DATUM : 11 mei De overgang van BuSO schoolverlaters van school naar werk in de Kempen

Transcriptie

1 NOTA Transitie school-werk BuSO schoolverlaters AAN : CC : AUTEUR : Deelnemers netwerkdag Kim Nevelsteen i.s.m. Lies Dierckx, Carolien Sysmans, Dominique Van Dijck, Guy Meerts DATUM : 11 mei 2010 BETREFT : De overgang van BuSO schoolverlaters van school naar werk in de Kempen TER BESPREKING TER INFORMATIE TER VERDUIDELIJKING VERTROUWELIJK ANTWOORD A.U.B. Inleiding Het Regionaal Sociaaleconomisch Overlegcomité (RESOC) Kempen heeft met het Streekpact voor de regio Kempen een aantal speerpunten bepaald en accenten afgebakend om de regio te versterken en zelfs voorloper te worden in een aantal domeinen. Voor de lokale besturen, provincie Antwerpen en de sociale partners is talentontwikkeling één van de belangrijke domeinen. Hierin willen we niet alleen onze troeven uitspelen, maar eveneens onze basis versterken en een voorsprong uitbouwen naar de toekomst. De aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt is een cruciale schakel waarop we willen inzetten. RESOC Kempen heeft besloten in de eerste helft van 2010 werk te maken van de uitstroom van BuSO-afgestudeerden. De transitie school-werk die vandaag bij heel wat jongeren een probleem is, stelt zich immers nog harder bij deze groep. Voor deze oefening is bewust gekozen enkel de doorstroom naar het normaal economisch circuit (NEC) te behandelen. Onderstaande nota biedt een inzage in de huidige situatie van de BuSO schoolverlaters in de regio Kempen 1 m.b.t. tewerkstelling. In het eerste deel vindt u op basis van statistische gegevens een beeld van de niet-werkende BuSO afgestudeerden. Deel 2 bundelt een aantal vaststellingen die gedestilleerd werden uit drie focusgroepen. Deel 3, de aanbevelingen, is het resultaat van de netwerkdag die op 31 maart 2010 werd georganiseerd. Tot slot vindt u als bijlage nog een lijst met afkortingen en jargon, plus een overzicht van de opleidingen die BuSO (OV3 en OV4) vandaag in de Kempen aanbiedt. 1 RESOC Kempen heeft als werkingsgebied het arrondissement Turnhout.

2 Deel 1: Situatie van BuSO-afgestudeerden op de Kempense arbeidsmarkt 1 Kempense BuSO werkzoekenden Grafiek 1: Aantal Kempense NWWZ met indicatie BuSO (bron VDAB verwerking RESOC Kempen) Deze grafiek leert ons dat het aantal niet-werkenden werkzoekenden met de indicatie BuSO in de Kempen gestaag groeit sinds het begin van de economische crisis in het najaar van Indicatie BuSO betekent dat het gaat om niet-werkende werkzoekenden die een diploma hebben van Buitengewoon Secundair Onderwijs of Buitengewoon Lager Onderwijs of hun studies in deze opleidingen voortijdig hebben afgebroken. De BuSO-werkzoekenden nemen toe vanaf november 2008 met een serieuze piek in de zomermaanden van Deze is te verklaren door de inschrijving van schoolverlaters. Ook de daling die daarop volgt verklaart dit. Maar de snelle toename van BuSO-werkzoekenden in december 2009, die in de eerste maanden van 2010 niet helemaal herstelt, kan hierdoor niet verklaard worden. Met 621 personen is het aandeel werkzoekenden met BuSO-indicatie slechts 4,34% van alle Kempense werkzoekenden in februari Hiermee zit onze regio in de middenmoot. De regio Vlaams-Brabant heeft met 3,13% het laagste aandeel en de regio Meetjesland-Leiestreek met 5,60% het hoogste aandeel BuSO werkzoekenden. Het Vlaamse aandeel is 4,23%. Grafiek 2: Aantal Kempense en Vlaamse NWWZ met indicatie BuSO (bron VDAB verwerking RESOC Kempen) De Kempen volgt de tendens die voor alle BuSO NWWZ in heel Vlaanderen geldt. Toch zien we dat de piek in december 2009 voor de Kempen steiler is, alsook het herstel in de eerste maanden van dit jaar. 2

3 Grafiek 3: Aantal Kempense NWWZ met indicatie BuSO en Kempense NWWZ (bron VDAB verwerking RESOC Kempen) Niet alleen volgen de Kempense werkzoekenden met een BuSO indicatie de tendens van hun Vlaamse collega s. Zij volgen eveneens de trend die de hele groep NWWZ in de Kempen volgt. Bovenstaande cijfers zijn cijfers van alle niet-werkende werkzoekenden met BuSO-indicatie, niet enkel van schoolverlaters. Ook mensen die jaren aan de slag zijn geweest en nu werkloos zijn kunnen in deze groep zitten. 2 BuSO-schoolverlaters in Vlaanderen De schoolverlatersstudie van VDAB neemt enkel die werkzoekenden in het vizier die de schoolbanken pas verlaten hebben. We kunnen hier geen Kempense cijfers uit afleiden. In de schoolverlatersstudie wordt nagegaan wie van de Vlaamse schoolverlaters een jaar na afstuderen een plek gevonden heeft op de arbeidsmarkt en wie niet. Deze studie bevestigt dat van alle schoolverlaters BuSO-afgestudeerden moeilijk hun weg vinden op de arbeidsmarkt. 34,7% van de BuSO-schoolverlaters schooljaar was in februari 2009 nog niet aan de slag (na 1 jaar 27,1%). Het beste resultaat is weggelegd voor de schoolverlaters die na het volgen van 5 jaar BuSO nog een extra jaar alternerende beroepsopleiding (ABO) volgden. Eén jaar na het verlaten van de school was 21,5% nog ingeschreven als werkzoekende. Figuur 4: Aandeel BuSO schoolverlaters Figuur 5: Aandeel BuSO schoolverlaters (Bron VDAB verwerking RESOC Kempen) die na 1j nog werkzoekend zijn. (Bron VDAB verwerking RESOC Kempen) 3

