Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART

Transcriptie

1 16 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART 1.2 De kerk Van oudsher worden op Schouwen en Duiveland de culturele (geloofs-)verschillen onderscheiden in de Rekkelijken op Westerschouwen, de Preciezen op Duiveland met de hoofdstad Zierikzee, de Socialisten in Brouwershaven, en Bruinisse is een klasse apart: de Orthodoxe Republiek Bruinisse genaamd. Grofweg is het westelijk deel wat losser in de geloofsleer dan het oostelijk deel van Schouwen-Duiveland. Hoe die verschillen precies zijn ontstaan is een aparte studie waard, hetgeen ook wordt gedaan aan de VU in Amsterdam. De Zeeuwse eilanden zijn onderdeel van de zogeheten bijbelgordel in Nederland, waar oostelijk Schouwen-Duiveland, Tholen en delen van Zuid-Beveland wat nadrukkelijker onderdeel van uitmaken dan de rest van Zeeland. Het is aannemelijk dat na de Nadere Reformatie in de 17e en 18e eeuw heel Nederland boven de rivieren als streng in de geloofsleer kon worden aangemerkt. Dit hield stand totdat respectievelijk verstedelijking, industrialisatie en toerisme dermate veel externe en internationale invloeden meebrachten dat de strengheid vroeger of later verdrongen werd. Dat verdringingsmechanisme is op Schouwen-Duiveland (en overig Zeeland) heel goed herkenbaar: in de toeristengebieden Zierikzee en Westerschouwen is de druk om de zondagsrust los te laten vele malen groter dan in bv. Nieuwerkerk. (WIKIPE- DIA, DUTCH BIBLE BELT NETWERK VAN DE VU)

2 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART 17 REFORMATORISCH ONDERWIJS (2012) basisonderwijs speciaal (basis)onderwijs voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonderwijs hoger beroepsonderwijs AANTAL LEERLINGEN KAART 2 De bijbelgordel BRON - DIENST UITVOEREND ONDERWIJS

3 18 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART Ondanks de bestuurlijke samenvoegingen en de fysieke aansluiting met andere eilanden, zijn deze culturele verschillen op Schouwen-Duiveland nog steeds merkbaar, al zal dat menig toerist ontgaan. Het eiland kent mentale sub-eilanden en ook binnen zo n sub-eiland zijn er clusters rond kerkgemeenten. Sommige zijn zo klein dat ze maar 100 leden hebben. Het dorp Nieuwerkerk heeft 2700 inwoners en 5 kerken, het hele eiland heeft inwoners, 42 kerken van 16 verschillende denominaties. Zierikzee heeft alle wind van leer in 10 verschillende kerken, de 32 andere kerken zijn verdeeld over 16 kernen, gemiddeld dus 2 per kern, gemiddeld 800 inwoners per kerkgemeente. Ter vergelijking: Rotterdam heeft naar schatting 140 actieve christelijke kerken en 26 moskeeën op inwoners, dat is 3700 inwoners per kerkgemeente.

4 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART 19 ROTTERDAM per 1000 inwoners 0,27 kerken SCHOUWEN-DUIVELAND per 1000 inwoners 1,25 kerken KERKDICHTHEID ROTTERDAM en SCHOUWEN-DUIVELAND verhouding aantal kerken per inwoner

5 20 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART REKKELIJKEN rooms katholieke kerk protestante gemeente hervormde gemeente gereformeerde kerk gereformeerde bond protestante kerk in Nederland evangelisch Lutherse kerk christengemeente evangeliegemeente pinkstergemeente jehova s getuigen christelijk gereformeerde kerk gereformeerde gemeente hersteld hervormde kerk oud gereformeerde gemeente gereformeerde kerk, vrijgemaakt PRECIEZEN openbare penbare school scho katholieke school protestantse school reformatorische reformator he school reformatorisc c K AART 3 Denominaties, scholen

6 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART 21

7 22 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART REKKELIJKEN rooms katholieke kerk protestante gemeente hervormde gemeente gereformeerde kerk gereformeerde bond protestante kerk in Nederland evangelisch Lutherse kerk christengemeente evangeliegemeente pinkstergemeente jehova s getuigen christelijk gereformeerde kerk gereformeerde gemeente hersteld hervormde kerk oud gereformeerde gemeente gereformeerde kerk, vrijgemaakt WINDKRACHT 8 PRECIEZEN openbare penbare school scho katholieke school protestantse school reformatorische reformatorisc f t i he school c K AART 3 Denominaties, scholen en kerkelijke samenwerking

8 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART GEFUSEERDE PROTESTANTE GEMEENTE KGEME ENTE CHRIS T ENGEM ZIERIK EENTE ZEE STREE EENTE BRUINISSE E GEM GEREFORMEERD NT E A I T AT S IN OTE B M PR CO MD/ R VO R HE 23

