Gezondheidsmonitor. Den Haag 2014

Transcriptie

1 Gezondheidsmonitor Den Haag 2014

2 Gezondheidsmonitor Den Haag 2014 Uitgave van gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Productgroep Epidemiologie en Gezondheidsbevordering Afdeling Epidemiologie Den Haag, 14 januari 2014.

3 2

4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 5 Hoofdstuk 1 De bevolking van Den Haag Haagse bevolking naar leeftijd en geslacht Haagse bevolking naar etnische achtergrond en leeftijd Sociaal-economische status Opleiding Inkomen Werk en werkloosheid Wijken naar achterstandscore 16 Hoofdstuk 2 Levensverwachting en sterfte Levensverwachting Sterfte Sterfte naar sociaal-economische status Sterfte naar etniciteit 24 Hoofdstuk 3 Lichamelijke gezondheid Ervaren gezondheid Zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen Infectieziekten Tuberculose Hiv / Aids Overige Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (Soa) Bof Mazelen Kinkhoest Lichamelijke beperkingen Beperkingen in de huishoudelijke dagelijkse levensverrichtingen Beperkingen in de algemene dagelijkse levensverrichtingen Valongelukken Valongelukken bij ouderen Overlijden ten gevolge van een val 51 Hoofdstuk 4 Geestelijke gezondheid Risico op angst en depressie Suïcidaal gedrag Suïcide Parasuïcide 57 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor 2014 Inhoudsopgave 3

5 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor 2014 Inhoudsopgave Hoofdstuk 5 Sociale gezondheid Geluk Eenzaamheid Regie eigen leven Sociale uitsluiting Sociaal kwetsbaren achter de voordeur, in opvang en op straat Huiselijk geweld 71 Hoofdstuk 6 Leefstijl Lichamelijke activiteit Bewegen Sport Voeding Overgewicht Genotmiddelengebruik en verslaving Roken Alcoholgebruik Cannabis Harddrugs Gokken Intentie gedragsverandering 92 Hoofdstuk 7 Leefomgeving Beleving woning en woonomgeving Tevredenheid met woning en woonomgeving Tevredenheid met groen in de buurt Beleving zomerse omstandigheden in woning en woonomgeving Luchtkwaliteit Geluidshinder Geur- en lichthinder Geurhinder Lichthinder Binnenmilieu Binnenmilieu in woningen Koolmonoxide 104 Hoofdstuk 8 Zorgvoorzieningen, zorgvraag en zorgaanbod Zorggebruik Zorgaanbod Huisarts Verloskundige Mantelzorg Psychiatrische zorgverlening Bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker 117 Literatuur en andere bronnen 121 Afkortingen- en begrippenlijst 129 Colofon 131 4

6 Inleiding Voor u ligt de vijfde Haagse Gezondheidsmonitor. De Haagse Gezondheidsmonitor verschijnt eens in de vier jaar en geeft een actuele stand van zaken van de gezondheid van de inwoners van Den Haag. U vindt in deze Gezondheidsmonitor informatie over tal van onderwerpen op het gebied van de gezondheid zoals de lichamelijke en psychosociale gezondheid van Hagenaars, leefstijl, zorggebruik en zorgaanbod. Nieuw bij deze Gezondheidsmonitor is dat de gezondheidsinformatie over jeugd gebundeld is in een aparte bijlage. Over de jeugd is informatie beschikbaar over tal van specifieke jeugdgezondheidsaspecten zoals vaccinatiegraad, perinatale sterfte, tienermoeders, contacten met de Jeugdgezondheidszorg en kindermishandeling. Informatie waarover in eerdere versies van de Haagse Gezondheidsmonitor, vanwege de beperkte ruimte, slechts beknopt werd gerapporteerd. Net als in eerdere edities van de Gezondheidsmonitor is in de Gezondheidsmonitor Den Haag 2014 zo veel mogelijk de vergelijking getrokken met de andere grote steden en met de landelijke situatie. Vergelijking met Amsterdam, Rotterdam en Utrecht lukt sinds de vierde Gezondheidsmonitor 2010 veel beter dan in het verleden, omdat de vier grote steden in zowel 2008 als in 2012 tegelijkertijd een gezamenlijke gezondheidsenquête hebben gehouden. Door deze samenwerking zijn er uniforme, vergelijkbare gegevens beschikbaar over tal van gezondheidsonderwerpen en is ook vergelijking tussen 2012 en 2008 mogelijk. Omdat de gezondheidsenquête in 2012 landelijk door alle GGD en is uitgevoerd, is ook de vergelijking met landelijke gegevens veel meer en veel beter mogelijk. In het kader van die landelijke gezondheidsenquête is nauw samengewerkt met GGD Zuid-Holland West om tot afstemming over aanvullende informatie te komen. Daardoor kunnen veel gezondheidsgegevens niet alleen op Haags niveau maar op termijn ook op het niveau van de nieuw te vormen GGD Haaglanden worden gepresenteerd. Net als in de voorgaande Haagse gezondheidsmonitoren vormt het thema sociaal-economische gezondheidsverschillen een belangrijke rode draad. Het aanpakken en bestrijden van deze gezondheidsverschillen is een centraal thema in de Nota Volksgezondheid , Gezond aan de slag!, net zoals dat ook al was in eerdere Haagse nota s Volksgezondheid. Ook in deze Gezondheidsmonitor komt zeer duidelijk naar voren dat groepen in een sociaal-economische zwakke positie op vele gezondheidsgebieden een achterstand hebben en dat gezondheidsachterstanden hardnekkig zijn en moeilijk terug te dringen. De Gezondheidsmonitor laat zien dat het beleid gericht op het terugdringen van deze achterstanden voortgezet dient te worden. Het laat ook zien welke aanknopingspunten er zijn voor het gemeentelijk gezondheidsbeleid om gezondheidsachterstanden te verminderen. Resultaten van gemeentelijk gezondheidsbeleid zijn veelal pas op langere termijn zichtbaar. Immers, ook als verbeteringen in gezondheidsgedrag zijn gerealiseerd zal het effect op de gezondheid meestal pas (veel) later meetbaar zijn. Het blijft daarom van groot belang de gezondheid van Hagenaars in de toekomst te blijven volgen. Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor 2014 Inleiding 5

7 Hoofdstuk 1 De bevolking van Den Haag Voor een deel wordt de gezondheid van de Haagse bevolking bepaald door demografische factoren. Zo heeft een jonge stad logischerwijs een lager sterftecijfer dan een stad met relatief oude inwoners. Maar ook andere demografische factoren zijn van invloed op de gezondheid. Zo blijken personen met een laag opleidingsniveau andere gezondheidsproblemen te hebben dan personen met een hoger opleidingsniveau. Ook blijken personen van niet-nederlandse afkomst soms specifieke gezondheidsproblemen te hebben. In het eerste hoofdstuk van deze Gezondheidsmonitor wordt de Haagse bevolking gepresenteerd aan de hand van kerngetallen die indirect van belang zijn voor de staat van de volksgezondheid in de gemeente Den Haag.