4 De opleidingen personenzorg, bouw en hout hebben het grootste aantal leerlingen dat de studie binnen het buitengewoon secundair onderwijs afronden. Zij zijn echter niet de opleidingen met de grootste tewerkstellingskans. Als we naar de BuSO schoolverlaters van kijken, zien we dat de leerlingen die een opleiding grafische technieken gevolgd hebben allemaal aan de slag zijn, waarbij wel moet vermeld worden dat zij maar met drie waren. Meer relevant voor onze regio is dat de opleiding mechanicaelektriciteit daarnaast de beste tewerkstellingsresultaten heeft, met slechts 16,3% van de afgestudeerden die een jaar laten nog zonder job waren. De slechtste uitstroomresultaten vinden we bij de opleiding mode. Hier is nog 66,7% van de schoolverlaters na een jaar werkzoekend. Maar opnieuw de nuance dat het slechts om drie afgestudeerden gaat, waarvan er dus één aan de slag is. Als we kijken naar opleidingen die in onze regio georganiseerd worden dan zien we dat lichaamsverzorging (39,5%) en voeding (34,9%) nog een groot aantal afgestudeerden hebben die na een jaar nog werkzoekend zijn. Figuur 6: Aandeel BuSO ABO schoolverlaters Figuur 7: Aandeel BuSO ABO schoolverlaters 07- (Bron VDAB verwerking RESOC Kempen) 08 die na 1j nog werkzoekend zijn. (Bron VDAB verwerking RESOC Kempen) Bij ABO afgestudeerden zien we gelijkaardige resultaten. Veruit de populairste opleiding binnen ABO is personenzorg. Maar de kans op werk na een jaar is daarin ook het laagst met nog 27,9% van de afgestudeerden zonder baan. De ABO bouw (13,0%), de ABO decoratieve technieken (14,7%) en de ABO hout (15,4%) scoren het best op vlak van tewerkstellingskansen. 3 Conclusie De groep werkzoekenden met een BuSO indicatie is niet bijzonder groot. Vandaag zijn ze in de Kempen met 621. De economische crisis heeft deze groep in min of meer gelijke mate geraakt dan de hele groep werkzoekenden in de Kempen en de gehele groep BuSO-NWWZ in Vlaanderen. Vooral uit de schoolverlatersstudie kunnen we afleiden dat de jongeren die afstuderen in het BuSO of hun kwalificatie in het BuSO of BLO niet halen het moeilijker hebben dan andere jongeren om een plaats te veroveren op de arbeidsmarkt. Zo n 9,8% van alle afgestudeerden uit het schooljaar waren na één jaar nog werkzoekend, bij de BuSO schoolverlaters gaat dit om 27,1%. De jongeren die aansluitend aan BuSO ABO volgen verhogen hun kansen aanzienlijk, uit deze groep is nog 21,5% na één jaar werkzoekend. 4

5 Deel 2: Vaststellingen Methodiek Om een goed beeld te krijgen over de spelers die vandaag betrokken zijn in de overgang school en werk organiseerde RESOC Kempen drie focusgroepen. Door middel van een gestructureerd interview werden de opleidingsverstrekkers, intermediairen en werkgevers apart bevraagd over hun rol en ervaringen m.b.t. transitie school-werk van BuSO jongeren. Hieronder vindt u de vaststellingen uit deze focusgroepen gebundeld. 1 Opleidingen Tewerkstellingskansen verschillen naar gelang de opleiding Opleidingen in primaire en secundaire sector (tuinbouw, bouw, metaal, ) hebben meer slaagkansen op werk dan opleidingen in tertiaire en quartaire sectoren (logistieke hulp, zorg). Maar ook daar zijn verschillen. De opleiding schoonmaak is op de arbeidsmarkt meer gegeerd dan de opleiding winkelhulp. Stageplaatsen vinden lukt Leerlingen dienen in eerste instantie zelf op zoek te gaan naar een stageplaats. Als de leerling er niet in slaagt een stageplaats te vinden, geeft de school een aantal contactgegevens door. Wanneer ook dat niet lukt, dan pas gaat de school mee op zoek naar een stageplaats. 90% van de leerlingen slaagt erin zelf een stageplaats te vinden, voor de overigen spreken de scholen hun netwerk aan. Het vinden van stageplaatsen verloopt tamelijk vlot omdat scholen zeer fel investeren in hun netwerk met werkgevers. Bovendien proberen scholen de stageperiodes op elkaar af te stemmen, zodat zij niet in concurrentie treden met elkaar. Toch signaleren werkgevers dat de vraag naar stages groter is dan de draagkracht ervoor binnen hun ondernemingen. Geen afstemming met andere onderwijsvormen Soms zijn er meerdere stagiaires uit verschillende onderwijsvormen of een combinatie van stage en brugprojecten bij één werkgever. Het gebeurt dan dat jongeren elkaar gaan afleiden en daardoor de kwaliteit van de stage in het gedrang brengen. Suboptimale afstemming onderwijs-arbeidsmarkt Scholen proberen door contacten met werkgevers en stage-ervaringen de laatste trends op de werkvloer zoveel mogelijk naar de school te halen. Maar algemeen kan vastgesteld worden dat de onderwijswereld, niet enkel het buitengewoon secundair onderwijs, weinig voeling heeft met de werkvloer. On-the-job training is voor iedere afgestudeerde noodzakelijk. Ook het opleidingsaanbod zelf is weinig flexibel. De inhoud kan aangepast worden, maar het al of niet organiseren van nieuwe opleidingen i.f.v. de noden van de arbeidsmarkt is zeer moeilijk. Bovendien beschikken scholen vaak niet over de nodige infrastructuur om de werkvloer zo goed mogelijk naar de klas te brengen. Ongekwalificeerd door voortijdige uitstroom Wanneer jongeren een ABO-jaar volgen zijn zij al ingeschreven bij VDAB. Hun wachttijd loopt dan af in mei, net voor het afronden van de opleiding. Voor sommige jongeren is het recht op een 5

