RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF VILLA KAKELBONT

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF VILLA KAKELBONT Locatie(s) : Brinnr. : Plaats :Apeldoorn Onderzoeksnummer :15073 Datum onderzoek : Datum vaststelling rapport : VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Context Kinderdagverblijf is een klein kinderdagverblijf met twee groepen. Eén groep voor 0-2 jarigen en een peutergroep voor 2-4 jarigen. In het gebouw van is verder nog een spel-o-theek gehuisvest. biedt sinds twee jaar voorschoolse educatie aan. In de peutergroep zitten dit jaar voor het eerst VVE-peuters. Het afgelopen jaar heeft het kinderdagverblijf te maken gehad met verschillende unitmanagers. Sinds half mei 2011 is de huidige unitmanager de leidinggevende van kinderdagverblijf Villla. De gemeente Apeldoorn heeft een VVE-stuurgroep ingericht waarin vertegenwoordigers participeren vanuit kinderopvangorganisaties, de drie schoolbesturen, de jeugdgezondheidszorg, de IJsselgroep en de coördinator intensieve taalklassen Apeldoorn. Onlangs heeft deze VVE- Stuurgroep een kader voor ouderparticipatie gemaakt. Groepsinformatie Aantal peuters (totaal): 29, waarvan 6 doelgroeppeuters. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD De inspectie constateert dat de kwaliteit van de voorschoolse educatie (VVE) op kinderdagverblijf vorm en inhoud begint te krijgen. Hoewel het kinderdagverblijf sinds twee jaar is aangemerkt als VVE-locatie kan nog niet gesproken worden van een breed gevoerd VVE-beleid. De huidige werkwijze laat zien dat de condities waaronder VVE plaatsvindt en het pedagogisch klimaat op orde zijn. Ontwikkelpunten liggen vooral op de domeinen ouderbeleid, kwaliteitszorg en doorgaande lijn. De condities van het kinderdagverblijf zijn gunstig om de invoering van VVE te ondersteunen. Er is een dubbele bezetting op de groep en de pedagogisch medewerkers zijn gekwalificeerd om met een integraal VVE-programma te werken. Het domein ouderbeleid vraagt versterking. Het ouderbeleid is niet toegespitst op VVE. Door specifieker naar ouder- en kindkenmerken te kijken kan een gerichter ouderbeleid opgesteld worden. Ouders krijgen algemene informatie via een nieuwsbrief. Er wordt echter weinig informatie aan ouders verstrekt over het VVE-programma en over de ontwikkeling van hun peuter. Ontwikkelpunten zijn verder de intake, het ondersteunen van ontwikkelingsgerichte activiteiten in de thuissituatie en het betrekken van ouders bij activiteiten. Kinderdagverblijf maakt voor het aanbod gebruik van Kaleidoscoop. De principes van het programma zijn herkenbaar in de planning. De verdere uitwerking van het aanbod om te komen tot een doelgerichte planning waarin sprake is van een breed en gedifferentieerd taalaanbod zijn verbeterpunten. Het pedagogisch klimaat kenmerkt zich door rust en duidelijkheid. De pedagogisch medewerkers laten een positieve en respectvolle houding zien en bieden ruimte aan de zelfstandigheid van de peuters. In het educatief handelen van de pedagogisch medewerkers is een responsieve houding zichtbaar. Zij zijn beschikbaar voor de peuters en verrijken waar nodig het spelen en werken. Dit zijn positieve voorwaarden om het educatief handelen te versterken. Dit is nodig voor de afstemming van het educatief handelen van de leidsters onderling, het inzetten van gerichte taalactiviteiten, het bevorderen van interactie tussen kinderen, het ontwikkelen van aanpakgedrag en het afstemmen van activiteiten op de individuele verschillen tussen kinderen. Het kinderdagverblijf gebruikt observatielijsten om de ontwikkeling van de kinderen in kaart te brengen. Binnen de organisatie van Kinderopvang OOK kunnen de leidsters een beroep doen op ondersteuning van pedagogen. Een aandachtspunt in de zorg en begeleiding is de uitwerking van de planmatige begeleiding. Het jaarlijks evalueren van de kwaliteit van VVE en de opbrengsten is nog niet gebruikelijk. Door dit wel planmatig aan te pakken en vervolgens verbetermaatregelen te formuleren, kan de kwaliteit van VVE verder worden vergroot. De doorgaande lijn van de voor- naar de vroegschool vraagt om verbetering. Het kinderdagverblijf is onderdeel van een Brede School, maar dit heeft tot nu toe nog niet geleid tot enige mate van samenwerking met vroegscholen Overdracht van gegevens van VVE-peuters heeft nog niet plaats gevonden, omdat dit jaar voor het eerst VVE peuters heeft. Voor VVE-kinderen zal er een warme overdracht gaan plaatsvinden door de mentor. De leidinggevende van Kinderopvang OOK herkent de aangegeven ontwikkelpunten en is bereid deze op te pakken. De inspectie heeft er vertrouwen in dat de kwaliteit van VVE verder verbetert. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Apeldoorn A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 2 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst - A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Kaleidoscoop A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2 jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 De condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, zijn grotendeels op orde. De inspectie heeft vastgesteld dat op kinderdagverblijf geen recent GGD-rapport aanwezig is waarin de condities VVE zijn getoetst. De gemeente Apeldoorn heeft tot 2010 de GGD de opdracht gegeven om inspecties uit te voeren. In 2010 heeft dit geen vervolg gehad. De GGDinspecties zijn de verantwoordelijkheid van de gemeente en liggen buiten de invloedsfeer van OOK/. De gemeente Apeldoorn heeft met de GGD afgesproken dat de inspecties in de tweede helft van 2011 worden hervat (A0.1). De groepsgrootte op is maximaal 14 peuters (A2). De Stuurgroep VVE van de gemeente Apeldoorn stelt jaarlijks een VVE-opleidingsplan op voor de leidsters en leerkrachten in de voor- en vroegscholen. De opleidingen worden in 2011 verzorgd door de IJsselgroep (A5.5). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 2 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 Het ouderbeleid op kinderdagverblijf vraagt om versterking op vrijwel alle indicatoren. Allereerst is er specifieke informatie nodig om een gericht ouderbeleid te kunnen voeren. Een nadere analyse van ouder- en kindkenmerken, inzicht in de wensen van de ouders en het formuleren van heldere ambities door het kinderdagverblijf zijn aspecten die als basis dienen voor VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 het formuleren van een gericht ouderbeleid. De informatie vanuit de exitgesprekken met ouders kan hier ook voor benut worden (B1). Bovenstaande zal ook kunnen bijdragen aan de informatievoorziening over VVE aan ouders. Die is op dit moment te summier. In het informatieboekje van staat nauwelijks informatie over VVE en de daarin te bereiken doelen. Op ouderavonden waarin het programma Kaleidoscoop centraal staat is de opkomst van ouders steeds laag (B2). Veel peuters stromen vanuit de babygroep door naar de peutergroep. Dit moment wordt in onvoldoende mate benut om gegevens over de ontwikkelings- en gedragskenmerken van het kind over te dragen. De intake is hiermee onvoldoende (B3). Het kinderdagverblijf maakt de ouders niet duidelijk wat van hen thuis verwacht wordt in het kader van VVE. En er is geen structureel aanbod voor ouders waardoor ze gestimuleerd worden om thuis ontwikkelingsgerichte activiteiten te ondernemen met hun kinderen (B4). Ten slotte vindt één keer per jaar een tien minutengesprek plaats met de ouders over de ontwikkeling van hun kind. De inspectie verwacht van VVE-kinderdagverblijven dat zij minstens twee keer per jaar de ouders informeren over de ontwikkeling van hun kind (B6). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 2 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 3 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 2 afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 2 uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 2 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 2 de individuele kinderen Kinderdagverblijf werkt sinds twee jaar met het integrale VVE programma Kaleidoscoop. In weekplanformulieren en planformulieren voor speelleren staan de activiteiten beschreven. Het is echter niet duidelijk welke doelen voor de groep en voor kleine groepen kinderen gerealiseerd gaan worden. De planning is activiteitengericht en nog niet planmatig van opzet. Dit vraagt om verfijning (C1.2). Hierdoor is het ook moeilijk te achterhalen of het aanbod oploopt in moeilijkheidsgraad en of het voldoende dekkend is voor de taalontwikkeling van met name de doelgroepkinderen. Een aantal VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 activiteiten zijn specifiek gericht op de VVE kinderen, maar het is niet inzichtelijk in welke mate er sprake is van differentiatie naar leeftijd en ontwikkelingsniveau. (C1.3, C1.4). Ten aanzien van het educatief handelen liggen er een aantal ontwikkelpunten voor. De pedagogisch medewerkers hebben onderling overleg over de uit te voeren activiteiten. Het accent ligt op organisatorische aspecten. De onderlinge afstemming zou meer inhoudelijke verdieping kunnen krijgen door de taakverdeling binnen het educatief handelen vast te leggen, daarbij doelen te stellen en afspraken te maken over de uitvoering. Een dergelijke uitwerking maakt reflectie mogelijk en tevens is na te gaan of er dagelijks effectieve en gerichte taalactiviteiten worden aangeboden (C3.1, C3.2). De pedagogisch medewerkers zijn ondersteunend naar de kinderen en stellen open vragen. Daarbij hebben zij een actieve, sturende houding