Goed Hout! in de Markt. De Beschikbaarheid van FSC-gecertificeerd Hout op de Nederlandse Markt

Transcriptie

1 Goed Hout! in de Markt De Beschikbaarheid van FSC-gecertificeerd Hout op de Nederlandse Markt Augustus 2000

2 Goed Hout! in de Markt De Beschikbaarheid van FSC-gecertificeerd Hout op de Nederlandse Markt Een onderzoek in opdracht van Stichting Goed Hout! Dit rapport is mede tot stand gekomen door een subsidiebijdrage van het Wereld Natuur Fonds. Eric Wakker Martine Kriesch Mark van Dorp AIDEnvironment Donker Curtiusstraat JL Amsterdam Tel Fax: Website:

3 Samenvatting Stichting Goed Hout!, het samenwerkingsverband van FSCbosbeheerders, houtimporteurs, detaillisten en natuur- en milieuorganisaties, heeft zich ten doel gesteld de beschikbaarheid van FSC-hout op de Nederlandse markt te vergroten tot 25% in 2003 en 50% in Om de voortgang te kunnen monitoren verrichtte AIDEnvironment in opdracht van de Stichting Goed Hout! onderzoek naar het volume FSC-hout dat in 1999, het startjaar van de Stichting, op de Nederlandse markt beschikbaar was. Het onderzoek wijst het volgende uit: FSC-hout 4% van het totale timmerhoutverbruik In 1999 was m³ (rhe.) FSC-hout op de Nederlandse markt beschikbaar. Dit komt overeen met 4% van het totale verbruik van timmerhout- en houtproducten. Daarnaast werden naar schatting tot stuks FSCtuinmeubelen ingevoerd. Categorie FSC-hout Volume (rhe) Productie inlands hout m³ Invoer m³ Waarvan gezaagd tropisch hout m³ Waarvan gezaagd naaldhout m³ Tuinmeubelen stuks Bruto beschikbaar volume m³ Uitvoer m³ Netto beschikbaar volume (excl. tuinmeubelen) m³ Het overgrote deel van het beschikbare FSC-hout is inlands (naald)hout (68%), gevolgd door ingevoerd naaldhout (23%) en tropisch zaaghout (9%). Van het totale bruto ingevoerde FSChout is 27% ( m³ rhe) tropisch hout (netto m3 rhe). Van het totale beschikbare FSC-hout werd ongeveer 2% uitgevoerd, met name naar Engeland, Duitsland en België. Om in 1999 aan het Nederlands beschikbare volume FSC-hout te voldoen, was een gebied van naar schatting hectare duurzaam beheerd bos nodig, waarvan hectare in de tropen en hectare in Zweden, Polen en overig Europa. Het aantoonbaar duurzaam beheerde bosoppervlak in eigen Samenvatting - i

4 land bestreek hectare. Als de doelstelling van Stichting Goed Hout! in 2006 wordt behaald, zal een bosoppervlak ter grootte van heel Nederland (4 miljoen hectare) onder aantoonbaar goed beheer zijn gebracht. Verbreed aanbod FSC-hout Conservatieve prognose Optimistische prognose Huishoudens en institutionele houtgebruikers hebben toegang tot een steeds breder aanbod FSC-producten. Naast ruim 60 verschillende houtsoorten voor gezaagd hout wordt sinds kort ook plaatmateriaal, zoals tropisch triplex, Oriented Strand Board (OSB) en Medium Density Fibre Board (MDF), met het FSC-keur geïmporteerd. Het grote ontbrekende product is FSC-gecertificeerd papier. Sinds 1998 is de beschikbaarheid van FSC-hout op de Nederlandse markt zo goed als verdubbeld. Voor 2000 wordt het beschikbaar volume FSC-hout geschat op kubieke meter (m³), ofwel 6% van het totale timmerhoutverbruik. Volgens een conservatieve schatting zal het aanbod in 2001 toenemen tot ruim m³ (8%). Het is echter waarschijnlijk dat het aanbod FSC-hout vanaf volgend jaar versneld toe neemt doordat er, met name in het buitenland, meer bossen zullen worden gecertificeerd. Ook zullen steeds meer Nederlandse bedrijven bij de handel in FSC-hout (en papier) betrokken raken. Deze ontwikkelingen worden versterkt als: gebruikers van FSC-hout hieraan voorkeur blijven geven en het product blijven toepassen, de overheid regelgeving en andere stimulerende maatregelen ten aanzien van houtcertificering blijft doorvoeren, financiële instellingen actiever betrokken raken bij duurzaam bosbeheer en aanverwante handel, NGO's het publiek blijven informeren over het wereldwijde probleem van ontbossing en de alternatieven daarvoor, en inspanningen zich concentreren op de invoer van, onder meer, FSC gecertificeerd papier en plaatmateriaal. Als aan meerdere van deze voorwaarden wordt voldaan, is het aannemelijk dat de doelstelling van Stichting Goed Hout! voor 2006 zal worden gehaald. ii Samenvatting

5 Executive summary Foundation Good Wood!, the collaborative of FSC certified forest owners, timber importers, retailers and conservation organisations, aims to increase the availability of FSC-certified wood products on the Dutch market to 25% of total consumption in 2003 and 50% in To monitor the progress of this target, Foundation Good Wood! commissioned a study to AIDEnvironment to determine the volume of FSC-wood available on the Dutch market in The study produced the following results: FSC-timber 4% of total consumption In 1999, 327,000 cubic metres (m³ round wood equivalents) was available on the Dutch market. This equals 4% of the total timber and timber products consumption in the Netherlands. In addition, approximately 70,000 to 100,000 pieces of FSCcertified garden furniture were imported. Category FSC-wood Volume (rwe) Domestic production 223,000 m³ Imports 112,000 m³ Of which tropical sawnwood 29,000 m³ Of which conifer sawnwood 78,000 m³ Garden furniture 70, ,000 pieces Gross available volume 335,000 m³ Exports 8,000 m³ Net available volume (excl. Garden furniture) 327,000 m³ The bulk of FSC-wood available is Dutch (conifer)wood (69%), followed by imported conifer wood (23%) and tropical sawnwood (9%). Of the gross total imported FSC-wood 27% (30,000 m³) is tropical wood (net 29,000 m³). About 2% of the total FSC-wood volume is exported, mainly to the United Kingdom, Germany and Belgium. To meet the in 1999 available volume of FSC-wood in the Netherlands, an area of approximately 173,000 ha. sustainable managed forest is necessary, of which about 22,000 ha. in the tropical region and 83,000 hectares in Sweden, Poland and other European countries. The demonstrable sustainable managed forest area in the Netherlands was 69,000 hectares. If Samenvatting - iii

