Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V."

Transcriptie

1 Eneco, midden in de samenleving Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V.

2

3 Inhoudsopgave 2 Verslag Raad van Bestuur 2 Bericht voorzitter Raad van Bestuur 5 Kernpunten Ontwikkelingen 8 Wie we zijn, wat wij doen 17 Financieel resultaat 20 Voortgang 20 Strategische kpi's 23 Onze prestaties in Duurzame bedrijfsvoering 48 Ecofys 50 Governance 50 Bericht Raad van Commissarissen 53 Personalia Raad van Bestuur 54 Personalia Raad van Commissarissen 56 Corporate Governance 58 Remuneratie 59 Risicomanagement 61 Aandeelhouders 62 Over dit verslag 69 Assurance 71 Jaarrekening 72 Geconsolideerde jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 89 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 95 Toelichting op de geconsolideerde balans 119 Toelichting op het geconsolideerd kasstroomoverzicht 120 Toelichting per segment 123 Overzicht van belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen 125 Vennootschappelijke jaarrekening 127 Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening 130 Overige gegevens 132 Definities Eneco Holding N.V. Jaarverslag

4 Verslag Raad van Bestuur Bericht voorzitter Raad van Bestuur Klanten verbinden zich aan Eneco Onze energiewereld is aan het veranderen, dat is in 2012 opnieuw duidelijk geworden. Burgers en bedrijven worden zich er steeds meer van bewust dat het anders moet en kan. Zij kiezen steeds vaker voor duurzame energievoorziening en willen ook voorspelbare en betaalbare kosten. Gezinnen en bedrijven worden zelf producenten, die lokaal en kleinschalig schone energie opwekken en uitwisselen met hun buren. Het is ons verhaal, onze visie, die geleidelijk werkelijkheid wordt. Eneco, dat is mijn bedrijf Eneco kiest voor duurzame energie en stelt in haar aangescherpte strategie de klant en zijn behoeften centraal. Duurzaam, decentraal en samen, dat is onze visie en onze verantwoordelijkheid. Wij bouwen aan een bedrijfsmodel waarin we samen met klanten energie besparen en duurzaam opwekken. En omdat de behoeften van onze klanten veranderen, verandert ook onze rol. Stap voor stap worden wij elkaars partners, waarbij wij klanten helpen om de verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen energievoorziening. Wij betrekken hen bij de ontwikkeling van nieuwe diensten en producten, zodat wij zeker weten dat zij hier ook echt iets aan hebben.voorbeelden zijn het product HollandseWind, waarbij klanten meeprofiteren van de windkracht of ESCO's, een nieuwe vorm van energieprestatiecontracten. De pijpleiding die Stedin aanlegt in de Botlek om reststoom te transporteren en weer nuttig als energiebron te gebruiken is eveneens een goed voorbeeld. Ook het toekennen van de Smart Grids Innovation Award aan Joulz, voor het innovatieve concept van een energie-zelfvoorzienend vakantiepark, laat zien hoe wij met onze klanten meedenken. Onze missie luidt: 'Duurzame energie voor iedereen'. Dat is wat ons bindt. Voor iedereen met wie wij samenwerken willen wij een betrouwbare partner zijn, zodat iedereen voelt: Eneco, daar ga ik samen mee voor duurzaam - dat is mijn bedrijf. Financieel resultaat tevredenstellend Wij boekten een nettoresultaat dat met 233 miljoen 14 procent hoger uitkwam dan in De omzet steeg met 5 procent tot 5,3 miljard. Gelet op de marktomstandigheden in 2012 zijn wij tevreden over het behaalde resultaat. Een wereld in verandering De omgeving waarin wij werken is dynamisch en veranderlijk. In de paragraaf Ontwikkelingen beschrijven we de belangrijkste trends die onze strategie en bedrijfsvoering beïnvloeden. Enkele springen in het oog. De economische crisis in de wereld en in Europa, die in 2012 aanhield en zich nog in 2013 zal doen voelen, had ook invloed op de energiemarkt, vooral op de zakelijke markt. De lage economische activiteit werkt vertragend op de overgang naar een duurzame energievoorziening, bijvoorbeeld door de lage CO 2 -prijzen. Onze nieuwe gasgestookte energiecentrale kan door de hoge gasprijzen minder worden ingezet dan wij bij de start van dit project voorzagen. Ook onze activiteiten op het gebied van onderhoud, installatie en vernieuwing van energie-infrastructuren worden beinvloed door de economische omstandigheden. Ons infrabedrijf Joulz voelt dat aan den lijve en moet ingrijpende maatregelen nemen. Wij zullen de komende jaren de kosten blijven bewaken en voeren bij Eneco een groot kostenbesparingsprogramma door. 2 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

