstreek-. Slechts 5,5% van de inwoners ervaart de gezondheid als slecht. Een opvallend lager percentage inwoners uit de gemeente is psychisch ongezond, 11,8% in vergelijking tot 16,1% van de inwoners in de regio. Eenzaamheid komt in vaak voor, al is het percentage personen dat matig of ernstig eenzaam is, beduidend lager dan in heel Zaanstreek-. Opvallend meer personen dan elders in de regio, hebben regelmatig contact met de buren. Wat betreft de veiligheid: significant minder personen (vooral vrouwen) voelen zich s nachts vaak of soms onveilig. Ook overdag voelt men zich in veiliger dan in heel Zaanstreek-. Leefstijl Wat betreft leefstijl wijken de cijfers in de gemeente ook af van de cijfers van de regio. Het aantal mensen dat rookt is significant lager. Het alcoholgebruik daarentegen is met name onder de mannen beduidend hoger dan elders in de regio. Het aantal mensen dat onvoldoende ontbijt is duidelijk lager dan elders in de regio, vooral onder de vrouwen. Het aantal vrouwen dat onvoldoende groente eet is significant lager ten opzichte van de rest van de regio. Milieu Het aantal personen dat vaak hinder heeft van lawaai is opvallend lager dan in de andere gemeenten. Het aantal mensen dat last heeft van schimmel- en vochtplekken in huis, is beduidend hoger dan in de rest van de regio. In zijn minder personen dan elders in de regio Zaanstreek- van mening dat de bodem in de omgeving is vervuild. Zorg Het aantal personen dat in de de afgelopen 2 maanden de huisarts heeft bezocht is opvallend hoger dan elders in de regio. Waarbij het aantal personen dat ontevreden is over de telefonische bereikbaarheid van de huisarts beduidend lager is dan elders in de regio. Het aantal personen dat mantelzorg geeft is beduidend hoger dan elders in de regio. 16

17 5.2. De relevante uitkomsten van de Omnibusenquête 2006 Het doel van de nale Omnibusenquête was om een algemeen beeld van de gemeente te schetsen, op terreinen als gemeentelijke dienstverlening, werk, wonen, voorzieningen en verkeer. Ook op het terrein van gezondheid en welzijn waren een aantal vragen opgenomen. Niet alle onderwerpen waren in eerdere enquêtes opgenomen. Veiligheid Drugsoverlast. In 2006 geeft 4% van de inwoners van de gemeente aan dat drugsoverlast in zijn buurt vaak voorkomt. 19% zegt dat dit soms voorkomt. In 2004 waren deze percentages respectievelijk 2% en 14%. Het oordeel is dus minder positief geworden. Overlast door groepen jongeren In 2006 geeft 10% van de inwoners van aan dat overlast door groepen jongeren vaak voorkomt. 41% zegt dat dit soms voorkomt. Het oordeel is niet verbeterd ten opzichte van 2004, toen waren deze percentages respectievelijk 9% en 36%. Beperkingen Ervaren lichamelijke beperkingen. Van de 15 t/m 84 jarigen in de gemeente voelt 14% zich door een langdurige ziekte, aandoening of handicap licht belemmerd in zijn dagelijkse bezigheden; 3% voelt zich sterk belemmerd. Naarmate de leeftijd stijgt, neemt ook het percentage inwoners met lichamelijke beperkingen toe. Beperkingen bij het lopen. Van de 15 t/m 84 jarigen in de gemeente kan 91% zonder moeite 400 meter lopen; 6% heeft hiermee enige moeite, 0% van de ondervraagden geeft aan dat men grote moeite heeft en 2% kan deze afstand niet lopen. Het vermogen om te lopen hangt sterk samen met de leeftijd. Geschiktheid omgeving voor gehandicapten. De geschiktheid van looproutes in de buurt voor gehandicapten wordt in de gemeente beoordeeld met een 5,9 (30% vindt deze onvoldoende). De toegankelijkheid van het centrum van de gemeente en de openbare gebouwen krijgen respectievelijk een 5,6 (37% vindt deze onvoldoende) en een 6,5 (22% vindt ze onvoldoende) Terugblik op de vorige nota gezondheidsbeleid Met de vorige nota werd voor de eerste keer expliciet gezondheidsbeleid vastgelegd door de gemeente. In de nota was een overzicht van ambities en actiepunten opgenomen. Hierbij was vermeld of het een regionaal of lokaal actiepunt was. De gedachte hierbij was dat sommige actiepunten alleen regionaal konden worden uitgevoerd, andere konden lokaal of met één of meerdere andere gemeenten worden uitgevoerd. Eind 2004 is een stand van zaken rond de lokale actiepunten opgemaakt. Daarna is dat niet meer gedaan, wat niet wil zeggen dat er niet aan de actiepunten is gewerkt. De lokale actiepunten waren: - Het realiseren van wijksteunpunten. De realisatie van de wijksteunpunten in de gemeente is in het collegeprogramma als speerpunt opgenomen. Met de realisatie van drie wijksteunpunten in de kernen Broek in, Ilpendam en Marken komen er meer mogelijkheden om elkaar te ontmoeten. - Een sluitende aanpak rond het preventief ouderenbeleid ter voorkoming van eenzaamheid. De bedoeling was om dit te samen met de uitkomsten van preventief huisbezoek 75+, uit te werken in nieuw ouderenbeleid. 17