6 the target of the Foundation Good Wood! is reached in 2006, then a forest area of he size of the Netherlands (4 million hectares) will be under demonstrable sustainable management. Widened supply Conservative prognosis Optimistic prognosis Dutch households and institutional wood users have access to an increasingly broad spectrum of FSC-products. In addition to the 60 different sawn wood species, FSC-certified wood-based panels, such as tropical plywood, Oriented Strand Board (OSB) and Medium Density Fibre Board (MDF) are now imported in the Netherlands. To date, no FSC-certified paper has become available on the Dutch market. Since 1998, the availability of FSC-wood on the Dutch market has virtually doubled. For 2000, the available FSC-wood volume is estimated at 550,000 m³, or 6% of the total timber consumption. The conservative prognosis is that by 2001 the supply of FSC timber will have increased to 700,000 m³ (8%). It is likely however that the supply of FSC-wood will grow more rapidly from 2001 onward as more forests, especially abroad, will be certified. Also increasingly more Dutch companies are likely to become involved in the FSC-wood (and paper) trade. This development will be strengthened if: users of FSC-wood will continue to demand and apply this product, the Dutch government will stay implementing regulation and other incentives applicable to certification, financial institutions become more actively involved in sustainable forestry and related trade, NGO's will keep informing the public of the world-wide problem of deforestation and the possible alternatives, and efforts will concentrate on the import of, amongst others, FSCcertified paper and wood-based panels. If several of these conditions are met, it is likely that Foundation Good Wood! will achieve its target for iv Samenvatting

7 Inhoudsopgave Samenvatting Executive summary Begrippenlijst v i iii 1. Inleiding 1 2. Methode 3 3. Het beschikbare volume FSC-hout Overzicht Productie FSC-hout in Nederlandse bossen Import FSC-hout Export FSC-hout Houtsoorten en toepassingen van FSC-hout Trends in de beschikbaarheid van FSC-hout De periode Ramingen voor Aanbevelingen 21 Gebruikte literatuur 22 Noten 23 Bijlage I FSC-hout geproduceerd door Nederlandse gecertificeerde bosbeheerders in m3 rondhout op stam ( ) Bijlage II Nederlandse import en export van FSCgecertificeerd hout en houtproducten Bijlage III Conversiefactoren Inhoudsopgave - v

8 Begrippenlijst Beschikbaar In dit rapport: verbruik Bruto verbruik Productie plus invoer CBS CoC FAO FSC FSC-hout MDF Centraal Bureau voor de Statistiek Chain of Custody Food and Agriculture Organisation Forest Stewardship Council Hout geproduceerd in bossen die volgens de Principes en Criteria van het FSC worden beheerd. Medium Density Fibre board Netto verbruik Productie plus invoer, minus uitvoer OSB Rhe. SBH Timmerwerk VNP Oriented Strand Board Rondhout equivalent: de gemiddelde hoeveelheid rondhout (zonder schors) die nodig is om een bepaald volume houtproduct te vervaardigen. Stichting Bos en Hout Omvat hoofdzakelijk rondhout, zaaghout en plaatmateriaal. Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrikanten vi Begrippenlijst

9 1 Inleiding In 1999 werd de Stichting Goed Hout! door 20 bedrijven en organisaties in Haarlem opgericht. Inmiddels is het aantal deelnemers waaronder bosbeheerders, houtimporteurs, detaillisten en natuur- en milieuorganisaties, gegroeid tot 46 (juli 2000). Doel: 25% FSC-hout in 2003 De Stichting Goed Hout! bevordert duurzaam bosbeheer door te stimuleren dat alle hout- en bosproducten op de Nederlandse markt uit aantoonbaar goed beheerde bossen komen. Zo hoopt de zij een bijdrage te leveren aan de oplossing van de wereldwijde problematiek van ontbossing. Bij haar oprichting heeft de Stichting zich ten doel gesteld de beschikbaarheid van FSC-hout op de Nederlandse markt te vergroten tot 25% in 2003 (3,5 miljoen m³) en tot minstens 50% in 2006 (7 miljoen m³). 1999: meetjaar 1999 is het startjaar van de Stichting Goed Hout! Om de voortgang van de realisatie van de doelstelling te kunnen monitoren, verstrekte de Stichting Goed Hout! aan AIDEnvironment de opdracht een onderzoek uit te voeren, naar: 1. De hoeveelheid hout op de Nederlandse markt die in 1999 het FSC-keurmerk mocht dragen (inclusief het geproduceerde hout dat niet onder het keurmerk in de handel werd gebracht). 2. De houtsoorten en houtproducten die met FSC-keurmerk op de markt zijn gebracht. 3. De groei in het aanbod FSC-hout sinds 1998, met een reële en optimistische prognose. Hoofdstukindeling Dankwoord Allereerst wordt in Hoofdstuk 2 de gehanteerde methode ( bronbenadering) toegelicht. Hoofdstuk 3 gaat in op het beschikbare volume FSC-hout en het aandeel van het totale houtverbruik. De trends in de beschikbaarheid komen in Hoofdstuk 4 aan de orde. Tenslotte worden in Hoofdstuk 5 nog enige aanbevelingen gedaan voor toekomstig onderzoek. De onderzoekers danken alle geïnterviewde bedrijven voor hun medewerking aan dit onderzoek. Inleiding - 1

