Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers

Transcriptie

1 Gemeente, gemeente en gemeente Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers Uitgevoerd juli september 2014

2 DATUM 19 september 2014 TITEL Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers ONDERTITEL Uitgevoerd juli 2014 OPDRACHTGEVER Gemeente, gemeente en gemeente Boulevard Heuvelink KT Arnhem Postbus BD Arnhem (026) BTW NL B01 IBAN NL95RABO KVK AUTEUR(S) Wietske Tideman PROJECTNUMMER /G

3

4 Inhoud Samenvatting 1 Verschillen tussen de gemeenten 2 Aanbevelingen 3 1 Inleiding Bereiken van mantelzorgers en vrijwilligers Onderzoeksaanpak Responsverantwoording Leeswijzer 8 2 Mantelzorgers Wie wordt er verzorgd Wat beweegt mantelzorgers Delen van zorg Belasting door de mantelzorg Ondersteuningsbehoefte en ondersteuning Zorgen voor de toekomst 13 3 Vrijwilligers Aard van het vrijwilligerswerk Wat beweegt vrijwilligers? Belasting Ondersteuningsbehoefte Vrijwilligerswerk stimuleren 16 Bijlage 1. Figuren 1 Algemeen 1 Mantelzorgers 2 Vrijwilligers 11 Bijlage 2. Vragenlijst mantelzorg & vrijwilligerswerk 18

5 Samenvatting De overheid zal de komende jaren een groter beroep gaan doen op burgers om elkaar te ondersteunen als dat nodig is. Daarmee wordt er steeds meer verwacht van vrijwilligers en mantelzorgers. Gemeenten krijgen de taak om mantelzorgers en vrijwilligers te ondersteunen als zij daaraan behoefte hebben, maar hoe deze ondersteuning vorm krijgt, is nog niet helemaal duidelijk. De gemeenten, en wilden graag meer inzicht in de achtergronden van mantelzorg en vrijwilligerswerk in hun gemeente en zicht op de belasting die mantelzorgers en vrijwilligers ervaren en hun eventuele ondersteuningsbehoefte daarbij. Daarom hebben zij gezamenlijk een belevingsonderzoek laten uitvoeren naar dit onderwerp. Via verschillende kanalen zijn mantelzorgers en vrijwilligers benaderd. Dit heeft geleid tot een respons van 848 enquêtes in de drie gemeenten, waarvan 343 in, 201 in en 295 in. Mantelzorgers De helft van de respondenten geeft aan dat zij mantelzorg verlenen. Veelal biedt men mantelzorg aan één of beide (schoon)ouders of aan de partner, in mindere mate aan kinderen of anderen uit de directe sociale omgeving. De aard van de mantelzorg is divers; het gaat met name om praktische ondersteuning (vervoer, hulp bij klussen in en om huis) en om gezelschap houden. Persoonlijke verzorging wordt minder door mantelzorgers gedaan. Ook is de mantelzorg divers, de meeste mantelzorgers ondersteunen op verschillende vlakken. De intensiteit van de mantelzorg is hoog; 40% is er dagelijks mee bezig en nog eens 30% meerdere keren per week. De belangrijkste motivatie voor het verlenen van mantelzorg komt voort uit een gevoel van morele verplichting: dat doe je voor elkaar, het hoort erbij en dat doe je uit genegenheid en liefde voor elkaar. De meeste mantelzorgers kunnen de zorg die zij moeten verlenen, delen met een ander, vaak een familielid. De samenwerking verloopt over het algemeen goed. De helft heeft (ook) met professionele zorgverleners te maken en ook de samenwerking met hen verloopt veelal goed. Het gevoel van belasting onder mantelzorgers is hoog; bijna driekwart voelt zich in meer of mindere mate belast door het feit dat hij mantelzorg verleent (een kwart zelfs overbelast). Als men geen beroep kan doen op anderen om (incidenteel of voor langere tijd) een deel van de mantelzorg over te nemen, voelt men zich zwaarder belast dan als die mogelijkheid er wel is. Mantelzorgers voelen zich niet altijd begrepen door hun omgeving (familie, vrienden, kennissen, werkgever). Men denkt dat de buitenwereld geen beeld heeft van hoe zwaar mantelzorg is en men heeft het gevoel dat het door de buitenwereld als vanzelfsprekend wordt gezien om deze zorg te verlenen, hoe intensief dit ook kan zijn. Iets meer dan de helft van de mantelzorgers heeft geen behoefte aan ondersteuning, maar toch 40% geeft aan hieraan wel behoefte te hebben. Het gaat om uiteenlopende behoeften; van informatiebehoefte tot behoefte aan hulp bij praktische zaken of financiële ondersteuning. Mantelzorgers is gevraagd of zij zorgen hebben voor de toekomst, en om deze toe te lichten. 70% van de mantelzorgers maakt zich zorgen over de toekomst. Veelal gaat het om zorgen over de beschikbaarheid van zorg, ondersteuning en huisvesting en de betaalbaarheid daarvan. Ook zorgen over wie de zorgbehoevende zal ondersteunen als de mantelzorger het niet meer kan, werd veelvuldig genoemd /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 1

6 Vrijwilligers Iets meer dan de helft van de respondenten doet vrijwilligerswerk. Van de andere helft, de mensen die geen vrijwilligerswerk doen, is maar een klein deel bereid om vrijwilligerswerk te doen als zij daarvoor gevraagd worden. Vaak is tijdgebrek of ouderdom / ziekte de reden dat men geen vrijwilligerswerk wil doen. Veel vrijwilligers zijn actief bij een vereniging, maar ook veel respondenten zetten zich belangeloos in bij het ondersteunen van ouderen of mensen met een beperking, door gezelschap te bieden of door praktische ondersteuning te verlenen. De meeste mensen doen al lang vrijwilligerswerk en zijn van plan daarmee door te gaan zo lang zij daar toe in staat zijn. Beweegredenen om vrijwilligerswerk te doen komen veelal voort uit de wens om iets nuttigs te doen voor de samenleving, om wat voor een ander te doen dat men zelf ook leuk vindt om te doen. Gemiddeld besteden vrijwilligers 7 uur per week aan vrijwilligerswerk, maar de variatie in de hoeveelheid tijd die men er in steekt, is groot. Voor bijna de helft van de vrijwilligers is het vrijwilligerswerk wel eens te veel. Er wordt dan wel heel veel tijd gevraagd, of het botst met het gezinsleven. Toch geeft nog één op de drie vrijwilligers aan dat zij nog wel meer vrijwilligerswerk zouden willen doen. De meeste vrijwilligers, zo n 60%, is op de hoogte van de mogelijkheden om als vrijwilliger ondersteund te worden. Een kleine groep maakt er ook gebruik van. De behoefte aan (aanvullende) ondersteuning is klein. Als stimulans om mensen aan te zetten tot het doen van vrijwilligerswerk denkt men dat het beter informeren van mensen over wat voor vrijwilligerswerk zij kunnen doen en wat de mogelijkheden zijn, het best zou helpen. Ook het aanbieden van incidentele klussen, in plaats van structurele verbintenis aan vrijwilligerswerk, zou mensen over kunnen halen om zich vrijwillig in te zetten. Verschillen tussen de gemeenten In grote lijnen komen de enquêteresultaten voor de drie gemeenten overeen. Toch zijn er ook enkele verschillen op te merken, hoewel als het gaat om vrijwilligerswerk de resultaten op één lijn zitten. De opvallende constateringen per gemeente schetsen we hieronder. Mantelzorgers in verlenen gemiddeld intensief mantelzorg; bijna driekwart verleent vaker dan eens per week mantelzorg. Meer dan in de andere twee gemeenten, delen mantelzorgers de taken met andere mantelzorgers. Zij kunnen dan ook vaker een beroep doen op een ander om een deel van de zorg over te nemen dan de mantelzorgers in de andere gemeenten. Dat lijkt te maken te hebben met het meer landelijke karakter van de gemeente, waar familiebanden en verenigingsleven wat sterker is. Het gevoel van belasting is dan ook wat lager dan in de andere gemeenten, hoewel nog altijd meer dan 70% zich in meer of mindere mate belast voelt. Ook ervaart men iets minder problemen door de mantelzorg, alhoewel ook hier blijkt dat mantelzorgers op veel aspecten problemen ondervinden. De behoefte aan ondersteuning is gemiddeld /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 2