18 Er is in de periode geen nieuw ouderenbeleid uitgewerkt vanwege andere prioriteiten, onder andere de invoering en uitwerking van de Wmo. Ouderen vormen een belangrijk onderdeel van de Wmo. - Het creëren van planologische randvoorwaarden om de vestiging van een huisartsenpost mogelijk te maken. - Het evalueren van het (spoed)ambulancevervoer. - Met de diverse partijen de nieuwbouw voor de ambulance aan de Bernardlaan vormgeven. - Meer aandacht voor het belang van borstkankeronderzoek door informatie in het streekblad rond de oproep data. Deze actiepunten zijn allemaal uitgevoerd Lokale prioriteiten voor het gezondheidsbeleid Uitgangspunt bij het gezondheidsbeleid blijft voor ons dat wij dit zo veel mogelijk in regionaal verband tot stand willen brengen, met name via de GGD. Wij stellen ons daarom achter de regionaal gestelde prioriteiten. Op basis van de uitkomsten van de gezondheidsenquête en de omnibusenquête wordt in onze gemeente waar nodig aan bepaalde zaken lokaal extra aandacht besteed. Bovendien nemen we naar aanleiding van diverse verzoeken vanuit de bevolking en vragen en voorstellen vanuit de gemeenteraad het bevorderen van een netwerk van Automatische Externe Defibrillators (AED) in ons beleid op. SMART In deze nota zijn de lokale prioriteiten zo SMART 1 mogelijk geformuleerd. Per prioriteit wordt aangegeven wat de gemeente wil bereiken (lokale doelstelling) en op welke manier wij dat willen bereiken. Het is lastig om de invloed van een bepaalde maatregel op een doelstelling aan te geven. De relatie tussen een ingezette maatregel en de uitkomst is immers complex. Gedragsverandering is wel meetbaar, maar de relatie tussen de maatregel en de uiteindelijke gedragsverandering is niet goed meetbaar op korte termijn. Bovendien zijn op lange termijn eventuele meetbare effecten veelal niet meer toe te schrijven aan één specifieke maatregel. De gevolgen worden wel gemeten aan de hand van de volgende gezondheidsenquêtes van de GGD Zaanstreek-. Voor de jaren zijn de prioriteiten voor het gezondheidsbeleid: 1. Beperking overgewicht Wat willen wij bereiken? De preventie van overgewicht zal zich vooral richten op het voorkomen van het ontstaan van overgewicht en op het voorkomen dat mensen die al overgewicht hebben verder toenemen in gewicht. Doelstelling: Het percentage volwassenen tussen jaar met matig tot ernstig overgewicht is in 2011 niet hoger dan 44,4% en het percentage volwassenen tussen jaar met obesitas is niet hoger dan 8,8% 2. Het percentage jeugdigen van 0-11 jaar met overgewicht is in 2011 lager dan het percentage zoals gemeten bij de jeugdmonitor 0 t/m 11 jarigen in De resultaten van de jeugdmonitor worden aan het begin van dit jaar bekend gemaakt. 1 Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden 2 De percentages zijn afkomstig uit de Gezondheidsenquête Zaanstreek (zie bijlage 1.) 18

19 Hoe gaan wij dat bereiken? De GGD heeft een groot aanbod aan activiteiten en projecten ontwikkeld op het gebied van gezond eten en bewegen, met name voor jongeren. De scholen in de gemeente maken regelmatig gebruik van verschillende leskisten van de GGD. Daarnaast is het beperken van overgewicht één van de doelstellingen van het gemeentelijke BOS-project (Buurt, Onderwijs, Sport). De BOS-projecten starten in Aan de hand van de resultaten van de gezondheidsenquête die de GGD Zaanstreek- in 2007 onder jongeren tot 11 jaar heeft gehouden, werken wij zo nodig nadere voorstellen voor onze gemeente uit. 2. Beperking opvoedingsproblematiek Wat willen wij bereiken? De gemeenten in Zaanstreek- hebben besloten zich gezamenlijk in te zetten om het preventieve jeugdbeleid van de regio te versterken. Er spelen drie ontwikkelingen, namelijk: Centrum voor Jeugd en Gezin Een CJG is een laagdrempelige voorziening waar ouders, kinderen en jongeren terecht kunnen met al hun vragen op het gebied van opgroeien en opvoeden, voor adequate en passende hulp en voor coördinatie van die hulp. Het centrum is er voor alle ouders, kinderen en jongeren en niet alleen voor probleemgezinnen.wij hebben de vrijheid om het CJG als gemeente zelf in te vullen, zodat we goed rekening kunnen houden met onze specifieke lokale situatie. Wij streven ernaar begin 2010 in elk geval één Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) te hebben gerealiseerd. Elektronisch Kind Dossier (EKD) De regio Zaanstreek- beschikt in 2009 over een Elektronisch Kind Dossier. In samenwerking met de andere gemeenten in de regio wordt gewerkt aan de realisatie van het EKD. In de meest eenvoudige omschrijving is het EKD een digitale kaartenbak, met voor elke jongere die in de gemeente woont een kaart met een groot aantal gegevens. Deze gegevens worden opgebouwd vanaf de vroegste jeugd (-9 maanden) tot en met het negentiende levensjaar. Elke JGZ-medewerker, die daartoe gemachtigd is, kan de informatie in het EKD vanaf elke locatie met een internetaansluiting raadplegen en indien nodig delen met andere hulpverleners. Triple P In 2006 is besloten tot het invoeren van het Triple P programma in onze regio. Het programma Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma. Triple P onderscheidt vijf niveaus van ondersteuning: 1. Een algemene informatiecampagne; 2. Korte voorlichtingsgesprekken over gedrag en/of ontwikkeling van een kind en lezingen over opvoeden; 3. Advies bij beginnende gedragsproblemen (ongeveer 4 sessies) 4. Training in opvoedingsvaardigheden bij ernstige gedragsproblemen (individuele begeleiding van 8-10 bijeenkomsten of 4 groepsbijeenkomsten met telefonische consulten); 5. Gezinsondersteuning bij ernstige gedragsproblemen en disfunctioneren van een gezin (intensieve individuele training voor het gezin); Gezamenlijk bieden deze vijf niveaus een samenhangend systeem van interventies dat ouders voorziet van de gewenste informatie en steun bij opvoeding. De regio Zaanstreek- heeft in 2009 het opvoedprogramma Triple P regionaal geïmplementeerd. 19