10 2 Inleiding

11 2 Methode Bronbenadering Om het beschikbare volume FSC-hout op de Nederlandse markt te berekenen, is gekozen voor een inventarisatie van de volumes hout en houtproducten die bosbeheerders en houthandelaren produceren dan wel importeren en/of exporteren, ongeacht of het hout werkelijk met het FSC-keur aan de consument wordt aangeboden ( bronbenadering ). Een andere methode zou een inventarisatie naar de hoeveel FSChout die de consument bereikt ( aanbodbenadering ) zijn geweest. Dit is echter een schier onmogelijke opgave omdat niet al het beschikbare FSC-hout daadwerkelijk met het FSC keur wordt aangeboden. Door middel van de bronbenadering een beter inzicht in de daadwerkelijk beschikbaarheid van FSChout op de markt. Voor de gekozen benadering werden de volgende berekeningen gemaakt: Berekening totaal houtverbruik Het totale volume industrieel hout dat in 1999 in Nederland op de markt beschikbaar was bestond uit: het in Nederland gekapte rondhout. invoer van hout- en houtproducten (stammen, zaaghout, plaatmateriaal, meubelen, papier/pulp etc.). voorraad. Het voor consumptie beschikbare volume van hout- en houtproducten (houtverbruik) is als volgt berekend: houtproductie in Nederland (m³ stammen), plus invoer van hout- en houtproducten (in m³), minus export. Voorraadmutaties zijn niet in de berekening meegenomen. De resultaten zijn opgenomen in bijlage I en II. Als bron is gebruik gemaakt van de CBS statistieken voor de hoofdstukken 'hout en houtproducten', 'papier en karton, 'houtpulp en pulp', en 'meubelen', en verder gegevens van Stichting Bos en Hout (SBH) en de Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrikanten (VNP). Berekening beschikbaar Nederlands FSC-hout Het volume beschikbaar FSC-hout uit Nederlandse bossen is bepaald door middel van een telefonische enquête onder alle in Nederland gecertificeerde bosbeheerders. Op het moment van Methode - 3

12 het onderzoek waren zeven beheerders gecertificeerd. Hen is gevraagd naar: Het werkelijk geproduceerd volume FSC-hout in 1998 en 1999, in m³ en, zo mogelijk, per houtsoort. Een schatting van het te produceren volume in 2000 en 2001 (in m³). De belangrijkste uiteindelijke toepassingen van het geproduceerde hout, voor zover bekend bij de beheerder. Het geëxporteerd volume FSC-hout. De resultaten zijn opgenomen in bijlage I. NB: Een deel van het beschikbare Nederlandse hout wordt gebruikt als brandhout (15%) en voor vezelhout (24%, ten dele voor de papierproductie). 1 Het is echter niet bekend of voor FSC-hout dezelfde verhouding geldt, dus hoe groot het aandeel brandhout en/of vezelhout is. Vermoedelijk wordt een groter deel voor zaaghout aangewend. Berekening invoer en uitvoer FSC-hout Door middel van een telefonische enquête onder vrijwel alle Nederland FSC-chain-of-custody (CoC) gecertificeerde importeurs is het totale beschikbare volume geïmporteerd FSChout bepaald. In totaal zijn 74 bedrijven benaderd, waaronder ca. 35 importeurs. Hen is gevraagd naar: Het door het bedrijf ingevoerde volume hout voor de jaren 1998 en 1999 en een schatting voor 2000 en 2001 (in m³ of stuks, per producttype en, zo mogelijk, per houtsoort). De belangrijkste uiteindelijke toepassingen van het ingevoerde hout, voor zover bekend bij de importeur. Het geëxporteerd volume of percentage. Deze gegevens zijn vervolgens gematched met de relevante CBS-statistieken (zie bijlage II). NB: Bedrijven die FSC-hout verhandelen dat door anderen werd geproduceerd (in Nederland) of dat door andere bedrijven werd geïmporteerd, zijn niet geënquêteerd (het gaat hier immers om hout dat al op de markt beschikbaar is gekomen). Deze beperking betekent dat het geëxporteerde volume FSChout mogelijk hoger is dan berekend. Berekening totaal aandeel Tenslotte is het aandeel FSC-hout bepaald door de sommatie van de totale productie FSC-hout in Nederland plus de invoer 4 Methode

13 (minus export) gedeeld door het totale verbruik van timmerhout- en houtproducten. NB: In dit cijfer is niet verdisconteerd dat een deel van het inlands FSC-hout wordt ingezet voor brandhout en papierproductie. Daarnaast is het aandeel FSC-hout berekend ten opzichte van het totale houtverbruik, dus inclusief pulp en papier. Tuinmeubelen Rondhoutequivalenten Prognoses Het berekenen van het aandeel tuinmeubelen het totale FSC meubelen, bleek lastig. Het verhandelde volume wordt in de tuinmeubelbranche veelal als vertrouwelijke informatie beschouwd, waardoor er sprake was een vrij grote non-respons, en er daarom geen betrouwbare uitspraak over het FSC aandeel van houtmeubelen gedaan kon worden. Volumes die wel door de bedrijven werden gegeven, zijn bovendien in verschillende eenheden als aantal containers, stuks, m3 en US dollar. Er is uiteindelijk voor gekozen deze terug te rekenen naar stuks (tuin)meubelen, uitgaande van: 350 stuks per container; en 0,04 m3 per stuk). Zoveel mogelijk zijn de verzamelde gegevens omgerekend in rondhoutequivalenten (rhe). Voor dit onderzoek zijn de in Nederland meest gangbare conversiefactoren toegepast (zie bijlage III). De reële prognose voor 2000 en 2001 is berekend aan de hand van het totale volume dat de geïnterviewde bedrijven verwachten in deze jaren te produceren dan wel te importeren. De totalen van deze gegevens geven een conservatieve prognose (er kunnen afvallers zijn of de verwachtingen kunnen te hoog gespannen blijken maar het is waarschijnlijker dat er, buiten de geïnterviewde groep, steeds meer bedrijven op de FSC-markt actief worden). De optimistische prognose, die kwalitatief is bepaald, houdt onder meer rekening met de uitbreiding van productie en invoer door bedrijven die niet zijn geïnterviewd voor dit onderzoek. Methode - 5