6 uitkering het signaal om te stoppen met school. Door deze voortijdige drop-out behalen zij hun diploma echter niet. Kwaliteit afgestudeerden daalt Er wordt opgemerkt dat de jongeren die nu afstuderen minder sterk zijn dan hun voorgangers en meer begeleiding on-the-job vragen. 2 Samenwerking scholen-intermediairen-werkgevers Tekort aan middelen en mankracht bij GTB (gespecialiseerde trajectbepaling en begeleiding) GTB heeft beperkte mogelijkheden op vlak van begeleiding, er is een vast quotum van begeleidingen opgemaakt. Zonder veel reclame te maken is de vraag al groter dan wat GTB aankan. Vandaar dat GTB ervoor kiest niet te veel reclame te maken. In principe volgt VDAB die dossiers op die GTB niet kan opvolgen. Gebrek aan warme overdracht Tussen de scholen en intermediairen of werkgevers is er geen warme overdracht m.b.t. leerlingen. Vaak zijn er contacten om een aantal administratieve gegevens over te maken. Zelden is er een warme overdracht waarbij de specifieke situatie van een jongere onder de loep genomen wordt. Tussen De Mast en GTB en ook met Alito is er wel sprake van dossiermatige warme overdracht. De focusgroepen leerden ons dat zowel bij scholen als intermediairen er een wens is naar meer structurele samenwerking. Er worden uiteenlopende redenen aangehaald waarom dit vandaag niet lukt. Zoals gebrek aan middelen en mankracht, geloof in zelfredzaamheid van de jongeren en begeleidingsmoeheid. Onderbenutting partnerschappen en instrumenten Onvolledige of ontbrekende kennis over organisaties en/of instrumenten die op het terrein ter beschikking zijn in de overgang school-werk voor BuSO afgestudeerden maakt dat potentiële kansen gemist worden om de overgang vlot te laten verlopen. De Werkbank, het RTC, de Dienst Arbeidshandicapspecialisatie van VDAB om er enkele te noemen, zijn niet bij iedereen bekend. Ook is niet iedereen vertrouwd met de mogelijkheden van VOP (Vlaamse Ondersteuningspremie) en BTOM (Bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen) en hoe eraan te geraken. Verbazend is dat ieder van de drie focusgroepen, van de andere aangeeft dat deze actoren onvoldoende kennis hebben over mogelijke ondersteuning. Bovendien is het heel erg verschillend hoe bepaalde partners samenwerken. Veel heeft te maken met interpersoonlijke contacten. Sommige scholen hebben bv. een goede samenwerking met GTB, andere dan weer met de werkwinkel of de opleidingscentra van VDAB en/of de vakbonden. Ook zijn de verwachtingen ten aanzien van bepaalde organisaties niet altijd correct, waardoor frustraties ontstaan. De deelnemers aan de focusgroepen melden wel dat de relaties de laatste tijd verbeterd zijn. Soms werken intermediairen naast elkaar. Zo geven de vakbonden informatie tijdens schoolverlaterstochten, VDAB spreekt op infoavonden, GTB geeft een toelichting,. Een integratie van al deze informatie zou bevorderlijk kunnen zijn. 6