8 1.1 Haagse bevolking naar leeftijd en geslacht Volgens de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) woonden er op 1 januari 2013 in Den Haag personen: mannen en vrouwen. In 2009 telde Den Haag inwoners, ten opzichte van 2009 zijn er inwoners bijgekomen. Figuur 1.1 geeft de verdeling per geslacht naar leeftijdsklassen van vijf jaar weer. 1 Leeftijd (in jaren) Figuur Mannen % Vrouwen Percentage inwoners naar leeftijd en geslacht: de staven geven de waarden weer voor de Haagse bevolking, terwijl de stippellijnen de waarden voor de landelijke bevolking weergeven. Den Haag en Nederland, 1 januari Op jongere leeftijd (0-20-jarigen) telt de Haagse bevolking meer jongens dan meisjes en onder de jarigen meer mannen dan vrouwen. Onder de jarigen en vanaf 60 jaar zijn er echter meer vrouwen dan mannen. Onder de 80-plussers in Den Haag bevinden zich ruim twee keer zoveel vrouwen als mannen. 1 De Haagse bevolking kenmerkt zich als iets jonger dan de Nederlandse bevolking doordat het percentage 0-64-jarigen iets hoger ligt dan het landelijk gemiddelde (tabel 1.1). Voor alle vier grote steden geldt dat het percentage jarigen hoger is dan het landelijk gemiddelde en het percentage 65-plussers lager dan het landelijk gemiddelde ligt. 2 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag 7

9 Tabel 1.1 Percentage 0-19-jarigen, jarigen en 65-plussers in de bevolking. Den Haag, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Nederland, 1 januari Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Nederland Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag 0-19 jaar jaar ,0 63,5 13,5 Haagse 65-plussers wonen niet gelijkmatig verdeeld over de stad. De wijken met het hoogste percentage 65- plussers zijn Westbroekpark/Duttendel (42%), Bohemen, Meer en Bos (35%), Van Stolkpark en Scheveningse Bosjes (34%) en Waldeck (31%). Figuur 1.2 geeft de verdeling van de wijken naar percentage 65-plussers weer ,4 68,0 11, ,1 63,2 14,7 Figuur 1.2 Percentage 65-plussers in Haagse wijken. Den Haag, 1 januari Oostduinen 02. Belgisch Park 03. Westbroekpark/Duttendel 04. Benoordenhout 05. Archipelbuurt 06. Van Stolkpark en Schev. Bos 07. Scheveningen 08. Duindorp 09. Geuzen- en Statenkwartier 10. Zorgvliet 11. Duinoord 12. Bomen- en Bloemenbuurt 13. Vogelwijk 14. Bohemen, Meer en Bos 15. Kijkduin en Ockenburgh Kraayenstein 17. Loosduinen 18. Waldeck 19. Vruchtenbuurt 20. Valkenboskwartier 21. Regentessekwartier 22. Zeeheldenkwartier 23. Willemspark 24. Haagse Bos 25. Mariahoeve en Marlot 26. Bezuidenhout 27. Stationsbuurt 28. Centrum 29. Schildersbuurt 30. Transvaalkwartier ,4 67,5 10, ,1 60,1 16,8 onvoldoende inwoners < 15% 15% - 30% > 30% Rustenburg en Oostbroek 32. Leyenburg 33. Bouwlust/Vrederust 34. Morgenstond 35. Zuiderpark 36. Moerwijk 37. Groente- en Fruitmarkt 38. Laakkwartier en Spoorwijk 39. Binckhorst 40. Wateringse Veld 41. Hoornwijck 42. Ypenburg 43. Forepark 44. Leidschenveen 8

10 Volgens de Haagse bevolkingsprognose zal de bevolkingsomvang van Den Haag toenemen naar ruim inwoners in Het percentage 0-19-jarigen blijft gelijk en het percentage jarigen neemt licht af naar 62%. Het percentage 65-plussers neemt licht toe naar 15% Haagse bevolking naar etnische achtergrond en leeftijd Op 1 januari 2013 had 50% van de Haagse bevolking een niet-nederlandse afkomst. Dit percentage ligt iets hoger dan vier jaar geleden. Van de groep klassieke migranten (personen uit Suriname, de Antillen, Turkije en Marokko) vormen personen van Surinaamse afkomst de grootste groep, gevolgd door personen van Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse afkomst. Ongeveer driekwart van de Surinaamse bevolking in Den Haag is Hindostaans. 4 Tabel 1.2 presenteert het aantal Hagenaars naar etnische achtergrond en leeftijd. 1 Tabel 1.2 Aantal Hagenaars naar etnische achtergrond en leeftijd, 1 januari Leeftijd Totaal % van het totaal Autochtoon Surinaams Antilliaans Turks Marokkaans , , , , ,7 Overig westers allochtoon ,6 Overig nietwesters allochtoon ,6 Totaal Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag 9

11 Een groep die de laatste jaren in Den Haag snel in omvang toeneemt, is de groep arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa, de zogenoemde MOE-landers. Sinds de toetreding van nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost-Europese landen (MOE-landen) tot de Europese Unie is er landelijk en in Den Haag sprake van een flinke groei van migranten uit deze nieuwe EU-landen a. 5 Met de meerderheid van de MOE-landers gaat het goed: ze nemen deel aan het arbeidsproces en integreren geleidelijk. Er zijn echter ook knelpunten: de arbeids- en woonomstandigheden zijn niet altijd optimaal en door taalproblemen en onbekendheid met de Nederlandse wet- en regelgeving zijn zij bovendien extra kwetsbaar voor uitbuiting. Ook is een deel dakloos en/of verslaafd. 6 De helft van de Haagse bevolking is van niet- Nederlandse afkomst. 10 a In 2004 zijn Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije, Slovenië en Hongarije tot de EU toegetreden en in 2007 kwamen daar Roemenië en Bulgarije bij.