14 6 Methode

15 3 Het beschikbare volume FSC-hout 3.1 Overzicht In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het totale Nederlandse timmerhoutverbruik, en het aandeel FSChout daarin. Tabel 1 Overzicht: het aandeel FSC-hout in het totale timmerhoutverbruik van Nederland in (exclusief (tuin)meubelen, papier en karton) 1 Hout, totaal a Totale productie van hout in Nederland nb nb b Totale import van hout en houtproducten nb nb c Totale export van hout en houtproducten nb nb d Beschikbaar volume timmerhout en houtproducten FSC-hout a Totale productie FSC-hout in Nederland b Totale import FSC-hout in Nederland c Totaal FSC-hout (exclusief export) d Export FSC-hout nb e Beschikbaar volume FSC-hout in Nederland Aandeel FSC a Aandeel FSC-hout van het totale verbruik 2% 4% 6% 8% b Groei ten opzichte van % 211% 317% n.b. = niet beschikbaar Bronnen: zie eindnoten. 2 Het beschikbare volume FSC-hout - 7

16 Tabel 1 geeft bovenin een overzicht van de totale houtvoorziening in Nederland voor de periode Het jaarlijks netto verbruik van hout en houtproducten in Nederland bedraagt ongeveer 9 miljoen kubieke meter rhe. De jaarlijkse groei in het totale verbruik voor de jaren 2000 en 2001 is geschat op 1.1 %. In 1999 werd daarnaast ruim 5 miljoen kubieke meter rhe. pulp, papier en karton verbruikt. In het tweede deel van Tabel 1 geeft een overzicht van de totale volumes FSC-hout die door Nederland in dezelfde periode zijn geproduceerd, ingevoerd en uitgevoerd. Tenslotte is het aandeel FSC-hout ten opzichte van het totale timmerhoutverbruik in de tabel weergegeven. Aandeel van 2% naar 4% In 1999 was kubieke meter rhe. FSC-hout op de Nederlandse markt beschikbaar, ofwel 4 % van het totale timmerhoutverbruik (zie figuur 1). Daarnaast werd een aanzienlijk aantal tuinmeubelen op de markt gebracht, minstens tot stuks stoelen, tafels en banken in FSC 4% Niet gecertificeerd 96% Figuur 1 Aandeel FSC-hout in het totale verbruik van timmerhout en houtproducten Ten opzichte van 1998 is het volume FSC-hout in 1999 nagenoeg verdubbeld. Volgens de prognoses van geïnterviewde bosbeheerders en importeurs zal het beschikbaar volume FSC- 8 Het beschikbare volume FSC-hout

17 hout toenemen tot kubieke meter in 2001, ofwel 8 % van het totale houtverbruik (zie ook hoofdstuk 4). Inclusief papier: 1% Inlands hout: m³ Als het aandeel papier en karton bij het totale verbruik wordt opgeteld, is het aandeel FSC-hout voor 1999 lager, namelijk 1%; en is dus 99% van het houtverbruik niet uit aantoonbaar verantwoord beheerde bossen afkomstig. 3.2 Productie FSC-hout in Nederlandse bossen In 1999 was hectare Nederlands bos FSC-gecertificeerd. Uit interviews met bosbeheerders blijkt dat ongeveer kubieke meter rondhout in deze bossen is geproduceerd. Dit volume komt overeen met 22 % van de totale Nederlandse houtproductie (zie figuur 2). Veruit de meest geproduceerde houtsoort is Europees grenen (grove den) (zie ook Bijlage I). FSC 22% Nietgecertificeerd 78% Figuur 2 Het aandeel FSC-hout in de totale Nederlandse houtproductie, 1999 Inlands FSC-hout wordt met name verwerkt door de timmer-, papier- en emballage industrie, overigens veelal zonder dat daarbij het FSC-keurmerk wordt gebruikt. In 2000 zal het beschikbaar volume inlands hout met eenderde toenemen tot m³, zo verwachten de gecertificeerde producenten. Bij een gelijkblijvend oppervlak gecertificeerd bosbeheer zal de productie in 2001 ongeveer op het niveau van Het beschikbare volume FSC-hout - 9

18 2000 blijven. De gemiddelde kwaliteit van het inlands bos lijkt verdere uitbreiding van het FSC-gecertificeerd areaal niet in de weg te staan. Invoer FSC-hout: m³ 3.3 Import FSC-hout Uit interviews met houtimporteurs blijkt dat in 1999 ongeveer kubieke meter rhe. FSC-hout uit 8 á 9 verschillende landen werd ingevoerd (zie ook tabel 2). Dit volume komt overeen met 1 % van de totale invoer (zie figuur 3). FSC 1% Niet gecertificeerd 99% Figuur 3 Het aandeel FSC-hout in de totale Nederlandse houtinvoer, 1999 Tropisch hout: m³ Het merendeel van het FSC-hout wordt als zaaghout ingevoerd, met name gezaagd naaldhout (grenen en vuren) (zie figuur 4). In 1999 werd m³ rhe. (netto m3 rhe.) tropisch FSC-hout geïmporteerd, 27% van het totale bruto ingevoerde FSC-hout (zie ook Bijlage II). Het ingevoerde tropisch FSChout is voornamelijk uit Zuid Amerika afkomstig. De aanvoer van FSC-hout uit Azië en met name uit Afrika blijft achter, hoewel dit belangrijke leveranciers van tropisch hout zijn. 10 Het beschikbare volume FSC-hout

19 Wel wordt een groot deel van het gecertificeerde teakhouten tuinmeubilair uit Indonesië aangevoerd. Dankzij de diverse "teakfondsen" mag verwacht worden dat in de komende jaren steeds meer Midden- en Zuid Amerikaans tuinmeubilair op de markt wordt gebracht. Gezaagd naaldhout Gezaagd tropisch hout 26,9% 0,3% 0,9% 1,5% Gezaagd ander hout (eik, beuk en ander) Triplex- en multiplexhout, fineer bekleed hout en gelaagd hout 70,4% Schrijn- en timmerwerk voor bouwwerken Figuur 4 Assortiment FSC-hout (bruto invoer 1999, exclusief meubelen) In 2000 zal de invoer van FSC-hout zijn verdubbeld tot m³ rhe. Volgens schattingen van de geïnterviewde bedrijven zal de invoer verder toenemen tot m³ rhe in Het grootste deel van het ingevoerde FSC-hout wordt in de woningbouw toegepast en direct aan de consument verkocht in de Doe-Het-Zelf sector. Importeurs verwachten een aanzienlijke groei in de aanvoer van FSC-gecertificeerde tuinmeubelen in Waarschijnlijk wordt onderhand het grootste deel van het ingevoerde FSC-hout ook als zodanig aan de consument verkocht. Het beschikbare volume FSC-hout - 11

