Lennaert Lubberding drs. Michiel Smis

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Lennaert Lubberding drs. Michiel Smis"

Transcriptie

1 VISIE Lennaert Lubberding drs. Michiel Smis School voor Journalistiek (HU) School voor Journalistiek (HU) Jaar 4 michiel.smis@hu.nl lennaert.lubberding@student.hu.nl Maart 2013

2 Inleiding Nederland staat goed bekend als het gaat om journalistieke aandacht voor wat er buiten onze landsgrenzen gebeurt. Van New York tot Peking en van Moskou tot Rio de Janeiro wordt verslag gedaan en wordt er duiding gegeven aan het nieuws. De Nederlandse media gaan er prat op te beschikken over een uitgebreid netwerk van correspondenten. 1 Anno 2013 hebben de verschillende Nederlandse nieuwsmedia een groot aantal buitenlandcorrespondenten. Een aantal dat sinds 2006 tegen de verwachting van buitenlandredacties en -chefs 2 zelfs is toegenomen. Onderzoek van freelancejournalist en documentairemaker Twan Spierts wijst uit dat er in 2012 in totaal 250 Nederlandse correspondenten in het buitenland werken voor de verschillende Nederlandse nieuwsmedia; ten opzichte van 241 in Over de inzetbaarheid van die buitenlandcorrespondenten bestaat grote verdeeldheid. Het roulatiesysteem dat de NOS, bij mond van voormalig hoofdredacteur Hans Laroes en voormalig chef buitenlandredactie Gerard van den Broek, in het voorjaar van 2010 introduceerde, heeft voor de nodige discussie binnen het Nederlandse nieuwsmedialandschap geleid. Het nieuwe beleid voor buitenlandcorrespondenten van de Nederlandse Omroep Stichting waar Laroes en Van den Broek al sinds 2006 aan werkten kwam afgelopen jaar pas echt tot wasdom 4, met een stoelendans onder de buitenlandcorrespondenten van de NOS tot gevolg. 5 Correspondenten verhuisden van China naar de Verenigde Staten, van Zuid-Afrika naar Turkije, van de Verenigde Staten naar Frankrijk, van Spanje naar Italië, van Duitsland naar Hilversum en ga zo maar door. Het uitgangspunt van het roulatiesysteem van de NOS is om een correspondent drie tot vijf jaar vanuit een bepaalde standplaats verslag te laten doen, met eventueel één verlenging. 6 Daarna is het de bedoeling te rouleren naar een andere post of terug te keren naar Nederland. Ook zullen de buitenlandse correspondenten van wie het contract afloopt van standplaats gaan wisselen. Correspondenten zullen door dit systeem maximaal zes tot tien jaar op één standplaats blijven. 7 In dit betoog wil ik aan de hand van de stelling - Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten (niet) om de vijf jaar laten rouleren - uiteenzetten waarom ik tegen het dogmatisch rouleren van buitenlandcorrespondenten ben. Nadat ik de voor- en tegenargumenten zorgvuldig tegen elkaar heb afgewogen, zal ik een conclusie trekken waaruit mijn visie op dit journalistieke thema zal blijken. Omdat veel argumenten met elkaar verweven zijn, is het onoverkomelijk dat hier enige overlap in zal zitten. Voorargumenten Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten om de vijf jaar rouleren, omdat correspondenten de vertaalslag naar Nederland moeten kunnen blijven maken. Als een correspondent eindeloos in hetzelfde land blijft, bestaat het gevaar dat Nederland het buitenland wordt en hij de blik overneemt van het land waarin hij zit. 8 Bij de NOS is het daarom beleid om iemand na maximaal twee periodes van vijf jaar voor een periode terug naar Hilversum te halen, waarna hij of zij weer kan worden uitgezonden naar het buitenland. 9 Het rouleren van correspondenten is nodig om te voorkomen dat correspondenten de typisch Nederlandse kijk op de gebeurtenissen verliezen. Het is niet wenselijk als een correspondent vergroeid raakt met een regio. 10 Het is daarom van belang dat de berichtgeving in het buitenland gebeurt met een Nederlandse bril, temeer omdat ontwikkelingen in het buitenland steeds vaker grote invloed hebben op de situatie in ons land. 11 Ook het NRC Handelsblad kent in principe (uitzonderingen daargelaten) al jaren het beleid dat een correspondent na vijf à zes jaar terugkeert naar Nederland. René Moerland, chef 1

3 buitenlandredactie van de NRC:,,Het is van groot belang dat een correspondent niet vervreemdt van de krant of van de ontwikkelingen in Nederland. 12 Een correspondent die inmiddels tien jaar in het buitenland verblijft, verliest de band met het eigen land en het eigen publiek. Net als het land waar hij op dat moment verblijft, verandert Nederland voortdurend, evenals de Nederlandse samenleving. Kijk alleen al naar hoe de samenleving is veranderd na (de dood van) Fortuyn en de opkomst van Geert Wilders en alle protestbewegingen die daarna zijn gekomen (inclusief de politieke partij 50PLUS op dit moment). Een correspondent die lang in het buitenland zit, mist belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen, die niet vanaf een grote afstand te volgen zijn. 13 Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten om de vijf jaar laten rouleren, omdat correspondenten zo hun verbazing en onbevangenheid behouden. Correspondenten moeten lang genoeg op hun post blijven om een goede verstandhouding met een land op de bouwen, maar ze mogen hun verbazing niet verliezen. 14 Een correspondent die al een aantal jaar ergens zit, verliest zijn onbevangenheid. Door te rouleren behoudt een correspondent de afstand van een buitenstaander 15 en blijft een frisse blik gewaarborgd. 16 Dat vindt ook Paul Brill, die tot voor kort chef buitenlandredactie bij de Volkskrant was en nog steeds een belangrijke rol speelt in het buitenlandbeleid van de krant. Brill is voorstander van een roulatiesysteem omdat je hiermee voorkomt dat een buitenlandcorrespondent vastroest. De zeventien buitenlandcorrespondenten van de Volkskrant (acht in vaste dienst en negen freelancers) wisselen derhalve om de vijf jaar van standplaats. 17 Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten om de vijf jaar laten rouleren, omdat hierdoor de journalistieke onafhankelijkheid niet in het geding komt. Objectiviteit bestaat niet in de journalistiek. Een correspondent zal dus altijd zijn eigen voorkeuren en denkbeelden hebben en deze bewust of onbewust ventileren. Het is daarom voor de journalistieke onafhankelijkheid van Nederlandse nieuwsmedia beter om na een aantal jaar de correspondent te vervangen door een ander, die ook een ander geluid laat horen. 18 Dat komt de geloofwaardigheid ten opzichte van het Nederlandse publiek ten goede. Daarnaast wendt een nieuwe correspondent zich niet tot dezelfde bronnen als zijn voorganger en krijgt dus ook de verscheidenheid (en de kwaliteit) van het netwerkenbestand een impuls. 19 Een correspondent die al jaren verslag doet vanuit hetzelfde gebied en steevast een beroep doet op dezelfde bronnen, kan de schijn van belangenverstrengeling of partijdigheid op den duur niet meer vermijden. Roulatie, en dus het sturen van een nieuwe correspondent, neemt deze schijn weg. Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten om de vijf jaar laten rouleren, omdat het belang van thematische correspondenten stijgt. Thema s als milieu en klimaat krijgen op zowel nationaal als internationaal niveau steeds meer gewicht en journalistieke aandacht. Het is daarom goed als correspondenten zich specialiseren in belangrijke thema s en hierover verslag doen vanuit die plekken op de wereld waar zich op dat moment ontwikkelingen voordoen. Dat gaat gepaard met roulatie. Een thema als klimaatverandering speelt immers overal op de wereld. Een roulatiesysteem biedt correspondenten dus de kans om ervaring op te doen in meerdere landen en zorgt toch voor specialisatie en almaar uitbreidende expertise. 20 Tegenargumenten Nederlandse nieuwsmedia moeten buitenlandcorrespondenten niet om de vijf jaar laten rouleren, omdat hiermee jarenlange investering in kennis en taal in één klap wordt vernietigd. 21 Een correspondent met jarenlange ervaring kent een land van haver tot gort en weet precies wanneer iets nieuws is. Hij kan gebeurtenissen in een context plaatsen en uitspraken en opmerkingen relativeren. 22 Nieuwkomers missen een zekere diepgang en hebben te weinig achtergrondkennis. 23 2