12 Het daadwerkelijke aantal migranten uit Midden- en Oost-Europa dat in Nederland en dat in Den Haag woont, is niet bekend omdat niet alle arbeidsmigranten formeel staan ingeschreven b. Op 1 januari 2013 stonden er in Nederland Midden- en Oost-Europeanen ingeschreven bij de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). 7 In Den Haag zijn dat er volgens het GBA Dit is een toename van 10% ten opzichte van 2012 en een verdrievoudiging ten opzichte van Volgens schattingen laat ongeveer de helft van de Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten zich registreren wat zou betekenen dat het werkelijke aantal MOE-landers in Den Haag rond de ligt. 8-9 Daarmee is het een groep die ongeveer even groot is als de Marokkaanse bevolkingsgroep in Den Haag. In 2013 is ruim de helft (60%) van de in het GBA ingeschreven MOE-landers tussen de 20 en de 39 jaar oud, 21% is jonger dan 20 jaar en 19% is ouder dan 40 jaar. Relatief gezien zijn de 0-19-jarigen de sterkst groeiende leeftijdscategorie in Den Haag. De wijken waar de meeste MOE-landers wonen zijn Laakkwartier en Spoorwijk, Rustenburg en Oostbroek, Transvaalkwartier, Valkenboskwartier en de Schildersbuurt. Zowel landelijk als in Den Haag komen de grootste groepen MOE-landers uit Polen en Bulgarije. 1,7,8 Bevolkingsprognose Volgens de bevolkingsprognose zal in Den Haag het percentage autochtone Hagenaars dalen tot 44% in In 2020 zullen de overige westerse allochtonen (12%) na de autochtone Hagenaars de grootste groep in Den Haag vormen (figuur 1.3). Zij worden gevolgd door Hagenaars uit overig niet-westerse landen (12%), Surinaamse Hagenaars (9%) en Turkse Hagenaars (8%). Volgens de prognose verdubbelt het aantal Hagenaars afkomstig uit de MOE-landen bijna; een groei van 95% ten opzichte van Ook het aantal Hagenaars uit overig niet-westerse landen laat een sterke groei zien (een groei van 28% ten opzichte van 2012). 3 % Figuur Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans MOE-landers Overig westers allochtoon Overig niet-westers allochtoon Prognose van het percentage niet-nederlandse Hagenaars naar etniciteit voor Den Haag Sociaal-economische status De sociaal-economische status staat voor de positie van mensen in de rangordening in sociaal aanzien. Sociaal-economische status hangt samen met gezondheid. Omdat sociaal-economische status niet op een directe manier gemeten kan worden, wordt een aantal indicatoren zoals opleiding, werk en inkomen hiervoor gebruikt. 10 Achtereenvolgens zullen deze onderwerpen worden beschreven voor de Haagse bevolking en de G4. Daar waar mogelijk worden ook landelijke cijfers beschreven. b Een registratie in het GBA is alleen noodzakelijk bij een verblijf langer dan vier maanden gemeten over een periode van zes maanden. Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag 11

13 1.3.1 Opleiding Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag Uit de Gezondheidsenquête 2012 blijkt dat 36% van de Haagse bevolking van 19 jaar en ouder een hoog opleidingsniveau heeft en 12% een laag opleidingsniveau (box 1.1). In Den Haag wonen in vergelijking met Amsterdam en Utrecht minder hoog opgeleiden en iets meer laag opgeleiden (figuur 1.4). In vergelijking met Rotterdam heeft Den Haag meer hoog opgeleiden. 11 Net zoals landelijk is ook in Den Haag het opleidingsniveau verbeterd. Ten opzichte van 2008 zijn er in 2012 in Den Haag minder inwoners met een laag opleidingsniveau (15% in 2008 versus 12% in 2012). Het aantal inwoners met een gemiddeld opleidingsniveau is ongeveer gelijk gebleven (54% in 2008 versus 52% in 2012) en het aantal inwoners met een hoog opleidingsniveau is toegenomen (32% in 2008 versus 36% in 2012) Laag opgeleid: Gemiddeld opgeleid 1: Gemiddeld opgeleid 2: Hoog opgeleid: Box 1.1 % Figuur Geen opleiding, Basisonderwijs, Lager Onderwijs (LO) MAVO, Lager Beroepsonderwijs (LBO) HAVO, VWO, Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) Hoger Beroepsonderwijs (HBO), Universitair Onderwijs (WO) Omschrijvingen van een laag, gemiddeld en hoog opleidingsniveau. Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Hoog Gemiddeld 2 Gemiddeld 1 Laag Percentage laag, gemiddeld en hoog opgeleide inwoners van 19 jaar en ouder in de vier grote steden. Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Utrecht, Het opleidingsniveau van mannen en vrouwen in Den Haag in 2012 is vrijwel gelijk. Tussen de verschillende leeftijdsklassen is wel een verschil in opleiding te zien. Vergeleken met oudere inwoners van Den Haag hebben meer jongere stadsgenoten een hoger opleidingsniveau (figuur 1.5)