20 Hoeveel FSC-bos is er nodig? Voor het in 1999 beschikbare volume FSC-hout werd een gebied van 40 x 40 kilometer (naar schatting ha.), verspreid over de hele wereld, aantoonbaar duurzaam beheerd. In de tropen werd hectare bos aangesproken, terwijl de productie in Zweden, Polen en overig Europa ongeveer hectare vereiste. Het aantoonbaar duurzaam beheerde of gecertificeerde bosoppervlak in eigen land bestreek hectare. Als de doelstelling van Stichting Goed Hout! wordt behaald, zal in 2006 een bosoppervlak ter grootte van heel Nederland (4 miljoen hectare) onder aantoonbaar goed beheer zijn gebracht Export FSC-hout Een beperkt volume FSC-hout wordt door Nederlandse bedrijven geëxporteerd (zie ook Bijlage II). Uit interviews met bosbeheerders en importeurs bleek dat in 1999 ongeveer m³ rhe. werd geëxporteerd, waarbij aangetekend moet worden dat het werkelijke volume waarschijnlijk hoger ligt. Het meeste hout wordt naar Engeland, België en Duitsland uitgevoerd. Minder bekende houtsoorten 3.5 Houtsoorten en toepassingen van FSC-hout In Nederland worden ruim 60 houtsoorten met het FSC-keur op de markt aangeboden (zie tabel 2). In tegenstelling tot de nog vaak gangbare praktijk in de tropen waarbij enkele houtsoorten in grote volumes worden gekapt, betekent duurzaam bosbeheer: meer houtsoorten en minder intensief kappen. Daarom zijn er op de FSC-markt veel zogenaamde minder bekende houtsoorten. Ook het aanbod van niet-tropische houtsoorten ondergaat veranderingen. Nederlandse bosbeheerders, bijvoorbeeld, kappen nu nog in meerdere mate niet-inheemse houtsoorten, zoals Douglas fir of Picea sp. (vuren), maar vervangen deze in toenemende mate door inheemse boomsoorten, als eiken, beuken, grove den en essen. 12 Het beschikbare volume FSC-hout

21 Tabel 2: FSC-houtsoorten op de Nederlandse markt en belangrijkste aanvoerlanden FSC-houtsoorten Belangrijkste aanvoerlanden FSC-houtsoorten Belangrijkste aanvoerlanden Abiurana Brazilië Louro gamela Brazilië Amapa (Surinaams groenhart) Brazilië Louro itauba Brazilië Amoora Brazilië Louro preto Brazilië Angelim da campina Brazilië Malas Brazilië Angelim vemelho Brazilië Hard Maple Noord Amerika Acariquara Brazilië Massaranduba Brazilië Arura vemelho Brazilië Muiracatiara Brazilië Balau (Bankirai) Maleisië Murapiranga Brazilië Beuken Nederland, Polen Nargusta Salomon Eilanden Bintangor (Calophyllum) Salomon Eilanden Nyatoh Salomon Eilanden, (Maleisië) Breu vemelho Brazilië Padoek (PNG Rosewood) Salomon Eilanden, PNG Cardeiro Brazilië Pau amarelo Brazilië Cumaru Brazilië Piquia Brazilië Cupiuba Brazilië Piquia marfim (Guatambu) Brazilië Dilennia (Simpoh) Salomon Eilanden Planconia Salomon Eilanden, PNG Douglas Nederland, Canada Populier Nederland Eiken (Amerikaans en inlands) Nederland, Polen Puiquarana Brazilië Essen Nederland, Polen Purperhart Brazilië Eucalyptus Brazilië Robinia Nederland Fava amarcosa Brazilië Roble Brazilië, Bolivia Grenen Nederland, Polen, Zweden Rubberhout Maleisië Groenhart (Ipé) Brazilië Santa maria Brazilië Guiariuba Brazilië Sapupira Brazilië Jaraná Brazilië Sucupira amarela Brazilië Jatobá Brazilië Sucupira preta Brazilië Kamarere Salomon Eilanden Sucupira vermelha Brazilië Karri Zuid-Afrika Taun (Pometia) Salomon Eilanden Keruing Maleisië Teak Indonesië, Midden Amerika Kwila (Merbau) Salomon Eilanden Uchi torrado Brazilië Imbuia Brazilië Curupay Paraguay Guatambu Paraguay Esdoorn Nederland Lariks Nederland Radiata pine Zuid-Afrika Louro amarela Brazilië Vitex Salomon Eilanden Louro faia Brazilië Vuren Nederland, Zweden, Polen Wilgen Nederland Bron: Interviews met bedrijven en Stichting Goed Hout! Het beschikbare volume FSC-hout - 13

22 Toepassingen Houtgebruikers beschikken over een steeds breder pakket aan eindproducten van FSC-hout (zie tabel 3). Daarbij komt dat FSC-hout in toenemende mate beschikbaar komt voor toepassingen waarvoor het lange tijd moeilijk was alternatieven te vinden, zoals weg- en waterbouwhout en buitenbetimmering. In 1999 werd de eerste partij tropisch FSC-multiplex op de markt gebracht. Onderhand wordt ook FSC-gecertificeerd Oriented Strand Board (OSB) en Medium Density Fibre Board (MDF) ingevoerd. Tabel 3: Toepassingen van in Nederland beschikbaar FSC-hout Productgroep Productnaam Productgroep Productnaam Plaatmateriaal Underlayment Multiplex Spaanplaat OSB MDF Hardboard Werkbladen Vensterbanken Timmerpanelen Weg en Waterbouw Beschoeiingen Damwanden Bruggen Steigers Vangrails Sluisdeuren Palen Geluidswerende wanden Spoorbielzen Meubelplaat Vezelplaat Vloeren Laminaat Fineerparket Massief parket Vloerdelen Lijstwerk Kasten Boekenkast Meubelkast Badkamerkast Hobbyrekken Bijzetkasten Wand- en Plafondbekleding Schroten Wandprintplaat Plafonddelen Lambriseringen Plinten Lijstwerk Dakbeschot Straatmeubilair en speeltoestellen Straatmeubilair Veerelementen en wippen Glijbanen Schommels Speelhuisjes Klimtoestellen Sporttoestellen Timmer- en Bouwhout Planken Balken Schoten en stellatten Trappen Timmerpanelen Spanten en Liggers Heipalen Diversen Boekenkisten Schragen Vogel- en voeder artikelen Draaiwerk Speelgoed Geschenkartikelen Kisten en pallets 14 Het beschikbare volume FSC-hout