20 Hoe gaan wij dat bereiken? Centrum voor Jeugd en Gezin Er is inmiddels een startnotitie geschreven voor de ontwikkeling en implementatie van het CJG in de gemeente. Deze startnotitie is in november 2008 aan de raad voorgelegd. In juni 2009 zullen de beleidskaders aan de Wmo-raad worden voorgelegd ter inspraak en daarna aan de gemeenteraad worden aangeboden ter besluitvorming. Elektronisch Kind Dossier In samenwerking met de andere gemeenten in de regio wordt gewerkt aan de realisatie van het Elektronisch Kind Dossier. Triple P Het opvoedprogramma Triple P wordt regionaal geïmplementeerd. 3. De beperking van schadelijk alcoholgebruik Wat willen wij bereiken? De beperking van schadelijk alcoholgebruik is in onze gemeente een belangrijke prioriteit op het gebied van gezondheid. Vooral het alcoholgebruik bij de jeugd van 12 tot 16 jaar en de uitgaanders (16 tot 25 jaar) baart grote zorgen. Jongeren drinken steeds eerder (op jongere leeftijd), ze drinken steeds meer en ze drinken steeds vaker. Ondanks dat onze gemeente niet afwijkt van de regio, is het wel belangrijk aandacht te hebben voor de alcoholproblematiek in onze gemeente. Wij willen het schadelijk alcoholgebruik bij jongeren voorkomen en beperken. Doelstelling: Het percentage 12 t/m 18 jarigen dat in de afgelopen maand dronken is geweest, is in 2011 teruggebracht naar 17,4% voor jongens en 11,2 % 3 voor meisjes. Het percentage 8 tot 11-jarigen dat op die leeftijd ooit alcohol heeft gedronken is in 2011 lager dan 9,6 % 4. Verder blijkt uit de cijfers van de Gezondheidsenquête Zaanstreek dat vooral volwassen mannen in de gemeente overmatig alcohol drinken. De komende jaren zal daarom naast de beperking van schadelijk alcoholgebruik bij jongeren ook aandacht worden besteed aan de beperking van het alcoholgebruik onder volwassen mannen. Doelstelling: Het percentage volwassenen (18-70 jaar) dat excessief 5 drinkt is in 2011 niet hoger dan 8,1%. De percentages zijn afkomstig uit de Gezondheidsenquête Zaanstreek (zie bijlage 1). Hoe gaan wij dat bereiken? Wij zijn momenteel bezig met het analyseren van de problematiek en de manier waarop we de preventie van het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren in onze gemeente het beste kunnen gaan oppakken. Het is belangrijk dat: 3 Voor deze leeftijdsgroep (12 t/m 18 jaar) zijn geen lokale cijfers beschikbaar. Er is gebruik gemaakt van landelijke cijfers uit 1992, afkomstig uit de handleiding lokaal alcoholbeleid. 4 De percentages zijn afkomstig uit de jeugdmonitor 0-11 jarigen 2007 van de GGD Zaanstreek-. 5 Excessief drinken wil zeggen: 6 of meer glazen per dag op 3 of meer dagen in de week. 20

21 Ouders erkennen dat jongeren teveel en te vroeg alcohol drinken; Ouders en jongeren zich bewust worden van de schadelijke gevolgen voor de gezondheid van overmatig alcoholgebruik op jonge leeftijd; Om dit te bereiken wordt in de regio Zaanstreek- door instellingen, als de GGD en Brijder Verslavingszorg aandacht besteed aan het voorkomen van schadelijk alcoholgebruik. In 2009 laten wij de GGD en de Brijderstichting lokale preventieactiviteiten uitvoeren, naast de activiteiten, die regionaal ontwikkeld worden. Daarbij kan gedacht worden aan voorlichting en deskundigheidsbevordering van ouders, het gericht benaderen van jongeren en hen bewust maken van de risico s van schadelijk alcoholgebruik. 4. Beperking eenzaamheid Eenzaamheid komt in vaak voor, al is het percentage personen dat matig of ernstig eenzaam is, beduidend lager dan in de overige gemeenten in Zaanstreek-. Je eenzaam voelen is subjectief: namelijk het gevoel dat de contacten niet de diepgang of frequentie hebben waar men behoefte aan heeft. Sociale relaties hebben een grote invloed op het persoonlijk welzijn. Wat willen wij bereiken? Wij willen bereiken dat het aantal mensen dat aangeeft matig tot ernstig eenzaam te zijn de komende jaren afneemt. Uit de gezondheidsenquête 2005 van de GGD blijkt dat 32,5% van de mannen en 29,4% van de vrouwen in de gemeente matig tot ernstig eenzaam is. Hoe gaan wij dat bereiken? Het thema eenzaamheid maakt indirect een belangrijk onderdeel uit van de beleidsnota Wmo van de gemeente. Meedoen en zelfredzaamheid zijn immers twee van de kernwoorden uit de Wmo. Daarnaast bieden veel organisaties in de regio Zaanstreek- met betrekking tot de preventie van eenzaamheid algemene voorzieningen aan, zowel gesubsidieerd als ongesubsidieerd. Voorbeelden zijn cursussen georganiseerd door GGZ Dijk en Duin en het mentorwerk van de Stichting Maatschappelijke Dienstverlening (SMD) die zich richten op het voorkomen van eenzaamheid. Daarnaast is begin van dit jaar WonenPlus van start gegaan. WonenPlus biedt diensten en persoonlijke begeleiding aan op het gebied van wonen, welzijn en zorg en richt zich op kwetsbare inwoners zoals nog zelfstandig wonende ouderen, mensen met beperkingen en chronisch zieken. Tot slot gaan wij medio 2009 een start maken met preventieve huisbezoeken voor ouderen van 75 jaar en ouder. Doel van deze preventieve huisbezoeken is om te onderzoeken hoe de leefomstandigheden zijn van zelfstandig wonende senioren. Het preventief huisbezoek heeft ook een signalerende functie ter bestrijding van eenzaamheid. Uitgangspunt is ook aansluiten bij de vragen en wensen van ouderen en een brug slaan naar verschillende activiteiten die ouderen in staat stellen hun sociale netwerk te onderhouden en te versterken. 5. De verbetering van het binnenmilieu vooral het meer ventileren in de woning Wat willen wij bereiken? Het aantal mensen dat last heeft van schimmel- en vochtplekken in huis, is in de gemeente beduidend hoger dan in de rest van de regio. Het aantal personen dat zijn woning niet continu ventileert is iets hoger dan elders in de regio. De komende jaren zal in de gemeente extra aandacht besteed worden aan voorlichting over het belang van ventilatie. Wij willen hiermee bereiken dat de inwoners van de gemeente breed geïnformeerd zijn over het nut van het ventileren van de woning. 21