14 % Figuur 1.5 Tabel Hoog Gemiddeld 2 Gemiddeld 1 Laag Percentage laag, gemiddeld en hoog opgeleide Haagse inwoners van 19 jaar en ouder naar leeftijdscategorie. Den Haag In de Haagse wijken met achterstand is in vergelijking met de wijken zonder achterstand het percentage laag opgeleiden hoger (22% versus 7%) en het percentage hoog opgeleiden lager (23% versus 43%). Het opleidingsniveau van autochtone Hagenaars is gemiddeld hoger dan dat van niet-westerse allochtonen, maar niet hoger dan dat van westerse allochtonen. Van de autochtonen is 42% hoog opgeleid en 7% laag opgeleid. Bij de niet-westerse allochtonen is 20% hoog opgeleid en 24% laag opgeleid en bij de westerse allochtonen is 47% hoog opgeleid en 6% laag opgeleid Inkomen Het gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per huishouden c in Den Haag was in euro. Het besteedbaar inkomen per huishouden ligt in Den Haag lager dan het landelijk gemiddelde ( euro) en lager dan in Utrecht en Amsterdam, maar hoger dan in Rotterdam. In 2010 had 49% van de huishoudens in Den Haag een laag inkomen, 34% een midden inkomen en 17% een hoog inkomen d (tabel 1.3). 1,13 Gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per huishouden en percentage particuliere huishoudens met laag, midden en hoog besteedbaar huishoudinkomen. Den Haag, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Nederland, Gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar huishoudinkomen in euro s Inkomensverdeling Laag (< euro) Midden ( euro) Hoog (> euro) Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Nederland % 34% 17% Er bestaan in Den Haag forse inkomensverschillen tussen de wijken. Het hoogste gemiddelde gestandaardiseerde inkomen per huishouden werd in 2010 verdiend door de inwoners van Westbroekpark/Duttendel ( euro) e. Andere wijken waar bewoners gemiddeld een hoog inkomen per huishouden hebben zijn Van Stolkpark en Scheveningse Bosjes en Benoordenhout. Het laagste gemiddelde gestandaardiseerde inkomen per huishouden werd verdiend door de inwoners van Transvaalkwartier ( euro). Andere wijken waar inwoners gemiddeld een laag inkomen per huishouden hebben zijn Schildersbuurt en Moerwijk % 32% 16% c Het gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen is het besteedbaar inkomen gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling van d het huishouden. De inkomensverdeling wordt gemaakt met de landelijke inkomensverdeling als uitgangspunt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een indeling naar e lage, midden- en hoge inkomens. Landelijk is dit per definitie 40%, 40% en 20%. Hierbij zijn alleen wijken met meer dan 500 inwoners meegenomen % 34% 13% % 36% 21% % 40% 20% Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag

15 1 De bevolking van Den Haag Volgens de Gezondheidsenquête 2012 heeft 33% van de Haagse bevolking in het afgelopen jaar moeite gehad met rondkomen met het huishoudinkomen. Landelijk geeft 23% van de bevolking aan moeite te hebben met rondkomen. Het percentage inwoners in Den Haag dat moeite heeft met rondkomen is hoger dan landelijk maar vergelijkbaar met de andere drie grote steden (percentages tussen de 29% en de 34%). Relatief veel lager opgeleide Hagenaars, jarigen, niet-werkenden, bewoners van Haagse wijken met achterstand en gescheiden Hagenaars geven aan moeite te hebben met rondkomen, evenals Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en overig niet-westerse allochtone Hagenaars (tabel 1.4). Relatief weinig ouderen hebben moeite met rondkomen, 22% van de 65-plussers heeft moeite met rondkomen en dit neemt af naarmate de leeftijd toeneemt. 11 Een derde van de Haagse bevolking heeft moeite om rond te komen met het huishoudinkomen. Tabel 1.4 Percentage Haagse inwoners van 19 jaar en ouder dat in het afgelopen jaar moeite heeft gehad om rond te komen met het huishoudinkomen naar geslacht, leeftijd, etniciteit, wijk, opleiding, werksituatie en burgerlijke staat. Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor 2014 Totaal 2012 Geslacht Man Vrouw Leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 85+ Etniciteit Autochtoon Surinaams Turks Marokkaans Overig westers Overig niet-westers Wijk Wijk met achterstand Wijk zonder achterstand Opleiding Geen, LO MAVO, LBO HAVO, VWO, MBO HBO, WO Werksituatie Werkenden* Niet-werkenden Burgerlijke staat Gehuwd, samenwonend Ongehuwd Gescheiden Weduwe, weduwnaar * Onder de werkenden vallen degenen die meer dan één uur per week betaald werk verrichten

16 In de Gezondheidsenquête is ook gevraagd of men in staat was om een onverwachte noodzakelijke uitgave van euro te doen zonder daarvoor schulden te maken of een lening aan te gaan. Van de Haagse bevolking gaf 37% aan dit meestal niet of nooit te kunnen. Dit percentage komt overeen met de percentages uit Rotterdam (39%) en Amsterdam (34%). In Utrecht (29%) ligt dit percentage lager (figuur 1.6). 11 % 100 Figuur Volgens de Gezondheidsenquête heeft 9% van de Haagse inwoners meestal niet voldoende geld om het huis te verwarmen, 28% om een lidmaatschap bij sportclub of vereniging te betalen en 13% om bij vrienden of familie op visite te gaan. De percentages in Utrecht zijn op alle drie de aandachtsvelden gunstiger dan in Den Haag. In Amsterdam is alleen het percentage inwoners dat onvoldoende geld heeft om het huis te verwarmen lager dan in Den Haag. Op de andere twee punten zijn de percentages vergelijkbaar met Den Haag. De percentages in Rotterdam komen overeen met de percentages die in Den Haag gevonden worden Werk en werkloosheid Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Meestal/altijd Soms Nooit/meestal niet Percentage inwoners van 19 jaar en ouder dat in staat is om een onverwachte noodzakelijke uitgave van euro te doen zonder daarvoor schulden te maken of een lening aan te gaan. Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Utrecht, In 2012 had 67% van de beroepsbevolking (15-65-jarigen) in Nederland een betaalde baan van twaalf uur per week of meer. In Den Haag was dit 63%, vergelijkbaar met het percentage in Rotterdam (62%). In Amsterdam (68%) en Utrecht (69%) heeft een hoger percentage van de beroepsbevolking een betaalde baan Het deel van de bevolking dat geen werk heeft of minder dan twaalf uur per week werkt, maar wel actief op zoek is naar betaald werk voor twaalf uur per week of meer wordt tot de werkloze beroepsbevolking gerekend. In de afgelopen jaren is in Nederland een stijging van het percentage werklozenonder de beroepsbevolking zichtbaar. Deze stijging hangt samen met de verslechterde economische situatie in Nederland. Landelijk was in ,8% van de beroepsbevolking werkloos, in 2012 was dit 6,4%. Ook in Den Haag en de andere grote steden stijgt de laatste jaren het percentage werklozen. Zo was in ,5% van de Haagse jarigen werkloos en in 2012 is dit verdubbeld naar 10,9%. Sinds 2010 ligt het percentage werklozen in de beroepsbevolking in Den Haag hoger dan in Amsterdam en Utrecht, maar lager dan in Rotterdam (figuur 1.7). 14 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag 15