7 Mantelzorgers in zijn intensief bezig met mantelzorg; de helft verleent dagelijks mantelzorg. Opvallend is dat, meer dan in andere gemeenten, mantelzorgers aangeven dat zij betrokken zijn bij de persoonlijke verzorging van de zorgbehoevende. De mantelzorg gaat dus in relatief meer gevallen dan in de andere gemeenten, verder dan praktische hulp of het bieden van gezelschap. Men ervaart een hoge belasting in vergelijking met de andere gemeenten, wat wellicht samenhangt met de intensiteit waarmee men mantelzorg verleent. Mantelzorgers in ervaren wat meer problemen dan in de andere twee gemeenten. De behoefte aan ondersteuning is ook groter, vooral aan praktische hulp zoals respijtzorg, hulp bij het huishouden of hulp bij de verzorging en verpleging van de hulpbehoevende. Mantelzorgers in verlenen iets minder intensief mantelzorg, hoewel 65% vaker dan eens per week bezig is met mantelzorg. Zij staan er vaker, in vergelijking met mantelzorgers in de andere gemeenten, alleen voor en kunnen de zorg niet met andere mantelzorgers delen. Dit lijkt te duiden op de het wat stedelijker karakter van in vergelijking met de andere gemeenten. Dat leidt tot een iets minder sterke sociale samenhang en wat anoniemere samenleving dan in dorpsgemeenschappen. De mantelzorgers voelen zich gemiddeld belast door het feit dat zij mantelzorg verlenen; driekwart voelt zich in meer of mindere mate belast. 68% ervaart problemen doordat hij mantelzorg verleent, dat is gemiddeld. Ook de behoefte aan ondersteuning is gemiddeld in. Aanbevelingen De conclusies van de gemeenten komen dermate overeen, dat ook de aanbevelingen die uit dit onderzoek voortvloeien, overeenkomen. De aanpak of de maatregelen die zouden kunnen voortvloeien uit deze aanbevelingen verschillen uiteraard wél per gemeente en vergen maatwerk. Veel mantelzorgers hebben het zwaar; zij zijn intensief bezig met mantelzorg, voelen zich daardoor belast en dat zorgt voor diverse problemen. Een netwerk om structureel of incidenteel te ontlasten, zou kunnen helpen. Immers, mantelzorgers die op iemand terug kunnen vallen, voelen zich minder zwaar belast dan mensen die niemand hebben met wie ze de zorg kunnen delen of op wie ze kunnen terugvallen. Dit leidt tot drie aanbevelingen: 1. Informeer mantelzorgers over de beschikbare ondersteuning Als het gaat om ondersteuning, dan heeft men met name behoefte aan informatie over welke ondersteuning er is en hoe dit te organiseren valt. Daar ligt een opgave; door het gericht informeren van mantelzorgers, ook de mantelzorgers die niet bij de bekende steunpunten of instanties bekend zijn. 2. Ontlast mantelzorgers door praktische taken uit handen te nemen Ook heeft men behoefte aan praktische ondersteuning; iemand die wat taken uit handen neemt, zoals klussen in en om huis, vervoer of huishouden. Deze vorm van ontlasting van mantelzorgers is te organiseren door de inzet van vrijwilligers, door professionals. Het bekend maken van welke diensten en services reeds beschikbaar zijn zou mantelzorgers wellicht al verder kunnen helpen /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 3

8 3. Organiseer vrijwilligersnetwerken op wijk-, buurt- of dorpsniveau die ondersteuning bieden Vrijwilligers kunnen een rol spelen bij het ontlasten en ondersteunen van mantelzorgers. Er is een potentiële groep vrijwilligers (die nu niets doet, maar dit wel zou willen doen) die hiervoor is aan te spreken. Voorwaarde lijkt wel dat de klussen concreet en zonder langdurige verplichting zijn en dat het aansluit bij de directe omgeving; voor iemand uit de buurt, bijvoorbeeld. Een vrijwilligersnetwerk zou als instrument in te zetten kunnen zijn om op buurtniveau vrijwillige hulp te organiseren /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 4