4 Bovendien vergt elk land een andere vorm van journalistiek. Buitenlandverslaggeving vanuit Duitsland vereist een totaal andere aanpak dan verslaggeving vanuit Brazilië of China, omdat de culturen in die landen volstrekt verschillend zijn. 24 Begrip van taal en cultuur neemt tijd in beslag. Het RTL Nieuws is geen voorstander van een roulatiesysteem. Brechtje van de Moosdijk, chef buitenlandredactie bij RTL, noemt een specialisatie kennis van een continent, cultuur en taal zeer waardevol.,,onze China-correspondent (Marije Vlaskap, red.) spreekt vloeiend Chinees, studeerde sinologie en heeft een enorm netwerk in het land. Het zou vrij onzinnig zijn om haar in een Europees land te stationeren. Rouleren om het rouleren is wat ons betreft niet goed. 25 Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten niet om de vijf jaar laten rouleren, omdat het een verspilling is van het enorme netwerkbestand dat een correspondent heeft opgebouwd. Voor goede, volledige buitenlandverslaggeving heeft een correspondent veel contacten nodig. Marjon van Royen was dertien jaar NOS-correspondent in Latijns-Amerika en bouwde in die tijd een groot netwerk op. Door haar ervaring en omvangrijke adressenboek weet ze in elk Latijns- Amerikaans land precies wie ze wanneer moet benaderen. Een nieuwkomer heeft tijd nodig om zo n sociaal netwerk op te bouwen. 26 Tijd die veel efficiënter ingevuld kan worden door een zittende correspondent te laten zitten. Daarnaast speelt er ook nog een vertrouwenskwestie. Een ervaren correspondent heeft het vertrouwen van bronnen ter plaatse, omdat hij inmiddels een bekend gezicht is. Mensen zullen dus eerder bereid zijn hun verhaal te doen omdat er sprake is van vertrouwen. Dat vertrouwen is er bij een nieuwkomer niet direct. Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten niet om de vijf jaar laten rouleren, omdat roulatie leidt tot clichématige buitenlandberichtgeving. Ervaren correspondenten raken niet verzadigd, maar gespecialiseerd. Zij roesten niet vast, maar komen juist met niet voor de hand liggende onderwerpen en ideeën die een stapje verder gaan. 27 Een nieuwkomer maakt vaak een bijgewerkte herhaling van verhalen die zijn voorganger ook al heeft gemaakt. 28 Met rouleren lopen nieuwsmedia het risico dat correspondenten niet veel meer worden dan een berichtenvoorlezer van nieuws. 29 Nederlandse nieuwsmedia moeten hun buitenlandcorrespondenten niet om de vijf jaar laten rouleren, omdat een roulatiesysteem de vele freelancers in problemen brengt. Het overgrote deel (204) van de 250 Nederlandse buitenlandcorrespondenten werkt als freelancer. 30 Zij werken vaak ook voor andere opdrachtgevers en kunnen moeilijk verhuizen naar een ander land. 31 Afweging Professionele buitenlandcorrespondenten van Nederlandse nieuwsmedia zullen altijd de vertaalslag naar Nederland kunnen blijven maken. Een voorbeeld daarvan is Wabe Roskam, die na vijftien jaar correspondentschap in Australië noodgedwongen afscheid nam van de NOS. Door de Nederlandse media dagelijks te volgen, bleef hij prima op de hoogte en verloor hij de situatie in Nederland nooit uit het oog. De verslaggeving en nieuwsgaring gebeurde altijd met een Nederlandse focus en met de hoofdvraag: is dit interessant voor Nederland? 32 Het is in mijn optiek dan ook niet logisch om middels een bureaucratische regel vast te leggen dat een correspondent verplicht na een x-aantal jaren moet verkassen. Ieder geval zou op zich bekeken moeten worden. Verbazing is immers niet tijdsgebonden. Zolang een correspondent goed functioneert, zich blijft verwonderen en vernieuwen en goede verhalen produceert, is er geen enkele reden om hem weg te halen uit zijn gebied. 33 Ondanks het gegeven dat het NRC Handelsblad zijn correspondenten in principe na vijf à zes jaar terughaalt naar Nederland, werkt de NRC niet volgens een strak afgebakend roulatiesysteem met keiharde regels. Het beleid van de NRC laat voldoende ruimte over voor uitzonderingen. Zo 3

5 zit correspondent Koert Lindijer al dertig jaar in Nairobi, Kenia. Bij de afweging om wel of niet te rouleren is er uiteindelijk maar één ding dat telt: de instandhouding van een stevig, kundig en fris correspondentennetwerk. 34 Voor het argument dat de onafhankelijkheid in het geding komt, valt iets te zeggen. Het Nederlandse publiek kan belang hebben bij een nieuw gezicht of nieuwe naam of, zoals Moerland het noemt, een verse blik. 35 Niettemin vind ik het argument dat dit ten koste gaat van het reeds opgebouwde netwerkenbestand van de zittende correspondent én van diens deskundigheid zwaarder wegen. Een bekend gezicht zorgt tenslotte ook voor herkenbaarheid en dus vertrouwen bij het Nederlandse publiek. Het argument dat een roulatiebeleid een vernietiging is van investering in kennis, taal en ervaring slaat wat mij betreft dan ook de spijker op zijn kop. De nieuwsconsument is gebaat bij een zo deskundig mogelijke correspondent ter plaatse. Kennis van de taal is cruciaal om een cultuur te begrijpen, tenzij je als correspondent louter afhankelijk wil zijn van een tolk. Dat lijkt mij allesbehalve ideaal. Uit een onderzoek van de universiteit van Oxford uit 2010, uitgevoerd door voormalig BBCjournalist Richard Sambrook, blijkt dat naast taal ook cultureel bewustzijn en kennis van een land essentieel zijn om een land te kunnen begrijpen en (inter)nationale problemen te kunnen duiden. 36 Dit belang neemt alleen maar toe. Dat is ook de reden waarom de BBC de Britse publieke omroep in toenemende mate begint te werken met lokale reporters in landen als Mexico, Kenia, Pakistan en Indonesië. 37 Lokale reporters spreken immers de taal en kennen hun land als geen ander. Voor Nederlandse nieuwsmedia is dit echter geen optie, omdat de Nederlandse nieuwsconsument gebaat is bij verslaggeving in zijn eigen taal. Bovendien kun je in het geval van een lokale reporter wel twijfelen aan de onafhankelijkheid. De Nederlandse blik is dus leidend. Het is dan wel zo logisch om daar een expert neer te zetten. Iemand die door zijn ervaring exact de nieuwswaarde van gebeurtenissen kan inschatten en kan duiden: een correspondent met uitgebreide kennis van taal en cultuur en een omvangrijk en gevarieerd netwerk. Ook het argument dat roulatie leidt tot clichématige berichtgeving snijdt wat mij betreft hout. Een nieuwe (en dus minder ervaren) correspondent zal bijgewerkte verhalen van zijn voorganger maken. Het wordt daarmee een herhaling van zetten en dus eentonig. De Nederlandse nieuwsmedia zouden juist moeten profiteren van hun gespecialiseerde en nog steeds aanzienlijke 38 correspondentennetwerk. De ervaring van buitenlandcorrespondenten van Nederlandse nieuwsmedia zorgt voor unieke producties en geen dertien-in-een-dozijnverhalen die ook alle andere media hebben. Het internationale persbureau AP (Associated Press) wordt niet voor niets de McDonalds van de internationale nieuwsgaring genoemd. 39 De verhalen die het persbureau aan de lopende band levert, worden door alle nieuwsmedia overgenomen. Er zit totaal geen eigen inbreng in. Nederlandse nieuwsmedia kunnen zich met de unieke producties van ervaren, professionele correspondenten juist onderscheiden van de massa. Laroes heeft een goed punt bij het argument dat het belang van thematische correspondenten stijgt, maar hij spreekt zichzelf tegen. Enerzijds onderschrijft hij het belang van gespecialiseerde correspondenten, door ze op bepaalde belangrijke thema s te plaatsen. Anderzijds gooit hij specialisatie weg door correspondenten uit hun land hun niche weg te halen. Ik ondersteun daarom volledig het beleid van RTL, dat het specialisme juist op waarde schat en hierin investeert. 40 Het systeem van NRC Handelsblad is eveneens te prefereren boven dat van de NOS, omdat het bij de NRC niet om een keiharde regel gaat en gespecialiseerde correspondenten als Lindijer in Kenia gewoon op hun plek mogen blijven zitten zolang zij degelijk werk leveren. 4

6 Het argument dat een roulatiesysteem freelancers in de problemen brengt, is dan wel geen journalistieke afweging en hoort misschien wel bij het fenomeen marktwerking; toch valt er zeker gezien het aanzienlijke aantal correspondenten dat op freelancebasis werkt moreel zeker wat van te zeggen. Een correspondent die zich jarenlang inzet voor een medium en dat op een goede, professionele wijze doet, verdient meer waardering er erkenning voor bewezen diensten. Conclusie Zoals Laroes zelf ook constateert, zijn correspondenten de kroonjuwelen van NOS Nieuws 41, ze zijn de jus van de Nederlandse nieuwsmedia. Buitenlandcorrespondenten geven het Nederlandse publiek een inkijk in samenlevingen van over de hele wereld. Ze weten nieuws van heinde en verre te verslaan en te duiden. Ze ontplooien zich als deskundige van een gebied, met een bulk aan ervaring en een omvangrijk netwerk. Buitenlandcorrespondenten van Nederlandse nieuwsmedia onderscheiden zich door verhalen te maken die afwijken van de verhalen die internationale persbureaus aan de lopende band produceren. Ze hebben grote toegevoegde waarde. 42 Het is mijns inziens dan ook niet logisch en kapitaalvernietiging om correspondenten te laten wisselen van standplaats als daar geen aanleiding voor is. Als iemand goed is, zichtbare kwaliteiten heeft en deze kwaliteiten optimaal weet te benutten, laat je hem zitten. Als iemand slecht is en niet meer functioneert, haal je hem weg. 43 Veel eenvoudiger kan het niet zijn. Rouleren volgens een bureaucratische regel is onnodig en een verspilling van ervaring en expertise. Buitenlandcorrespondenten van Nederlandse nieuwsmedia moeten in mijn visie dus niet dogmatisch over één kam worden geschoren. Of, zoals Van Royen het zelf treffend verwoordt:,,giet het niet in beton en beslis per individuele correspondent. 44 Jarenlange investering in kennis en taal zorgt voor specialisatie. Zo n specialisatie gooi je niet weg na vijf jaar, maar bouw je juist steeds verder uit. 45 5

7 Geraadpleegde bronnen 1 NVJ, (28 februari 2010), Het stille drama van de correspondent. NVJ, Johannes Vermeerstraat 22, 1071 DR Amsterdam, tel.: Van der Valk, Leendert. De Nieuwe Reporter, (10 juli 2006), Terugloop aantal correspondenten komt nog, verwachten buitenlandredacties. 3 Spierts, Twan. De Nieuwe Reporter, (10 oktober 2012), Aantal buitenlandcorrespondenten blijft op peil, aantal opdrachtgevers stijgt. 4 Van den Broek, Gerard. NOS Nieuws, voormalig chef buitenlandredactie. Tel.: , Gerard.van.den.Broek@nos.nl Gesproken op Mediajournaal, (25 februari 2011), Stoelendans onder NOS-correspondenten. 6 Kammeijer, Robbie. Fanlog R1J Het Vervolg, (28 maart 2010), Correspondenten zijn kroonjuwelen van NOS Nieuws. 7 Nab, Linda. Villamedia, (3 maart 2010), NOS correspondenten gaan rouleren. 8 Röling, Ellen. Spreekbuis, (z.d.), NOS Nieuws streeft naar goed werkgeverschap bij roulatie correspondenten. Spreekbuis, Postbus 26444, 1202 JJ, Hilversum, tel.: Geraadpleegd op Van den Broek, Gerard. NOS Nieuws, voormalig chef buitenlandredactie. Tel.: , Gerard.van.den.Broek@nos.nl Gesproken op Kammeijer, Robbie. Fanlog R1 Het Vervolg, (28 maart 2010), Correspondenten zijn kroonjuwelen van NOS Nieuws Röling, Ellen. Spreekbuis, (z.d.), NOS Nieuws streeft naar goed werkgeverschap bij roulatie correspondenten. Spreekbuis, Postbus 26444, 1202 JJ, Hilversum, tel.: Geraadpleegd op Moerland, René. NRC Handelsblad, chef buitenlandredactie. Tel.: , R.moerland@nrc.nl Gesproken op Van den Broek, Gerard. NOS Nieuws, voormalig chef buitenlandredactie. Tel.: , Gerard.van.den.Broek@nos.nl Gesproken op Mediajournaal, (25 februari 2011), Stoelendans onder NOS-correspondenten NVJ, (4 maart 2010), Laroes: Substantieel netwerk correspondenten essentieel NVJ, Johannes Vermeerstraat 22, 1071 DR Amsterdam, tel.:

8 16 Moerland, René. NRC Handelsblad, chef buitenlandredactie. Tel.: , Gesproken op Rogmans, Dolf. Villamedia, (5 maart 2010), Buitenlandberichtgeving in verdomhoekje Van den Broek, Gerard. NOS Nieuws, voormalig chef buitenlandredactie. Tel.: , Gesproken op Röling, Ellen. Spreekbuis, (z.d.), NOS Nieuws streeft naar goed werkgeverschap bij roulatie correspondenten. Spreekbuis, Postbus 26444, 1202 JJ, Hilversum, tel.: Geraadpleegd op Röling, Ellen. Spreekbuis, (z.d.), NOS Nieuws streeft naar goed werkgeverschap bij roulatie correspondenten. Spreekbuis, Postbus 26444, 1202 JJ, Hilversum, tel.: Geraadpleegd op NVJ, (28 februari 2010), Het stille drama van de correspondent. NVJ, Johannes Vermeerstraat 22, 1071 DR Amsterdam, tel.: Fanlog R1 Het Vervolg, (14 maart 2010), Een correspondent moet een mix zijn van waarnemer en expert Geerdink, Fréderike. De Nieuwe Reporter, (23 september 2011), Freelance correspondent raakt niet verzadigd, maar gespecialiseerd Reijmer, Loes (5 januari 2013). Groeten uit Rio Televisie; interview Marjon van Royen, correspondent af bij NOS. De Volkskrant. 25 Van de Moosdijk, Brechtje. RTL Nieuws, chef buitenlandredactie. Tel.: , Gesproken op Reijmer, Loes (5 januari 2013). Groeten uit Rio Televisie; interview Marjon van Royen, correspondent af bij NOS. De Volkskrant. 27 Geerdink, Fréderike. De Nieuwe Reporter, (23 september 2011), Freelance correspondent raakt niet verzadigd, maar gespecialiseerd Mediajournaal, (25 februari 2011), Stoelendans onder NOS-correspondenten Fanlog R1 Het Vervolg, (14 maart 2010), Een correspondent moet een mix zijn van waarnemer en expert Spierts, Twan. De Nieuwe Reporter, (10 oktober 2012), Aantal buitenlandcorrespondenten blijft op peil, aantal opdrachtgevers stijgt Rogmans, Dolf. Villamedia, (5 maart 2010), Buitenlandberichtgeving in verdomhoekje Fanlog R1 Het Vervolg, (14 maart 2010), Een correspondent moet een mix zijn van waarnemer en expert. 7

9 33 Van de Moosdijk, Brechtje. RTL Nieuws, chef buitenlandredactie. Tel.: , Gesproken op Moerland, René. NRC Handelsblad, chef buitenlandredactie. Tel.: , Gesproken op Moerland, René. NRC Handelsblad, chef buitenlandredactie. Tel.: , Gesproken op Sambrook, Richard. Universiteit van Oxford, Reuters Institute for the Study of Journalism, (december 2010), Are foreign correspondents redundant? The changing face of international news. Geraadpleegd op Halliday, Josh. The Guardian, (21 oktober 2011), BBC foreign correspondents warn cuts compromise impartiality. Geraadpleegd op Spierts, Twan. De Nieuwe Reporter, (10 oktober 2012), Aantal buitenlandcorrespondenten blijft op peil, aantal opdrachtgevers stijgt Tuinstra, Fons. Nieman ReportsHarvard, (2004), Caught between the Cold War and the Internet How foreign news will be covered is a question with a few possible answers Van de Moosdijk, Brechtje. RTL Nieuws, chef buitenlandredactie. Tel.: , Brechtje.van.de.Moosdijk@rtl.nl Gesproken op Kammeijer, Robbie. Fanlog R1J Het Vervolg, (28 maart 2010), Correspondenten zijn kroonjuwelen van NOS Nieuws Rogmans, Dolf. Villamedia, (4 maart 2010), Onrust onder correspondenten NOS. Geraadpleegd op Rogmans, Dolf. Villamedia, (5 maart 2010), Buitenlandberichtgeving in verdomhoekje Reijmer, Loes (5 januari 2013). Groeten uit Rio Televisie; interview Marjon van Royen, correspondent af bij NOS. De Volkskrant. 45 Geerdink, Fréderike. De Nieuwe Reporter, (23 september 2011), Freelance correspondent raakt niet verzadigd, maar gespecialiseerd. 8

Visual Storytelling Analyse van een Infographic. Het Frisia-Nederland conflict

Visual Storytelling Analyse van een Infographic. Het Frisia-Nederland conflict Visual Storytelling Analyse van een Infographic Het Frisia-Nederland conflict Student: Yannick van Hierden Id-code : 1609791 E-mail : Yannickvanhierden@student.hu.nl Docent: Gerard Smit Minor: Editorial

Nadere informatie

Persoonlijk opleiding plan

Persoonlijk opleiding plan Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums

Nadere informatie

STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding

STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING Inleiding De door leidinggevenden gehanteerde stijlen van beïnvloeding kunnen grofweg in twee categorieën worden ingedeeld, te weten profileren en respecteren. Er zijn twee profilerende

Nadere informatie

Vluchtelingenproblematiek: Je bent beschaafd of racistisch

Vluchtelingenproblematiek: Je bent beschaafd of racistisch Björn, Aardig betoog, waarin je de lijn van je redenering aardig weet vast te houden. Ook belangrijk: je staaft die redenering met een behoorlijk aantal voorbeelden en met hier en daar zelfs een theoretische

Nadere informatie

Nederlanders aan het woord

Nederlanders aan het woord Nederlanders aan het woord Veteranen en de Nederlandse Veteranendag 2014 Trends, Onderzoek en Statistiek (TOS) Directie Communicatie Documentnummer: TOS-14-066a Belangrijkste inzichten Nederlander hecht

Nadere informatie

Wedstrijdreglement De Tegel 2017

Wedstrijdreglement De Tegel 2017 Wedstrijdreglement De Tegel 2017 Artikel 1 Doelstelling 1.1 De Tegel, Jaarprijzen voor de Journalistiek is een initiatief van De Nederlandse Dagbladpers, de Nederlandse Vereniging van Journalisten, het

Nadere informatie

Festival van het vrije woord. Festival van het Vrije Woord

Festival van het vrije woord. Festival van het Vrije Woord Festival van het vrije woord C g i Festival van het Vrije Woord P B N w Partners Festival van het Vrije Woord Over het Festival Op dinsdag 3 mei 2016 organiseerde het Persvrijheidscomité, bestaande uit

Nadere informatie

Keulen in de media Een onderzoek naar de berichtgeving over de gebeurtenissen in Keulen in Nederlandse dagbladen

Keulen in de media Een onderzoek naar de berichtgeving over de gebeurtenissen in Keulen in Nederlandse dagbladen Keulen in de media Een onderzoek naar de berichtgeving over de gebeurtenissen in Keulen in Nederlandse dagbladen Internet: www.nieuwsmonitor.org Onderzoekers Nel Ruigrok nelruigrok@nieuwsmonitor.org +

Nadere informatie

Slimmer en eenvoudiger werven

Slimmer en eenvoudiger werven Slimmer en eenvoudiger werven Hoe vindt u anno 2012 de juiste kandidaten zonder al te veel tijd kwijt te zijn aan het eindeloos doorspitten van cv s? Dit whitepaper is bedoeld om u als (HR-)professional

Nadere informatie

IK BEN GEEN DOELGROEP

IK BEN GEEN DOELGROEP Het Artikel IK BEN GEEN DOELGROEP Doelgroepen en individualisering Door: Jan Heij 481248 29 november 2012 Voor: Arthur Bennis en Job Vogel Hogeschool Arnhem en Nijmegen DMEC ODC-DT Inleiding De presentatie

Nadere informatie

Inhoud. Deel 1 Inleiding... 2 1.1 Aanleiding... 2 1.2 Vraagstelling... 2 1.3 Hoe ga ik onderzoek doen?... 3

Inhoud. Deel 1 Inleiding... 2 1.1 Aanleiding... 2 1.2 Vraagstelling... 2 1.3 Hoe ga ik onderzoek doen?... 3 Inhoud Deel 1 Inleiding... 2 1.1 Aanleiding... 2 1.2 Vraagstelling... 2 1.3 Hoe ga ik onderzoek doen?... 3 Deel 2 Definitie... 3 2.1 Wanneer ben je een buitenlandcorrespondent?... 3 2.1.1 De Nederlandse,

Nadere informatie

GELOOFWAARDIGHEID is de sleutel tot succesvolle interne communicatie. April 2012. Concrete tips voor effectieve interne communicatie

GELOOFWAARDIGHEID is de sleutel tot succesvolle interne communicatie. April 2012. Concrete tips voor effectieve interne communicatie GELOOFWAARDIGHEID is de sleutel tot succesvolle interne communicatie April 2012 Concrete tips voor effectieve interne communicatie Amsterdam, augustus 2012 Geloofwaardige interne communicatie Deze white

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

KERK EN CHRISTENVERVOLGING christenvervolging

KERK EN CHRISTENVERVOLGING christenvervolging KERK EN CHRISTENVERVOLGING christenvervolging Een onderzoek naar de betrokkenheid van predikanten en voorgangers bij de vervolgde kerk November 2013 Inleiding Hoe 'leeft' het onderwerp christenvervolging

Nadere informatie

Eindverslag Journalism Studies

Eindverslag Journalism Studies Eindverslag Journalism Studies De toekomst van de buitenlandcorrespondent Een bronnenonderzoek Jessy de Cooker Journalism Studies Wiel Schmetz Fontys Hogeschool voor de Journalistiek Cohort 2012 Studiejaar

Nadere informatie

Mantelzorg, waar ligt de grens?

Mantelzorg, waar ligt de grens? Mantelzorg, waar ligt de grens? CDA Talentacademie 2014-2015 Anita Relou Wat is volgens het christendemocratisch gedachtengoed de grens van mantelzorg. Inleiding 2015. Een jaar met veel veranderingen in

Nadere informatie

Bij deze opgave horen de teksten 6 en 7 en de figuren 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje.

Bij deze opgave horen de teksten 6 en 7 en de figuren 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Opgave 2 Massamedia Bij deze opgave horen de teksten 6 en 7 en de figuren 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Inleiding De media vervullen verschillende functies voor zowel het individu als voor de samenleving

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

expositie boek theater - documentaire

expositie boek theater - documentaire expositie boek theater - documentaire De tijd daarna laat het verloop van hiv en aids zien door de afgelopen jaren heen. Voor het project zijn 30 hiv dragers geïnterviewd en beschreven door Erwin Kokkelkoren.

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

Doorbraak Dagen Dagboek Dag 2

Doorbraak Dagen Dagboek Dag 2 Doorbraak Dagen Dagboek Dag 2 Doe de challenge 8 dagen lang en doorbreek je blokkades: Op naar meer flow, geluk en energie! Welkom! Heel erg leuk dat je meedoet aan de Doorbraak Dagen Challenge! Dit is

Nadere informatie

Minder nieuws voor hetzelfde geld?

Minder nieuws voor hetzelfde geld? www.nieuwsmonitor.net Minder nieuws voor hetzelfde geld? Van broadsheet naar tabloid Meer weten? Onderzoekers Nieuwsmonitor Carina Jacobi Joep Schaper Kasper Welbers Kim Janssen Maurits Denekamp Nel Ruigrok

Nadere informatie

Het einde van de buitenlandcorrespondent?

Het einde van de buitenlandcorrespondent? Het einde van de buitenlandcorrespondent? Een onderzoek naar alternatieve methoden voor berichtgeving over het buitenland Maarten Kal Maarten Kal / januari 2009 Scriptie voor de Master Journalistiek en

Nadere informatie

Informatieblad: Opvattingen over nieuwsmedia en politiek in Nederland

Informatieblad: Opvattingen over nieuwsmedia en politiek in Nederland VOOR PUBLICATIE 17 MEI 2018 Informatieblad: Opvattingen over nieuwsmedia en politiek in Nederland VOOR MEDIA OF ANDERE VRAGEN: Amy Mitchell, Director, Journalism Research Katie Simmons, Associate Director,

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

Buitenlandjournalistiek: kansen en mogelijkheden

Buitenlandjournalistiek: kansen en mogelijkheden Buitenlandjournalistiek: kansen en mogelijkheden Concept Contactpersoon: Mariëlle van Veen marielle@lokaalmondiaal. net Datum 1 juli 2013 Copyright: Terwijl in Nederland voor de vijfde keer in tien jaar

Nadere informatie

KWARTAALMONITOR APRIL 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

KWARTAALMONITOR APRIL 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland KWARTAALMONITOR APRIL 2016 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 WAT TE DOEN MET ÉÉN MILJOEN 4 BEDRIJVEN SPELEN IN OP WET DBA 5 VEEL STARTENDE FREELANCERS OP LEEFTIJD 6

Nadere informatie

Debat: regionaal en nationaal

Debat: regionaal en nationaal Debat: regionaal en nationaal Korte omschrijving werkvorm In deze werkvorm debatteren leerlingen over het verschil tussen een regionale of lokale partij en een landelijke partij. Leerdoelen Leerlingen

Nadere informatie

SALARISADMINISTRATIE

SALARISADMINISTRATIE SALARISADMINISTRATIE Zelf doen of uitbesteden? Leuk dat je ons partner kennisdocument hebt gedownload. In kennisdocumenten in samenwerking met horecabranche experts brengen wij je op de hoogte van de voor

Nadere informatie

Ons opvoedingsproject

Ons opvoedingsproject Vrije basisschool Inhoud van dit opvoedingsproject: Vijf opdrachten van een katholieke basisschool Woordbeeld van onze school Belangrijke waarden voor onze school Waarom kozen we deze waarden? Ons inspiratieverhaal

Nadere informatie

3. In de inleiding worden verschillende woorden gebruikt om de mate van aandacht van de media weer te geven. Welke woorden zijn dit?

3. In de inleiding worden verschillende woorden gebruikt om de mate van aandacht van de media weer te geven. Welke woorden zijn dit? Tekst lezen en woordenschat 1. Bekijk de buitenkant van de tekst van deze les. a) Wat voor soort tekst is dit (bijvoorbeeld: nieuwsbericht, achtergrondartikel, column)? Waarom denk je dat? b) Waar denk

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de

Nadere informatie

Omgaan met de media. Als slachtoffer aan het woord

Omgaan met de media. Als slachtoffer aan het woord Omgaan met de media Als slachtoffer aan het woord 1 Je bent slachtoffer van een ongeval, een misdrijf of een ander drama. Kranten, radio of televisie berichten erover. Hoe ga je om met de publieke aandacht?

Nadere informatie

Geachte collega raadsleden, Dagelijks bestuur, Publiek op de tribune, En misschien ook publiek thuis via de webcam,

Geachte collega raadsleden, Dagelijks bestuur, Publiek op de tribune, En misschien ook publiek thuis via de webcam, Geachte collega raadsleden, Dagelijks bestuur, Publiek op de tribune, En misschien ook publiek thuis via de webcam, Deze voorjaarsnota is de eerste stap naar drastische bezuinigingen voor de komende jaren.

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

5.3 SAMENVATTEND SCHEMA SOORTEN VERBANDEN

5.3 SAMENVATTEND SCHEMA SOORTEN VERBANDEN 10.2.9 Andere verbanden Soms worden ook nog de volgende verbanden onderscheiden: 1 toelichtend verband (komt sterk overeen met het uitleggend verband) 2 argumenterend verband 3 verklarend verband Deze

Nadere informatie

Contact met de media?

Contact met de media? Contact met de media? NWO biedt ondersteuning NWO, onderzoekers en de media Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek U doet onderzoek dat (mede)gefinancierd wordt door NWO. Wanneer u een

Nadere informatie

Spreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging.

Spreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging. 1 Spreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging. 28 april 2009 Hartelijk dank voor het advies. Een bijzonder advies

Nadere informatie

Hans van der Beek. over schrijven en alles

Hans van der Beek. over schrijven en alles Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.

Nadere informatie

Samenvatting. Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,5 8,4 8,9 8,6

Samenvatting. Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,5 8,4 8,9 8,6 Samenvatting Scores Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,5 8,4 8,9 8,6 Zowel uit de beoordelingen in de vorm van een rapportcijfer als de aanvullende opmerkingen, blijkt dat de

Nadere informatie

Designing the Daily Digital innovatieplatform voor de NL media

Designing the Daily Digital innovatieplatform voor de NL media Designing the Daily Digital innovatieplatform voor de NL media Anke Eyck Infonomics & New Media Hogeschool Zuyd, Maastricht Gebruikersonderzoek Designing the Daily Digital User Centred Design Huidige nieuwsconsument

Nadere informatie

In dit nummer: Op zoek naar een baan? Persoonlijk. Maak een plan van aanpak! Wie is Tessel en wat zoekt zij?

In dit nummer: Op zoek naar een baan? Persoonlijk. Maak een plan van aanpak! Wie is Tessel en wat zoekt zij? TESSEL. In dit nummer: Op zoek naar een baan? Maak een plan van aanpak! Persoonlijk Wie is Tessel en wat zoekt zij? INHOUD. 3. Voorwoord. Niet nog zo n egotrippertijdschrift! 4. Over Tessel. Van theoloog

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

Johannes 8:58 Nooit meer afscheid met Jezus (oudjaarsdag)

Johannes 8:58 Nooit meer afscheid met Jezus (oudjaarsdag) Johannes 8:58 Nooit meer afscheid met Jezus (oudjaarsdag) p> Liturgie Zingen: LvK Lied 397 : 1, 3 en 4 Stil gebed Votum en groet Zingen: GKB Gezang 121 : 1, 8 en 9 Gebed Lezen: Johannes 8 : 48 59 Zingen:

Nadere informatie

Controleer zorgvuldig of alle pagina s in de goede volgorde aanwezig zijn. Raadpleeg in geval van een afwijking een surveillant.

Controleer zorgvuldig of alle pagina s in de goede volgorde aanwezig zijn. Raadpleeg in geval van een afwijking een surveillant. EXAMENOPGAVEN ONDERDEEL 2 en 3 Tijd: 120 minuten U wordt verzocht de vragen op het NIMA antwoord format in Word 2007 in de voorgeschreven volgorde te beantwoorden. Graag verzoeken wij u om elke vraag op

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

De 7 belangrijkste vragen:

De 7 belangrijkste vragen: De Participatiewet en Wsw ers: Mensen die bij een Sociale Werkvoorziening werken hebben te maken met de Participatiewet. Misschien heeft u vragen over de wet. Hier kunt u de antwoorden vinden op vragen

Nadere informatie

Al met al niet de meest sterke marketinguitspraken maar wel uitspraken die ik regelmatig tegenkom.

Al met al niet de meest sterke marketinguitspraken maar wel uitspraken die ik regelmatig tegenkom. Beursaanpak Iedereen staat er dus wij ook, we staan er tenslotte ieder jaar het mag allemaal niet teveel kosten (het zou toch geld moeten opleveren?) onze producten spreken voor zich, daar hoeft geen etra

Nadere informatie

Jongerenparticipatie in Amersfoort

Jongerenparticipatie in Amersfoort Jongerenparticipatie in Amersfoort gemeente Amersfoort Ben van de Burgwal november 2013 Samenvatting De gemeente wil Amersfoortse jongeren meer betrekken bij zaken die hen aangaan. We hebben via digitaal

Nadere informatie

De Grote (kleine) voicemail-poll

De Grote (kleine) voicemail-poll De Grote (kleine) voicemail-poll De Grote (kleine) voicemail-poll Maken mensen tegenwoordig nog gebruik van voicemail? En hoe staat men tegenover het gebruik van voicemails in het zakelijk verkeer? Mensen

Nadere informatie

Mailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink

Mailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink Mailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink Dit is de mailwisseling die wij hadden met Hans Baaij (Varkens in Nood) en Wim van den Brink (Koninklijke Nederlandse Slagersorganisatie) naar aanleiding van

Nadere informatie

EXPERTS MEET THE. Seminars voor financials in de zorg WWW.BAKERTILLYBERK.NL/FINANCE4CARE DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG

EXPERTS MEET THE. Seminars voor financials in de zorg WWW.BAKERTILLYBERK.NL/FINANCE4CARE DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG MEET THE EXPERTS KENNISMAKING MET LEAN IN DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG DOOR DR. VINCENT WIEGEL OP 16 OKTOBER 2014 VERBINDENDE CONTROL DOOR MR. DR. HARRIE AARDEMA OP 6 NOVEMBER 2014 INKOOP

Nadere informatie

Bijgaand treft u de jaarrekening van 2013 en de begroting van 2014 aan. Een aantal onderdelen verdient een toelichting.

Bijgaand treft u de jaarrekening van 2013 en de begroting van 2014 aan. Een aantal onderdelen verdient een toelichting. [CONCEPT] Jaarrekening 2013 en begroting 2014 Aan: Leden van het Netwerk Land & Water Van: Rob Ruijtenberg (penningmeester) Datum: 14 april 2014 Betreft: Toelichting op de jaarrekening 2013 en begroting

Nadere informatie

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal

Nadere informatie

Examen HAVO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2011 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 49 punten

Nadere informatie

Juiste mens, juiste plek. Maak er werk van

Juiste mens, juiste plek. Maak er werk van Juiste mens, juiste plek Maak er werk van Mens & werk De juiste mens op de juiste plek: wie wil dat nou niet? Mensen die goed op hun plek zitten presteren immers beter, hebben meer plezier in hun werk

Nadere informatie

Lesmateriaal bij de voorstelling: Zwemmen Zonder Mouwen

Lesmateriaal bij de voorstelling: Zwemmen Zonder Mouwen Lesmateriaal bij de voorstelling: Zwemmen Zonder Mouwen Beste docent, Binnenkort gaat u met uw klas naar de voorstelling Zwemmen Zonder Mouwen; een muzikale 8+ voorstelling die zich afspeelt in en rondom

Nadere informatie

ONDERZOEKSRAPPORT BUITENLANDJOURNALISTIEK IN DE NEDERLANDSE MEDIA. Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de pers

ONDERZOEKSRAPPORT BUITENLANDJOURNALISTIEK IN DE NEDERLANDSE MEDIA. Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de pers ONDERZOEKSRAPPORT BUITENLANDJOURNALISTIEK IN DE NEDERLANDSE MEDIA Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de pers INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Berichtgeving in de Nederlandse

Nadere informatie

WATER FOOTPRINT antwoordblad

WATER FOOTPRINT antwoordblad Opdracht 1 In het filmpje ging het over watergebruik. Wat is de reden dat Charlotte zo veel water gebruikt? Ze denkt dat er genoeg water is. Ze vindt het heel gewoon dat er water uit de kraan komt. Jeannette

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen havo 2018-I

maatschappijwetenschappen havo 2018-I Opgave 2 Reorganisatie bij Telegraaf Media Groep Bij deze opgave horen figuur 1 en de teksten 2 tot en met 4. Inleiding De Telegraaf kampt, net als veel andere kranten, al jaren met dalende oplages (zie

Nadere informatie

Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag.

Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Feedbackvragen Overtuigen en presenteren Vraag 1 Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Geef per doel aan of je die al beheerst, waarbij N = nee, O = om verder te ontwikkelen

Nadere informatie

Veelgestelde vragen en antwoorden over schadeafhandeling na aardbevingen door gaswinning

Veelgestelde vragen en antwoorden over schadeafhandeling na aardbevingen door gaswinning Veelgestelde vragen en antwoorden over schadeafhandeling na aardbevingen door gaswinning De NAM wil zoveel mogelijk relevante informatie bieden over schadeafhandeling na een aardbeving. Hieronder geven

Nadere informatie

Exclusief interview met Geert Mak op www.knack.be/mak

Exclusief interview met Geert Mak op www.knack.be/mak OB54660 een monumentaal boek met prachtige passages en een schat aan informatie. (...) In dit boek heeft Mak minstens zoveel goede momenten als zijn illustere voorganger. En qua betrouwbaarheid wint hij

Nadere informatie

Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs

Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs in het basisonderwijs met ELENA Ellen Rusman & Stefaan Ternier Welten instituut, Open Universiteit 7 november 2014 Evoluon, Eindhoven http://www.elena learning.eu/ Programma

Nadere informatie

Roelof Rump Schoutenveld 405 7327 BT Apeldoorn. r.rump@xs4all.nl

Roelof Rump Schoutenveld 405 7327 BT Apeldoorn. r.rump@xs4all.nl Roelof Rump Schoutenveld 405 7327 BT Apeldoorn r.rump@xs4all.nl Dit document bevat de verkleinde versie van de ingezonden foto s. De originele formaten zijn verzonden via WeTransfer. Naamgeving foto s

Nadere informatie

4 Rol sociale en nieuwe media in het onderwijs

4 Rol sociale en nieuwe media in het onderwijs 4 Rol sociale en nieuwe media in het onderwijs 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk beschrijven we op basis van websurveys onder leraren, en de rol van sociale media (Facebook, Hyves, Twitter, Linkedin) 6 en

Nadere informatie

Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht...

Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht... Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht... 2 Praktische voorbereiding... 2 Tijd (duur)... 2 Locatie... 2 Materiaal...

Nadere informatie

JAARMONITOR 2015 JANUARI 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

JAARMONITOR 2015 JANUARI 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland JAARMONITOR 2015 JANUARI 2016 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 NÚ KAN DE WERKLOOSHEID OMLAAG 4 FREELANCERS EN FLEXWERKERS STIMULEREN GROEI BEDRIJVEN 5 OMZETONTWIKKELING

Nadere informatie

360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels

360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels 360 feedback 3.1 Student: M. camp Studentnummer: 11099003 Klas: WDH31 Datum: 2-02-2014 Personen welke de formulieren hebben ingevuld: - M. Camp - Menno Lageweg - Ir. S.W.L. van Herk - D.J. Jager M. Camp

Nadere informatie

Geachte leden van de commissie Welzijn, Cultuur, Wonen en Leefbaarheid en Provinciale Staten,

Geachte leden van de commissie Welzijn, Cultuur, Wonen en Leefbaarheid en Provinciale Staten, Geachte leden van de commissie Welzijn, Cultuur, Wonen en Leefbaarheid en Provinciale Staten, bij deze de reactie van IRTV Groningen betreffende het besluit van Gedeputeerde Staten inzake de concessie

Nadere informatie

onthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst.

onthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst. Nederlands Leesvaardigheid Leesstrategieën Oriënterend lezen Globaal lezen Intensief lezen Zoekend lezen Kritisch lezen Studerend lezen Om het onderwerp vast te stellen en te bepalen of de tekst bruikbaar

Nadere informatie

Pesten. www.ksktongeren.be. KSK Tongeren Op het Klein Veldje 1, B-3700 Tongeren Tel.: 012/23.82.22 Email: Info@KskTongeren.be

Pesten. www.ksktongeren.be. KSK Tongeren Op het Klein Veldje 1, B-3700 Tongeren Tel.: 012/23.82.22 Email: Info@KskTongeren.be Pesten www.ksktongeren.be KSK Tongeren Op het Klein Veldje 1, B-3700 Tongeren Tel.: 012/23.82.22 Email: Info@KskTongeren.be INHOUDSTAFEL 1 PESTEN OP DE (VOETBAL)CLUB... 3 1.1 De trainer... 3 1.2 De verenigingen...

Nadere informatie

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Geachte heer de Wit, beste Jan, Een paar weken geleden kwam je mijn kamer in lopen met een mooie bos bloemen. Voor mij! Je kwam me vertellen

Nadere informatie

Israël: uit het oog, uit het hart. Een onderzoek naar de houding van Nederland ten opzichte van Israel. N.a.v. 65 jaar staat Israel

Israël: uit het oog, uit het hart. Een onderzoek naar de houding van Nederland ten opzichte van Israel. N.a.v. 65 jaar staat Israel Israël: uit het oog, uit het hart Een onderzoek naar de houding van Nederland ten opzichte van Israel. N.a.v. 65 jaar staat Israel Uit het oog, uit het hart 1 op de 7 Nederlanders hee5 hart voor Israël.

Nadere informatie

cpjvanrossum@student.ru.nl Journalistiek genre Tweede De persvoorlichter van de Bond tegen Vloeken over hun standpunten

cpjvanrossum@student.ru.nl Journalistiek genre Tweede De persvoorlichter van de Bond tegen Vloeken over hun standpunten Voor- en achternaam auteur Coen van Rossum E-mail cpjvanrossum@student.ru.nl Journalistiek genre Interviewartikel Beoogd medium (+ rubriek) Taalvakblad of opinieblad Aantal woorden 1616 Versie Tweede 1

Nadere informatie

Geachte Dames en Heren, geachte Mevrouw van Leeuwen,

Geachte Dames en Heren, geachte Mevrouw van Leeuwen, Geachte Dames en Heren, geachte Mevrouw van Leeuwen, Met grote interesse heb ik uw lezing gevolgd. Ik realiseer mij terdege dat wij vanuit de Koepel van WMO raden u haast een onmogelijk vraag hebben gesteld,

Nadere informatie

Lesbrief. Op klaarlichte dag Simone van der Vlugt

Lesbrief. Op klaarlichte dag Simone van der Vlugt Lesbrief Op klaarlichte dag Simone van der Vlugt Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief

Nadere informatie

DINGEN DIE JE MOET DOEN OM IN DE MEDIA TE KOMEN

DINGEN DIE JE MOET DOEN OM IN DE MEDIA TE KOMEN DINGEN DIE JE MOET DOEN OM IN DE MEDIA TE KOMEN Caroline van der Veeken de mediaspecialist In de media met jouw verhaal! BESLUIT DAT JE DE MEDIA IN WILT Dat klinkt als een open deur. Maar dat is het niet.

Nadere informatie

Datum 6 januari 2016 Onderwerp Gespreksnotitie Nationaal Rapporteur rondetafelgesprek kindermisbruik. Geachte voorzitter,

Datum 6 januari 2016 Onderwerp Gespreksnotitie Nationaal Rapporteur rondetafelgesprek kindermisbruik. Geachte voorzitter, 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Tweede Kamer der Staten-Generaal t.a.v. de voorzitter van de vaste commissie voor Veiligheid en Justitie mevrouw L. Ypma Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt

Nadere informatie

Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over

Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over Rapport Marktmonitor 2015 18 September 2015 Colofon In opdracht van: Majka van Doorn Research Consultant 033 330 33

Nadere informatie

Opgave 4 Oorlogsverslaggeving

Opgave 4 Oorlogsverslaggeving Opgave 4 Oorlogsverslaggeving Bij deze opgave horen de teksten 6 tot en met 8 en foto 1 uit het bronnenboekje. Inleiding Deze opgave gaat over de veranderende rol van journalisten in oorlogssituaties.

Nadere informatie

1.Inleiding. 2.Profielen per 1 augustus 2007

1.Inleiding. 2.Profielen per 1 augustus 2007 logoocw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk VO/OK/2003/53723 Uw kenmerk Onderwerp tweede fase havo/vwo 1.Inleiding In het algemeen

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

Speech ter gelegenheid van de ontvangst van Nederlandse ambassadeurs door de Staten-Generaal, d.d. donderdag 29 januari 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer Het gesproken woord geldt Geachte

Nadere informatie

Actuele opdracht leesvaardigheid Gamen en school februari - 2014 3bk

Actuele opdracht leesvaardigheid Gamen en school februari - 2014 3bk Actuele opdracht leesvaardigheid Gamen en school februari - 2014 3bk Opdracht 1 Je mening over gamen. a Game jij graag? b Wat leer je van gamen? c Welke nadelen heeft gamen? Opdracht 2 Lees tekst 1 verkennend.

Nadere informatie

Delinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking

Delinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking DC 72 Delinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Dit thema is een bewerking van het krantenartikel uit NRC Handelsblad Vroeger een debiel, nu een delinquent. In dit artikel zegt

Nadere informatie

Wie is de Nederlandse huisarts?

Wie is de Nederlandse huisarts? 8 LHV jubileumboek onderhuids onderzoek 9 Wie is de Nederlandse huisarts? Eerst het goede nieuws: 4 van de 5 huisartsen hebben geen enkele spijt van hun beroepskeuze. Sterker nog: als ze opnieuw zouden

Nadere informatie

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1 1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd

Nadere informatie

dat organisaties als Sharia4Belgium en steekpartijen in metrostations die vooroordelen in de hand werken.

dat organisaties als Sharia4Belgium en steekpartijen in metrostations die vooroordelen in de hand werken. 1 Toespraak door viceminister-president en Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand Geert BOURGEOIS Bezoek aan de Al Fath Moskee Gent, 16 juni 2012

Nadere informatie

Versmallen of blijven leren

Versmallen of blijven leren Versmallen of blijven leren Sturing, controle & regelsystemen Onzekerheid bij verandering Zelfvertrouwen o.b.v. vertrouwd Vastlopen/verlies toegevoegde waarde Weerstand/ lage motivatie voor leren Vasthouden

Nadere informatie

Johannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis

Johannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis Johannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

E-mailmarketing voor zorg-professionals: Reader Deel 1: Waarom is e-mail marketing belangrijk?

E-mailmarketing voor zorg-professionals: Reader Deel 1: Waarom is e-mail marketing belangrijk? Waarom is e-mail marketing belangrijk als zorg-professional? Als therapeut of coach werk je graag met mensen. Ook wil je graag genoeg verdienen om van te kunnen leven. Dat betekent dat het belangrijk voor

Nadere informatie

VERGADEREN VOOR DUMMIES

VERGADEREN VOOR DUMMIES VERGADEREN VOOR DUMMIES DE AGENDA VASTSTELLEN Er zijn verschillende soorten agendapunten: Open Bij open agendapunten zijn er nog geen plannen gemaakt, er is nog geen concreet voorstel. De discussie is

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

U zorgt voor iemand met dementie. Wie zorgt er voor u?

U zorgt voor iemand met dementie. Wie zorgt er voor u? U zorgt voor iemand met dementie. Wie zorgt er voor u? Uw hart luchten Adviezen inwinnen Uw problemen bespreken Mevrouw Meijers weet wat het is om te zorgen voor iemand met dementie: Zowel mijn buurvrouw

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Wijkaanpak. bekendheid, betrokkenheid en communicatie

Wijkaanpak. bekendheid, betrokkenheid en communicatie Afdeling Onderzoek & Statistiek Gemeente Deventer Karen Teunissen April 2006 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Bekendheid en betrokkenheid 4 Samenvatting 8 Hoofdstuk 2 Communicatie 9 Samenvatting 12

Nadere informatie