17 14 12 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag % Figuur Wijken naar achterstandscore Den Haag Utrecht Amsterdam Nederland Rotterdam Percentage werklozen in de beroepsbevolking. Den Haag, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Nederland, Sinds 1995 kent Den Haag een indeling van wijken op basis van achterstandscores. De achterstandscore wordt bepaald door: het percentage etnisch-culturele groepen, het gemiddelde inkomen, het percentage langdurig werklozen, de gemiddelde WOZ-waarde van huizen en het aandeel verhuizingen in drie jaar. Deze laatste indicator is een maat voor sociale stabiliteit; in wijken met veel nieuwe bewoners is meer werk te doen voor bewonersorganisaties om de sociale samenhang te bevorderen dan in een wijk waar niemand verhuist. Wijken met de laagste achterstandscores kennen de minste achterstand en wijken met de hoogste scores de meeste achterstand (figuur 1.8). Aan de wijken met minder dan 500 inwoners worden geen achterstandscores toegekend. Aan de hand van de achterstandscores zijn de wijken in vijf groepen verdeeld, lopend van 1, wijken met de meeste achterstand tot 5, wijken met de minste achterstand. In 2012 zijn ten opzichte van 2008 enkele veranderingen te zien. De wijken Waldeck en Wateringse Veld gaan van klasse 3 naar 4 en de wijk Rustenburg en Oostbroek gaat van klasse 2 naar klasse 3. Deze verschuivingen naar een hogere klasse houden in dat er in deze wijken minder achterstand is dan in In de Schildersbuurt is een verschuiving te zien van klasse 2 naar klasse 1, wat inhoudt dat er in deze wijk meer achterstand is. In 2012 zijn de wijken met de hoogste achterstandscores de wijken Transvaalkwartier (+17,4), Schildersbuurt (+16,0) en Moerwijk (+14,2). De wijken met de minste achterstand zijn Vogelwijk (-25,0), Westbroek/Duttendel (-23,6) en Kijkduin/Ockenburgh (-19,7) (figuur 1.8). Ten opzichte van 2008 zijn de achterstandscores voor de wijken Kraayenstein, Ypenburg en Morgenstond het meest gedaald en is er minder achterstand. De achterstandscores zijn het meest toegenomen (meer achterstand) in de wijken Mariahoeve en Marlot, Kijkduin en Ockenburgh en Schildersbuurt. De wijken kunnen gegroepeerd worden in acht stadsdelen. In drie stadsdelen is er op stadsdeelniveau sprake van achterstand, in de andere vijf niet. De stadsdelen met achterstand zijn Laak, Centrum en Escamp. 1 16

18 onvoldoende inwoners 01 > tot 15-5 tot 5-15 tot -5 < Figuur 1.8 Haagse wijken naar achterstandscore. Den Haag 2012 (voor wijknummers: zie figuur 1.2). Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor De bevolking van Den Haag 17

19 Hoofdstuk 2 Levensverwachting en sterfte Levensverwachting en sterfte zijn belangrijke indicatoren voor de volksgezondheid. In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op deze onderwerpen. Allereerst worden cijfers gepresenteerd over de levensverwachting in Den Haag. Vervolgens wordt de sterfte in Den Haag gepresenteerd met daarbij vooral aandacht voor de invloed van sociaal-economische status op sterfte en verschillen in sterfte tussen etnische groepen. 18

20 2.1 Levensverwachting De levensverwachting kan op verschillende manieren berekend worden. Een veelgebruikte maat is de levensverwachting bij de geboorte, deze geeft het aantal verwachte levensjaren bij de geboorte weer. Een andere maat is de levensverwachting bij 65 jaar: deze geeft het aantal verwachte levensjaren op 65-jarige leeftijd. Een maat voor levensverwachting waarbij de kwaliteit van leven wordt meegenomen is de levensverwachting in goede ervaren gezondheid. Dit is het gemiddeld aantal levensjaren dat mensen mogen verwachten in goede ervaren gezondheid door te brengen bij geboorte of op 65-jarige leeftijd. Levensverwachting bij geboorte In Nederland en ook in Den Haag leven vrouwen langer dan mannen. Het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen wordt echter steeds kleiner. Dit wordt vooral toegeschreven aan het kleiner worden van het verschil in rookgedrag tussen mannen en vrouwen. Hierdoor zijn ook de verschillen in sterfte aan roken-gerelateerde ziekten zoals longkanker en hart- en vaatziekten bij mannen en vrouwen afgenomen. In de periode was de gemiddelde levensverwachting van Haagse mannen 78,1 jaar, die van Haagse vrouwen 82,2 jaar (tabel 2.1). In Nederland was de gemiddelde levensverwachting in 2012 hoger dan in Den Haag: voor mannen was deze 79,1 jaar en voor vrouwen 82,8 jaar. De levensverwachting van Haagse mannen en vrouwen is toegenomen ten opzichte van de periode : voor mannen was deze toen 76,9 jaar en voor vrouwen 81,8 jaar. Landelijk is de levensverwachting in de afgelopen jaren ook toegenomen, bij zowel mannen als vrouwen. Er is een verschil in levensverwachting tussen inwoners van achterstandswijken en niet-achterstandswijken. Voor mannen is de levensverwachting in de achterstandswijken 76,8 jaar tegenover 78,8 jaar in de nietachterstandswijken (figuur 2.1). Ten opzichte van de periode is er sprake van een lichte toename in levensverwachting bij mannen in zowel de achterstandswijken als niet-achterstandswijken (in ,4 versus 78,1). In de achterstandswijken is de levensverwachting voor vrouwen 81,4 jaar tegenover 82,5 jaar in de niet-achterstandswijken. Voor vrouwen is er niet veel veranderd ten opzichte van : in de achterstandswijken is het een half jaar toegenomen (was 80,9) en in de niet-achterstandswijken is het gelijk gebleven. 1-4 Levensverwachting bij 65 jaar De levensverwachting bij 65 jaar is in Den Haag eveneens lager dan landelijk. Deze was in de periode ,4 jaar bij de Haagse mannen en 20,4 jaar bij de Haagse vrouwen. Landelijk was deze in ,3 jaar voor mannen en 21,2 jaar voor vrouwen (tabel 2.1). Ten opzichte van is de levensverwachting bij 65 jaar toegenomen met bijna een jaar bij de Haagse mannen (was 16,6); bij de Haagse vrouwen is deze nauwelijks veranderd (was 20,3). De levensverwachting bij 65 jaar is bij mannen in achterstandswijken lager dan bij mannen in niet-achterstandswijken (15,7 versus 17,1). Bij vrouwen is het verschil kleiner: in de achterstandswijken is de levensverwachting bij 65 jaar voor vrouwen 19,9 jaar, in de niet-achterstandswijken 20, Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Levensverwachting en sterfte 19