9 1 Inleiding De Wmo verplicht elke gemeente jaarlijks de kwaliteit van de maatschappelijke voorzieningen te meten middels een onderzoek onder bewoners. De vorm van dit onderzoek is vrij, wat betekent dat gemeenten een onderwerp kunnen onderzoeken dat op dat moment voor hen relevant is. Voor de gemeenten, en spelen op dit moment vragen rondom de ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers. Daarom is er dit jaar voor gekozen, om een onderzoek uit te voeren onder mantelzorgers en vrijwilligers. Belang van vrijwilligers en mantelzorgers steeds groter Er wordt de komende jaren steeds meer verwacht van vrijwilligers en mantelzorgers. De drempel voor toegang tot zorg en voorzieningen wordt hoger. Voor de ondersteuning die mensen nodig hebben, wordt meer en meer een beroep gedaan op het eigen netwerk en de buurt. De vraag is in hoeverre dit haalbaar is en hoe veel meer ondersteuning mantelzorgers en vrijwilligers kunnen en willen bieden. Mantelzorg versus Vrijwilligerswerk Mantelzorg is langdurende zorg die wordt geboden aan een hulpbehoevende, door personen uit diens sociale omgeving, waarbij de zorgverlening de gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar overstijgt. Mantelzorg is geen beroepsmatig geboden zorg. Mantelzorg is vaak van langere duur en kent een zekere mate van regelmaat. Door mantelzorg wordt vaak voorkomen c.q. uitgesteld dat hulpbehoevenden aanspraak maken op formele zorg. Mantelzorg is daardoor belangrijk om de formele zorg betaalbaar te houden. Vrijwilligerswerk is werk dat men uitvoert, zonder daarvoor betaald te worden. Vaak gaat het om maatschappelijke taken, bij een vereniging, door anderen te helpen of op een andere wijze. Het verschil met mantelzorg is dat het zich niet richt op individuen in de directe sociale omgeving en dat er sprake is van een keuze om wel of niet vrijwilligerswerk te doen. Onderzoek naar achtergronden mantelzorg en vrijwilligerswerk en ondersteuningsbehoefte Het onderzoek richt zich op mantelzorgers en vrijwilligers. Daarbij gaat het om het in beeld brengen van de achtergronden van mantelzorg en vrijwilligerswerk (voor wie, waaruit bestaan de werkzaamheden, hoe intensief is dit, wat beweegt mensen tot het doen van mantelzorg en vrijwilligerswerk) en de mate waarin men zich belast voelt en ondersteuning nodig heeft. 1.1 Bereiken van mantelzorgers en vrijwilligers Het vinden van mantelzorgers en vrijwilligers voor deelname aan het onderzoek is niet eenvoudig. Wie mantelzorg verleent of vrijwilligerswerk doet, is namelijk niet geregistreerd. Dat betekent, dat deze groepen niet direct zijn te benaderen, maar op een andere wijze gevonden moeten worden. Er is daarom gekozen drie verschillende benaderwijzen om mantelzorgers en vrijwilligers uit te nodigen om deel te nemen aan het onderzoek: /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 5

10 1. Via bij steunpunten bekende mantelzorgers en vrijwilligers. Een deel van de mantelzorgers heeft de weg naar ondersteuning al gevonden en is bekend bij steunpunten mantelzorg of vrijwilligersondersteuning. Via deze organisaties is dit deel van de onderzoeksgroep benaderd. Veelal hebben de organisaties hun achterbannen zelf op het onderzoek geattendeerd, middels een brief of een bericht. De groep mantelzorgers die bekend is bij de steunpunten, is echter niet representatief voor de gehele groep. Veel mensen leveren mantelzorg en helpen familie, vrienden en bekenden zonder daarbij ondersteuning te krijgen of zich er zelfs maar van bewust te zijn dat wat zij doen mantelzorg heet. 2. Breed onderzoek onder bevolking via steekproef. Om deze groep te enquêteren is gekozen voor een bredere benadering van de inwoners van de drie gemeenten. Om de kans zo groot mogelijk te maken om mensen te treffen die mantelzorg of vrijwilligerswerk leveren, is een steekproef getrokken uit de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) onder de inwoners vanaf 45 jaar. De reden voor deze leeftijdsselectie heeft te maken met dat vanaf de leeftijd van 45 jaar het aandeel mantelzorgers en vrijwilligers aanmerkelijk toeneemt. Binnen deze groep is de trefkans van mantelzorgers en/of vrijwilligers daarom het grootst. 3. Brede uitnodiging via diverse kanalen om deel te nemen. Naast het actief benaderen van bewoners, kregen bewoners de mogelijkheid om spontaan deel te nemen aan de enquête. Deze mogelijkheid werd bekend gemaakt door een oproep te verspreiden via verschillende kanalen, zoals flyers en persberichten via plaatselijke media. 1.2 Onderzoeksaanpak Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een enquête die men via internet kon invullen. Bewoners die deze wijze van deelnemen niet prettig vonden, of om een andere reden niet via een computer konden of wilden deelnemen, konden ook telefonisch meedoen. De enquête werd in dat geval afgenomen door ervaren enquêteurs van Companen. Deze aanpak maakte de drempel voor mantelzorgers en vrijwilligers om aan het onderzoek deel te nemen, zo laag mogelijk. Het onderzoek is uitgevoerd in juli Aankondiging van het onderzoek Om een zo hoog mogelijke respons te behalen, is het onderzoek zorgvuldig aangekondigd. Op verschillende wijzen is men op het onderzoek geattendeerd en zijn oproepen tot deelname aan het onderzoek verspreid: De mensen die via de steunpunten mantelzorg of vrijwilligersondersteuning zijn benaderd hebben via deze organisaties een uitnodiging ontvangen om deel te nemen aan de enquête. De mensen die in de steekproef vanuit het GBA waren opgenomen, ontvingen een persoonlijke brief met daarin een toelichting op het onderzoek, een oproep tot het invullen van de online enquête en een gebruikersnaam en wachtwoord om deel te nemen aan de enquête. Om mensen die spontaan meedoen aan het onderzoek te attenderen, werden op verschillende plekken flyertjes verspreid. Ook zijn er persberichten in de plaatselijke media en op de websites van de gemeenten geplaatst. Aanvullende acties ter verhoging van de respons Na enkele weken bleek de eerste oproep niet tot voldoende respons te leiden. Er is daarom een aantal acties ondernomen om de respons te verhogen: Opnieuw aandacht via plaatselijke media voor het onderzoek in alle drie de gemeenten /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 6

11 In in hebben de inwoners die eerder een uitnodigingsbrief hebben ontvangen, maar de vragenlijst nog niet hadden ingevuld, een herinneringsbrief ontvangen. In en is de reserve steekproef van 300 personen per gemeente benaderd. Deze steekproef hielden we achter de hand om op dit moment te gebruiken. Deze mensen waren nog niet eerder per brief benaderd. Deze aanvullende acties hadden het gewenste resultaat op de respons. 1.3 Responsverantwoording In totaal hebben 848 bewoners deelgenomen aan het onderzoek, via de verschillende hierboven genoemde benaderwijzen. Tabel 1.1 laat zien hoe de respons verdeeld is over de drie gemeenten en via welk kanaal mensen hebben deelgenomen. Tabel 1.1 Gemeenten, en. Respons onderzoek mantelzorgers en vrijwilligers Open (via organisaties en Met wachtwoord (steekproef) persberichten) Totaal respondenten Gemeente Gemeente Gemeente Andere gemeente Totaal Bron: Companen. Onderzoek Mantelzorgers en vrijwilligers Gemeenten, en Omdat het precieze aantal mantelzorgers en vrijwilligers niet bekend is, hebben wij ons op landelijke cijfers en ervaringscijfers elders gebaseerd bij het inschatten van de mogelijke respons en daarnaast uit ervaring ingeschat wat een realistische respons was. Het aanvankelijke doel was om per gemeente een respons te behalen van ca. 100 geslaagde enquêtes onder vrijwilligers en eveneens ca. 100 enquêtes onder mantelzorgers. Daarmee is per gemeente een goed beeld te geven van de positie van mantelzorgers en van vrijwilligers. De beoogde respons is ruim behaald, zoals hieronder in tabel 1.2 duidelijk wordt. Als een respondent zowel mantelzorger als vrijwilliger is, valt deze in beide doelgroepen. Tabel 1.2 Gemeenten, en. Respons onderzoek mantelzorgers en vrijwilligers Mantelzorger Vrijwilliger Totaal respondenten Gemeente Gemeente Gemeente Andere gemeente Totaal Bron: Companen. Onderzoek Mantelzorgers en vrijwilligers Gemeenten, en Enkele kenmerken van de respondenten de leeftijd van de meeste respondenten (op twee respondenten na) is boven de 45 jaar, wat uiteraard ook te maken heeft met het feit dat de steekproef uit deze leeftijdsgroep is getrokken. Ruim 60% van de respondenten is tussen de 55 en 75 jaar oud; het grootste aandeel respondenten (60%) is vrouw; ruim de helft van de respondenten woont samen met de partner (zonder kinderen) en ongeveer 20% heeft een gezin met thuiswonende kinderen; /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 7