5 Verslag Raad van Bestuur Bericht voorzitter Raad van Bestuur Maar externe omstandigheden zullen ons niet afbrengen van onze duurzame koers: wij blijven investeren in de verdere verduurzaming van onze energie en van onze bedrijfsvoering. In Nederland werken wij aan Eneco Luchterduinen, een nieuw windpark in de Noordzee; de biomassacentrale Golden Raand in Delfzijl nadert zijn voltooiing. In Groot-Brittannië ontwikkelen wij voor Scottish Water een windpark op land waarmee zij deels zelfvoorzienend worden. In België verloopt de ontwikkeling van het offshore windpark Norther voorspoedig. En in Frankrijk werken wij samen met Fonroche Energie en het Zwitserse Susi Partners om zonne-installaties te acquireren. De transitie van centraal opgewekte energie naar duurzaam en decentraal, dichtbij en door de klanten zet door. Dit zal ons bedrijfsmodel veranderen. Wij ontwikkelen nieuwe businessmodellen en proposities waarbij advisering aan de klanten een grote rol speelt. Dat levert onze klanten en onszelf meerwaarde op. De doelstelling van de Nederlandse regering om in 2020 zestien procent van het energiegebruik duurzaam op te wekken - meer dan Europa van Nederland vraagt - was verheugend nieuws. Met deze ambitieuze doelstelling geeft zij aan de bevordering van duurzaamheid echt belangrijk te vinden. Om deze doelstelling te halen, is een sterke ontwikkeling nodig van duurzame energiebronnen zoals windenergie, zonne-energie en biomassa, maar ook ontwikkeling van slimme netten die lokale duurzame energie van producent naar consument transporteren. Nauwe samenwerking met energiebedrijven is dan ook een noodzaak, evenals het scheppen van stimulerende omstandigheden, zoals een gunstig vestigingsklimaat, fiscale voordelen voor het opwekken van groene energie en hogere CO 2 -prijzen. De bijdrage aan de nieuwe regeringsdoelstelling zal vanuit de transportsector en de bebouwde omgeving door hun specifieke karakter slechts relatief gering kunnen zijn. Dit betekent dat een omvangrijke rol ligt bij de elektriciteitsproductie. Daarvan zal in 2020 zeker 40% duurzaam moeten zijn tegen 10% nu. Vanuit onze ervaring en ons vakmanschap is Eneco uitstekend gepositioneerd om een fundamentele bijdrage te leveren aan het behalen van deze doelstelling. Tegelijkertijd zien wij de positieve ontwikkeling dat steeds meer mensen zelf groene energie willen opwekken. De ontwikkelingen op de markt en in de technologie bieden hiervoor steeds betere mogelijkheden. Zo dalen de productiekosten van zonnepanelen, terwijl het rendement stijgt. Wij zien het als onze taak om deze ontwikkelingen te stimuleren en te ondersteunen. Wij zien daarbij ook dat burgers steeds meer uitgesproken zijn in hun verwachtingen van bedrijven en hun bedrijfsvoering. Sociale media spelen hierin een belangrijke rol. Zij geven individuen een stem en verbinden hen met elkaar en met bedrijven. Mensen verwachten transparantie en eerlijkheid van bedrijven, ook van Eneco. Onze visie 'Decentraal, duurzaam, samen' vraagt om een bedrijf dat in de hele energieketen aanwezig is, juist omdat deze verandering de keten in zijn onderdelen maar ook als systeem in zijn geheel revolutionair zal veranderen. Het opknippen van de keten in losse onderdelen zou het bereiken van onze maatschappelijke doelen belemmeren. Samenwerken Onze ambities kunnen wij alleen samen met andere partijen realiseren. Daarom zoeken wij steeds naar manieren waarop organisaties en bedrijven elkaar kunnen helpen. Om die reden zetten wij enkele jaren geleden een samenwerking op met WWF en voeren wij de dialoog met politieke partijen en overheden over onze standpunten. Ook voelen wij onze verantwoordelijkheid voor onze klanten, de gemeenten die onze aandeelhouders zijn en onze partners. De omvang van onze investeringen is zo groot dat wij ook om die reden samenwerking zoeken in partnerschappen, zowel nationaal als internationaal. Zo spreiden wij de risico's en kunnen we in meer duurzame projecten investeren. Wij zetten begin 2013 een grote stap door een langetermijn samenwerkingsverband aan te gaan met het Japanse Mitsubishi Corporation (MC). MC neemt een belang van 50 procent in het nieuwe windpark Eneco Luchterduinen dat wij ontwikkelen voor de Nederlandse kust en waarvan de bouw in 2014 begint. Ook bestaat het voornemen MC voor de helft in het bestaande Prinses Amalia Windpark te laten participeren terwijl verdere samenwerking in nieuwe projecten, zoals het Engelse windpark Navitus Bay, waarin wij al samenwerken met EDF, en Norther in België tot de mogelijkheden behoort. Ook met woningcorporaties gaan wij samenwerking aan door speciaal op deze sector toegesneden proposities te ontwikkelen. Wij hebben ook steun nodig van ngo's, organisaties die zich inzetten voor duurzaamheid en bescherming van de natuur. Ons partnerschap met het Wereld Natuur Fonds leidde tot concrete en uitdagende doelstellingen op gebieden als CO 2 -reductie en groei van duurzame productie en leveringen aan onze klanten. Excellente service en veiligheid De basisvoorwaarde om onze ambities te realiseren is dat klanten onze dienstverlening blijven waarderen. De tevredenheid is over de hele linie toegenomen. Toch kan het altijd beter. De grote stroomstoringen in Rotterdam en Nieuwegein leggen een schaduw over de overigens goede prestaties van onze netbeheerder Stedin. Elders in dit verslag gaan we dieper in op de preventieve maatregelen die wij hebben genomen om de eventuele overlast voor klanten bij een storing tot een minimum te beperken. Bij alles wat wij doen, staat veiligheid voorop, voor onze medewerkers, maar ook voor werknemers van contractanten op onze bouwplaatsen en natuurlijk voor onze klanten en voor de omwonenden bij onze installaties. Wij zijn er trots op dat wij de veiligheidsprestatie in 2012 verder verbeterden. Eneco Holding N.V. Jaarverslag