21 Levensverwachting in goede ervaren gezondheid 2 Levensverwachting en sterfte Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor 2014 In Den Haag is de levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij geboorte voor mannen 63,5 jaar, voor vrouwen 62,3 jaar (tabel 2.1). Op 65-jarige leeftijd is de levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij mannen 11,4 jaar, bij vrouwen 11,9 jaar. Dit is vergelijkbaar met landelijke cijfers. De levensverwachting in goede ervaren gezondheid is landelijk voor mannen bij geboorte 63,7 jaar, voor vrouwen 63,3 jaar. Op 65- jarige leeftijd leven mannen nog 10,9 jaar in goede ervaren gezondheid, vrouwen nog 11,3 jaar. Vrouwen leven langer, maar hebben bijna even veel jaren in goede ervaren gezondheid als mannen en leven dus langer in minder goede ervaren gezondheid. Ook bij levensverwachting in goede ervaren gezondheid is er een verschil tussen wijken met en zonder achterstand; deze is veel groter dan bij levensverwachting in het algemeen. Onder bewoners van Haagse achterstandswijken is de levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij geboorte bij mannen 58,9 jaar, bij vrouwen 56,4 jaar (figuur 2.1). Bij bewoners van de niet-achterstandswijken is dat bij mannen 70,5 jaar en bij vrouwen 70,2 jaar. Een verschil van 11,6 jaar bij mannen en 13,8 jaar bij vrouwen. Het verschil tussen inwoners van wijken met en zonder achterstand is groter geworden ten opzichte Inwoners van wijken met achterstand van ; in deze periode was het verschil bij mannen 7,7 jaar en bij vrouwen 9,2 jaar. leven minder lang in goede ervaren In de achterstandswijken is de levensverwachting in goede ervaren gezondheid gedaald ten opzichte van gezondheid dan inwoners van wijken : deze was in de achterstandswijken voor mannen 60,4 jaar en voor vrouwen 60,5 jaar. In de zonder achterstand. In de wijken met niet-achterstandswijken is er bij mannen sprake van achterstand is de levensverwachting een stijging ten opzichte van (was 68,1); bij vrouwen is het ongeveer gelijk gebleven (was 69,7). Bij 65-jarigen is de levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij mannen in achterstandswijken 10,1 jaar en bij vrouwen 10,4 jaar. Mannen in niet-achterstandswijken hebben nog 13,5 jaar in goede ervaren gezondheid vanaf hun vijfenzestigste, vrouwen nog 14 jaar. Een verschil van respectievelijk 3,4 en 3,6 jaar (figuur 2.2). 1-4 Tabel 2.1 in goede ervaren gezondheid zelfs gedaald. Levensverwachting bij geboorte, bij 65 jaar en in goede ervaren gezondheid bij geboorte en bij 65 jaar naar geslacht. Den Haag en Nederland 2011, Levensverwachting bij geboorte* Levensverwachting bij 65 jaar* Levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij geboorte** Levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij 65 jaar** * Den Haag , Nederland ** Den Haag , Nederland Man Vrouw Den Haag Nederland Den Haag Nederland 78,1 79,1 82,2 82,8 17,4 18,3 20,4 21,2 63,5 63,7 62,3 63,3 11,4 10,9 11,9 11,3 20

22 Aantal jaren Figuur 2.1 Aantal jaren Figuur Sterfte Wijken met achterstand Wijken zonder achterstand Wijken met achterstand Wijken zonder achterstand Mannen Levensverwachting bij geboorte Levensverwachting bij geboorte en levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij geboorte naar geslacht en wijk. Den Haag Levensverwachting bij 65 jaar en levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij 65 jaar naar geslacht en wijk. Den Haag Vrouwen Levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij geboorte Wijken met achterstand Wijken zonder achterstand Wijken met achterstand Wijken zonder achterstand Mannen Levensverwachting bij 65 jaar Vrouwen Levensverwachting in goede ervaren gezondheid bij 65 jaar In 2012 overleden in Den Haag personen: mannen en vrouwen. Dit komt overeen met 762 per mannen en 886 per vrouwen. In 2011 lag de sterfte iets lager. Deze was toen 744 per mannen en 851 per vrouwen. Landelijk gezien was de sterfte in per mannen en 836 per vrouwen. 2,5, Sterfte naar sociaal-economische status Er zijn verschillen in sterftecijfers tussen de Haagse wijken. Deze verschillen hangen samen met sociaaleconomische status: in wijken met achterstand is de sterftekans hoger dan in de wijken zonder achterstand. Dit verschil in sterftekans tussen wijken met en zonder achterstand is bij mannen over de jaren heen stabiel gebleven (figuur 2.3). Bij vrouwen nam het verschil af: in 2008 was het sterftecijfer in wijken met achterstand vergelijkbaar met dat van het Haagse gemiddelde. Hierna nam het sterftecijfer in de wijken met achterstand echter weer toe, waardoor het verschil tussen wijken met en zonder achterstand ook weer toenam bij de vrouwen (figuur 2.4). 2,5 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Levensverwachting en sterfte 21

23 22

24 Landelijk zijn de sterfteverschillen als gevolg van sociaal-economische status het grootst op middelbare leeftijd en de verschillen zijn groter bij mannen dan bij vrouwen. Vooral mensen met alleen lagere school sterven eerder dan hoger opgeleiden. Voor een deel worden deze verschillen tussen hoge en lage sociaal-economische status veroorzaakt door een minder gezonde leefstijl en slechtere woon- en werkomstandigheden. Daarnaast zullen mensen met een minder goede gezondheid eerder beperkingen ondervinden om door opleiding en loopbaan een hogere sociale status te verwerven. Een deel van de oorzaken van sociaal-economische gezondheidsverschillen blijft onverklaard. 7 Figuur 2.3 Figuur 2.4 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,0 1,5 1,0 0,5 0, Gestandaardiseerde sterfte onder 0-65-jarige Haagse mannen voor Den Haag totaal en in Haagse wijken met en zonder achterstand. Den Haag Den Haag Den Haag totaal Wijken zonder achterstand Wijken met achterstand Den Haag Den Haag totaal Wijken zonder achterstand Wijken met achterstand Gestandaardiseerde sterfte onder 0-65-jarige Haagse vrouwen voor Den Haag totaal en in Haagse wijken met en zonder achterstand. Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Levensverwachting en sterfte 23