12 de meeste respondenten hebben geen betaald werk (meer), maar zijn gepensioneerd / met de VUT of zijn huisman / huisvrouw. De meeste anderen werken, fulltime of parttime. Deze gegevens zijn in grafiekvorm terug te vinden in bijlage 1, onder het kopje algemeen. 1.4 Leeswijzer In de volgende hoofdstukken beschrijven we de uitkomsten van het onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers. In hoofdstuk twee kijken we naar mantelzorgers in de drie gemeenten. Wie zijn zij, welke zorg verlenen zij, hoe ervaren zij de belasting van de zorg die zij verlenen en aan welke ondersteuning hebben zij eventueel behoefte? In hoofdstuk drie komen vrijwilligers aan bod. Wie zijn zij, wat voor soort vrijwilligerswerk doen zij, wat is de beweegreden voor het doen van vrijwilligerswerk, hoe ervaren zij het vrijwilligerswerk en welke ondersteuningsbehoefte leeft er? Als bijlage zijn de grafieken opgenomen met daarin de enquêteresultaten weergegeven. Daarbij is steeds een uitsplitsing naar de drie gemeenten gemaakt, waardoor een onderlinge vergelijking duidelijk is te maken. Ook de gebruikte vragenlijst is als bijlage opgenomen /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 8

13 2 Mantelzorgers Mantelzorg is langdurende zorg die wordt geboden aan een hulpbehoevende, door personen uit de sociale omgeving, waarbij de zorgverlening de gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar overstijgt. Mantelzorg is vaak van langere duur en kent een zekere mate van regelmaat. Ook wordt vaak gezegd dat mantelzorg geen keuze is; het overkomt je. In dit hoofdstuk kijken we naar hoe mantelzorgers in, en het verlenen van mantelzorg ervaren. We kijken daarbij naar verschillende aspecten: Kenmerken van de mantelzorger en de kenmerken van de mantelzorg (aan wie, welke ondersteuning, intensiteit). Wat beweegt mantelzorgers, welke aspecten spelen mee bij het verlenen van mantelzorg? Kan men de (mantel)zorg delen met andere mantelzorgers en professionele zorgverleners, hoe verloopt de samenwerking met hen? In welke mate voelen mantelzorgers zich belast, ondervindt men problemen door het verlenen van mantelzorg en kan men (incidenteel) een deel van de zorg overdragen aan een ander? Wordt men ondersteund door een organisatie, welke (aanvullende) ondersteuningsbehoefte bestaat er? Hieronder worden de onderzoeksresultaten beschreven. De grafische weergave van de resultaten in is bijlage 1 opgenomen, onder het kopje mantelzorgers. Bij een aantal vragen had men de mogelijkheid om een toelichting te geven op het antwoord. Ter illustratie van de resultaten zijn door het hele hoofdstuk kaders opgenomen met daarin een aantal toelichtingen rondom dat onderwerp. 2.1 Wie wordt er verzorgd Van alle respondenten geeft de helft aan dat hij of zij op regelmatige basis (voor langdurige tijd en dan minimaal een paar uur in de week) iemand uit zijn directe omgeving die dit nodig heeft (familie, vrienden of buren) verzorgt of ondersteunt. Dit percentage ligt iets hoger in (60%) en iets lager in (46%). Veelal biedt men ondersteuning of verzorging aan (schoon)ouder(s), maar ook de partner wordt relatief vaak genoemd. Ook geeft één op de vijf respondenten aan weliswaar nu geen mantelzorg te verlenen, maar dat in het verleden wel te hebben gedaan. Deze respondenten hebben ook de vragenlijst over mantelzorg ingevuld. De aard van de mantelzorg is zeer divers, de mantelzorger verleent op verschillende vlakken ondersteuning; met name op praktisch gebied (vervoer, helpen in en om huis of met administratie, gezelschap houden). Wat minder vaak wordt persoonlijke verzorging genoemd, maar toch ook 40% van de respondenten geeft aan de persoonlijke verzorging (deels) op zich te nemen. Vaak voert men meer dan één bepaalde taak uit, gemiddeld ondersteunt de mantelzorger op vier verschillende genoemde vlakken. De mantelzorg is behoorlijk intensief, ongeveer 40% verleent dagelijks mantelzorg en nog eens ongeveer 30% een paar keer per week. Gemiddeld besteedt men ongeveer 22 uur per week aan mantelzorg. Dit beeld verschilt sterk; het merendeel van de mensen (64%) verleent minder dan 20 uur mantelzorg per week, maar voor 18% neemt de mantelzorg meer dan 40 uur per week in beslag. Voor een aantal /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 9