6 Verslag Raad van Bestuur Bericht voorzitter Raad van Bestuur Onze organisatie In december hebben wij Marc van der Linden verwelkomd als nieuw lid van de Raad van Bestuur. Marc is sinds 1997 werkzaam bij Eneco en kent het bedrijf door en door. Wij zijn Jurriaan Ruys, die ad interim ons bestuur versterkte, zeer dankbaar voor de grote bijdrage die hij leverde aan de ontwikkeling van Eneco. Ons nieuwe bedrijfsmodel en onze veranderende rol, waarbij diensten, advies en samenwerking voorop staan, vraagt andere competenties van onze medewerkers. Wij hebben veel waardering voor hun betrokken en enthousiaste inzet in het afgelopen jaar. Het is onze verantwoordelijkheid om hen maximaal toe te rusten en een gunstig werkklimaat te scheppen. De nieuwe duurzame panden die wij in 2012 in gebruik namen en waarin onze medewerkers volgens het principe van 'het nieuwe werken' actief zijn, stimuleren de samenwerking en het delen van kennis. Eneco heeft alles in huis om leidend te zijn in de koers naar een toekomstzekere energievoorziening. Jeroen de Haas Voorzitter Raad van Bestuur Eneco Holding N.V. 4 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

7 Verslag Raad van Bestuur Kernpunten 2012 Klantenbestand Nederland en België meer dan 2.2 miljoen (pagina 33) Samenwerkingsverband met Mitsubishi Corporation in wind op zee. (pagina 28) Investeringen in energieopwekking en infrastructuur EUR 712 miljoen, waaronder stoompijpnetwerk in de Botlek (pagina 27) Eerste gegarandeerde besparingscontracten afgesloten via een ESCO bij Ontwerpfabriek Van Nelle (pagina 25) Partnerschap met EDF Energy voor de ontwikkeling van offshorewindpark Navitus Bay (pagina 28) klanten willen slimme thermostaat Toon aanschaffen, al 5000 slimme thermostaten geïnstalleerd (pagina 25) CO2-emissie eigen bedrijfsvoering met 37% gedaald ten opzichte van 2007 (pagina 45) Joulz eerste Nederlandse bedrijf met MVO prestatieladder niveau 5 (pagina 45). Eigen gascentrale levert operationeel lager resultaat dan geprognosticeerd (pagina 36) Financieel resultaat stemt tevreden (pagina 18) Enkele grote storingen in Rotterdam en Nieuwegein (pagina 34) Veiligheidsprestatie verbeterd, minder incidenten (pagina 37) Eneco zet kostenbesparingsprogramma in gang (pagina 18) Joulz reorganiseert (pagina 18) Eneco Holding N.V. Jaarverslag