7 Onoverzichtelijk landschap van dienstverlening GTB, GOB, GA, VDAB, RVA, Hulpkas, ACV, ABVV, ACLVB, KVG De Werkbank,. Aan afkortingen geen gebrek, maar wie staat voor wat en waar kan ik terecht met welke vraag? Het is voor niemand evident te weten welke organisatie welke dienstverlening doet, laat staan voor een schoolverlater uit het BuSO. Met de werkwinkel heeft de overheid getracht alle dienstverleners op vlak van werk op één locatie samen te brengen. De werkwinkel wordt echter vooral geassocieerd met VDAB, waardoor de illusie leeft dat alle dienstverleners binnen de werkwinkel VDAB zijn. Daarbovenop zijn er vaak meerdere organisaties betrokken bij een traject of dienstverlening. Hierdoor ontstaat het idee dat mensen van het spreekwoordelijke kastje naar de muur worden gestuurd. Ook voor werkgevers is het landschap van de dienstverlening onoverzichtelijk. Informatiewebsites over mogelijke ondersteuning leiden vaak tot meer verwarring. 3 Tewerkstellingsdrempels Begeleidingsmoeheid na afstuderen Voor heel wat jongeren betekent afstuderen op de eigen benen staan en het veroveren van vrijheid. Na de school opnieuw in begeleiding gaan, is dan ook niet de eerste keuze van deze jongeren. VDAB en GTB merken dat het moeilijk is onmiddellijk na afstuderen de jongeren warm te maken voor een traject naar werk. Tewerkstelling is vaak van korte duur Afgestudeerden hebben dikwijls een tewerkstelling van korte duur. Vaak wordt na een mislukte tewerkstelling de afstand tot de arbeidsmarkt nog groter en helaas onoverkomelijk. Eens zij uit de tewerkstelling vallen, raken zij vaak op de dool, zeker degenen met een beperkt sociaal netwerk. Uit de vergaderingen CRZ (centrale registratie zorgvragen) blijkt dat de situatie i.v.m. doorstroom naar werk bedroevend is momenteel. In het beste geval komen jongeren na een mislukte tewerkstelling in een beschutte werkplaats terecht en de echt zwakkere in de dagcentra. Tewerkstellingsmaatregelen zijn een kluwen SINE, VOP, BTOM, Vlaams fondsnummer, Gesco, Activa, GIBO,. Wat, waar en hoe is niet altijd even duidelijk. Tewerkstellingsmaatregelen zijn soms te rigide en niet op maat van BuSO. Sommige jongeren zouden perfect functioneren binnen sociale werkplaatsen, maar ze moeten eerst langdurig werkloos zijn, waardoor zij heel wat attitudes verliezen en de stap naar werk onoverkomelijk wordt. Het frustrerend is bovendien dat stages of vakantiewerk binnen een sociale werkplaats wel mogen. Met de invoering van de bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM) is het recht op tewerkstelling in een beschutte werkplaats uitgebreid. Hierdoor kunnen ook een aantal OV3 en OV4 leerlingen terecht in een beschutte werkplaats. Hierbij wordt gevreesd voor concurrentie voor de OV2 afgestudeerden om een plaats te veroveren binnen een beschutte tewerkstelling. De OV3 en OV4 leerlingen dienen in de eerste plaats naar het NEC toegeleid te worden. Deze vrees wordt deels opgevangen door het probleem dat de beschutte werkplaatsen in de Kempen geen plaatsen over hebben. Zij kunnen niet zomaar OV3 en OV4 afgestudeerden opnemen, want er zijn gewoonweg geen vrije plaatsen. 7

8 Moeilijkheden om aanvullende opleidingen en certificering te behalen Een attest om met een heftruck te kunnen rijden, een torenkraanopleiding, etc. de wachtlijsten gelden voor iedereen, ook BuSO-jongeren. Bovendien mag de doelgroep soms om veiligheidsredenen een aantal taken niet uitvoeren, waardoor zij niet even polyvalent kunnen ingezet worden als collega s. Sociaal netwerk beïnvloedt tewerkstellingskansen Jongeren met een sterk sociaal netwerk hebben betere kansen op slagen in het onderwijs en op tewerkstelling dan jongeren met een minder sterk sociaal netwerk. Vaak ontbreekt het jongeren aan een aanspreekpersoon die hen mee begeleid bij de contacten met intermediairen en/of werkgevers. Zowel scholen als intermediairen ervaren dat ouderbetrokkenheid een cruciale factor is in het welslagen van de transitie school-werk. Een factor die helaas al te vaak ontbreekt. Ook heeft een negatief rolmodel een serieuze impact. Administratie is een obstakel voor de BuSO-jongeren Enerzijds is het voor de jongeren heel moeilijk om de juiste documenten te bewaren en in te zetten waar nodig. Zo hebben jongeren bijvoorbeeld wanneer ze de school verlaten een standaardsollicitatiebrief en een CV, dit zowel digitaal als op papier. Ze hebben informatie gekregen over hun wachttijd, de mogelijkheden om een VOP aan te vragen, etc. Deze gegevens gaan echter vaak verloren. Ook attesten voor uitbetalingsinstellingen, diploma s etc. verdwijnen. Mobiliteitsproblematiek Zelfstandig verplaatsen van en naar het werk of een sollicitatie is niet voor iedereen evident. Binnen bepaalde functies, zoals particuliere poetshulp, is het bovendien nodig om zelfstandig werkverplaatsingen te doen. Dit is helaas voor een aantal een brug te ver. Onrealistische verwachtingen m.b.t. jobkansen Ondanks het gegeven dat OV3 en OV4 gericht zijn op tewerkstelling in het NEC, moet af en toe worden vastgesteld dat dit niet voor iedereen weggelegd is. Dit is soms moeilijk te aanvaarden voor de jongere en zijn omgeving. Stages of vakantiejobs in sociale werkplaatsen mogen voor BuSO-jongeren, maar voor een tewerkstelling in deze organisaties moeten zij eerst lange tijd werkloos zijn, waardoor de link met de arbeidsmarkt en hun arbeidsmarktattitudes vervagen. Bij opleidingen gezinstechnieken worden stages in kinderdagverblijven toegelaten, terwijl een tewerkstelling met kinderen niet tot de opties behoort wegens onvoldoende kwalificaties. Dit schept verkeerde verwachtingen. Ook zijn werkgevers bij stages vaak mild in de beoordeling van de jongeren omdat ze voornl. de attitudes taxeren en zien dat de jongeren echt hun best doen. Maar wanneer gepeild wordt of ze bereid zijn de jongeren aan te werven, dan blijkt toch vaak dat de technische kennis of andere attitude onvoldoende zijn. Vooruitgang in wegwerken drempels bij werving en selectie Waar er voorheen vaak schriftelijke wervingsprocedures waren, die voor de doelgroep een sterke hindernis betekenden, merken de scholen en de intermediairen dat hier vandaag een verbetering is. Een aantal organisaties en bedrijven zijn al zover dat praktische kennis eerder wordt getoetst dan theoretische kennis. 8