22 Doelstelling: Het percentage personen dat de woonkamer niet continue ventileert is in 2011 lager dan 68,0%. Dit percentage is afkomstig uit de Gezondheidsenquête Zaanstreek (zie bijlage 1). Hoe gaan wij dat bereiken? In samenwerking met de GGD en waar mogelijk de woningbouwverenigingen gaan wij op dit punt de komende jaren een voorlichtingscampagne voeren. 6. De ondersteuning van mantelzorgers Wat willen wij bereiken? Wij willen in 2011 beschikken over een vraaggericht lokaal aanbod van mantelzorgondersteuning. Het huidige aanbod is vooral regionaal. Uit de Gezondheidsenquête Zaanstreek blijkt dat het aantal personen dat mantelzorg geeft in de gemeente beduidend hoger is dan elders in de regio. Met het ingaan van de Wmo draagt de gemeente de verantwoordelijkheid voor de mantelzorg-ondersteuning. Hoe gaan wij dat bereiken? In het kader van de Wmo is apart beleid uitgewerkt voor de ondersteuning van mantelzorgers. Dit beleid komt aan de orde bij de beleidsnota Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) gemeente In de beleidsnotitie geeft de gemeente aan hoe zij de verantwoordelijkheid gaat invullen voor de wijze waarop de mantelzorgondersteuning in de gemeente wordt georganiseerd. 7. Het bevorderen van een netwerk van AED s in de gemeente. Wat willen wij bereiken? We willen dat iedere ingezetene of bezoeker van deze gemeente, in het geval van hartproblemen, binnen zes minuten, kan worden geholpen door een gekwalificeerde vrijwilliger of beroepskracht met een Automatische Externe Defibrillator (AED). Hoe gaan wij dat bereiken? Aan de stichtingen die tot doel hebben om in onze gemeente AED s aan te schaffen en te beheren willen wij jaarlijks 200,- per AED ter beschikking stellen in de vorm van een waarderingssubsidie. Deze waarderingssubsidie kan onder meer gebruikt worden voor de dekking van de kosten van de aanschaf en het onderhoud van de AED s, de opleiding en training van vrijwilligers en de aanschaf en het onderhoud van de alarmeringsapparatuur. Wij stimuleren hiermee dat vrijwel het gehele gebied van de gemeente van een netwerk van AED s is voorzien, die 24 uur per dag en 7 dagen per week bereikbaar zijn Overzicht prioriteiten Bovenstaande lokale prioriteiten zijn verwerkt in onderstaande tabel 1. Naast de nieuwe prioriteiten worden in deze tabel ook de lokale en regionale ambities die voortvloeien uit de vorige nota gezondheidsbeleid weergegeven. Verschillende ambities uit de vorige nota zijn immers nog steeds actueel. 22

Nota gezondheidsbeleid gemeente Landsmeer

Nota gezondheidsbeleid gemeente Landsmeer Nota gezondheidsbeleid 2008-2011 gemeente Landsmeer Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland, Zaanstad, Zeevang April 2008 Raad: 26 juni 2008 Publicatiedatum: 1 juli

Nadere informatie

Nota gezondheidsbeleid 2008-2011. Vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008

Nota gezondheidsbeleid 2008-2011. Vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008 Vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008 Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland, Zaanstad, Zeevang Maart 2008 2 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Nota gezondheidsbeleid 2008-2011. Vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008

Nota gezondheidsbeleid 2008-2011. Vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008 Vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008 Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland, Zaanstad, Zeevang Maart 2008 2 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Bouwstenen nota volksgezondheid Renate Martens en Ivanka van der Veeken. Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant:

Bouwstenen nota volksgezondheid Renate Martens en Ivanka van der Veeken. Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant: Bouwstenen nota volksgezondheid 2013-2016 Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant: Renate Martens en Ivanka van der Veeken Bouwstenen Evaluatieverslag nota volksgezondheid 2008-2011 Landelijke nota gezondheidsbeleid

Nadere informatie

Lokaal gezondheidsbeleid 2016-2020. Workshop 18 februari 2016

Lokaal gezondheidsbeleid 2016-2020. Workshop 18 februari 2016 Lokaal gezondheidsbeleid 2016-2020 Workshop 18 februari 2016 Programma 9.30 uur Welkom Toelichting VTV 2014 en Kamerbrief VWS landelijk gezondheidsbeleid Concept Positieve Gezondheid Wat is integraal gezondheidsbeleid?

Nadere informatie

Bestuursopdracht Raad

Bestuursopdracht Raad Bestuursopdracht Raad Natuurlijk: gezond! Uitgangspunten notitie lokaal gezondheidsbeleid Naam ambtenaar: P.M. Veldkamp Datum: 18 april 2008 1. Aanleiding. Gemeenten zijn verplicht om iedere vier jaar

Nadere informatie

1. Inleiding. 1.2. Evaluatie regionale speerpunten

1. Inleiding. 1.2. Evaluatie regionale speerpunten Gemeente Waterland Mei 2012 1 1. Inleiding De gemeente is op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) verplicht om elke vier jaar een nota gezondheidsbeleid op te stellen, waarin aangegeven wordt hoe

Nadere informatie

Raadsvoorstel (gewijzigd)

Raadsvoorstel (gewijzigd) Raadsvoorstel (gewijzigd) BARCODE STICKER Nr. 2009-064 Houten, 17 november 2009 Onderwerp: Tweede kadernota Lokaal Gezondheidsbeleid 2010-2013 Beslispunten: 1. In te stemmen met de volgende in de tweede

Nadere informatie

Raadsvergadering, 29 januari 2008. Voorstel aan de Raad

Raadsvergadering, 29 januari 2008. Voorstel aan de Raad Raadsvergadering, 29 januari 2008 Voorstel aan de Raad Nr: 206 Agendapunt: 8 Datum: 11 december 2007 Onderwerp: Vaststelling speerpunten uit de conceptnota Lokaal Gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011

Nadere informatie

Nota gezondheidsbeleid

Nota gezondheidsbeleid Nota gezondheidsbeleid 2008-2011 naal deel vastgesteld in het portefeuillehoudersoverleg volksgezondheid dd. 27 maart 2008 Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland,

Nadere informatie

Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011

Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011 Raadsvergadering, 31 januari 2012 Voorstel aan de Raad Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011 Nr.: 483 Agendapunt: 11 Datum: 31 januari 2012 Onderdeel raadsprogramma:

Nadere informatie

Samenvatting Jong; dus gezond!?

Samenvatting Jong; dus gezond!? Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg

Nadere informatie

Ouderenmonitor 2011. Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen. Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen

Ouderenmonitor 2011. Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen. Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen Ouderenmonitor 2011 Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen De Ouderenmonitor is een onderzoek naar de lichamelijke, sociale en geestelijke

Nadere informatie

Nota gezondheidsbeleid

Nota gezondheidsbeleid Purmerend 25-03-2008 17:25 Pagina 1 Nota gezondheidsbeleid 2008-2011 Regio Zaanstreek-Waterland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Wormerland Zaanstad Zeevang Inhoudsopgave Voorwoord

Nadere informatie

Samenvatting Twente. 2 van 6 Kernboodschappen Twente. Versie 2, oktober 2013

Samenvatting Twente. 2 van 6 Kernboodschappen Twente. Versie 2, oktober 2013 Samenvatting Twente Versie 2, oktober 2013 Twente varieert naar stad en platteland In Twente wonen 626.500 mensen waarvan de helft woont in één van de drie grote steden. Tot 2030 zal de Twentse bevolking