25 2.2.2 Sterfte naar etniciteit 2 Levensverwachting en sterfte Gemiddeld gezien is de sterftekans a van allochtonen hoger dan die van autochtonen. Het beeld verschilt echter per etnische groep en per leeftijdscategorie. In Den Haag hebben Turkse en Marokkaanse mannen vanaf respectievelijk 20 en circa 30 jaar een lagere sterftekans dan autochtone mannen (figuur 2.5). Bij Surinaamse mannen daarentegen is het risico op sterfte na hun twintigste jaar groter dan bij autochtone mannen, rond 70 jaar is dit cijfer gelijk aan autochtone mannen. Bij Antilliaanse mannen is de sterftekans vanaf de geboorte hoger dan die van autochtone mannen. Na 65 jaar is hun sterftekans echter lager dan bij autochtone mannen. Ook bij vrouwen varieert de sterftekans per etnische groep en leeftijdscategorie (figuur 2.6). Tot hun dertigste jaar is de sterftekans onder Turkse en Marokkaanse vrouwen hoger dan die onder autochtone vrouwen; hierna is hun sterftekans lager dan onder autochtone vrouwen. Bij Surinaamse en Antilliaanse vrouwen geldt hetzelfde, maar is de sterfte pas vanaf het veertigste jaar lager dan bij autochtone vrouwen. 2,5 De landelijke cijfers naar leeftijd laten, evenals in Den Haag, een genuanceerd beeld zien. Onder jongere Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse allochtonen is de sterfte hoger dan onder jongere autochtonen (bij Surinaamse allochtonen is dit beeld tot 20 jaar minder eenduidig). Maar vanaf een bepaalde leeftijd is dat omgekeerd en is de sterfte bij allochtonen juist lager. Bij Marokkaanse mannen ligt dit omslagpunt op 45 jaar, bij Turkse, Antilliaanse en Surinaamse mannen ligt dit omslagpunt op 75 jaar. Bij allochtone vrouwen is de sterftekans vanaf 40 jaar gelijk of iets lager dan die van de autochtone vrouwen, stijgt het vanaf 65 jaar om bij 70 jaar weer lager uit te komen dan dat van autochtone vrouwen. Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor 2014 De op sommige leeftijden hogere sterfte onder allochtonen kan deels worden verklaard door een gemiddeld lagere sociaal-economische status bij allochtonen. Mensen met een lagere sociaal-economische status hebben gemiddeld een hogere sterftekans. Wanneer hiermee rekening gehouden wordt, zijn de verschillen in sterfte tussen allochtonen en autochtonen kleiner. Landelijk zijn de verschillen in sterfterisico s naar etnische afkomst in afgenomen ten opzichte van Dit komt doordat de sterfte onder niet-westerse allochtonen naar verhouding sterker is gedaald dan onder autochtonen. 8 Figuur 2.5 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0, jr jr jr jr jr jr jr 75+ Surinaams Antilliaans Turks Marokkaans Autochtoon Sterfte onder Haagse mannen naar etniciteit en leeftijd (sterfte onder autochtone Haagse mannen=1). Den Haag a De kans dat iemand uit een bepaalde leeftijdsgroep in een bepaalde periode komt te overlijden. 24

26 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Figuur jr jr jr jr jr jr jr 75+ Surinaams Antilliaans Turks Marokkaans Autochtoon Sterfte onder Haagse vrouwen naar etniciteit en leeftijd (sterfte onder autochtone Haagse vrouwen=1). Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Levensverwachting en sterfte 25

27 Hoofdstuk 3 Lichamelijke gezondheid In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de lichamelijke gezondheid van de Hagenaar. Allereerst wordt stilgestaan bij de ervaren gezondheid en een aantal zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen van de Haagse burger. De GGD houdt zich onder andere intensief bezig met vroege opsporing en preventie van infectieziekten die een bedreiging vormen voor de volksgezondheid; een aantal van deze ziekten komt in dit hoofdstuk aan bod. Vervolgens worden lichamelijke beperkingen en beperkingen in de huishoudelijke dagelijkse levensverrichtingen en de algemene dagelijkse levensverrichtingen besproken. De percentages die in dit hoofdstuk worden genoemd bij ervaren gezondheid, zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen en beperkingen gaan over zelfstandig wonende inwoners van Den Haag.

28 3.1 Ervaren gezondheid Ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving genoemd, zegt iets over de eigen beleving van de eigen lichamelijke of psychische gezondheid. Ervaren gezondheid wordt beschouwd als een goede indicator van de werkelijke gezondheid. Volgens de Gezondheidsenquête 2012 beoordeelt bijna drie kwart van de Hagenaars (73%) de eigen gezondheid als goed of zeer goed, 21% antwoordt gaat wel en 7% van de Hagenaars beoordeelt de eigen gezondheid als slecht tot zeer slecht. Landelijk beoordeelt 77% van de bevolking de eigen gezondheid als goed of zeer goed. Het percentage Haagse inwoners dat de gezondheid als goed of zeer goed beoordeelt is vergelijkbaar met het percentage in Rotterdam, en ligt lager dan in Amsterdam Bijna drie kwart van (75%) en Utrecht (78%). 1 De Haagse resultaten uit 2012 zijn vergelijkbaar met de resultaten van In Den Haag geldt dat relatief meer mannen, autochtone en overige westerse Hagenaars, bewoners van wijken zonder achterstand, hoger opgeleiden en werkenden een positief oordeel geven over de ervaren gezondheid (tabel 3.1). Ook hebben relatief meer gehuwde of samenwonende Hagenaars en ongehuwde Hagenaars een positief oordeel over de ervaren gezondheid dan gescheiden Hagenaars of weduwen/weduwnaars. Het percentage Hagenaars dat positief oordeelt over de eigen gezondheid daalt naarmate de leeftijd toeneemt. 1 Tabel 3.1 Percentage Haagse inwoners van 19 jaar en ouder dat de gezondheid als goed of zeer goed ervaart naar geslacht, leeftijd, etniciteit, wijk, opleiding, werksituatie en burgerlijke staat. Den Haag Totaal 2012 Geslacht Man Vrouw Leeftijd jaar jaar 65+ Etniciteit Autochtoon Surinaams Turks Marokkaans Overig westers Overig niet-westers Wijk Wijk met achterstand Wijk zonder achterstand Opleiding Geen, LO MAVO, LBO HAVO, VWO, MBO HBO, WO Werksituatie Werkenden* Niet-werkenden Burgerlijke staat Gehuwd, samenwonend Ongehuwd, nooit gehuwd geweest Gescheiden Weduwe, weduwnaar * Onder de werkenden vallen degenen die meer dan één uur per week betaald werk verrichten. de Haagse bevolking beoordeelt de eigen gezondheid als goed Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Lichamelijke gezondheid 27