9 4 De werkvloer Er zijn werkgevers die bewust investeren in BuSO-jongeren Voor scholen is de samenwerking met werkgevers cruciaal. Zij kunnen terecht bij bedrijven voor stages, jury bij kwalificatieproeven en extramurale opleidingen. Dit gebeurt allemaal op basis van vrijwilligheid, waarvoor de werkgevers te weinig erkenning krijgen. Een BuSO-afgestudeerde aanwerven is vaak een bewuste keuze van het bedrijf. Een keuze waarbij rekening wordt gehouden met de draagkracht van de onderneming en zijn medewerkers. Werkplekleren De bedrijven uit de focusgroepen doen moeite om met BuSO-afgestudeerden te werken. Zij voorzien in opleidingen op maat voor de doelgroep, maar ook in peterschapsopleidingen voor de collega s. Wel geven werkgevers aan dat ze voornamelijk op zichzelf zijn aangewezen voor begeleiding op de werkvloer, zowel tijdens stages als tewerkstelling. Daarnaast is on-the-job training vanaf de eerste dag noodzakelijk omdat de scholen niet de infrastructuur hebben waarmee in het bedrijf gewerkt wordt. BTOM (Bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen) bevorderen retentie Door de BTOM wordt het mogelijk om vastgesteld rendementsverlies of de nood aan aangepast instrumentarium te financieren. Hierdoor wordt uitstroom naar de werkloosheid vermeden Nood aan eenvoudige jobs versus hoge eisen op de arbeidsmarkt Ondanks het feit dat de opleidingsvormen 3 en 4 specifiek gericht zijn op tewerkstelling in het normaal economisch circuit (NEC) blijkt de lat voor afgestudeerden toch vaak te hoog te liggen. Er zijn slechts weinig ongecompliceerde jobs in het NEC. Functies met éénduidige taakstelling, zonder dat men (onmiddellijk) het hele productieproces onder de knie moet hebben, zijn schaars. Begeleiding in de vorm van supported employment of jobcoaching kan hierbij helpen. Over het algemeen blijft het rendement van de BuSO-afgestudeerden lager dan van een reguliere werknemer. Het is belangrijk dat werkgevers zich hiervan bewust zijn en hiervoor ook draagvlak creëren bij collega s. Werkgevers zoeken binnen het bedrijf naar taken op maat van de mogelijkheden van de doelgroepwerknemer. Goede samenwerking tussen GOB en werkgevers Werkgevers zijn zeer tevreden over de begeleiding en nazorg van de GOB (gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst). Als kanttekening wordt hierbij wel aangegeven dat iets meer inzage in de achtergrond van de doelgroepwerknemer wel welkom zou zijn bij de werkgever. Zo kan kort op de bal gespeeld worden wanneer er problemen voordoen. Uitzendarbeid: een moeilijk verhaal Voor velen is uitzendarbeid een opstap naar een vaste job. Ook voor BuSO-jongeren kan dit, maar dan is er wel speciale aandacht nodig om de jongere te helpen met administratie en duidelijk te informeren wanneer hij/zij bij welke werkgever moet zijn, voor welke job. In de Kempen is geen sociaal uitzendkantoor, zoals Instant A in Mechelen of Antwerpen. Dit wordt als een gebrek ervaren. De combinatie uitzendarbeid en jobcoaching wordt als moeilijk ervaren omwille van concurrentie redenen. Toch loopt er vandaag een experiment in het kader van nieuwe methodieken of wegen om ingang te vinden op de werkvloer. 9

10 Deel 3: Aanbevelingen 1 Opleidingen Duidelijk informeren over tewerkstellingskansen na een opleiding Zowel jongeren, ouders als leerkrachten moeten bij studiekeuze geïnformeerd worden over de tewerkstellingskansen die een opleiding heeft. Een realistisch beeld over jobkansen vermijdt ontgoochelingen en frustraties. Ook bij het afstuderen is het belangrijk dat de jongere en zijn/haar omgeving zich bewust zijn van tewerkstellingsmogelijkheden. VDAB neemt het op zich om in de scholen te informeren over knelpuntberoepen en tewerkstellingskansen. Jongeren worden tijdens de opleiding voorbereid op de arbeidsmarkt door stages, sollicitatietraining etc. maar zouden bijkomend op hun maat geïnformeerd moeten worden over hun rechten en plichten, de arbeidsbemiddelende instanties, uitzendwerk, etc. Samenwerking tussen scholen en intermediairen is hierin wenselijk. ACV Kempen engageert zich alvast om op vlak van sollicitatietraining en rechten en plichten zijn steentje bij te dragen. Het project Duodagen dat recent in Vlaams-Brabant liep, wekt eveneens interesse om de voeling met jobmogelijkheden te verhogen. Dit zou zowel voor leerkrachten als leerlingen zinvol zijn om te organiseren in de Kempen. Betrokkenheid van ouders verhogen Laagdrempelige communicatie en het vinden van aantrekkelijke formules om informatie over te brengen van de school naar de ouders zijn noodzakelijk om de betrokkenheid van de ouders bij de opleiding van hun kinderen in het BuSO te verhogen. De scholen worden geadviseerd hierover ervaringen uit te wisselen opdat goede methodieken en instrumenten gehanteerd worden. Vermijden van ongekwalificeerde uitstroom Aan de Vlaamse ministers van onderwijs en werk wordt gevraagd de alternerende beroepsopleiding en de wachttijd van jongeren beter op elkaar af te stemmen. Dit opdat jongeren niet meer voortijdig afhakken en het ABO-jaar niet afmaken omdat ze uitkeringsgerechtigd zijn. Flexibilisering en modulering van het opleidingsaanbod Het opleidingsaanbod van de scholen is al lange tijd ongewijzigd. Scholen kunnen hun opleidingsaanbod niet flexibel op de noden van de arbeidsmarkt aanpassen of uitbreiden. De Vlaamse minister van onderwijs wordt gevraagd om te bekijken hoe de aansluiting van de opleidingsinhoud en de arbeidsmarkt binnen het BuSO efficiënter kunnen aangepakt worden. Daarnaast wordt ook aan de VDAB gevraagd om meer kortere modules in hun opleidingen aan te bieden en ook met deelcertificaten te werken. Dit in afstemming met en complementair aan het opleidingsaanbod dat de scholen kunnen bieden. 2 Samenwerking tussen scholen-intermediairen-werkgevers Voldoende middelen voor VDAB en GTB i.f.v. kwalitatief hoogstaande dienstverlening Om de opdracht van VDAB en GTB m.b.t. het begeleiden van BuSO-schoolverlaters optimaal te kunnen invullen hebben beide diensten nood aan bijkomende middelen/mankracht. De Vlaamse overheid wordt gevraagd deze ter beschikking te stellen. Ook is er behoefte aan instrumenten en methodieken op maat van de doelgroep (aangepast taalgebruik, etc.) om een juiste intake en trajectbepaling te kunnen doen. 10