14 mensen is de mantelzorg een taak van dag en nacht en zij geven dan ook aan 24 uur per dag aan mantelzorg te besteden. 2.2 Wat beweegt mantelzorgers Mantelzorgers is een aantal aspecten voorgelegd die een rol kunnen spelen bij het al dan niet verlenen van mantelzorg. Op deze wijze is te concluderen wat mensen motiveert bij het (gaan) verlenen van mantelzorg. De motivatie voor het doen van mantelzorg komt veelal voort uit een gevoel dat het vanzelfsprekend is om iemand uit de directe omgeving te helpen. Als iemand hulp nodig heeft, is het je plicht om daar bij te helpen. En dat doet men uit liefde en genegenheid. Die morele verplichting komt ook naar voren uit de toelichtingen die men geeft: ik doe dit al 40 jaar, dat hoort bij de relatie tussen kind en ouder, alleen professionele zorg is niet voldoende. Aspecten rondom de woonsituatie van de zorgvrager spelen in veel mindere mate een rol bij het verlenen van mantelzorg. Dat er geen plek is in een woonvoorziening en de zorgvrager daarom thuis ondersteuning nodig heeft, speelt in driekwart van de gevallen geen rol. Dat de hulpbehoevende zelf niet wil verhuizen, of dat de mantelzorger liever niet wil dat de hulpbehoevende verhuist, speelt in ongeveer de helft van de gevallen geen rol bij de overweging om mantelzorg te verlenen. Veruit de meeste mantelzorgers verwachten dat degene die zij verzorgen en ondersteunen, de komende jaren steeds meer zorg nodig zal hebben. Maar weinig mantelzorgers zien echter mogelijkheden om meer tijd vrij te maken voor het ondersteunen en verzorgen van de zorgbehoevende. Toelichtingen bij overwegingen om mantelzorg te verlenen Goede professionele zorg is fijn, maar bij demente ouders is dan ook veel extra hulp van mantelzorgers nodig We wilden het liefst alles in eigen hand houden Mijn man heeft twee psychiatrische aandoeningen en zit niet te wachten op veel verschillende hulpverleners De hulpbehoevende kan nog niet naar een tehuis voor dementerenden, daarvoor is hij te goed. Verhuizen naar een verzorgingshuis is ook afgeraden, omdat hij te veel begeleiding nodig heeft. Hij valt dus tussen wal en t schip. 2.3 Delen van zorg Twee op de drie mantelzorgers geven aan dat er meer mensen zijn die mantelzorg verlenen aan degene die zij verzorgen. In de meeste gevallen gaat het om (andere) familieleden. De samenwerking met de andere mantelzorgers is over het algemeen goed. In een aantal gevallen gaat het niet zo goed. Veelal heeft dit te maken met slechte familierelaties, met onbegrip over de situatie waarin de hulpbehoevende verkeert of met een ongelijke verdeling van de taken waardoor relaties zijn veranderd. Vaak worden er afspraken gemaakt over de verdeling van de taken tussen de verschillende mantelzorgers. Opvallend is wel, dat mantelzorgers in vaker aangeven dat er afspraken zijn gemaakt (60%) dan mantelzorgers in (39%). De afspraken gaan over de dagen dat er iemand langs komt, over wie taken overneemt als het wat te veel wordt voor de hoofd-mantelzorger. Volgens de toelichtingen die men gaf, loopt het maken van afspraken redelijk automatisch, iedereen doet wat ie kan doen. Eén op de drie mantelzorgers geeft aan dat zij er in de mantelzorg alleen voor staan, dat er niemand anders is die een deel van de mantelzorg op zich neemt /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 10

15 Iets meer dan de helft van de mantelzorgers heeft te maken met professionele zorgverleners. Dat kunnen medewerkers van de thuiszorg zijn, de hulp bij het huishouden of (huis)artsen. De samenwerking verloopt veelal erg goed, ruim driekwart geeft aan dat het goed gaat. Enkele mantelzorgers ervaren dat de samenwerking met professionals niet goed verloopt; omdat er niet goed wordt gecommuniceerd of omdat er te weinig tijd voor is. Toelichtingen bij afstemming met andere mantelzorgers Over sommige dingen zijn afspraken gemaakt, over andere niet. Tijdens slechte periodes worden afspraken meer op elkaar afgestemd Ieder doet waar hij goed in is en waar op dat moment behoefte aan is Er is geen familie. Men kan alleen op de wereld zijn Afspraken zijn niet mogelijk omdat ook de andere kinderen (zussen en broer) hun eigen leven aan het opbouwen zijn. Ze hebben onregelmatig werk, hebben zelf kleine kinderen of kunnen niet omgaan met het gedrag van onze jongste zoon. Mijn vader geeft 24 uur per dag zorg, ik heb een fulltime baan en ben in mijn vrije tijd altijd bij mijn ouders aanwezig om mantelzorg aan mijn moeder te verlenen. 2.4 Belasting door de mantelzorg Driekwart van de mantelzorgers voelt zich in meer of mindere mate belast door de mantelzorg die zij verlenen. Bijna een kwart voelt zich zelfs overbelast. Als we specifieker kijken naar de belasting die men ervaart door het feit dat men mantelzorg verleent, valt een aantal zaken op: Het lijkt voor de hand te liggen: hoe intensiever de mantelzorg is die men verleent, hoe zwaarder men zich belast voelt. Van de mantelzorgers die dagelijks bezig zijn met deze zorg en ondersteuning, voelt één op de drie zich overbelast. Mantelzorgers die iemand ondersteunen die bij hen in huis woont (partner of inwonend kind) voelen zich zwaarder belast dan mantelzorgers bij wie de hulpbehoevende wat meer op afstand staat. Dit heeft wellicht ook met de intensiteit van de mantelzorg te maken; als de hulpbehoevende en de mantelzorger in één huis wonen, is de aanspraak die op de mantelzorger wordt gedaan, groter. Toelichtingen bij belasting door mantelzorg Aan het eind van de zorg was de meerderheid van de familieleden overspannen en gestopt met werken wegens onder andere hartklachten of uitputting De zorg voor mijn man is erg zwaar, hij is s nachts erg onrustig waardoor ik veel wakker ben. Ik moet constant alert zijn en in de gaten houden wat hij doet. Ik kan niet zomaar even weg om een boodschap te doen en kan mijn man niet alleen laten Vaak gaat het goed, maar soms zak ik door mijn hoeven Alles komt op mij neer, terwijl ik zelf ook een druk gezin heb Het gaat gepaard met veel emoties en alles komt boven op de drukte van het dagelijks bestaan Mijn ouders vonden het heel vanzelfsprekend dat ze op al mijn vrije momenten een beroep op me konden doen. Dat is mijn eigen schuld geweest /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 11