29 3 Lichamelijke gezondheid In de Haagse Stadsenquête wordt elk jaar aan de Haagse inwoners gevraagd om de eigen gezondheid te beoordelen met een rapportcijfer. In 2013 beoordelen Hagenaars hun gezondheid gemiddeld met een 7,4 (tabel 3.2). Dit cijfer is sinds 2009 gelijk gebleven. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe beter de gezondheid beoordeeld wordt. Ook beoordelen jonge mensen hun gezondheid beter dan oudere mensen. 3 Tabel 3.2 Gemiddeld rapportcijfer voor de ervaren gezondheid naar geslacht, leeftijd, etniciteit en opleiding. Den Haag Rapportcijfer 2013 Geslacht Man Vrouw Leeftijd jaar jaar jaar 65+ 7,4 7,5 7,4 7,9 7,6 7,2 7,1 Etniciteit Autochtoon Allochtoon 1e generatie Allochtoon 2e generatie Opleiding Laag (geen, LO, LBO, MAVO, MULO, VMBO) Midden (HAVO, VWO, MBO) Hoog (HBO, WO) 7,5 7,3 7,5 7,0 7,4 7,7 3.2 Zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen In de Gezondheidsenquête 2012 is aan de inwoners van Den Haag en de drie andere grote steden gevraagd naar het vóórkomen van negentien chronische ziekten en aandoeningen in het afgelopen jaar. Het gaat hierbij om chronische zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen die niet door een arts hoeven te zijn vastgesteld. In Den Haag geeft 58% van de bevolking aan in de afgelopen twaalf maanden ten minste één zelfgerapporteerde chronische ziekte of aandoening te hebben gehad. Dit is vergelijkbaar met Rotterdam (58%) en Amsterdam (57%), maar iets hoger dan in Utrecht (54%). In Den Haag is 44% van de inwoners onder behandeling bij een arts of specialist voor één of meer van deze negentien chronische ziekten of aandoeningen. Het percentage Haagse inwoners dat gedurende het afgelopen jaar onder behandeling is geweest van een arts of specialist is geweest voor een chronische ziekte of aandoening is vergelijkbaar met het percentage in Rotterdam (44%) en Amsterdam (42%), maar iets hoger dan in Utrecht (40%). In Den Haag komen zelfgerapporteerde chronische ziekten en aandoeningen meer voor bij vrouwen, ouderen, Turkse en Marokkaanse Hagenaars, inwoners van wijken met achterstand, laagopgeleiden, niet-werkenden, gescheiden Hagenaars en weduwen/weduwnaars (tabel 3.3). 1 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor

30 Tabel 3.3 Percentage Haagse inwoners van 19 jaar en ouder dat ten minste één zelfgerapporteerde ziekte of aandoening heeft gehad in het afgelopen jaar naar geslacht, leeftijd, etniciteit, wijk, opleiding, werksituatie en burgerlijke staat. Den Haag Totaal 2012 Geslacht Man Vrouw Leeftijd jaar jaar 65+ Etniciteit Autochtoon Surinaams Turks Marokkaans Overig westers Overig niet-westers Wijk Wijk met achterstand Wijk zonder achterstand Opleiding Geen, LO MAVO, LBO HAVO, VWO, MBO HBO, WO Werksituatie Werkenden* Niet-werkenden Burgerlijke staat Gehuwd, samenwonend Ongehuwd, nooit gehuwd geweest Gescheiden Weduwe, weduwnaar * Onder de werkenden vallen degenen die meer dan één uur per week betaald werk verrichten. Het voorkomen van de negentien zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen in de vier grote steden staat weergegeven in figuur 3.1. Migraine of regelmatig ernstige hoofdpijn wordt het meest gerapporteerd, gevolgd door hoge bloeddruk en gewrichtsslijtage van heupen of knieën. Tussen Den Haag en de drie andere grote steden zijn er geen grote verschillen in het voorkomen van de negentien zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Lichamelijke gezondheid 29

31 3 Lichamelijke gezondheid Gezondheidsmonitor 2014 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Figuur 3.1 Percentage inwoners van 19 jaar en ouder met een zelfgerapporteerde ziekte of aandoening in het afgelopen jaar naar soort aandoening. Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Utrecht, Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Migraine of regelmatige hoofdpijn Hoge bloeddruk Gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) Ernstige of hardnekkige aandoening van de rug Andere ernstige of hardnekkige aandoening van nek of schouder Astma of COPD (chronische bronchitis, longemfyseem) Andere ernstige of hardnekkige van elleboog, pols of hand Onvrijwillig urineverlies (incontinentie) Suikerziekte Duizeligheid met vallen Chronisch eczeem Ernstige of hardnekkige darmstoornissen Chronische gewrichtsontsteking Vernauwing bloedvaten in buik of benen Psoriasis Andere ernstige hartaandoening Een vorm van kanker Hartinfarct Beroerte, hersenbloeding of herseninfarct %

32 % Migraine of regelmatige hoofdpijn Hoge bloeddruk Gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) Ernstige of hardnekkige aandoening van de rug Andere ernstige of hardnekkige aandoening van nek of schouder Astma of COPD (chronische bronchitis, longemfyseem) Andere ernstige of hardnekkige van elleboog, pols of hand Onvrijwillig urineverlies (incontinentie) Suikerziekte Duizeligheid met vallen Chronisch eczeem Ernstige of hardnekkige darmstoornissen Chronische gewrichtsontsteking Vernauwing bloedvaten in buik of benen Psoriasis Andere ernstige hartaandoening Een vorm van kanker Hartinfarct Beroerte, hersenbloeding of herseninfarct Wijk met achterstand Wijk zonder achterstand Figuur 3.2 Voorkomen van zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen in het afgelopen jaar bij Haagse inwoners van 19 jaar en ouder in wijken met achterstand en wijken zonder achterstand. Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, Gemeente Den Haag Gezondheidsmonitor Lichamelijke gezondheid 31