Nadere informatie

PROGRAMMABEGROTING 2015-2018

PROGRAMMABEGROTING 2015-2018 PROGRAMMABEGROTING 2015-2018 Programma 1 : Zorg, Welzijn, Jeugd en Onderwijs 1A Lokale gezondheidszorg Inleiding Op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) heeft de gemeente de taak door middel van

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Almelo

Kernboodschappen Gezondheid Almelo Kernboodschappen Gezondheid Almelo De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Almelo epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Almelo en de factoren die hierop van invloed

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Losser

Kernboodschappen Gezondheid Losser Kernboodschappen Gezondheid Losser De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Losser epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Losser en de factoren die hierop van invloed

Nadere informatie

Conclusies en aanbevelingen

Conclusies en aanbevelingen Achtergrondinformatie Opvoeding en opvoedingsondersteuning Gezondheid Lichamelijke en leefstijl gezondheid leefstijl en psychosociaal welbevinden Conclusies en aanbevelingen Ouderenmonitor Monitor kinderen

Nadere informatie

Gezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen

Gezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen Gezondheidsachterstanden Gelijke kansen voor iedereen Goede gezondheid: niet voor iedereen Een goede gezondheid is een groot goed, voor de individuele burger én voor de samenleving als geheel. We worden

Nadere informatie

LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020

LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020 1 LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020 FRANK VAN DER MEIJDEN (WETHOUDER GEZONDHEIDSBELEID) MARJON JACOBS (BELEIDSMEDEWERKER GEZONDHEIDSBELEID) TINEKE MEELDIJK (GGD) 2 DOEL VAN DEZE AVOND Integraal

Nadere informatie

PROGRAMMABEGROTING

PROGRAMMABEGROTING PROGRAMMABEGROTING 2016-2019 Programma 1 : Zorg, Welzijn, Jeugd en Onderwijs 1A Lokale gezondheidszorg Inleiding Op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) heeft de gemeente de taak door middel van

Nadere informatie

Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009

Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar speerpuntennotitie? Wat doen/deden we al? Welke gezondheidsproblemen

Nadere informatie

Startnotitie jeugd- en jongerenbeleid Dalfsen 2009-2012 Segment-groep, J. de Zeeuw september 2008

Startnotitie jeugd- en jongerenbeleid Dalfsen 2009-2012 Segment-groep, J. de Zeeuw september 2008 Startnotitie jeugd en jongerenbeleid Dalfsen 20092012 Segmentgroep, J. de Zeeuw september 2008 1. Inleiding De gemeente wil de huidige nota jeugdbeleid 20052008 evalueren en een nieuwe nota integraal jeugdbeleid

Nadere informatie

Strategische Agenda Een gezond en veilig bestaan voor onze inwoners in Zaanstreek-Waterland

Strategische Agenda Een gezond en veilig bestaan voor onze inwoners in Zaanstreek-Waterland Strategische Agenda 2018-2021 Een gezond en veilig bestaan voor onze inwoners in Zaanstreek-Waterland Vastgesteld Algemeen Bestuur 18 oktober 2018 Inleiding In de door het Algemeen Bestuur in december

Nadere informatie

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming incijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming Uitkomsten GGD-gezondheidspeiling 2016 Gezondheid van aren BELEIDSONDERZOEK 071-516 5123 I info@leidenincijfers.nl I

Nadere informatie

Onderwerp: Nota lokaal gezondheidsbeleid: Gezondheid, welzijn en welbevinden.

Onderwerp: Nota lokaal gezondheidsbeleid: Gezondheid, welzijn en welbevinden. Vergadering: 21 5 2013 Agendanummer: 7 Status: Opiniërend Portefeuillehouder: W. Zorge Behandelend ambtenaar L.W.Top, 0595 447716 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. L.W.Top) Aan de gemeenteraad, Onderwerp:

Nadere informatie

Wmo beleidsplan 2013 INLEIDING

Wmo beleidsplan 2013 INLEIDING December 2012 INLEIDING Het beleidsplan Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) 2008-2011 heeft een wettelijk bepaalde werkingsduur van vier jaren. In 2012 is besloten dit beleidsplan met één jaar te

Nadere informatie

Samenvatting Losser. 2 van 5 Twentse Gezondheids Verkenning Losser. Versie 1, oktober 2013

Samenvatting Losser. 2 van 5 Twentse Gezondheids Verkenning Losser. Versie 1, oktober 2013 Samenvatting Losser Versie 1, oktober 2013 Lage SES, bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Losser In de gemeente Losser wonen 22.552 mensen; 11.324 mannen en 11.228 vrouwen. Als we de verschillende

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Inleiding

Raadsvoorstel. Inleiding Raadsvoorstel Agendapunt Raadsvergadering 20 maart 2019 Portefeuillehouder Carla Kreuk- Wildeman Begrotingsprogramma Sociaal Domein (programma 2) Onderwerp Lokale gezondheidsagenda Tiel 2019-2022 Besluit

Nadere informatie

GGD Hollands Noorden. en wijkverpleegkundigen met S1-taken

GGD Hollands Noorden. en wijkverpleegkundigen met S1-taken GGD Hollands Noorden en wijkverpleegkundigen met S1-taken Waarom een GGD? Wet Publieke Gezondheidszorg (WPG): Gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voor de bevolking of specifieke

Nadere informatie

Bijlage 3 Jaarprogramma gemeente Meerssen 2008 (inclusief Jeugdgezondheidszorg)

Bijlage 3 Jaarprogramma gemeente Meerssen 2008 (inclusief Jeugdgezondheidszorg) Bijlage 3 Jaarprogramma gemeente Meerssen 2008 (inclusief Jeugdgezondheidszorg) Deze bijlage is een eerste aanzet. Aan de hand van het nieuwe productenboek van de GGD Zuid - Limburg zal het jaarprogramma

Nadere informatie

Nota gezondheidsbeleid Eemnes Aandachtpunten en/of mogelijkheden bij uitvoering van prioriteiten

Nota gezondheidsbeleid Eemnes Aandachtpunten en/of mogelijkheden bij uitvoering van prioriteiten Bijlage I. Aandachtpunten en/of mogelijkheden bij uitvoering van prioriteiten 3.1 schadelijk alcoholgebruik aansluitende lokale activiteiten uit het Plan van Aanpak uit. Het college zal nog een uitgewerkt