8 Verslag Raad van Bestuur Ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt Eneco onderkent verschillende trends die onze visie op de ontwikkeling van energiemarkt ondersteunen. Die visie is dat de markt zich op termijn ontwikkelt van centraal fossiele energieopwekking via een combinatie met decentraal duurzaam naar volledig decentrale duurzame opwekking. Veranderende globale machtsverhoudingen Met de opkomst van sterk groeiende economieën is de rol van de acht vooraanstaande industriële landen, de G8, feitelijk overgenomen door de G20, bestaande uit de 19 sterkste landen plus de Europese Unie. De verschillen tussen de belangen van de traditionele landen en opkomende economieën zijn vaak groot. Dat blijft de komende jaren zo. Een wereldwijde aanpak van het klimaatprobleem wordt daardoor steeds minder waarschijnlijk. Als de huidige trend van energieverbruik en toename van het CO 2 - gehalte in de atmosfeer doorzet, ontkomt de wereld niet aan klimaatverandering; de gemiddelde temperatuur zal onverantwoord stijgen. Hierdoor komen natuurrampen vaker voor. Omdat deze ontwikkeling niet acceptabel is voor velen zal klimaatbeleid eerder lokaal van karakter zijn dan globaal en zal het bedrijfsleven een grotere rol spelen. De opkomende economieën groeien sneller en robuuster dan de ontwikkelde economieën. De toenemende vraag in opkomende markten naar energie en grondstoffen, zoals aardgas, is direct van invloed op de Europese energiemarkt. De concurrentie om grondstoffen neemt toe. Daarnaast zal de aandacht van investeerders uit opkomende economieën voor activiteiten van onder andere Eneco, op het gebied van gasopslag of duurzame energieproductie toenemen. Toenemende individualisering en nieuwe verbondenheid Versterkte behoefte aan autonomie bij klanten en afnemend vertrouwen in traditionele systemen stimuleren de groei van decentrale opwekking van energie. We zien samenwerkingsverbanden ontstaan van eindgebruikers gericht op samen inkopen, besparen en verduurzamen van energie. Geholpen door nieuwe communicatiemiddelen bloeien nieuwe sociale verbanden op, lokaal en internationaal. De invloed van social media is alom tegenwoordig en groeiend. Klanten delen hun mening via Twitter en Facebook direct en met iedereen en vinden razendsnel bijval of weerwoord. Eneco speelt hierop in en gebruikt ook deze kanalen om nieuws te verspreiden, klanten de mogelijkheid tot contact te bieden en zo permanent in gesprek te zijn. Wij steunen het gebruik door medewerkers en hebben een richtlijn voor social mediagebruik opgesteld. Meer onzekerheid en meer risicobewustzijn De huidige prijs van CO 2 -emissierechten is een fractie van wat enkele jaren geleden werd verwacht. Dit heeft meerdere oorzaken waaronder de economische crisis en weeffouten in het Europese emissiehandelsysteem. De huidige CO 2 -prijsstelling in combinatie met hoge gasprijzen leidt tot lagere rendementen op bijvoorbeeld gasgestookte centrales. Investeringen in nieuwe duurzame productie of schonere gascentrales blijven op een te laag niveau. Dit komt door de onzekerheid over de prijs van de emissierechten op lange termijn. Daarbij komt dat de economische crisis heeft geleid tot een toenemende risicobewustzijn bij kapitaalverschaffers die minder bereid zijn geld beschikbaar te stellen en hogere risicopremies vragen. Het gevolg is dat investeringen uitblijven. Hierbij komen nog de gevolgen van klimaatverandering. Dit leidt eveneens tot grotere onzekerheid, verhoogd risicobewustzijn, schommelingen in energieprijzen en in de vraag naar en aanbod van energie. De voortdurende economische crisis en de onzekere politieke oplossing daarvan in Europa heeft geleid tot economische instabiliteit in meerdere Europese landen. Bezuinigingsmaatregelen volgen elkaar in hoog tempo op en ondersteuning van duurzame energie ontkomt hier niet aan; de huidige onzekerheid over het toekomstige ondersteuningsmechanisme in Nederland is hiervan een voorbeeld. 6 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