11 Warme overdracht bij transitie school-werk Rekening houdend met de privacywetgeving worden scholen en arbeidsbemiddelaars gevraagd kort op de bal te spelen bij de overgang van school naar werk voor de leerlingen uit het BuSO. Hierbij wordt het voorstel gedaan VDAB, GTB en GOB te betrekken bij de laatste klassenraad van de jongeren die afstuderen. Dit met de bedoeling te vermijden dat jongeren verloren lopen in het veld van dienstverlening of dat er omwille van gebrek aan inzicht in het dossier van een jongere kostbare tijd verloren gaat in de aansluiting school-werk. Ook wanneer een jongere tijdens het schooljaar de stap naar werk zet, wordt gevraagd een goede communicatie te voorzien tussen school en arbeidsbemiddelaar. Hierbij is het belangrijk dat de school een vast aanspreekpunt heeft bij de arbeidsbemiddelaar. Werkwinkel als centraal punt in vereenvoudigde, zichtbare, laagdrempelige en nabije dienstverlening Een vaste contactpersoon of een zichtbare locatie waar jongeren terecht kunnen voor dienstverlening bevordert de laagdrempeligheid. Daarom wordt gevraagd om GTB vast en duidelijk zichtbaar te integreren in de lokale werkwinkels. Maar ook voor andere dienstverlenende instanties zoals de bijvoorbeeld GOB en GA zou het een meerwaarde zijn wanneer zij in de lokale werkwinkel ter beschikking kunnen zijn. Er wordt gevraagd aan de Vlaamse werkwinkelcel om deze suggestie mee te nemen. Daarnaast is een vereenvoudiging van de procedure voor jongere in een traject naar werk te verkiezen. Op die manier kunnen ook de verwachtingen waarvoor ze bij de verschillende dienstverleners terecht kunnen duidelijk worden gesteld. Want ook hier is er vaak verwarring met frustratie als gevolg. Een beperking van de verschillende instanties waarbij de jongere terecht komen of een centralisatie wordt aanbevolen. Eenduidige gegevensoverdracht Vandaag is het onduidelijk welke instantie welke gegevens over een jongere moet bijhouden en hoe lang. Om de communicatie en samenwerking tussen scholen en intermediairen te bevorderen is het wenselijk hierin duidelijkheid te schaffen. Daarnaast is het ook wenselijk een eenvoudig databeheersysteem voor allen ter beschikking te stellen. Afstemming van informatie-instrumenten en methodieken Verschillende organisaties die informatie ter beschikking stellen aan de jongeren (brochures, infosessies, schoolverlatersagenda, ) zouden deze best op elkaar afstemmen opdat deze informatie optimaal benut wordt. Scholen en de verschillende organisaties doen er goed met elkaar af te spreken wie welke informatietaak op zich neemt en met welke methodiek. Naast de informatiemogelijkheden gekoppeld aan de scholen, wordt ook het voorstel gedaan om collectieve schoolverlaterssessies te organiseren in de regio. Het is zinvol te bekijken hoe de TRANSIT-methodiek kan ingezet worden in onze regio en welke partners hierin betrokken kunnen worden of de organisatie van schoolverlatersdagen op zich kunnen nemen. GTB engageert zich om de scholen met een overzichtelijke kaft te informeren over de instrumenten en methodieken die er zijn om tewerkstelling van BuSO-jongeren te bevorderen. Proefondervindelijk inzage geven in de werkwijze van arbeidsbemiddelingsdiensten Opdat leerkrachten hun leerlingen optimaal kunnen voorbereiden op de weg naar werk is het aan te raden dat zij een goed zicht hebben op de werkwijze van arbeidsbemiddelingsdiensten. Daarom wordt voorgesteld de leerkrachten proefondervindelijk te laten ervaren hoe in de werkwinkel een 11