Nadere informatie

agendanummer afdeling Simpelveld VI- 38 Burgerzaken 21 oktober 2008 onderwerp Uitvoeringsnota Gemeentelijk gezondheidsbeleid

agendanummer afdeling Simpelveld VI- 38 Burgerzaken 21 oktober 2008 onderwerp Uitvoeringsnota Gemeentelijk gezondheidsbeleid Aan de raad agendanummer afdeling Simpelveld VI- 38 Burgerzaken 21 oktober 2008 onderwerp Uitvoeringsnota Gemeentelijk gezondheidsbeleid 2008-2011 Inleiding Op grond van Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid

Nadere informatie

QUICK SCAN PROGRAMMABEGROTING 2008 LEIDSCHENDAM-VOORBURG EN RIJSWIJK

QUICK SCAN PROGRAMMABEGROTING 2008 LEIDSCHENDAM-VOORBURG EN RIJSWIJK 1 (2007/28317) QUICK SCAN PROGRAMMABEGROTING 2008 LEIDSCHENDAM-VOORBURG EN RIJSWIJK 1. ONDERZOEKSVRAGEN 1. Kan de raad met de programmabegroting beoordelen of de voorgenomen beleidsmaatregelen doeltreffend

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten

Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Rijssen-Holten epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Rijssen-Holten en de factoren

Nadere informatie

Startnotitie Nota Lokaal Gezondheidsbeleid

Startnotitie Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Startnotitie Nota Lokaal Gezondheidsbeleid 2008-2011 April 2008 Castricum Inleiding Voor het tijdvak 2007 tot en met 2010 vraagt het ontwikkelen van de Nota Lokaal gezondheidsbeleid de aandacht. In bijgevoegde

Nadere informatie

=CONCEPT= Startnotitie nota volksgezondheid Drimmelen

=CONCEPT= Startnotitie nota volksgezondheid Drimmelen =CONCEPT= Startnotitie nota volksgezondheid Drimmelen Doel: vaststellen speerpunten & procedure 1. Inleiding Op basis van de Wet collectieve preventie volksgezondheid (hierna: Wcpv) zijn gemeenten verplicht

Nadere informatie

Gezondheid in beeld:

Gezondheid in beeld: Gezondheid in beeld: Gemeente Asten Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.regionaalkompas.nl Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ongeveer 44.000 volwassenen

Nadere informatie

Voorbeeldadvies Cijfers

Voorbeeldadvies Cijfers Voorbeeldadvies GGD Twente heeft de taak de gezondheid van de Twentse jeugd, volwassenen en ouderen in kaart te brengen. In dit kader worden diverse gezondheidsmonitoren afgenomen om inzicht te verkrijgen

Nadere informatie

Raads informatiebrief

Raads informatiebrief gemeente Eindhoven Raadsnummer O8.R2403.OOI Inboeknummer oybstoa86r Dossiernummer ysr.qr8 8 januari aoo8 Raads informatiebrief Betreft resultaten Ouderenmonitor Gemeentelijke Gezondheidsdienst 1 Inleiding

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Haaksbergen

Kernboodschappen Gezondheid Haaksbergen Kernboodschappen Gezondheid Haaksbergen De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Haaksbergen epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Haaksbergen en de factoren die hierop

Nadere informatie

Gezondheid en sociaal domein verbonden

Gezondheid en sociaal domein verbonden Algemene kenmerken Leefstijl Lichamelijke gezondheid Mentale gezondheid Zorggebruik Fysieke leefomgeving Sociale leefomgeving Sociaal economische status Zelfredzaamheid Samenredzaamheid Gezondheid en sociaal

Nadere informatie

JOGG HELLEVOETSLUIS 2014 2016

JOGG HELLEVOETSLUIS 2014 2016 JOGG HELLEVOETSLUIS 2014 2016 Afdeling Samenlevingszaken, november 2013 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Achtergrond... 4 2.1. Gezondheidsbevordering... 4 2.2. Integrale aanpak... 4 3. Probleemstelling... 5

Nadere informatie

Lokale paragraaf gezondheidsnota

Lokale paragraaf gezondheidsnota Lokale paragraaf gezondheidsnota Aanleiding: Gemeenten hebben de wettelijke taak om de gezondheid van hun burgers te beschermen en te bevorderen. Deze taak staat beschreven in de Wet Publieke Gezondheid.

Nadere informatie

Toelichting op de lokale senioren agenda

Toelichting op de lokale senioren agenda Notitie Toelichting op de Lokale Seniorenagenda Kadernota integrale informatie, advies en cliëntondersteuning Toelichting op de lokale senioren agenda 1. Inleiding De lokale seniorenagenda is één van de

Nadere informatie

Samenvatting Noaberkracht Dinkelland Tubbergen

Samenvatting Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Samenvatting Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Versie 1, oktober 2013 Bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wonen 47.279

Nadere informatie

Kinderen in West gezond en wel?

Kinderen in West gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in West gezond en wel? 1 Wat valt op in West? Voor West zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar

Nadere informatie

Nota Lokaal Gezondheidsbeleid

Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Nota Lokaal Gezondheidsbeleid 2012-2015 Wettelijk kader Gewijzigde Wet Publieke Gezondheid (januari 2012) Wijzigingen betreffen drie thema s, te weten: 1. Betere voorbereiding op infectieziektecrisis 2.

Nadere informatie

Gezond meedoen in Gulpen-Wittem. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Gulpen-Wittem. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Gulpen-Wittem Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk

Nadere informatie

Integrale aanpak kinderen met overgewicht in Enschede en Almelo

Integrale aanpak kinderen met overgewicht in Enschede en Almelo Integrale aanpak kinderen met overgewicht in Enschede en Almelo Voorstellen Marlie Cerneus GGD Regio Twente Jeugdgezondheidszorg 0-19! Wie zijn jullie? Gemeente Enschede en Almelo Waar gaat deze presentatie

Nadere informatie

Voorstel van de Rekenkamer

Voorstel van de Rekenkamer Voorstel van de Rekenkamer Opgesteld door Rekenkamer Vergadering Commissie Mens en Samenleving en Commissie Stad en Ruimte Vergaderdatum 14 december 2017 of 25 januari 2018 Jaargang en nummer 2017, nr.