23 Productgroep Productnaam Productgroep Productnaam Tuinhout Vlonders Pergola s Schermen en schuttingen Palen Balken Planken en vlonderplanken Houten tegels Plantenbakken Rondhout en ruwhout Energiehout (Vezelhout) (Papierhout) Zaaghout Langhout Fineerhout Afrastering palen Heipalen Tuinmeubels Tafels Stoelen Banken Tuinsets (Kantoor)-meubelen Bureaus Tafels Kasten Stoelen Deuren en Kozijnen Binnendeuren Buitendeuren Kozijnen Stofdorpels Bouwpakket kozijnen Gevelbetimmering Bron: Interviews met bedrijven en Stichting Goed Hout! De papiersector is nog de grote onderbrekende op de Nederlandse FSC-markt. Dit is opmerkelijk omdat de Nederlandse papierindustrie gemakkelijk toegang heeft tot inlands FSC-hout, en in bijvoorbeeld Engeland wel al FSCpapier verkrijgbaar is. Waarschijnlijk komt in deze situatie binnen afzienbare tijd verandering, mede omdat FSC de regelgeving ten aanzien van houtvezelverwerking recentelijk heeft verbeterd. Weliswaar is het aandeel FSC-hout in het totale houtverbruik in Nederland nog beperkt, het aanbod van gecertificeerde eindproducten is de laatste twee jaar, zowel qua toepassingen als aanbieders, sterk verbreed. Waarschijnlijk zal binnen afzienbare tijd ook in Nederland FSC-gecertificeerd papier op de markt worden gebracht. Dit is een belangrijke ontwikkeling, omdat een breed aanbod bijdraagt aan de bekendheid van het FSC-keurmerk. Het beschikbare volume FSC-hout - 15

24 16 Het beschikbare volume FSC-hout

25 4 Trends in de beschikbaarheid van FSC-hout 4.1 De periode : m³ FSC-hout In Nederland werd de eerste partij FSC-hout in 1996 door de Ecologische Handels Maatschappij (EHM) geïmporteerd. Tevens werd het eerste Nederlandse bos (van de gemeente Arnhem) gecertificeerd. In 1996 werd nog slechts m³ FSC-hout op Nederlandse markt gebracht. Vanaf dat jaar begon de aanvoer en binnenlandse productie van FSC-hout toe te nemen. In 1998 was bijna m³ FSC-hout beschikbaar (waarvan m³ tropisch hout). Het gat tussen vraag en aanbod In de aanloopperiode van het FSC ( ) was nog bijna geen bos ter wereld gecertificeerd. Vanaf 1997 begon het areaal gecertificeerd bos te groeien tot ruim 17 miljoen hectare in Op basis van het huidige FSC-bos areaal en een aangenomen gemiddelde duurzame houtproductie van 2 m³ per hectare, is potentieel 34 miljoen m³ FSC-hout op de wereldmarkt voorhanden. Toch was in 1999 slechts 600,000 m³ gecertificeerd hout op de Europese markt beschikbaar. 6 Op wereldschaal lijkt er dus een groot gat te bestaan tussen het potentieel en daadwerkelijk beschikbare volume FSC-hout. Terwijl uit deze studie blijkt dat in 1999 zo'n m³ FSC-hout beschikbaar was, werd volgens SBH slechts tot m³ daadwerkelijk als FSC-hout verkocht. 7 Ook in Nederland lijkt er dus een gat te bestaan tussen aanbod en vraag. Toch is de vraag naar FSC-hout vele malen groter dan het volume dat als zodanig werd verkocht. Volgens de FAO vertegenwoordigen FSCkopersgroepen een vraag van rond 9 miljoen m³ rhe. 8 In Nederland hebben honderden gemeenten, projectontwikkelaars, woningcorporaties, bouwmarkten en tuincentra, die gezamenlijk minstens eenderde van de houtmarkt bestrijken (plm. 3 miljoen m³) te kennen gegeven de voorkeur te geven aan FSC-hout. Waarom bereikt het aanbod de vraag niet? Deels is dit te verklaren met het gegeven dat niet al het hout dat onder FSC-bosbeheer is geproduceerd door de handel met het keurmerk aan de man wordt gebracht. Naar mate meer bedrijven het chain-of-custody certificaat verwerven, en in Nederland gebeurt dat momenteel, zal steeds meer FSC-hout ook daadwerkelijk als FSC-hout in de winkelschappen terecht komen. Een andere factor speelt hier tevens een belangrijke rol: er wordt nog veel hout ingevoerd uit landen die traditioneel belangrijke leverantielanden zijn, maar waar certificering nog in ontwikkeling is. Veel van de geïnterviewde bedrijven importeren FCS-hout uit voorheen minder vertrouwde leverantielanden (bijv. uit Zuid Amerika). Trends in de beschikbaarheid van FSC-hout - 17

26 4.2 Ramingen voor Lineaire groei Op basis van het onderzoek wordt verwacht dat het in 2000 beschikbare volume FSC-hout ten opzichte van 1998 is verdrievoudigd. Voor 2001 wordt een verviervoudiging verwacht. Voor de periode is er dus sprake van een min of meer lineaire groei in het volume FSC-hout (zie fig. 5) Volume Volume in m Figuur 5 Het beschikbaar volume FSChout (in rhe.) op de Nederlandse markt (met lineaire trendlijn) Conservatieve prognose: miljoen m³ in 2003 Vanaf de opstartfase van Stichting Goed Hout! neemt het 1 volume FSC-hout jaarlijks met kubieke meter toe. In dit tempo zal in 2003 ruim 1 miljoen m³ rhe. FSC-hout op de Nederlandse markt beschikbaar zijn. Het groeitempo van de periode is dus onvoldoende om de doelstelling van Stichting Goed Hout! te realiseren. Het gaat hier echter om een conservatieve prognose. 18 Trends in de beschikbaarheid van FSC-hout

27 Optimistische prognose: Het is waarschijnlijk dat het aanbod FSC-hout al vanaf 3,5 miljoen m³ in 2003 volgend jaar versneld zal groeien omdat: 1. Meer bossen in het buitenland worden gecertificeerd (de verbeterde mogelijkheden van groepscertificering zullen hierin een stimulerende rol spelen). 2. Meer bedrijven bij de FSC-handel betrokken raken en FSC-hout gaan importeren (de aangepaste regeling voor certificering van papier en plaatmaterialen zal een impuls geven aan de productie en aanvoer). 3. Meer Nederlandse bosbeheerders het bos kunnen laten certificeren (de kwaliteit van het bosbeheer is daartoe niet beperkend). 4. Het niet aannemelijk is dat de uitvoer van FSC-hout drastisch zal toenemen. De versnelling in het aanbod wordt verder versterkt als: Actieve houtgebruikers Actieve overheid Financiële instellingen Actieve NGO's Focus op import 5. De honderden grote institutionele en private houtgebruikers die hebben verklaard de voorkeur te geven aan FSC-hout, dit product blijven vragen en toepassen. 6. De overheid regelgeving en andere stimulerende maatregelen ten aanzien van houtcertificering blijft doorvoeren. 7. Financiële instellingen actiever betrokken raken bij duurzaam bosbeheer en aanverwante handel. 8. De natuur- en milieuorganisaties het publiek blijven informeren over het wereldwijde probleem van ontbossing en de alternatieven daarvoor. 9. De inspanningen om het aanbod FSC-hout te vergroten, zich concentreren op de invoer van, onder meer, papier en plaatmateriaal. Als aan meerdere van deze voorwaarden wordt voldaan is het aannemelijk dat de doelstelling van Stichting Goed Hout! (25% FSC-hout in 2003 en 50% in 2006) wordt gehaald. Trends in de beschikbaarheid van FSC-hout - 19

28 20 Trends in de beschikbaarheid van FSC-hout

29 5 Aanbevelingen Tot slot bevelen de onderzoekers het volgende aan om het monitoren van het beschikbaar volume FSC-hout te verbeteren: Kosten kunnen worden gespaard als de leden van de Stichting Goed Hout! jaarlijks (indien gewenst anoniem) aan het secretariaat rapporteren hoeveel FSC-hout wordt geproduceerd, in- en uitgevoerd. Het rondhoutvolume dat benodigd is voor eindproducten kan veelal niet op betrouwbare wijze worden berekend. Bedrijven die (tuin)meubelen en andere eindproducten importeren kunnen het beste rapporteren in gewichten (exclusief andere materialen). Het verdient de voorkeur het aandeel FSC-hout uit te drukken als het aandeel van het totale volume hout- en papierproducten zodra papier en papierproducten met het FSC-keur op de markt worden gebracht Een nuttige aanvulling op het uitdrukken van het aandeel FSC-hout van het totaal is de verhouding op basis van geldwaarde te berekenen. Zo kan tevens een beter beeld worden gevormd van de meerprijs die al dan niet wordt geboden voor FSC-hout. Het is wenselijk een methodiek te ontwerpen waarmee in het vervolg in kaart gebracht kan worden welk volume hout daadwerkelijk met het FSC-keurmerk aan de houtgebruiker/consument wordt aangeboden. Aanbevelingen - 21

30 Gebruikte literatuur Hart voor Hout FSC-Gids. Konijnendijk, C Intermediate Evaluation of Progress in Achieving the Netherlands Year 2000 Objective for Sustainable Forest Management. European Forest Institute. Malaysian Timber Bulletin Demand For Certified Forest Products Remains Small And Mainly From Europe, Says UN Report. ol. 5. No. 7/1999. SBH Bos- en Houtpanorama rijk aan perspectieven. Bos en Hout Berichten. No. 2. SBH Kerngegevens Bos en Hout in Nederland. SBH Ik kan niet genoeg Nederlands rondhout kopen! Bos en Hout Berichten. No. 4. SBH Minder Nederlands Hout, Meer Import. Bos en Hout Berichten. No. 6. SBH Meer Inlands Hout Verwerkt. Bos en Hout Berichten Nr Gebruikte literatuur

31 Noten 1 Cijfers voor 1998: SBH Bronnen bij Tabel 1: 1a. 1998: SBH Kerngegevens Bos en Hout in Nederland : SBH, interview 3 Juli b. 1998: Gebaseerd op SBH Kerngegevens Bos en Hout in Nederland : CBS. 1c. Als 1b. 1d. Productie plus import, minus export. Cijfers 2000 en 2001 op basis van een jaarlijkse groei van 1,1% (uitgaande van een verhouding verbruik zaaghout : plaatmateriaalhout van 2:1 en een jaarlijkse groei van 0,9% voor zaaghout en 1,54% voor plaatmateriaal. Bron: SBH 1998). 1e. 1998: SBH Kerngegevens Bos en Hout in Nederland. 51% van de totale import en export is papier en karton. Netto import is import papier en karton minus export papier en karton. 1999: VNP. 2a : interviews met bosbeheerders; 1998: Konijnendijk b : interviews met houtimporteurs; 1998: Konijnendijk d. Interviews met bosbeheerders en houtimporteurs, Konijnendijk Het gaat hier om een onderschatting omdat het cijfer geen exportcijfers omvat van houthandelaren die zelf niet importeren. De cijfers voor 2000 en 2001 zijn geschat. 2e. 1998: Konijnendijk Overige cijfers: interviews met bosbeheerders en houtimporteurs. 3 Het verhandelde volume wordt in de tuinmeubelbranche veelal als vertrouwelijke informatie beschouwd. Door non-respons ligt het aantal ingevoerde meubelen waarschijnlijk hoger. Volumes die wel door de bedrijven werden gegeven, zijn in aantal containers, stuks, m3 en US dollar. Er is uiteindelijk voor gekozen deze terug te rekenen naar stuks (tuin)meubelen, uitgaande van: 350 stuks per container; en 0,04 m3 per stuk). 4 Voor deze schattingen werden de volgende kapvolumes gehanteerd: Nederland 3,2 m³/ha, tropen: 0,75 m³/ha en elders: 2 m³/ha. Bij gelijkblijvende verhouding tropisch, boreaal/gematigd en inlands hout zou, voor de doelstelling 50% FSC-hout in 2006, 1.3 miljoen hectare tropisch bos nodig zijn, 1.8 miljoen ha. boreaal/gematigd bos en ha inlands bos. Aangezien een verdrievoudiging van het Nederlands bos geen haalbare kaart is, zal relatief meer FSC-hout geïmporteerd moeten worden In: Malaysian Timber Bulletin Vol. 5. No. 7/ Volgens schattingen van Stichting Bos en Hout voor het European Forestry Institute in: Malaysian Timber Bulletin Vol. 5. No. 7/ Konijnendijk Noten - 23