12 intakegesprek verloopt, een werkzoekendendossier wordt opgesteld, een trajectbepaling wordt opgemaakt etc. De werkwinkelpartners worden gevraagd hiertoe initiatief te nemen. Samenwerking tussen sectoren en BuSO Sectoren investeren meer en meer in peterschapopleidingen. Begeleiding en coaching op de werkvloer is ook voor de duurzame tewerkstelling van BuSO een belangrijke succesfactor. De sectoren doen er goed aan in hun peterschapopleidingen ook oog te hebben op de begeleiding van jongeren uit de doelgroep. Structurele afstemming Het voorstel wordt gedaan om twee keer per jaar structureel met de verschillende betrokken partijen op regionaal niveau in overleg te gaan om elkaar te informeren over de recente evoluties, concrete afspraken te maken over samenwerking, warm houden van contacten, etc. 3 Tewerkstellingsdrempels In kaart brengen van knelpunten m.b.t. begeleidingsmoeheid Het departement beroepsonderwijs van de Vlaamse regering wordt verzocht de begeleidingsmoeheid van jongeren na afstuderen in kaart te brengen, opdat de begeleiders de juiste methodieken kunnen ontwikkelen om hierop in te spelen. Betere benutting van GIBO als eventuele tussenschakel school-werk Na afstuderen is het soms zinvol als tussenstap naar vaste tewerkstelling de formule van GIBO in te zetten. Hierdoor krijgt de nog net niet tewerkstellingsklare jongere de kans op een verdere begeleide opleiding op de werkvloer en dus meer kansen op uiteindelijke tewerkstelling. Het is belangrijk dat beide trajecten elkaar snel opvolgen, opdat de kloof tussen de jongere en de werkvloer niet te groot wordt. Hiervoor is het cruciaal dat de verschillende betrokken actoren geïnformeerd zijn over de GIBO-mogelijkheden en dat de doorverwijzing snel gebeurt. De scholen, arbeidsbemiddelaars en begeleiders worden dan ook gevraagd hier proactief op in te spelen. Loopbaanbegeleiding Voor de jongeren die er nood aan hebben, zou er, ondanks de begeleidingsmoeheid, de mogelijkheid moeten bestaan om beroep te doen op een vertrouwenspersoon die de jongere kan bijstaan bij zijn loopbaan. Afhankelijk van de behoeften van de jongeren kan beroep gedaan worden op de buddy om te helpen bij het in orde maken van documenten voor tewerkstelling, uitkering, arbeidsbemiddeling, inzicht te krijgen in de verschillende instanties waarmee de jongere te maken krijgt, etc. Maar ook voor praktische zaken zoals het mee uitzoeken van de mogelijkheden voor openbaar vervoer om op de plaats van tewerkstelling, werkwinkel etc. te raken. Een mogelijke piste die hiervoor afgetoetst kan worden, is de integratie van deze begeleiding in de opleidingen maatschappelijk werk, personeelswerk of sociaal cultureel werk van de KHK (cf. huiswerkbegeleiding). ACV engageert zich om in het kader van uitzendarbeid voor de jongeren een informatiekaft ter beschikking te stellen. Hierin vinden zij informatie over uitzendwerk, alsook de mogelijkheid om alle documenten hierrond te verzamelen in één map. Minder nadruk op de terminologie arbeidshandicap BuSO-jongeren en hun omgeving vereenzelvigen zich niet of amper met de groep personen met een arbeidshandicap. Deze term stuit zelfs behoorlijk tegen de borst. Tewerkstellingsmaatregelen 12

13 of voordelen ten behoeve van PmAH zullen daardoor ook zelden door de doelgroep zelf gepropageerd worden. Voorzichtigheid en een juiste kadering van het gebruik van deze terminologie wordt dan ook aangeraden. Gratis ter beschikking stellen openbaar vervoer In opvolging van het lijnabonnement dat voor werkzoekenden in een traject ter beschikking wordt gesteld, is het wenselijk een dergelijke pas ook voor het treinvervoer aan te bieden aan de werkzoekenden. Deze aanbeveling wordt aan de Vlaamse minister van werk Muyters overgemaakt en heeft niet alleen betrekking op de BuSO-doelgroep. 4 De werkvloer Sensibiliseren rond tewerkstelling BuSO Door middel van de promotie van goede praktijken en sensibilisering m.b.t. tewerkstellingsondersteunende maatregelen moeten meer werkgevers overtuigd worden om binnen hun organisatie ruimte te maken voor BuSO-jongeren en personen met een arbeidshandicap. VDAB en GTB nemen voor om hiertoe inspanningen te doen, maar ook de medewerking van de werkgeversorganisaties (cf. jobkanaal) is hierbij welkom. Ook klanten kunnen belemmerend zijn t.a.v. tewerkstelling van BuSO-jongeren. Zij moeten er eveneens toe gesensibiliseerd worden dat er plaats is op de reguliere arbeidsmarkt voor mensen met een beperkter rendement. Succesvol werkplekleren door goede voorbereiding en begeleiding Goede voorbereiding in de scholen, maar ook goede begeleiding op de werkvloer bepalen het succes van werkplekleren alsook ook van de uiteindelijke tewerkstelling. Zowel de scholen als de GOB s engageren zich ertoe dit zo kwaliteitsvol mogelijk te doen. Sociaal uitzendkantoor in de Kempen Aangezien uitzendarbeid een opstap is naar werk en eerste ervaringen een stempel drukken op de verdere loopbaan is het van belang dat ook uitzendarbeid voor de BuSO-jongeren in een aangepast kader met de nodige begeleiding kan verlopen. De ervaringen van de sociale uitzendkantoren in andere regio s ermee zijn bemoedigend. De vraag wordt dan ook gesteld om in de Kempen ook een dergelijk uitzendkantoor op te starten. Creatie of afbakening van eenvoudige jobs Een gevarieerde job is voor de meeste mensen een zaligheid, voor de doelgroep is dit helaas in vele gevallen een verschrikking. Werkgevers dienen dan ook gesensibiliseerd worden om niet enkel gevarieerde jobs te ontwikkelen, maar ook na te denken voor mogelijke repetitieve functies in hun bedrijf, zelfs deeltijds. 13