9 24 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART Iedere denominatie heeft een eigen organisatie op regionaal, landelijk en soms ook internationaal niveau. De Evangelische kerk of Jehova getuigen bijvoorbeeld zijn internationaal georiënteerd. 22 van de 42 kerken op Schouwen-Duiveland horen sinds 2004 tot PKN, het grootste protestante kerkgenootschap in Nederland. De strengere denominaties zijn hier niet bij aangesloten. De kerkgemeenschappen zijn sterk in beweging: groei en krimp, verplaatsing en opheffing, het komt allemaal voor. Al naar gelang de behoefte wordt soms een nieuwe dependance gesticht, zoals de evangeliegemeente in Zierikzee of de Christengemeente in Noordgouwe. Opsplitsingen vinden al eeuwenlang plaats, en nu nog steeds. Zo is de nieuwe Hersteld Hervormde kerk in Nieuwerkerk gevormd als gevolg van een kerkscheuring bij het oprichten van de PKN in Afhankelijk van de strengheid in de leer wordt niet alleen het ritme van de kerkgang bepaald of de letter van de bijbel gevolgd, het bepaalt ook de mate waarin men openstaat voor anderen en de stijl en de schaal waarin een kerkgemeente zal samenwerken met andere kerken. Er zijn vijf verbanden, alle van recente datum (korter dan 5 jaar), waarbij één predikant twee kerken in verschillende plaatsen verzorgd. Veel kerkgemeenten hebben nu eenmaal niet veel meer dan 150 leden en op deze wijze kan men eenvoudig naar de eigen kerk blijven gaan. Een opvallend verband is de oecumenische samenwerking Windkracht 8 van de kerken op het westelijk, toeristisch deel van het eiland. Alleen de gereformeerde gemeente in Haamstede doet niet mee, maar de katholieke kerk en de christelijk gereformeerde kerk wel, waardoor het een bonte verzameling is. Op dit deel van het eiland stromen al enkele

10 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART 25 decennia lang de zomerkerkdiensten vol met toeristen en er is ook een Duitstalige dienst. De kerken werken samen om deze nieuwe bezoekers en bewoners gezamenlijk welkom te heten en activiteiten in de zomermaanden af te stemmen. Er zijn 14 kerkgemeenten op Schouwen-Duiveland van bevindelijk gereformeerden die minder geneigd zijn om open te staan voor samenwerkingen buiten de denominatie. Bevindelijk gereformeerden zijn in Nederland geconcentreerd in de voornoemde bijbelgordel en zullen door hun geloofswaarden sterk hechten aan passend reformatorisch onderwijs, ziekenzorg en andere omgangsvormen. Op Schouwen-Duiveland zijn ze in het oostelijk deel stevig vertegenwoordigd en daaraan zijn ook de drie reformatorische scholen gekoppeld. Alles wat niet hier gevonden kan worden is wel te vinden op het niveau van de bijbelgordel. Daar zijn voortgezet onderwijs, hoger onderwijs en de theologische universiteiten, ziekenhuizen en media te vinden binnen de eigen leefstijl. Ook recreatieve uitstapjes vinden vaak binnen deze bijbelgordel plaats. 1.3 De familie Buiten de lokaal-bestuurlijke en kerkelijke verbanden zijn er uiteraard nog andere sociale verbanden op het eiland. Daarvan is de familieband de sterkste. De eilandstructuur heeft van oudsher innige familieverbanden opgeleverd en dat uit zich onder meer in een beperkt aantal familienamen, die bovendien gemakkelijk naar de bron te herleiden zijn. Heet je Van der Wekken, Boot of Kloet, dan kom je onmiskenbaar van Schouwen-Duiveland en grote kans dat je er ook nog steeds woont. Bijna iedereen op het eiland is (verre) familie van elkaar, zegt Jaap Huigens, genealoog op Schouwen- Duiveland. Als de fysieke nabijheid van buren op het eiland je niet bindt, als de kerkgemeenschap niet bindt, dan zal

11 26 Schouwen-Duiveland VERBANDEN IN KAART het toch zeker wel je familie zijn. Vaker binden alle drie de verbanden in meer of mindere mate en komt er ook nog een vierde bij: het familiebedrijf. In Zeeland zijn landbouw, visserij en recreatie sterk vertegenwoordigd, alle ook met een stevige vertegenwoordiging van familiebedrijven. Landbouw is van oudsher een sterk grond- en familie-gebonden sector en de recreatiesector is in Zeeland grotendeels uit de landbouw voortgekomen. 85% van alle bedrijven in Zeeland zijn familiebedrijven. Bij familiebedrijven is de lange termijnvisie sterk aanwezig, je kent immers de volgende generatie zeer persoonlijk. Er is een wezenlijk andere cultuur dan de afrekencultuur op prestaties die soms in andere bedrijven heerst. Een kenmerk van familiebedrijven is dat ze werknemers jong aannemen, opleiden en ook langer aan zich binden. Dit geldt niet alleen voor familieleden. Het verbonden zijn van familiewaarden, bedrijfswaarden en het eigendom is het kenmerk van familiebedrijven. De huidige top van de (familie)bedrijven bestaat uit zestigers die als eilander zijn opgegroeid. Daar gaat de komende tien jaar dus nog eens veel veranderen. Maar zelfs als het bedrijf is overgenomen door derden, dan is de familiecultuur vaak nog steeds voelbaar. (INTERVIEW RUDI DE MUNCK, BAKER TILLY BERK)