Nadere informatie

Welzijn en (gezondheids)zorg

Welzijn en (gezondheids)zorg Hoofdstuk 14 Welzijn en (gezondheids)zorg 14.1 Inleiding Een belangrijke doelgroep voor het welzijns- en zorgbeleid zijn de ouderen. Dit hoofdstuk begint daarom met het in kaart brengen van deze groep

Nadere informatie

Depressie in Zeeland

Depressie in Zeeland Depressie in Zeeland Kernpunten 15.000 119.000 19 jr en ouder ernstige depressieve klachten milde depressieve klachten ernstig depressieve klachten 19-24 jarigen 10 % 2012-2016 34% 57% 19-24 jarigen milde

Nadere informatie

NOTA LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID DEURNE 2012-2015

NOTA LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID DEURNE 2012-2015 NOTA LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID DEURNE 2012-2015 Deurne, december 2011 Colofon: Portefeuillehouder: Samenstellers: J.P. Ragetlie R. Horbach, GGD Brabant-Zuidoost W. Evers, beleidsmedewerker zorg en volksgezondheid

Nadere informatie

Natuurlijk... NUTH. NUTH... Natuurlijk DE WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO)

Natuurlijk... NUTH. NUTH... Natuurlijk DE WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) DE WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) Natuurlijk... NUTH NUTH... Natuurlijk Gemeente Nuth - Deweverplein 1 - Postbus 22000-6360 AA Nuth - 045-5659100 - www.nuth.nl VOORWOORD wethouder J.J.C van den

Nadere informatie

Samen Beter. Lokaal Gezondheidsbeleid gemeente Hardenberg 2008 2011

Samen Beter. Lokaal Gezondheidsbeleid gemeente Hardenberg 2008 2011 Samen Beter Lokaal Gezondheidsbeleid gemeente Hardenberg 2008 2011 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Algemeen Gezondheidsbeleid 3 2.1 GGD IJssel-Vecht 3 2.2 Financieel overzicht Algemeen Gezondheidsbeleid 3 2.3

Nadere informatie

Gezond meedoen in Sittard-Geleen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Sittard-Geleen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Sittard-Geleen Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk

Nadere informatie

Uitvoeringsplan Lokaal Gezondheidsbeleid 2013 en 2014

Uitvoeringsplan Lokaal Gezondheidsbeleid 2013 en 2014 Uitvoeringsplan Lokaal Gezondheidsbeleid en 2014 Via de evaluatie Lokaal Gezondheidsbeleid 2010- hebben wij gemeld dat voor Lokaal Gezondheidsbeleid geen afzonderlijke nota meer verschijnt. Dit omdat gezondheid

Nadere informatie

de bevolking van Aa en Hunze vergrijst, van 21% nu naar 35% in 2040.

de bevolking van Aa en Hunze vergrijst, van 21% nu naar 35% in 2040. Met deze factsheet biedt de GGD Drenthe u inzicht in de lokale gezondheidssituatie van de inwoners van de gemeente Aa en Hunze. U treft cijfers aan over de gezondheidsspeerpunten en risicogroepen. Hierbij

Nadere informatie

Kinderen in Centrum gezond en wel?

Kinderen in Centrum gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Centrum gezond en wel? 1 Wat valt op in Centrum? Voor Centrum zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van

Nadere informatie

Raadsvoorstel agendapunt

Raadsvoorstel agendapunt Raadsvoorstel agendapunt Aan de raad van de gemeente IJsselstein Zaaknummer : 59172 Datum : 10 juni 2014 Programma : Welzijn Volksgezondheid Blad : 1 van 5 Cluster : Samenleving Portefeuillehouder: mw.

Nadere informatie

Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013

Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013 Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013 Klanttevredenheidsonderzoek Het KTO is een wettelijke verplichting wat betreft de verantwoording naar de Gemeenteraad

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen

Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen De GGD Twente verzamelt in opdracht van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Noaberkracht

Nadere informatie

Gezond meedoen in Nuth. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Nuth. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Nuth Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen.

Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen. Amersfoort, Bussum, Den Haag, 5 april 2007 Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen. Oproep aan de leden van de vaste commissie

Nadere informatie

Gezond meedoen in Simpelveld. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Simpelveld. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Simpelveld Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op

Nadere informatie

Wijkscan Enschede Zuid-West. November 2013

Wijkscan Enschede Zuid-West. November 2013 Wijkscan Enschede Zuid-West November 2013 Gezond ouder worden in Enschede Zuid-West Wijkscan Enschede Zuid-West Van het gebied Enschede Zuid-West is een wijkscan gemaakt. In deze brochure vindt u de opvallendste

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Borne

Kernboodschappen Gezondheid Borne Kernboodschappen Gezondheid Borne De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Borne epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Borne en de factoren die hierop van invloed

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad van Nijmegen. Geachte leden van de raad,

Aan de gemeenteraad van Nijmegen. Geachte leden van de raad, Directie Inwoners Ingekomen stuk D11 (PA 18 juni 2008) Beleid & Realisatie Beleidsontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024)

Nadere informatie

Gezond meedoen in Kerkrade. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Kerkrade. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Kerkrade Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Besluit Raad Nr. Datum 0 6 JUL 2015

Besluit Raad Nr. Datum 0 6 JUL 2015 f r -,*;! gemeente Montfoorl Besluit Raad Nr. Datum 0 6 JUL 2015 RAADSVOORSTEL ter besluitvorrning in de raad Datum Forum vergadering 9 juni 2015 Zaaknummer :154279 Datum Raadsvergadering 22ju*rZ0l5 jwu

Nadere informatie

Verslag regionale werkconferenties kiezen voor gezond leven

Verslag regionale werkconferenties kiezen voor gezond leven Verslag regionale werkconferenties kiezen voor gezond leven Aanleiding voor de werkconferenties Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) brengt in het najaar van 2006 een tweede Preventienota

Nadere informatie

Kinderen in Zuid gezond en wel?

Kinderen in Zuid gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Zuid gezond en wel? 1 Wat valt op in Zuid? Voor Zuid zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar

Nadere informatie

Gezond meedoen in Landgraaf. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Landgraaf. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Landgraaf Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Wolbert (PvdA) over kinderen van allochtone afkomst die overgewicht hebben (2014Z07817).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Wolbert (PvdA) over kinderen van allochtone afkomst die overgewicht hebben (2014Z07817). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude Gezondheidsmonitor ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede Inhoud Deze samenvatting bevat de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor en 2016 voor gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

Nadere informatie

Dorpsprofielen gemeente Bunnik. Carolien Plevier 29 september 2017

Dorpsprofielen gemeente Bunnik. Carolien Plevier 29 september 2017 Dorpsprofielen gemeente Bunnik Carolien Plevier 29 september 2017 Maatschappelijke veranderingen: Vergrijzing Toename chronisch zieken Groter beroep op zelfredzaamheid en autonomie Verzakelijking relaties