32 Bijlage I FSC-hout geproduceerd door Nederlandse gecertificeerde bosbeheerders in m³ rondhout op stam ( )

33 FSC-hout geproduceerd door Nederlandse gecertificeerde bosbeheerders in m3 rondhout op stam ( ) Bosbeheerder Gemeente Ede Gemeente Apeldoorn Gemeente Arnhem Gemeente Lelystad Gemeente Renkum Kon. Houtvesterij Het Loo Staatsbosbeheer Gecertificeerd bosoppervlak (hectaren) Productie Houtsoorten Raming Raming Grove den Overig naaldhout (douglas, lariks) Loofhout (Amerikaanse en inlandse eik, beuk) Totaal Douglas / lariks Grove den / loofhout Totaal Grove den Amerikaanse eik Restsoorten (beuk, douglas, lariks) Totaal Populier Overig (es / esdoorn) Totaal Loofhout (beuk en eik) Grenen, douglas, lariks Totaal Grove den Beuk Inlands eiken Amerikaanse eik Douglas / lariks Totaal Douglas, lariks, grenen, vuren; eik (Amerikaans & inlands), beuk, populier/wilgen, esdoorn, essen. Totaal Totaal Groei t.o.v ,3% 44,6% -0,1% Totale houtproduktie Nederland Aandeel FSC t.o.v. totale productie 23% 22% 34% 34% N.b. in een aantal gevallen zijn schattingen gemiddeld. De gegevens voor bosjaren zijn gecorrigeerd. Totale houtproduktie Nederland, incl. brandhout voor 2000 en 2001 = aanname Bron: interviews met bosbeheerders; SBH 1999

34 Bijlage II Nederlandse import en export van FSC-gecertificeerd hout en houtproducten 1999

35 Nederlandse import en export van FSC-gecertificeerd hout en houtproducten 1999 (in r.h.e.) Statistieknummer Omschrijving Totale import (CBS) Totale export (CBS) Totale netto import FSC import FSC export Totale netto FSC import 4402 Houtskool Hout, onbewerkt (rondhout) Hoephout Houten dwarsliggers en wisselbouten Gezaagd hout Naaldhout Tropisch hout Ander hout (eik, beuk en ander) Fineer- en plaathout voor triplex- en multiplexhout Geprofileerd hout Spaanplaat Vezelplaat Triplex- en multiplexhout, fineer bekleed hout en gelaagd hout Verdicht hout Houten lijsten voor schilderijen, voor foto's, voor spiegels e.d Pakkisten, kratten, trommels e.d. verpakkingsmiddelen Vaten, kuipen en tobben Gereedschap Schrijn- en timmerwerk voor bouwwerken Tafel- en keukengerei van hout Inlegwerk van hout Andere houtwaren n.b. n.b Totalen hout en houtproducten, exclusief meubelen, pulp en papier, in rhe

36 Statistieknummer Omschrijving Totale import (VNP) Totale export (VNP) Totale netto import FSC import FSC export Netto FSC import 47 Houtpulp en pulp nihiel Papier en karton Totaal houtpulp, papier en karton, in rhe Totale export Totale netto Statistieknummer Omschrijving Totale import (CBS) (CBS) import (CBS) FSC import FSC export Netto FSC import 9401 Stoelen, banken en andere zitmeubelen kg kg n.b stuks n.b. n.b. Totaal meubelen kg kg n.b stuks n.b. n.b.

37 Bijlage III Conversiefactoren

38 Conversiefactoren Voor het omrekenen van volumes houtproduct in rondhout equivalenten zijn verschillende factoren in omloop. De factoren in de kolom 'consensus' werden voor dit onderzoek gebruikt. Bronnen Houtproduct Eenheid F.C. SBH FAO LEK NZ Consensus Brandhout en houtskool* m Industrieel rondhout m3 1.0 Ander industrieel rondhout m Gezaagd naaldhout m Gezaagd loofhout m Tropisch zaaghout m3 1.8 Houtsnippers, radiata bdu Houtsnippers, beuk bdu Houtpulp ton Krantenpapier ton Druk- en schrijfpapier ton Ander papier en karton ton Hout- en houtproducten ton 0,725 Fineer, niet-tropisch m Fineer, tropisch m Tri- en multiplex, niet tropisch m Tropisch tri- en multiplex m Vezelplaat m Spaanplaat, incl. OSB m3 1.61** Noten: * 7.8 m3 is nodig om een ton houtskool te maken (deze ene ton omvat 6 m3). ** deze hoeveelheid omvat de assumptie dat OSB (dat een hogere conversiefactor heeft) een kwart van het totaal omvat. De papiercategorieen houden rekening met het aandeel kringloopppapier (in Engeland) Bdu.=1 bone dry unit van 1090 kg. ovendroog. Bronnen: FC: Wood Supply and Demand Statistics on Supply and Demand for Home-Grown Timber in Great Britain Forestry Commision; NZ: Units of measurement and conversion factors FAO: Annex 3: Roundwood concilliation of industrial production, FAO APFSOS Working Paper No. 5 LEK: Hewitt, pers. comm.; SBH: C. Konijnendijk Intermediate Evaluation of Progress in Achieving the Netherlands Year 2000 Objective for Sustainable Forest Management. European Forestry Institute.