16 Respijtzorg Ruim 40% van de mantelzorgers geeft aan dat iemand anders (een deel van) de mantelzorg over kan nemen als dat nodig is of als de mantelzorger daar behoefte aan heeft. Dat kan incidenteel zijn, maar kan ook voor langere tijd het geval zijn. De mantelzorgers uit kunnen wat vaker een beroep doen (47%) op een ander om een deel van de zorg over te nemen dan de mantelzorgers in (38%). Mantelzorgers die niemand kunnen vragen om een deel van de zorg over te nemen, voelen zich zwaarder belast dan de mantelzorgers die deze mogelijkheid wel hebben. De omgeving en mantelzorg Ruim één op de drie mantelzorgers geeft aan dat de omgeving (familie, vrienden, kennissen, werkgever, etc.) begrip heeft voor de situatie waarin de mantelzorger verkeert en de taken waarmee hij is belast. De helft van de mantelzorgers ervaart echter, dat de omgeving geen, of niet altijd begrip heeft voor hun situatie. Uit de toelichting blijkt dat men merkt dat het als vanzelfsprekend wordt gezien dat men de mantelzorgtaken op zich neemt (naast werk, huishouden, gezin), dat mensen van buitenaf geen inschatting kunnen maken van wat er zich afspeelt binnen het gezin en hoe intensief mantelzorg is ( ze hebben geen idee ). Ook noemen mensen dat zij het er zelf niet over hebben en dus zelf ook niet in hun omgeving aangeven hoe zwaar het is. Toelichtingen bij begrip dat de omgeving heeft Er wordt vaak niet aan gedacht hoeveel tijd er mee gemoeid is en dat het soms ook wel eens zwaar op je drukt waardoor je weleens overspannen overkomt Ik heb het er niet over Ze vinden me flink. Problemen door mantelzorg Het verlenen van mantelzorg heeft invloed op alle aspecten van het dagelijks leven. Bijna 70% van de mantelzorgers ervaart problemen door het feit dat zij mantelzorg verlenen. Mantelzorgers in De Ronde Venen iets meer dan in de andere twee gemeenten. Deze problemen zijn er uiteenlopend. Men geeft aan minder tijd voor zichzelf te hebben, maar ook andere problemen worden genoemd: psychische problemen, lichamelijke problemen, emotionele problemen, problemen in de relatie of in het gezin of financiële problemen. Ook vinden mantelzorgers het vervelend dat zij niet op vakantie kunnen of een dagje weg. Een mantelzorger beschrijft de toenemende intensiteit: het is een zware en verantwoordelijke taak, het begint klein en wordt steeds groter tot een soort top bereikt wordt. Toelichtingen bij problemen door mantelzorg Het is enerzijds mooi om betrokken te zijn bij het pad van oude ouders, anderzijds vergt het veel energie en ook veel verdriet, omdat je weet dat het gaat eindigen. De kunst is om betrokken te zijn en tegelijkertijd voor jezelf te zorgen Doordat ik zelf niet gezond ben, ga ik snel over mijn grenzen heen Door de druk van de dagelijkse zorgen ervaar ik gebrek aan energie, vermoeidheid, weinig zin om dingen te ondernemen en spanningen tussen mij en mijn partner Ik maak me zorgen over de toekomst; of we het volhouden en mijn partner wil of kan dat niet inzien. Ben ook vaak te moe voor andere dingen dan het verzorgen. En dan de financiele kant: die wordt, denk ik, lastiger Het gevoel ons kind nooit los te kunnen laten, altijd rekening houden met ons kind en de benodigde zorg Problemen met werkgever, die heeft geen begrip voor mijn situatie en verleent nagenoeg geen medewerking op momenten dat het voor mij erg belangrijk is Vakantie houden, doen we met haar erbij, anders kunnen we niet weg /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 12

17 2.5 Ondersteuningsbehoefte en ondersteuning In elke gemeente zijn organisaties actief die ondersteuning bieden aan mantelzorgers. Dit doen zij door informatie te verstrekken of adviezen te geven, door de mogelijkheid te bieden om lotgenoten te ontmoeten, door praktische ondersteuning (zoals respijtzorg), of door belangen te behartigen. Sommige organisaties zijn lokaal georganiseerd, maar er zijn ook organisaties die landelijk bekend zijn. De mate waarin de organisaties in de drie gemeenten bekend zijn, verschilt sterk. Dat heeft ermee te maken dat niet in elke gemeente dezelfde organisaties actief zijn. De welzijnsinstellingen (SWOM in, Pulse in en Timpaan de Baat in De Ronde Venen) kennen een grote bekendheid, net als de gemeentelijke loketten (Wmo-loket of en Stichting Servicepunten ). Ook de landelijke organisatie De Zonnebloem is bekend bij ongeveer de helft van de mantelzorgers. De kleinere organisaties die specifiekere ondersteuning bieden, zijn onder minder mantelzorgers bekend. Veruit de meeste mantelzorgers maken geen gebruik van de diensten van de verschillende ondersteuningsorganisaties. Als men er wel gebruik van maakt, dan is men daarover tevreden. De ondersteuning bestaat uit het ontvangen van een nieuwsbrief, uit bijeenkomsten bijwonen of gespreksgroepen met lotgenoten. Behoefte Hoewel een grote groep mantelzorgers aangeeft geen ondersteuning nodig te hebben of voldoende te hebben aan de huidige ondersteuning, geeft toch bijna de helft van de cliënten aan wel graag (aanvullende) ondersteuning te krijgen. In ligt dit aandeel hoger dan in en. De behoeften van de mantelzorgers is erg divers; informatie over de mogelijkheden van ondersteuning, financiële ondersteuning, maar ook concrete hulp, zoals bij het huishouden, bij verzorging / verpleging of respijtzorg. 2.6 Zorgen voor de toekomst Aan de mantelzorgers is tot slot gevraagd waar zij zich, ook in het licht van veranderingen op het gebied van zorg en huisvesting, de meeste zorgen over maken als zij aan de toekomst denken. Een aantal thema s komt in de zorgen die men noemt veelvuldig terug: Is er in de toekomst wel voldoende zorg beschikbaar en is deze wel te betalen? Zijn er geschikte woningen beschikbaar als er echt geen andere oplossing meer is? Gaan er geen mensen tussen wal en t schip vallen als er op begeleiding en ondersteuning wordt gekort ( want wat hadden we gemoeten zonder de dementieconsulent, wie bereidt mijn zoon dan voor op een plek in de samenleving )? Overbelasting van mantelzorgers omdat er zo veel van ons allemaal verwacht wordt: werken, gezin verzorgen en mantelzorg verlenen. De zorg voor de hulpbehoevende als de mantelzorger wegvalt of zelf met lichamelijke problemen te maken krijgt /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 13