en zijn zij veelal zelf aan het woord. De peuters worden hierdoor onvoldoende uitgedaagd om zelf te vertellen en kansen voor interactie tussen peuters blijven onbenut. Het bieden van ruimte aan kinderen om zelf met initiatieven te komen is een ontwikkelpunt (C3.3). Tijdens het bezoek heeft de inspectie waargenomen dat de pedagogisch medewerkers op een positieve manier reageren op de peuters en dat ze tijdens het spel benoemen wat goed gaat. Een punt van aandacht is het aanpakgedrag (aanleren van strategieën). Dit is herkenbaar in het handelen van de pedagogisch medewerkers binnen de uitvoering van Kaleidoscoop, maar nog niet vanzelfsprekend in andere (speel) situaties (C3.5). Tenslotte vraagt de relatie tussen de resulaten en conclusies van de observaties en een daarop afgestemd aanbod op verschillen tussen peuters nog nadere aandacht. Een dergelijke differtentiatie is op dit moment niet uitgewerkt (C3.7). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidstersleerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden Op kinderdagverblijf is de vroegtijdige signalering voldoende gewaarborgd door het systematisch gebruik van observatieinstrumenten. Daarbij maken de pedagogisch medewerkers gebruik van het observatie-instrument Welbevinden voor alle kinderen. Sinds twee maanden wordt daarnaast voor VVE-kinderen ook het Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) gebruikt. De pedagogisch medewerkers bespreken de bevindingen in het teamoverleg. De analyse die volgt op het signaleren en de vertaling hiervan in doelgerichte interventies is in ontwikkeling en vraagt om verfijning. Onder begeleiding van de IJsselgroep gaat het team de mogelijkheden die het OVM biedt ten aanzien van het werken met groepsplannen verder ontwikkelen (D1.2, D1.4). Het kinderdagverblijf kan ondersteuning van de pedagogen van Kinderopvang OOK inschakelen wanneer er zorgvragen rondom kinderen zijn. Zij onderhouden contact met externe zorgpartners. De contacten met de externe zorgketen zijn als voldoende beoordeeld. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 2 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 2 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 2 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 De unitmanager is eindverantwoordelijk voor het kinderdagverblijf, inclusief het VVE-beleid. Coördinatie van VVE heeft op onvoldoende plaats gevonden door de veelvuldige wisselingen van unitmanagers het afgelopen jaar (E1). Op centraal niveau van Kinderopvang OOK worden inspanningen geleverd om voorwaarden te realiseren voor een goede uitvoering van VVE. Kinderopvang OOK Apeldoorn is HKZ gecertificeerd. Er is een digitaal handboek waarin alle procedures en formulieren staan. De rapportages worden besproken in de teamvergaderingen evenals de verbeterpunten voor de locatie. Daarnaast gebruikt kinderopvang OOk voor de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven de NCKOkwaliteitsmonitor waarmee de pedagogische kwaliteit in beeld wordt gebracht. In 2010 heeft De IJsselgroep in opdracht van de gemeente Apeldoorn een borgingsvisitatie uitgevoerd op enkele peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en groepen 1 en 2 van basisscholen. Voor de huidige unitmagners is het onduidelijk of dit gebeurd is op. Tevens is er geen zicht op de kwaliteit en effecten van VVE en ontbreekt het aan een systematische kwaliteitszorgcyclus gericht op VVE (E2, E3, E4, E5). Jaarlijks wordt in de Stuurgroep VVE de kwaliteit van VVE geëvalueerd. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten 3 met de basisscholen F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 Het kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen 3 waar de uitstromende peuters naartoe gaan F3.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht 3 F4 Het kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma s van de 2 basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd De peuters van kinderdagverblijf stromen uit naar vier verschillende basisscholen. Tot nu toe zijn er nog geen VVE-kinderen uitgestroomd. Binnenkort zal dit gaan gebeuren. Het kinderdagverblijf nodigt dan de desbetreffende basisschool uit voor een warme overdracht. In de doorgaande lijn kan nog het nodige verbeterd worden voor wat betreft de (inhoudelijke) samenwerking. Hoewel participant is van de Brede School zijn er geen contacten met vroegscholen op wijkniveau. Er is dan ook geen inhoudelijke afstemming tussen het kinderdagverblijf en de onderbouw van het basisonderwijs op het gebied van aanbod, ouderbeleid, pedagogisch en educatief handelen en zorgbeleid. Voor het behoud van de effecten van VVE is deze afstemming noodzakelijk (F4, F5, F6, F7). VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8