14 Bijlage 1: afkortingen en jargon ABO ABVV ACLVB ACTIVA ACV BLO BTOM BuSO CRZ CV DAH GA GESCO GIBO GOB GTB KVG NEC NWWZ OV1 Alternerende Beroepsopleiding Algemeen Belgisch Vakverbond (Socialistische vakbond) Algemene Centrale Der Liberale Vakbonden (Liberale vakbond) Federale tewerkstellingsmaatregel Algemeen Christelijk Vakverbond (Christelijke vakbond) Buitengewoon Lager Onderwijs Bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen Buitengewoon Secundair Onderwijs Centrale registratie zorgvragen Curriculum Vitae Dienst Arbeidshandicapspecialisatie Gespecialiseerd arbeidsonderzoek Gesubsidieerde contractuelen (Vlaamse tewerkstellingsmaatregel Gespecialiseerde individuele beroepsopleiding in de onderneming Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst Gespecialiseerde trajectbepaling en begeleiding Katholieke Vereniging Gehandicapten Normaal Economisch Circuit Niet werkende werkzoekende Opleidingsvorm 1 (BuSO opleiding gericht op sociale aanpassing) OV2 Opleidingsvorm 2 (BuSO opleiding gericht op sociale aanpassing en arbeidsmarktgeschiktmaking) OV3 OV4 PmAH RESOC RTC RVA SINE Type 1 Type 2 Type 3 Type 4 Type 5 Type 6 Type 7 VAPH VDAB VOP Opleidingsvorm 3 (BuSO opleiding gericht op beroepsonderwijs) Opleidingsvorm 4 (BuSO opleiding gericht op algemeen, beroeps-, kunst-, en technisch onderwijs Personen met een arbeidshandicap Regionaal Sociaaleconomisch Overlegcomité Regionaal Technologisch Centrum Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Sociale inschakelingseconomie (federale tewerkstellingsmaatregel) jongeren met een licht mentale handicap jongeren met een matig of ernstige mentale handicap jongeren met karakteriële stoornissen jongeren met een fysieke handicap langdurig zieke jongeren jongeren met een visuele handicap jongeren met een auditieve handicap Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Vlaams ondersteuningspremie 14

15 Bijlage 2: BuSO in de Kempen Tongelsbos Bosstraat WESTERLO tel fax Opleidingsvorm 3: Beroepsonderwijs - ingerichte types: Type 1, Type 3 - Alternerende beroepsopleiding - Metselaar - Werkplaatsschrijnwerker - Hoeklasser - Onderhoudshulp in instellingen en professionele schoonmaak VIBO De Ring De Brem Noord-Brabantlaan TURNHOUT tel fax Vestiging Oude Arendonkse Baan Oud-Turnhout Vestiging Steenweg op Mol Oud-Turnhout Opleidingsvorm 3: Beroepsonderwijs - Alternerende beroepsopleiding, - Tuinbouwarbeider - Onderhoudsassistent - Werkplaatsschrijnwerker - Logistiek assistent Opleidingsvorm 4: Algemeen, beroeps-, kunst- en technisch onderwijs - B-Stroom 1 e jaar B, 2 e jaar BVL Kantoor-Verkoop of Voeding-verzorging, 3 e -7 e jaar Kantoor - A-Stroom 1 e -2 e jaar A optie Handel, 3 e -4 e jaar TSO Handel, derde graad wordt niet zelf georganiseerd omdat de doorstroom naar gewoon onderwijs de doelstelling is. De Mast Kempenstraat KASTERLEE tel fax Vestiging Kleiryt - Merksplas Opleidingsvorm 1: Sociale aanpassing - ingerichte types: Type 2, Type 3, Type 4, Type 7 Opleidingsvorm 2: Sociale aanpassing en arbeidsgeschiktmaking - ingerichte types: Type 2, Type 3, Type 4, Type 7 Opleidingsvorm 3: Beroepsonderwijs - ingerichte types: Type 1, Type 3, Type 4, Type 7 Alternerende beroepsopleiding, Metselaar, Schilder-decorateur, Winkelhulp, Interieurbouwer, Tuinbouwarbeider, Logistiek assistent in ziekenhuizen en zorginstellingen Opleidingsvorm 4: Algemeen, beroeps-, kunst- en technisch onderwijs 15

16 - ingerichte types: Type 4 - studierichtingen: A, B GIBBO Galbergen Don Boscostraat MOL tel fax Opleidingsvorm 3: Beroepsonderwijs - ingerichte types: Type 1 Opleidingen binnen de afdelingen: voeding, bouw, metaal en onderhoud. Alle opleidingen worden modulair aangeboden, er zijn geen lineaire opleidingen meer op de school. Bouw: Werfbediener ruwbouw Metselaar Bekister Betonstaalvlechter Betonhersteller Mechanica-Electriciteit: Puntlasser Hoeklasser Lasser monteerder BMBE Lasser monteerder MIG/MAG Lasser monteerder TIG Lasser monteerder Personenzorg:Basismedewerker in organisaties Schoonmaakhulp in instellingen en diensten Schoonmaakhulp in de thuiszorg Onderhoudswerker Logistiek assistent in ziekenhuizen en zorginstellingen Voeding: Keukenhulp Keukenmedewerker Grootkeukenhulp Grootkeukenmedewerker Traiteurmedewerker Zaalmedewerker Hulpkelner BuSO Sint-Mariadal (MPI Oosterlo) Eindhoutseweg GEEL tel fax Opleidingsvorm 1: Sociale aanpassing - ingerichte types: Type 2 Opleidingsvorm 2: Sociale aanpassing en arbeidsgeschiktmaking - ingerichte types: Type 2 16