Nadere informatie

Gezond meedoen in Stein. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Stein. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Stein Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

oinleiding 1 c oovergewicht en ernstig overgewicht (obesitas) in Nederlandd

oinleiding 1 c oovergewicht en ernstig overgewicht (obesitas) in Nederlandd oinleiding 1 c Gewichtsstijging ontstaat wanneer de energie-inneming (via de voeding) hoger is dan het energieverbruik (door lichamelijke activiteit). De laatste decennia zijn er veranderingen opgetreden

Nadere informatie

hoog risico angststoornis/depressie matig of hoog risico angststoornis/depressie hulp stress/spanningen te weinig regie over eigen leven

hoog risico angststoornis/depressie matig of hoog risico angststoornis/depressie hulp stress/spanningen te weinig regie over eigen leven Bron: Gezondheidsmonitor Regio Kennemerland 2012 Aantal volwassenen (19 t/m 64 jaar) in per 1-1-2013: 88.900 Functioneren en kwaliteit van leven Ziekten en aandoeningen Uitkomsten volwassenen (19 t/m 64

Nadere informatie

Gezond meedoen in Vaals. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Vaals. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Vaals Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Gezondheid in beeld: Gemeente Bergeijk

Gezondheid in beeld: Gemeente Bergeijk Gezondheid in beeld: Gemeente Bergeijk Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.ggdgezondheidsatlas.nl Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ruim 35.000 volwassenen

Nadere informatie

OInleiding1c Psychische ongezondheid Psychische problemen Ervaren gezondheid Eenzaamheid

OInleiding1c Psychische ongezondheid Psychische problemen Ervaren gezondheid Eenzaamheid OInleiding 1 c Depressie is één van de belangrijkste psychische stoornissen waar met preventie gezondheidswinst is te behalen. Depressie is daarom als landelijk speerpunt gekozen. In deze factsheet zal

Nadere informatie

Gezondheid in beeld:

Gezondheid in beeld: Gezondheid in beeld: Gemeente Someren Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.ggdgezondheidsatlas.nl Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ongeveer 44.000

Nadere informatie

Kinderen in Noord gezond en wel?

Kinderen in Noord gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Noord gezond en wel? 1 Wat valt op in Noord? Voor Noord zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar

Nadere informatie

Inleiding. Doelen en uitgangspunten van het gemeentebestuur

Inleiding. Doelen en uitgangspunten van het gemeentebestuur Inleiding TRILL is een methodiek die de verantwoordelijkheden en de te leveren prestaties van betrokken partijen in kaart brengt. Zo moet de ambtenaar de beleidsdoelstellingen die door het gemeentebestuur

Nadere informatie

Gezondheidsprofiel Boxtel Oost

Gezondheidsprofiel Boxtel Oost Gezondheidsprofiel Boxtel Oost Verbinden preventie-curatie Presentatie wijkteam 6 februari 2014 Marije Scholtens (GGD Hart voor Brabant), Nicole de Baat (Robuust) Programma 16.00 16.05 welkom en voorstelrondje

Nadere informatie

Ouderenonderzoek Kennemerland

Ouderenonderzoek Kennemerland Ouderenonderzoek Kennemerland Een onderzoek naar de gezondheid en het wel bevinden van 65-plussers en hun behoefte aan voor zieningen, zorg en vervoer. Ouderenonderzoek Kennemerland HET ONDERZOEK In het

Nadere informatie

Wmo-uitvoeringsplan. Uitvoeringsplan Gemeente Waterland

Wmo-uitvoeringsplan. Uitvoeringsplan Gemeente Waterland Wmo-uitvoeringsplan Uitvoeringsplan 2013 Gemeente Waterland Mei, 2013 1 Inhoudsopgave I. Inleiding...3 II. Uitwerking per thema...4 Thema 2. Opgroeien en opvoeden...5 Thema 3. Leven met zorg...6 Thema

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal

Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Oldenzaal epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Oldenzaal en de factoren die hierop

Nadere informatie

Gezond meedoen in Schinnen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Schinnen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Schinnen Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Utrecht Gezond! Een succesvolle aanpak tussen gemeente en zorgverzekeraar

Utrecht Gezond! Een succesvolle aanpak tussen gemeente en zorgverzekeraar Utrecht Gezond! Een succesvolle aanpak tussen gemeente en zorgverzekeraar Utrecht gezond! Gemeente Utrecht en Door: Ellen van der Voorst en Victor Everhardt Achmea, divisie Zorg & Gezondheid werken samen

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12 juni 2007 Nummer voorstel: 2007/75

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12 juni 2007 Nummer voorstel: 2007/75 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12 juni 2007 Nummer voorstel: 2007/75 Voor raadsvergadering d.d.: 11 september 2007 Agendapunt:

Nadere informatie

Eenzaamheid onder ouderen

Eenzaamheid onder ouderen Eenzaamheid onder ouderen Een inventarisatie van de stand van zaken en van een mogelijke aanpak in Ede (versie 31 oktober 2011) Op 3 februari 2011 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen over eenzaamheid

Nadere informatie

De toekomst: iedereen doet mee!? Carolien Plevier - GGD regio Utrecht Hanneke Schreurs - Gemeente Utrecht Volksgezondheid

De toekomst: iedereen doet mee!? Carolien Plevier - GGD regio Utrecht Hanneke Schreurs - Gemeente Utrecht Volksgezondheid De toekomst: iedereen doet mee!? Carolien Plevier - GGD regio Utrecht Hanneke Schreurs - Gemeente Utrecht Volksgezondheid Regio Utrecht: divers én groeiend Aantal: 1,3 miljoen inwoners Groei inwoneraantal:

Nadere informatie

Gezonde Opgave

Gezonde Opgave 2014-2018 mei 2014 14 0187 2014-2018 mei 2014 Beleidsadviseur Maatschappelijke Zaken 4 Voorwoord De titel staat voor de verbinding die deze nota beoogt inwoners, het handelt tevens over het wonen in een

Nadere informatie

Sociaal kwetsbare burgers in Eersel. Antje Eugster Onderzoeksfunctionaris

Sociaal kwetsbare burgers in Eersel. Antje Eugster Onderzoeksfunctionaris Sociaal kwetsbare burgers in Eersel Antje Eugster Onderzoeksfunctionaris Prestatievelden Wmo 1. Het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid dorpen 2. Op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Enschede

Kernboodschappen Gezondheid Enschede Kernboodschappen Gezondheid Enschede De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Enschede epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Enschede en de factoren die hierop van

Nadere informatie

Gezond meedoen in Heerlen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Heerlen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Heerlen Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie