Systeemziekten: Een leuke puzzel! IIIA
|
|
- Frederik van der Wal
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Systeemziekten: Een leuke puzzel! Arosa maart 2016 Joris Hoogslag en Karel Ronday IIIA
2 Indeling Inleiding Puzzelen in kleine groepjes Presentatie Take home messages
3 Disclosures
4 Systeemziekten welk orgaan? IEDER ORGAAN KAN BETROKKEN ZIJN
5 Van top tot teen Algemeen: Hoofd/hals / Cardio / pulm / GE / urogen / neuro / huid Specifiek: Raynaud Huidafwijkingen Spier-en gewrichtsklachten Sicca Ulcera Serositis Zonlichtovergevoeligheid Alopecia (recidiverend) trombo-embolieën
6 Systeemziekten Auto-immuun (buiten cel) Reumatoide artritis SLE Sjogren Pauci-immuun vasculitis Auto-inflammatoir monogenetisch (FMF) (binnen cel) polygenetisch (HLA-B) - Behcet - jicht - systemische JIA - spondylartropathie
7 Lab onderzoek systeemziekten Auto-immuun ANA ENA dsdna Complement Antifosfolipiden Cryoglobulines Pauci immuun ANCA (vasculitis) Auto inflammatoir ACE, lysozyme, soluble IL2-receptor (Sarcoïdose) HLA
8 Ziekte associaties met dsdna en ENA Anti dsdna Anti SSA / Ro Anti SSB / La Anti RNP Anti Jo 1 Anti Sm Anti Scl 70 Anti centromeer Specifiek voor SLE SLE, Sjogren SLE, Sjogren SLE/Mixed Connective Tissue Disease Polymyositis/dermatomyositis Specifiek voor SLE Systemische sclerose Systemische sclerose
9 Systemische lupus erythematosus (SLE) Incidentie 3-5 per per jaar Prevalentie per Man:vrouw 1:9 Leeftijd jaar, maar kan op alle leeftijden Etniciteit vaker bij Afrikanen (Caribisch) en Aziaten (India)
10 Classificatie criteria SLE
11
12 Meest voorkomende symptomen SLE Artralgieën 90% Artritis vaak mild 10% Jaccoud s deformaties (subluxatie en ulnair deviatie MCPs, waardoor zwanenhalsdeformaties) Huid 85% Vlindervorming exantheem Maculopapulair, discoid Splinterbloedingen, nagelriemhypertrofie Livedo reticularis Raynaud
13 Vlindervorming exantheem
14 Discoïde lupus
15 Livedo reticularis
16 Orale ulcera
17 Artritis mild
18 Artritis (Jaccoud s)
19 Laboratorium onderzoek Verhoogde BSE, normaal CRP (Hemolytische) anemie, leuco/lymfopenie, trombopenie (ITP) Nierinsufficientie Hypergammaglobulinemie Urine: proteinurie, leucocyturie, erytrocyturie, cylinders ANA positief Anti-dsDNA ENA: anti-ssa, anti-sm Complement verbruik
20 Behandeling SLE Zonlichtexpositie vermijden / hoge factor, UVA en UVB block Vitamine D (minder zonlichtexpositie, prednison) Hydroxychloroquine = anchor drug Minder flares en gunstig cardiovasculair risicoprofiel Continueren tijdens zwangerschap Afhankelijk van orgaanbetrokkenheid Prednison Methotrexaat, leflunomide (gewrichten) Azathioprine, Mycofenolaat mofetyl, Cyclofosfamide Rituximab, Belimumab
21 Morbus Sjögren Prevalentie % Man:vrouw 1:9 Leeftijd piek jaar, kan op alle leeftijden
22 Morbus Sjögren Primair solitair voorkomend Secundair samen met andere auto-immuunziekten reumatoïde artritis SLE inflammatoire myositis systemische sclerose auto-immuun thyreoiditis primaire biliaire cirrhose
23 Criteria Sjögren ( > 3 uit 6) Sicca ogen (>3 maanden, ernstig) Sicca mond (>3 maanden, drinken bij eten) Schirmertest, keratoconjunctivitis sicca (Rose Bengal) Speekselklieraandoening (echo) histopathologie lipbiopt Auto-immuunserologie (ANA, SSA, SSB) (geen Sjogren zonder hypergammaglob.)
24 Oorzaken sicca Medicatie (antidepressiva, amitriptyline), roken Leeftijd Langdurig contactlenzen Fibromyalgie en chronische vermoeidheid Angst en depressieve stoornissen Bestraling hoofd/hals Ontregelde diabetes mellitus Ernstige hyperlipidemie Sarcoïdose HIV / hepatitis Lymfoom Sjögren
25 Symptomen Sjögren Sicca Artralgieën en myalgieën Vermoeidheid Raynaud (13-30%) Polyneuropathie (mn sensorisch) Leucocytoclastische vasculitis (immuuncomplex/cryo s) Sialo-Lymfadenopathie, cave verhoogd risico lymfomen Lymfocytaire interstitiële pneumonitis (LIP) Renaal: interstitiële nefritis, renale tubulaire acidose
26 Sicca Schirmer test (> 10 cm na 5 min)
27 Periodontitis, caries
28 Parotitis
29 Leucocytoclastische vasculitis
30 Laboratorium onderzoek Sjögren Verhoogde BSE Hypergammaglobulinemie Hypokaliemie, verlaagd bicarbonaat Nierinsufficientie, leucocyturie, proteinurie ANA positief ENA: anti-ssa en/of anti-ssb positief Verlaagd complement (mn C4), verhoogde C1q binding Cryoglobulinemie
31 Aanvullend onderzoek Sjögren Schirmertest Oogarts: keratoconjunctivitis sicca Lipbiopt: lymfocyten aggregaties speekselkliertjes Echografie speekselklier (vroeger ook sialogram)
32 Zwangerschap en anti-ssa/ssb Neonatale lupus 1-2% Congenitaal hartblock (mn weken) Hydroxychloroquine 400mg werkt beschermend
33 Behandeling Sjögren Symptomatisch Kunsttranen Kunstspeeksel (saliva ortana) (suikervrije) kauwgom, pastilles, Vermijden dranken met lage ph (cola, koffie) Vermijden nicotine Pilocarpine Afhankelijk van orgaanbetrokkenheid zoals bij SLE
34 Sarcoïdose Multisysteemziekte Granulomen (niet necrotiserend) Pathogenese onbekend Mogelijke rol infecties / expositie pathogenen / genetica
35 Sarcoïdose Prevalentie per hoogste prevalentie Noord-Europa Etniciteit: Afro-amerikanen vaak ernstiger ziek dan Kaukasiërs (meer chronisch beloop) Leeftijd piek jaar en vrouwen >50 jaar Man: vrouw vrouwen iets vaker dan mannen
36 Symptomen sarcoïdose Pulmonaal >90% Hilaire / mediastinale lymfadenopathie Infiltratieve afwijkingen Extrapulmonaal Musculoskeletaal (25%): artritis, myopathie, ossaal Huid (30%): erythema nodosum, papels, noduli, plaques Oog (25%): uveitis (anterior/posterior), retinale vasculitis Lever: hepatomegalie (20%), verhoogde transaminasen Nier: nefritis, nefropathie, nefrocalcinosis Cardiovasculair Neurologisch KNO
37 Cutane sarcoïdose
38 Aanvullend onderzoek sarcoïdose Laboratoriumonderzoek Verhoogde BSE Bloedbeeld afwijkingen Leverchemie afwijkingen Hypercalciurie, hypercalciemie Hypergammaglobulinemie ACE, lysozyme, soluble IL2-receptor Beeldvorming x-thorax, CT-thorax, PET-scan Longfunctie onderzoek
39 Sarcoïdose PA Granulomen (niet necrotiserend)
40 Acute sarcoïdose - Löfgren s syndroom TRIAS Bilaterale (peri)artritis enkels Bihilaire en mediastinale lymfadenopathie Erythema nodosum % specificiteit voor de diagnose sarcoïdose
41 Löfgren s syndroom Andere veel voorkomende verschijnselen: Malaise Verhoogde BSE Koorts / subfebriele temperatuur
42 Bilaterale (peri)artritis enkels
43 Erythema nodosum
44 Bihilaire lymfadenopathie
45 Beloop sarcoïdose spontane remissie 60-70% 80-90% bij syndroom van Löfgren (<2 jaar) 4-7% ernstige extra-pulmonale verschijnselen Slechtere prognose indien Zwart ras Ontstaan na 40 e Lupus pernio (granulomen gelaat) Chronische uveitis, chronische hypercalciemie, nefrocalcinose, neusbetrokkenheid, cysteuze botafwijkingen, neurosarcoidose, cardiale betrokkenheid
46 Behandeling sarcoïdose Löfgren alleen supportive Rust/ NSAIDs / colchicine Prednison Methotrexaat Hydroxychloroquine Azathioprine Cyclofosfamide TNFalpha blokkers
47 Polymyositis / dermatomyositis Prevalentie 5 tot 22 per Man : vrouw 1:2 Leeftijd piek jaar, kan alle leeftijden
48 Symptomen Spierzwakte >> spierpijn Dyspneu Slikklachten Huidafwijkingen (dermatomyositis) Verhoogde kans op maligniteit! Standardised incidence ratio: Polymyositis 2.1 Dermatomyositis 5.1
49 Laboratorium onderzoek PM / DM Verhoogde BSE Verhoogd CPK, ASAT, LDH, evt troponine Verhoogd aldolase ANA positief of negatief myositis specifieke antistoffen (anti-jo1) anti-synthetase antistoffen antistoffen overlapsyndromen (MCTD, sclerodermie)
50 Spierbetrokkenheid - proximaal
51 Gottronse papels
52 Heliotrope rash
53 Maculopapulaire rash en Shawl sign
54 Aanvullend onderzoek PM / DM Radiologisch onderzoek X-thorax, HRCT-thorax: interstitiële longafwijkingen MRI spieren: myositis EMG; proximale spieren PA: spierbiopt
55 Behandeling PM / DM Afhankelijk van orgaanbetrokkenheid Prednison + Azathioprine, methotrexaat, mycofenolaat mofetil, cyclofosfamide, rituximab, IVIG, tacrolimus
56 Behçet
57 Behçet Prevalentie sterk wisselend meest voorkomend in Turkije: per Etniciteit Mediterrane landen, Zijderoute Man:vrouw 1:1 Leeftijd jaar
58 Behçet - symptomen Ulcera Orale ulcera Genitale ulcera mn scrotum of vulva Huid Erythema nodosum Papulopustulaire huidafwijkingen / acne / folliculitis Uveïtis/hypopion/retinale vasculitis Vasculair Tromboflebitis, Veneuze tromboembolieën, trombose Vasculitis GI / Neurologisch / cardiaal / pulmonaal / renaal / artritis
59 Aanvullend onderzoek Behçet Laboratoriumonderzoek Verhoogde BSE / CRP HLA B51 associatie Pathergie test PA Vasculitis (polymorf nucleair celinfiltraat. Geen Ab)
60 Behandeling Behçet Colchicine Prednison Afhankelijk van orgaanbetrokkenheid Azathioprine, methotrexaat, ciclosporine, cyclofosfamide, infliximab Bloedverdunners + anti-inflammatoire behandeling bij trombose
61 Arteriitis temporalis Incidentie per per jaar Life time risk 0.5-1% Man:vrouw 1:3 Leeftijd zelden <50 jaar 80% tussen 70 en 80 jaar Etniciteit Scandinavisch
62 Arteriitis temporalis - symptomen Koorts, nachtzweten, gewichtsverlies Hoofdpijn / nekpijn Kaakclaudicatio Haarkampijn (passagere) visusverlies PMR: Nachtelijke pijn en ochtendstijfheid schouder- en bekkengordel Pijnlijk verdikte arteria temporalis Inflammatie, aneurysmata, dissectie grote vaten
63 Aanvullend onderzoek AT Laboratoriumonderzoek Verhoogde BSE / CRP Anemie, normocytair Verhoogd AF Verhoogd α2 globuline Beeldvorming PET-scan PA Vasculitis + reuscellen
64 Arteriitis temporalis - behandeling Prednison Bij therapie resistentie Methotrexaat Azathioprine Studie: Tocilizumab (anti-il6) Verdenking op AT = spoedverwijzing
65 Systemische sclerose Prevalentie per miljoen Man:vrouw 1:3 Prognose bij combi pulmonale hypertensie en interstitiële longaandoening: 2 jaars overleving 50%
66 Systemische sclerose - symptomen Bindweefselziekte fibrose Raynaud, digitale ulcera Huid: gelimiteerd / diffuus Pulmonaal: intertitieel longbeeld Cardiovasculair: pulmonale hypertensie, myocarditis, ritmestoornissen Gastrointestinaal Renale crise
67 Aanvullend onderzoek Ssc Laboratoriumonderzoek ANA positief Anti-centromeer, anti-scl-70, anti-rna polymerase Nagelriemmicroscopie Radiologisch onderzoek X-thorax, HRCT-thorax Longfunctie onderzoek Echo cor
68 Raynaud
69 Capillaritis
70 Pitting scars
71 Beperkte mondopening
72 Teleangiectasieën
73 Raynaud primair / secundair
74 Nagelriemmicroscopie
75 Raynaud primair (niet pathologisch) Vaker vrouwen dan mannen Eerste manifestatie tussen e jaar Symmetrisch Eerste graads familieleden met de aandoening
76 Raynaud - secundair Ontstaan op latere leeftijd + Koorts, gewichtsverlies Gewrichts- of spierklachten Sicca klachten Huidafwijkingen Dysfagie, regurgitatie Medicatie gebruik Bekend met atherosclerose
77 Oorzaken secundair Raynaud Werk gerelateerd; pneumatische hamer Medicatie (B-blokkers) Drugs (cocaïne) Roken Auto-immuunziekten Atherosclerose, Hyperviscositeit
78
79 Take home messages Ieder orgaan kan betrokken zijn; systemisch (multi orgaan) Patroonherkenning (tijd, lappendeken + constit. klachten) Specifieke anamnese : Raynaud, zonlichtovergevoeligheid, ulcera, serositis, alopecia, sicca, huidafwijkingen, spier/gewrichtsklachten, (recidiverend) trombo-embolieën Acute sarcoïdose trias: artritis enkels, erythema nodosum, bihilaire lymfadenopathie Arteriitis temporalis: spoedverwijzing
80 antwoorden
81
82
83
Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen
Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom bij reumatische aandoeningen M. Walravens, reumatoloog K. Thevissen, reumatoloog i.o. Hoboken, 12 oktober 2013 Opbouw
Nadere informatieMCTD (mixed connective tissue disease)
MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën
Nadere informatiemyositis inclusion body - myositis (sibm)
94 09 Samenvatting Richtlijnen Dermatologie 2015 Dermatomyositis, (DM), polymyositis polymyositis sporadische (PM) en inclusion sporadische body - en myositis inclusion body - myositis (sibm) Dr. D.N.H.
Nadere informatieEczeem... of deze keer toch niet?
Eczeem... of deze keer toch niet? Klinisch Pathologische Conference Maandag 20 april 2015 Mijke Breukels & Fransje Castelijns ELKERLIEK ZIEKENHUIS HELMOND Casus destijds 5 jarig meisje Histologie
Nadere informatieNabespreking Reuma en Collageen
Nabespreking Reuma en Collageen 18 november 2014 Marco Schreurs Immunologie, Erasmus MC SKML Reuma en Collageen * Rondzendingen 2012.1 t/m 2014.1 * Analyten - Reuma: reumafactor en anti-ccp - Collageen:
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieCompagnonscursus 2012
Compagnonscursus 2012 Artritis: Aankomen of afblijven? Marcel Posthumus Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Groningen Inhoud Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Mono-artritis
Nadere informatieInterstitiële longaandoeningen
Interstitiële longaandoeningen bij auto-immuunaandoeningen Interstitiële longaandoeningen (ILD), ook wel diffuse longaandoeningen genoemd, vormen een heterogene groep van meer dan 150 verschillende longaandoeningen.
Nadere informatieUrticariële vasculitis
Urticariële vasculitis een netelige vorm van vasculitis Dr. Deepak Balak Dermatoloog UMC Utrecht d.m.w.balak@umcutrecht.nl SNNDV Themadag Vasculitis 16 maart 2019 Antwerpen Disclosures Deepak Balak (potentiële)
Nadere informatieLuchtwegen: luchtpijp. luchtwegen spirometrie. Longblaasjes: Alveolen longvolumes diffusie
Interstitiële longziekten Prof. Dr. Guy Brusselle Dienst Longziekten UZ GENT BVP, 23/11/2013 Interstitiële longziekten (ILZ): Inleiding Kenmerken overzicht ILZ met gekende oorzaken ILZ met ongekende oorzaken:
Nadere informatieMDO-praatje (Catastrofaal) antifosfolipen syndroom. Charlotte Schaap AIOS interne geneeskunde
MDO-praatje (Catastrofaal) antifosfolipen syndroom Charlotte Schaap AIOS interne geneeskunde Casus Patient 51 jaar RvO: overname van elders ivm wisselende EMV-scores, oorzaak vooralsnog onduidelijk. Voorgeschiedenis
Nadere informatieRichtlijn Q koorts. versie 14-12-2009 Jeroen Bosch Ziekenhuis. Richtlijn Q koorts
Richtlijn Q koorts versie 14-12-2009 Jeroen Bosch Ziekenhuis Richtlijn Q koorts Verdenking acute Q koorts: Frequente presentatie: Asymptomatisch Griepachtig beeld: Koorts, hoofdpijn, myalgieen, arthritis.
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro De Ziekte van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf
Nadere informatieSjögren-syndroom (SS)
Sjögren-syndroom (SS) Wat is het Sjögren-syndroom (SS)? Het SS is een auto-immune systeemziekte waarbij verschillende organen en systemen in het lichaam kunnen betrokken zijn. De traan- en speekselklieren
Nadere informatiePolymyalgia reumatica (PMR), niet altijd wat het lijkt. C. De Gendt
Polymyalgia reumatica (PMR), niet altijd wat het lijkt C. De Gendt Diagnose In 1964 moest US Supreme Court rechter Potter Stewart, gewiekst met woorden, toegeven dat een definitie van harde pornogafie
Nadere informatieSarcoïdose en interstitiële longziekten in het MCH-Bronovo. Copyright Dr M.J. Overbeek
Sarcoïdose en interstitiële longziekten in het MCH-Bronovo Dr. R. Nocker Longarts Dr. R. vd Heijde Longarts Dr. M.J. Overbeek Longarts J. de Bruijn Verpleegkundig specialist ILD/sarcoïdose C. Van Ree
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro De Ziekte Van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf jaar
Nadere informatieREUMATOLOGIE achtergronden casusschetsen
REUMATOLOGIE achtergronden casusschetsen Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. Interline augustus 2009 Voor: begeleider/presentator INTERLINE Reumatologie
Nadere informatieAutoimmuunziekten. Prof. Dr. Jan Willem Cohen Tervaert. Hoogleraar Interne Geneeskunde en Immunologie. Maastricht University
Autoimmuunziekten Prof. Dr. Jan Willem Cohen Tervaert Hoogleraar Interne Geneeskunde en Immunologie Maastricht University Het immuunsysteem: goed of slecht? Speelt het immuunsysteem een rol bij de preventie
Nadere informatiePlaats van biologicals in reumatisch lijden. AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie
Plaats van biologicals in reumatisch lijden AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie Welke aandoeningen? Plaats van deze biologicals? Welke biologicals? Specifieke aandachtspunten bij patiënt behandeld
Nadere informatieZWANGER WORDEN. Reumatische aandoeningen & zwangerschap. Dr. Isabelle Dehaene Vrouwenkliniek
MAG KAN IK ZWANGER WORDEN Reumatische aandoeningen & zwangerschap Dr. Isabelle Dehaene Vrouwenkliniek JA! Uitzonderingen verhoogde bloeddruk in de longbloedvaten, ernstig longlijden chronisch nierfalen
Nadere informatieMCTD. Wat is MCTD? Mixed Connective Tissue Disease (Gemengde bindweefselziekten)
MCTD Wat is MCTD? Mixed Connective Tissue Disease (Gemengde bindweefselziekten) Sinds tientallen jaren is het bekend dat sommige bindweefselziektepatiënten (zie de algemene folder) symptomen hebben zowel
Nadere informatieZiekteactiviteit en kwaliteit van leven bij SLE: wat hebben we geleerd van 10 jaar onderzoek in Amsterdam? Michel Tsang-A-Sjoe, arts-onderzoeker
Ziekteactiviteit en kwaliteit van leven bij SLE: wat hebben we geleerd van 10 jaar onderzoek in Amsterdam? Michel Tsang-A-Sjoe, arts-onderzoeker Behandelen we uw ziekte goed? Mak et al. Semin Arthritis
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieZwangerschap bij SLE: ziektebeloop en risico s. Inhoud. Inleiding. Preconceptionele zorg (voor de zwangerschap) Historisch perspectief
Zwangerschap bij SLE: ziektebeloop en risico s Deze presentatie is gehouden ter gelegenheid van een patientensymposium Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de data weergegeven op de volgende slides
Nadere informatieMyopathie Pericardwrijven paf. Is het te rijmen? Verhoogde hartenzymen. Jordi Liesveld AIOS Anesthesiologie Casus van de dag
Myopathie Pericardwrijven paf Is het te rijmen? Verhoogde hartenzymen Jordi Liesveld AIOS Anesthesiologie Casus van de dag 1-9- 2015 Casus D1 SEH met pijn bovenbuik Hypotensie Acute op chronische nierinsufficienhe
Nadere informatieJicht belicht. Laura Kienhorst Arts-onderzoeker
Jicht belicht Laura Kienhorst Arts-onderzoeker Beroemde jichtpatiënten Erasmus Rubens Kant Keizer Karel Kenmerken van jicht Prevalentie 1-2% van volwassenen Incidentie 0,6-2/1000 Man/vrouw = 8:1 Meest
Nadere informatieAanbevelingen voor het uitvoeren van ANA en ENA diagnostiek
Aanbevelingen voor het uitvoeren van ANA en ENA diagnostiek Jan Damoiseaux Damoiseaux et al. 1 NTKCL 35: 234-239 (2010) Initiated and supported by 1. De ANA-test dient een vast onderdeel te zijn van de
Nadere informatieWelke patient kunt u verwijzen naar de polikliniek allergologie?
Welke patient kunt u verwijzen naar de polikliniek allergologie? Allergologie: er is meer dan antihistaminica Huub Willems 1-2-2011 Rhinitis +- astma Urticaria Angio-oedeem Voedingsallergieën Medicatiereacties
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieI nhoud. 1 Anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat... 1 F.P.J.G. Lafeber. R.E.M. Toes. M. Vis en J.M.W. Hazes. R.B.M.
XI I nhoud 1 Anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat............................................ 1 F.P.J.G. Lafeber 1.1 Inleiding...............................................................................................
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieHet Fenomeen van Raynaud
Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij
Nadere informatiePlaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen
Plaquenil (Hydroxychloroquine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Plaquenil gaat gebruiken of u overweegt dit te
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatiePJP profylaxe bij prednison. Amelieke Cremers, AIOS MMB
PJP profylaxe bij prednison Amelieke Cremers, AIOS MMB 30-10-2018 Q 1. Indicatie 2. Wanneer starten PJP Prednison Profylaxe PJP Wat is het Waar komt het vandaan Welke problemen Hoe toon je het aan Lymfocyten
Nadere informatiePalpabele lymfeklieren bij kinderen
Palpabele lymfeklieren bij kinderen Frank Eskes, kinderarts Meander Medisch Centrum Tom Wolfs, kinderarts-infectioloog Wilhelmina Kinderziekenhuis Leerdoelen Aan het eind van de workshop heb je: Kennis
Nadere informatieREUMATHOLOOG. Hilde Beulens
REUMATHOLOOG Hilde Beulens Verzamelnaam Er bestaan meer dan 200 reumatische aandoeningen. 1 op de 5 Belgen heeft reumatische klachten. 1 op 1000 kinderen in België lijdt aan kinderreuma. 1/3de van de bevolking
Nadere informatieDe behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering
De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering Bij de behandeling van sarcoïdose zijn de volgende drie vragen met name van belang: welke patiënten hebben behandeling nodig, waarmee dienen deze
Nadere informatiehuisartsennascholing 10 sept 2013
huisartsennascholing 10 sept 2013 -polyneuropathie -restless legs syndrome Joost van Oostrom Afdeling Neurologie Rijnstate Programma (2x) WAAROM moeten we hier iets over weten WAT moeten we hierover weten
Nadere informatieNabespreking SKML rondzending Collageen 4 april 2012. Diana Dufour - van den Goorbergh Afdeling Immunologie Erasmus MC te Rotterdam
Nabespreking SKML rondzending Collageen 4 april 2012 Diana Dufour - van den Goorbergh Afdeling Immunologie Erasmus MC te Rotterdam Rondzending collageen Rondzendingen: 2010.2-2011.1-2011.2 Frequentie:
Nadere informatieKlinische Dag NVvH 2 oktober 2014 Disclosure belangen M. Roeven
Klinische Dag NVvH 2 oktober 2014 Disclosure belangen M. Roeven Geen (potentiële) belangenverstrengeling Azacitidine, een gekke oorzaak van crazy paving M. Roeven; M. Cruijsen; W. van der Velden, Casus
Nadere informatieOnderwerpen. De lever en zijn functies PBC: oorzaak? Wat is het precies? Verschijnselen en klachten Natuurlijk beloop Behandeling Overlapsyndromen
Onderwerpen De lever en zijn functies PBC: oorzaak? Wat is het precies? Verschijnselen en klachten Natuurlijk beloop Behandeling Overlapsyndromen 1 De lever 2 De Lever 3 Functies van de lever Voedingsstoffen:
Nadere informatieSarcoïdose. & het gewricht. Gewrichtsklachten komen bij sarcoïdose veelvuldig voor. Hierbij ontstaan pijn en problemen met bewegen.
Sarcoïdose & het gewricht Gewrichtsklachten komen bij sarcoïdose veelvuldig voor. Hierbij ontstaan pijn en problemen met bewegen. www.sarcoidose.nl Wat is een gewricht? Een gewricht is een verbinding tussen
Nadere informatieJuveniele Dermatomyositis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Dermatomyositis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Is het anders bij kinderen dan bij volwassenen? Bij volwassenen kan dermatomyositis een
Nadere informatieZeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Zeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis geclassificeerd?
Nadere informatiePrednison/Prednisolon
Prednison/Prednisolon Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: prednison. Hoe werkt prednison? Bij patiënten
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35226 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Meijs, Jessica Title: Systemic sclerosis : from science to clinical practice Issue
Nadere informatieInterline augustus REUMATOLOGIE casusschetsen
Interline augustus 2009 REUMATOLOGIE casusschetsen INTERLINE Reumatologie PMR + AT augustus 2009 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Mevrouw van Makkum, 62 jaar. Voorgeschiedenis: gezond, alleen wat hoge bloeddruk.
Nadere informatieVan "lijder" naar "leider" van reumatologische aandoeningen.
Van "lijder" naar "leider" van reumatologische aandoeningen. Wat kan je van de reumatoloog verwachten in tweede lijn Dr klaas vandevyveremd Indeling Corebusiness van de reumatoloog Majeure partner Degeneratieve
Nadere informatieSarcoïdose. & de huid. Sarcoïdose van de huid komt bij 20 tot 35% van alle sarcoïdosepatiënten voor. Soms is een huidaandoening
Sarcoïdose & de huid Sarcoïdose van de huid komt bij 20 tot 35% van alle sarcoïdosepatiënten voor. Soms is een huidaandoening zelfs de enige klacht. Er zijn verschillende soorte n huid afwijkingen die
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/31686 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31686 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Zirkzee, Els Title: Care for patients with (neuropsychiatric) SLE Issue Date: 2015-02-03
Nadere informatieEen zuigeling met een infectie
Een zuigeling met een infectie Katja Heitink-Pollé, kinderarts, hematoloog-oncoloog WKZ en Flevoziekenhuis Masja de Haas Sanquin Casus Meisje van 6 maanden oud 3e kind van Surinaamse ouders Reden van komst:
Nadere informatiesystemische lupus erythematodes (SLE)
systemische lupus erythematodes (SLE) Wat is lupus? Lupus Erythematodes (of kortweg lupus) is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen een ontregeling van het eigen afweersysteem, waarbij het afweersysteem
Nadere informatieIndicaties voor Immuunsupressie en Biologicals bij IMID. Robert Landewé Hoogleraar reumatologie, amc/uva Reumatoloog, AMC Heerlen
Indicaties voor Immuunsupressie en Biologicals bij IMID Robert Landewé Hoogleraar reumatologie, amc/uva Reumatoloog, AMC Heerlen IMID?? Immune-Mediated Inflammatory Diseases Inflammatie Immuunsysteem is
Nadere informatieDermatomyositis (DM), polymyositis (PM) en sporadische inclusion body - myositis (sibm)
07 71 Dermatomyositis (DM), polymyositis (PM) en sporadische inclusion body - myositis (sibm) Dr. D.N.H. Enomoto De richtlijn dateert uit 2005. Inleiding De idiopathische inflammatoire myopathieën vormen
Nadere informatieErkende expertisecentra zeldzame aandoeningen
Erkende expertisecentra zeldzame aandoeningen Om de kennis over zeldzame aandoeningen te vergroten wijst de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Expertisecentra aan. Daaronder zijn ook
Nadere informatieTentamen C: correctievoorschrift 10 december 2004
Thema 2.1: Infectie- en immuunziekten a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a
Nadere informatieHet nefrotisch syndroom Oorzaken en gevolgen. prof. J. Wetzels Radboud UMC Nijmegen
Het Oorzaken en gevolgen prof. J. Wetzels Radboud UMC Nijmegen Opbouw presentatie 1. Hoe werken de nieren? 2. Het klachten en verschijnselen oorzaken behandeling bij volwassenen 3. Dr. Bouts: kinderen
Nadere informatieAzathioprine. (Imuran)
Azathioprine (Imuran) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieMycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen
Mycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel mycofenolaat mofetil te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieRMA gewijzigde versie 10/2017 KEYTRUDA. (pembrolizumab) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Patiëntenwaarschuwingskaart
RMA gewijzigde versie 10/2017 KEYTRUDA (pembrolizumab) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Patiëntenwaarschuwingskaart Bewaar deze kaart altijd bij u en laat deze kaart zien aan
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen
Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel hydroxychloroquine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieGroepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem. Urticaria = galbulten = netelroos
Groepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem Urticaria = galbulten = netelroos Urticaria Urticaria komen veel voor: ¼ volwassenen heeft het wel eens gehad Kenmerkend zijn snel wisselende kwaddels (bleek) daaromheen
Nadere informatieJuveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Juveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA) Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Artsen stellen
Nadere informatieRituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Rituximab Mab Thera Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: rituximab. Hoe werkt rituximab? Bij patiënten
Nadere informatiePeriodieke Koorts Met Afteuze Faryngitis En Adenitis (PFAPA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Periodieke Koorts Met Afteuze Faryngitis En Adenitis (PFAPA) Versie 2016 1. WAT IS PFAPA 1.1 Wat is het? PFAPA staat voor Periodic Fever Adenitis Pharyngitis
Nadere informatieOmgaan met lupus. 28 maart 2017
Omgaan met lupus 28 maart 2017 INLEIDING Aanbevelingen geven artsen en patiënten advies over de beste manier om aandoeningen te behandelen en ermee om te gaan. EULAR heeft aanbevelingen geschreven over
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) tabletten bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) tabletten bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieTubulo-interstitiële nefritis (en flucloxacilline) Ivan Theunissen ANIOS Intensive Care
Tubulo-interstitiële nefritis (en flucloxacilline) Ivan Theunissen ANIOS Intensive Care 04-03-2019 Tubulo-interstitiële nefritis (TIN) Acute en chronische vorm Acute TIN: inflammatoire veranderingen in
Nadere informatiePERIFEER ARTERIEEL VAATLIJDEN
PERIFEER ARTERIEEL VAATLIJDEN Patiënt met mogelijk perifeer arterieel vaatlijden Huisarts - anamnese, lichamelijk onderzoek, EAI - inventarisatie cardiovasculaire risicofactoren /behandeling - stadium
Nadere informatieTrombocytose. Dr. Dimitri Breems, internist-hematoloog ZNA Stuivenberg ZNA Medisch Centrum Regatta 3 juni 2014
Trombocytose Dr. Dimitri Breems, internist-hematoloog ZNA Stuivenberg ZNA Medisch Centrum Regatta 3 juni 2014 Casus 1 Vrouw, 25 jaar Laboratoriumonderzoek hemoglobine 11,2 g/dl 11,0-14,4 hematocriet 0,341
Nadere informatieAnti-hormonale therapie ja of nee?
Anti-hormonale therapie ja of nee? Borstkanker symposium, 6 oktober 2018 Sissi Grosfeld, verpleegkundig specialist Anti-hormonale therapie Verschillende types borstkanker 70-80% hormoongevoelig Borstkanker
Nadere informatieOntstekingsparameters in de huisartspraktijk. Warffum 2012
Ontstekingsparameters in de huisartspraktijk Warffum 2012 Onderwerpen CRP, bezinking of beide CRP bij acuut hoesten CRP sneltest voor andere indicaties? CRP, bezinking of beide? Indicaties - infectie/ontsteking
Nadere informatieMEDICATIE BIJ CVA PATIËNTEN. Chinette Verhagen PA neurologie
MEDICATIE BIJ CVA PATIËNTEN Chinette Verhagen PA neurologie Meest gebruikte medicatie als secundair preventie: Plaatjesaggregatieremmers Ascal (persantin) Clopidogrel (plavix) Vitamine K antagonisten Acencoumarol
Nadere informatiePalpabele lymfeklieren bij kinderen. Kinderarts-infectioloog
Palpabele lymfeklieren bij kinderen Frank Eskes Kinderarts Meander Medisch Centrum Tom Wolfs Kinderarts-infectioloog Wilhelmina Kinderziekenhuis Leerdoelen Aan het eind van de workshop hebben jullie: Kennis
Nadere informatiePubers met JIA (Juveniele Idiopatische Artritis) Philomine van Pelt Fellow Kinderreumatologie Wilhelmina Kinderziekenhuis.
Pubers met JIA (Juveniele Idiopatische Artritis) Philomine van Pelt Fellow Kinderreumatologie Wilhelmina Kinderziekenhuis Inleiding Waneer moet u denken aan JIA JIA tijdens de puberteit Internet gebruik
Nadere informatieanemie 1.1 Overzicht van de anemieën 1.2 Congenitale anemieën 1.3 Verworven anemieën
I N H O U D hoofdstuk 1 anemie 13 1.1 Overzicht van de anemieën 13 1.2 Congenitale anemieën 16 1.2.1 De thalassemieën 16 1.2.2 Sikkelcelanemie 19 1.2.3 Andere hemoglobinopathieën 22 1.2.4 Aangeboren membraanafwijkingen
Nadere informatiePolymyositis en dermatomyositis. informatie voor patiënten
Polymyositis en dermatomyositis informatie voor patiënten INLEIDING 3 WAT IS POLYMYOSITIS OF DERMATOMYOSITIS? 4 VOORKOMEN 5 OORZAAK 6 DIAGNOSE 6 BEHANDELING 8 2 Inleiding Uw arts heeft u meegedeeld dat
Nadere informatieImmuunserologische diagnostiek van systeemziekten
Immuunserologische diagnostiek van systeemziekten Trefwoorden - antinucleaire antistoffen - anti-ena; anti-ds-dna - SLE - gesystematiseerde auto-immuunziekten - antifosfolipide antistoffen - antifosfolipide
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog
Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 0902 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u hydroxychloroquine gaat gebruiken.
Nadere informatiehuidlupus chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) subacute cutane lupus erythematodes (SCLE)
huidlupus chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) en subacute cutane lupus erythematodes (SCLE) Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen een ontregeling van het eigen afweersysteem,
Nadere informatieMycofenolaatmofetil Mycofenolaat mofetil, CellCept, Myfenax
Mycofenolaatmofetil Mycofenolaat mofetil, CellCept, Myfenax Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: mycofenolaatmofetil
Nadere informatieAls een donderslag bij heldere hemel
Als een donderslag bij heldere hemel Ruud van der Kruijk, neuroloog Slingeland Ziekenhuis Doetinchem Mede namens Sarah Vermeer, neuroloog Rijnstate, Peter Coppens huisarts te Ulft en Rik van Dijk huisarts
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Dermatomyositis
Dermatomyositis Wat is dermatomyositis? Dermatomyositis is een aandoening waarbij bepaalde spieren in het lichaam en delen van de huid ontstoken raken. Kinderen krijgen hierdoor een rode verkleuring van
Nadere informatiePolymyositis/ dermatomyositis. informatie voor patiënten
Polymyositis/ dermatomyositis informatie voor patiënten INLEIDING Deze informatiefolder licht toe wat polymyositis of dermatomyositis is, wat de symptomen zijn en hoe de behandeling verloopt. Omdat het
Nadere informatieNederlandse Nierdag 2014. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
Het ABC van IgA nefropathie Nederlandse Nierdag 2014 Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - De patiënt - Het diagnostische proces - De
Nadere informatieVerschijnselen van droge mond
Een droge mond Inleiding Iedereen heeft wel eens tijdelijk last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken. Maar droge mond kan ook langdurig zijn of zelfs blijvend. Dat kan slecht zijn voor
Nadere informatielupus begrijpen BE/BEL/ 00 14 /14a A ugus tus 20 14 3
lupus begrijpen 3 Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte. Een voorbeeld van een andere autoimmuunziekte is reumatoïde artritis. Normaal produceert het immuunsysteem antistoffen die het lichaam beschermen
Nadere informatieRituximab. MabThera, Rixathon
Rituximab MabThera, Rixathon Inhoud Hoe werkt rituximab? 3 Voor welke aandoeningen wordt rituximab gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4
Nadere informatieJuveniele Idiopathische Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Idiopathische Artritis Versie 2016 2. VERSCHILLENDE TYPES JIA 2.1 Bestaan er verschillende types van deze ziekte? Er zijn verschillende vormen
Nadere informatieChronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming. Retroperitoneale fibrose (RPF)
Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u
Nadere informatieDiagnosis, progression and intervention in Sjogren's syndrome Pijpe, Justin
Diagnosis, progression and intervention in Sjogren's syndrome Pijpe, Justin IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieDe reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei
De reumatoloog Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Reumatische ziekten 3 Artritis 3 Bindweefselziekten of systeemziekten 3 Artrose 3 Weke delen-reuma 3 Pijnsyndromen 4 De reumatoloog 4 Onderzoek
Nadere informatieJuveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Juveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA) Versie 2016 1. WAT IS JUVENIELE SPONDYLARTROPATHIE/ENTHESITIS GERELATEERDE ARTRITIS
Nadere informatieSystemische auto-immuunziekten: passende serologische diagnostiek
Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2006; 31: 257-268 Systemische auto-immuunziekten: passende serologische diagnostiek H. HOOIJKAAS 1, R. SMEENK 2 en F. GMELIG MEYLING 3 Auto-immuunziekten worden gekenmerkt
Nadere informatiePerifeer Arterieel Vaatlijden en het Aneurysma Aortae Abd.
Perifeer Arterieel Vaatlijden en het Aneurysma Aortae Abd. CVRM-scholing 2010. Drs. Arno M. Wiersema Vaatchirurg, Boven-IJ ziekenhuis Amsterdam Inleiding Nieuwe standaard 2003. Verschil is: behandeling
Nadere informatieCentraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje
Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom MDO-praatje Casus Patient CutaanT-cel lymfoom, type mycosis fungoides met aanwijzingen voor lymfeklierbetrokkenheid (niet PA-bewezen). Buikproblemen
Nadere informatieKlinische presentatie van sarcoïdose
Klinische presentatie van sarcoïdose Sarcoïdose is een grillige ziekte, die zich op allerlei manieren kan presenteren. Deze aandoening wordt wel vergeleken met een kameleon. Het kan overal in het lichaam
Nadere informatieVan sepsis tot orgaanfalen
Van sepsis tot orgaanfalen Hoe een infectie uit de hand kan lopen in neutropene patiënten 21 januari 2015 J.C. Regelink, internist hematoloog 4 th Nursing Symposoim Inhoud Historie Begrippen Sepis en orgaanfalen
Nadere informatie