18 3 Vrijwilligers Vrijwilligerswerk is werk dat men doet zonder daarvoor betaald te worden. Het zijn activiteiten die veelal een maatschappelijk doel dienen, zoals bij een vereniging, zorgen voor mensen die het wat moeilijker hebben. Het onderscheid met mantelzorg is dat het niet gaat om zorg voor iemand uit de directe familie- en / of vriendenkring, maar zich breder richt op de samenleving of een bepaalde groep daarbinnen. In dit hoofdstuk kijken we naar hoe vrijwilligers in, en hun vrijwilligerswerk ervaren. We kijken daarbij naar verschillende aspecten: Kenmerken van de vrijwilliger en de kenmerken van het werk dat zij verrichten (welk soort vrijwilligerswerk, intensiteit). Wat beweegt vrijwilligers ertoe vrijwilligerswerk te doen? Voelt men zich belast, wordt het vrijwilligerswerk wel eens teveel? Zou men graag nog meer vrijwilligerswerk doen? Wordt men ondersteund door een organisatie, welke (aanvullende) ondersteuningsbehoefte bestaat er? In dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten beschreven. De grafische weergave van de resultaten in is bijlage 1 opgenomen, onder het kopje vrijwilligers. Bij een aantal vragen had men de mogelijkheid om een toelichting te geven op het antwoord. Ter illustratie van de resultaten zijn door het hele hoofdstuk kaders opgenomen met daarin een aantal toelichtingen rondom dat onderwerp. 3.1 Aard van het vrijwilligerswerk Iets meer dan de helft van de respondenten geeft aan vrijwilligerswerk te doen. In de meeste gevallen doet men vrijwilligerswerk bij een vereniging. Ook zijn er veel vrijwilligers die ouderen of mensen met een handicap ondersteunen. Het gaat dan om gezelschap houden, om praktische hulp in en om huis of om ondersteuning bij activiteiten of het vervoer er heen. De meeste vrijwilligers doen het werk al lang; al een groot deel van hun leven, of toch in elk geval sinds een aantal jaren. Bijna iedereen denkt er nog niet aan om te stoppen met het vrijwilligerswerk, zij willen het doen zolang als het kan. 3.2 Wat beweegt vrijwilligers? Aan vrijwilligers is een aantal motivaties en / of beweegredenen voorgelegd, met de vraag om daarbij aan te geven in hoeverre dit aspect meespeelt bij het doen van vrijwilligerswerk. Op die manier is te achterhalen wat vrijwilligers beweegt, waarom zij vrijwilligerswerk doen. Meer dan mantelzorg, is bij vrijwilligerswerk een keuze aan de orde; als het niet leuk is, doe je het niet en als het niet bevalt, kan je ermee ophouden. Dat blijkt ook uit de aspecten die een rol spelen bij het /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 14

19 doen van vrijwilligerswerk. Het gaat erom een bijdrage te leveren aan de samenleving, nuttig te zijn voor een ander. Uiteraard is het ook belangrijk dat vrijwilligerswerk leuk is. Een gevoel van wederkerigheid (ik wordt zelf ook ondersteund door een vrijwilliger) speelt veel minder een rol; dat kan komen omdat veel mensen hiermee niet te maken hebben. Aspecten die van buitenaf worden opgelegd (het moet van een instantie, er staat een financiële vergoeding tegenover of het is een opstap naar betaald werk) vormen in vrijwel geen van de gevallen een motivatie om vrijwilligerswerk te doen. Beweegredenen van niet-vrijwilligers De respondenten die geen vrijwilligerswerk doen, is gevraagd naar de bereidheid om vrijwilligerswerk te doen, als zij daarvoor gevraagd zouden worden. In de meeste gevallen is men daartoe niet bereid, 10% van de respondenten die nu geen vrijwilligerswerk doet, zou dat wel willen doen. Als redenen waarom men geen vrijwilligerswerk zou willen doen, geeft men aan dat het door tijdgebrek niet kan, dat men er door ziekte of ouderdom lichamelijk niet (meer) goed toe in staat is of dat men opziet tegen de verplichting die men aangaat bij het vrijwilligerswerk. Voorwaarden waaronder men vrijwilligerswerk wel zou overwegen, is als het af en toe een klein klusje zou zijn, of als het gerichte hulp zou betreffen aan iemand uit de buurt. De mensen die aangeven dat zij wel vrijwilligerswerk willen doen, zouden bij voorkeur ouderen of mensen met een handicap ondersteunen. Toelichtingen bij waaom geen vrijwilliger De vrije tijd wordt al voor een groot deel opgevuld door mantelzorg voor mijn partner, schoonzus en schoonouders Naast een meer dan 40-urige werkweek hou ik de vrije tijd graag over voor mijn gezin, vrienden en hobby s Het zo nu en dan vrijwilligerswerk doen is geen probleem. Op vastgestelde tijden vrijwilligerswerk doen wel. Dan is het een verplichting en wordt er op je gerekend Wegens mijn leeftijd. 3.3 Belasting Gemiddeld kost het vrijwilligerswerk zo n 7 uur per week. De variatie is echter groot; de helft van de respondenten doet niet meer dan 4 uur vrijwilligerswerk per week en slechts enkelen doen meer dan 20 uur vrijwilligerswerk. Voor iets minder dan de helft van de vrijwilligers is het vrijwilligerswerk nooit te belastend. In eveneens bijna de helft van de gevallen is het soms of wat vaker te veel. Agenda s lopen vol, de vraag wordt steeds groter, de combinatie met het gezinsleven komt onder druk te staan, men vindt het lastig om nee te zeggen tegen meer werk. Toch geeft één op de drie vrijwilligers aan dat zij best nog wat meer vrijwilligerswerk zouden willen doen. Vrijwilligers die dit niet zouden willen, geven aan dat zij nu al tijdgebrek hebben, dat zij meer aandacht aan het gezin willen besteden of dat het er gewoon niet bij kan. Veruit de meeste vrijwilligers zijn tevreden met het werk dat zij doen. Het vrijwilligerswerk is volgens de meesten goed te combineren met de andere belangrijke activiteiten die men onderneemt (zoals werk, gezin, huishouden of hobby s). Bijna iedereen zou het doen van vrijwilligerswerk zelfs aanraden aan anderen. Het vergroot je wereld, je krijgt er veel voor terug en het is fijn om je nuttig te maken, zo luiden enkele reacties /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 15

20 Toelichtingen bij belasting door vrijwilligerswerk De combinatie met thuis en gezin is soms te zwaar Ik heb het gevoel dat het vanzelfsprekend gevonden wordt Er werd meer van mij verwacht dan was afgesproken Er wordt steeds vaker door de hele week een beroep op mij gedaan Ik voel inmiddels dat de jaren gaan tellen Het kost wel erg veel tijd. 3.4 Ondersteuningsbehoefte Niet iedereen is ervan op de hoogte dat er vanuit de gemeente vrijwilligersondersteuning bestaat. Bijna 60% is hiervan op de hoogte en 12% maakt hiervan ook gebruik. De tevredenheid met deze ondersteuning is groot. Enkele mensen hebben behoefte aan (aanvullende) ondersteuning. Zij hebben behoefte aan hulp bij planning / indelen van de tijd, financiële ondersteuning, erkenning van vrijwilligers, contact met vrijwilligers die hetzelfde werk doen, intervisie en cursussen. Ook noemt iemand dat het voor mantelzorgers belangrijk kan zijn om vrijwilligerswerk te doen, om onder de mensen te blijven en sociale contacten op te doen. 3.5 Vrijwilligerswerk stimuleren Gemeenten zien graag dat meer mensen zich vrijwillig gaan inzetten voor mensen uit hun omgeving en voor verenigingen en organisaties. Maar hoe zijn mensen daartoe aan te zetten? Respondenten schatten in dat vooral het meer bekendheid geven aan vacatures, aan dingen die men zou kunnen doen, zou stimuleren, net als het verschaffen van goede informatie over het doen van vrijwilligerswerk. Ook het verminderen van het verplichtende karakter dat aan vrijwilligerswerk kleeft, door vrijwilligerswerk aan te bieden dat meer incidenteel van aard is, zou mensen kunnen stimuleren. Iets minder hoog, maar nog altijd door de helft als stimulerend gezien, scoren vrijwilligersnetwerken in de buurt, financiële vergoedingen of het aanbieden van cursussen en workshops. Ideeen voor het stimuleren van vrijwilligerswerk Buurtnetwerken faciliteren om een (digitaal) platform te creeeren om buurtinformatie te delen, zoals vrijwilligersklussen, leuke buurtactiviteiten. Stimuleren om elkaar in beeld te krijgen Kies vooral iets dat je zelf leuk vindt Meer vrijwilligers aan het woord laten, hoe fijn het is om iets voor een ander te doen. Je word er rijk van Waardering op plaatselijk niveau (vieren vrijwilligersdag, vrijwilligersprijs) Vraiatie inbrengen zodat verschillend werk gedaan kan worden Mensen die een uitkering krijgen, verplichten om vrijwilligerswerk te doen De norm versterken dat vrijwilligerswerk gewoon is en noodzakelijk is voor de samenleving Voor scholieren de maatschappelijke stage verplicht houden. Voor veel scholieren is dit een eerste kennismaking met vrijwilligerswerk en de meesten zijn er erg positief over Vrijwilligerswerk is een vorm van werk waar iemand een klik mee moet hebben. Je moet er energie van krijgen, het vooral ook leuk vinden. Als dat gevoel er niet is, dan loopt het spaak /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 16

21 Bijlage 1. Figuren Algemeen Voor de duidelijkheid en leesbaarheid van de grafieken zijn de percentages kleiner dan 5% niet procentueel weergegeven N= in de titel van de figuur verwijst naar het aantal respondenten dat deze vraag voorgelegd kreeg en beantwoorde. Wat is uw leeftijd? (N=848) Bent u man of vrouw? (N=848) < 35 jaar jaar 44% 56% % 67% jaar % 58% 0% 20% 40% 60% 80% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Man Vrouw Hoe is uw huishouden samengesteld? (N=848) Welke beschrijving past het best bij u? (N=848) Alleenstaand (Echt)paar Gezin Eenoudergezin Anders Weet niet Fulltime werk Parttime werk Huisvrouw/huisman Ik ben werkloos Arbeidsongeschikt Gepensioneerd/VUT Anders Weet niet 0% 20% 40% 60% 80% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Bron: Companen. Onderzoek Mantelzorgers en vrijwilligers Gemeenten, en /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 1

22 Mantelzorgers Voor de duidelijkheid en leesbaarheid van de grafieken zijn de percentages kleiner dan 5% niet procentueel weergegeven N= in de titel van de figuur verwijst naar het aantal respondenten dat deze vraag voorgelegd kreeg en beantwoorde. Verleent u mantelzorg aan iemand? (N.B. absolute aantallen) Wat is uw leeftijd? (N= 420) (N=848) < 35 jaar jaar jaar 75+ 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% Geen mantelzorger Mantelzorger Meeste mantelzorg afgelopen jaar verleend aan. (N=420) Ouders / schoonouders Partner Ander familielid Uitwonend kind Inwonend kind Broer of zus Buur Vriend, vriendin, kennis Iemand anders Nee, wel mantelzorger geweest 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Waaruit bestaat de mantelzorg? (N=420) Mee/brengen naar arts of ziekenhuis Gezelschap houden Boodschappen doen Helpen bij de administratie Helpen in het huishouden Klussen in of om huis Persoonlijke verzorging Brengen naar clubs, vrienden of activiteiten Anders Weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 2

23 Hoe vaak verleent u mantelzorg? (N=420) 39% 34% 11% 6% 8% 50% 24% 13% 10% 39% 26% 18% 13% Dagelijks Een paar keer in de week Een keer per week Een paar keer in de maand Onregelmatig, het wisselt sterk Anders Gemiddeld aantal uren mantelzorg per week (N=273) 45% 23% 16% 12% 28% 29% 22% 15% 5% 40% 27% 17% 15% < 8 uur 8-20 uur uur uur > 80 uur Welke overwegingen spelen mee bij het verlenen van mantelzorg Er is geen plaats in een woonvoorziening of tehuis (N=420) 7% 7% 77% 9% 9% 6% 73% 12% 9% 10% 72% 9% Er is niemand anders beschikbaar Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet 24% 28% 41% 8% 36% 26% 35% 30% 29% 39% Ik vind het (niet meer dan) mijn plicht Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet 66% 17% 16% 62% 24% 12% 67% 24% 7% Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 3

24 Ik doe het uit liefde en genegenheid 75% 15% 8% 73% 19% 7% 74% 19% 6% Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet Ik wil niet dat de hulpbehoevende in een woonvoorziening of tehuis wordt opgenomen 22% 15% 54% 9% 29% 18% 44% 9% 23% 13% 59% Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet De hulpbehoevende wil niet in een woonvoorziening of tehuis worden opgenomen 34% 11% 46% 9% 33% 13% 48% 6% 28% 13% 50% 9% Ik vind het vanzelfsprekend om te doen Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet 68% 21% 9% 71% 23% 5% 70% 21% 9% Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet De hulpbehoevende krijgt geen professionele zorg en ik vind wel dat zorg nodig is, daarom doe ik het 20% 11% 59% 9% 16% 17% 58% 9% 18% 23% 52% 6% Speelt sterk mee Speelt een beetje mee Speelt niet mee Weet niet /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 4

25 Stelling: Degene die ik verzorg zal in de komende jaren steeds meer zorg nodig hebben (N=420) 66% 11% 9% 13% 73% 8% 6% 13% 70% 9% 5% 16% Mee eens Neutraal Mee oneens Weet niet Stelling: Ik zie mogelijkheden om meer tijd vrij te maken voor de persoon die ik momenteel ondersteun / verzorg (N=420) 15% 26% 48% 11% 22% 22% 48% 7% 16% 25% 46% 13% Mee eens Neutraal Mee oneens Weet niet Zijn er nog meer mensen die mantelzorg verlenen? (N=420) Hoe verloopt de samenwerking met andere mantelzorgers? (N=270) Ja, familie Ja, vrienden 75% 18% 6% Ja, omwonenden / buren Anders 86% 9% 6% Nee, niemand Weet niet 77% 18% 5% 0% 20% 40% 60% Afspraken gemaakt over de verdeling van de (zorg)taken? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Goed Redelijk Slecht Weet niet (N=270) 39% 53% 6% 47% 51% 60% 34% 5% Ja Nee Anders Weet niet Heeft u te maken met professionele zorgverleners? (N=420) Hoe verloopt de samenwerking met zorgverleners? (N=233) 55% 41% 75% 19% 55% 42% 74% 20% 52% 46% 81% 13% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ja Nee Weet niet 0% 20% 40% 60% 80% 100% Goed Redelijk Slecht Weet niet /G Onderzoek onder mantelzorgers en vrijwilligers 5