9 Verslag Raad van Bestuur Ontwikkelingen Marktintegratie Noordwest-Europa met focus op nationale belangen Transitie in fasen (toelichting bij de illustratie) Zowel de elektriciteits- als de gasmarkt van Noordwest-Europa integreren verder dankzij de fysieke koppeling van de netwerken en koppeling van handelsmarkten. De prijzen zullen daardoor naar elkaar toe groeien. Tegelijkertijd proberen nationale overheden de leveringszekerheid op nationaal niveau veilig te stellen en de ontwikkeling van duurzame energie te ondersteunen. Deze focus op nationale belangen kan verstorend werken op omliggende De energiemarkt ontwikkelt zich in drie fasen: van centraal fossiele opwekking via een combinatie met decentraal duurzaam naar volledig decentrale duurzame opwekking. 1 grootschalige fossiele (kolen-, gas-, kern)centrales. Vanuit markten, waardoor er steeds meer behoefte aan Europese één punt wordt elektriciteit in één richting naar de verbruikers harmonisatie zal komen. gestuurd via het netwerk. Decentrale elektrificering De nadelen zijn: veel netverliezen, beperkt hergebruik van De kostprijs van zonnepanelen blijft dalen, de elektriciteitsprijs restwarmte, veel CO2-uitstoot. Klanten hebben weinig wordt volatieler maar gemiddeld daalt deze als gevolg van een keuzemogelijkheden behalve dat ze van leverancier kunnen groter aandeel duurzame capaciteit. De rol van lokale initiatieven wisselen. Eneco is ervan overtuigd dat dit energielandschap wordt steeds groter en elektrisch vervoer groeit snel. Ten opzichte op termijn drastisch zal veranderen. van 2011 is het aantal volledig elektrische auto's in Nederland vrijwel verdubbeld naar circa voertuigen (2011: 1.124, 2 belangrijkere rol spelen, naast de bestaande kolen- en 2020 ( kerncentrales. rijden). Daarnaast staat energiebesparing serieus op de agenda Deze zal in combinatie met de Nederlandse normen voor de 3 Duurzaam Decentraal Samen. ervoor zorgen dat elektriciteit steeds belangrijker wordt voor de pompen in zonneboilers aan te drijven. Hierdoor stijgen de vraag naar elektriciteit en het aantal aansluitingen, terwijl de vraag naar gas en het aantal aansluitingen op het gasnet dalen. Uiteindelijk groeit de samenleving naar een meer kleinschalig duurzaam energielandschap. Wij noemen dit DDS : energiezuinigheid van gebouwen (energieprestatiecoëfficient) verwarming van (nieuwbouw)huizen om warmtepompen en In de volgende fase zal er een transitie zijn waarin (grootschalige) duurzame energie en gas een steeds De verwachting is dat dit aantal zal toenemen tot in door het aannemen van de EU Energy Efficiency Directive in De huidige energievoorziening wordt gekenmerkt door Duurzaam: windmolens, zonnepanelen, warmte/koude, geothermie, biovergisting, groen gas. Decentraal: deze installaties staan dicht bij de klant op locatie. Samen: bij en met de klant. Van éénrichting- naar tweewegverkeer: smart grids en ICT die vraag en aanbod koppelen en gebruik maken van prijsfluctuaties. Er ontstaan partnerships tussen producenten en leveranciers. Eneco Holding N.V. Jaarverslag

10 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen Profiel Eneco Holding NV ( Eneco Groep') is de enige geïntegreerde energiegroep in Nederland met de uitgesproken ambitie op duurzame wijze energie te produceren, te transporteren en te leveren aan klanten. Met circa medewerkers bedienen wij 2,2 miljoen zakelijke en huishoudelijke klanten. De aandelen zijn in handen van 55 Nederlandse gemeenten. Het hoofdkantoor is gevestigd in Rotterdam. Duurzame productie, levering en trading Onder de naam Eneco houdt de groep zich bezig met de productie, handel en inkoop, en levering van (een groeiend aandeel duurzaam opgewekte) energie (elektriciteit, gas, warmte en koude). Daarnaast ontwikkelen wij duurzame en decentrale energieoplossingen voor klanten. Het energiebedrijf verzorgt tevens transport en distributie van warmte en koude naar klanten en CO 2 naar tuinders. Ook werkt het bedrijf continu aan een eigen duurzaam productieportfolio en aan duurzame opwekking samen met klanten. Eneco streeft ernaar klanten 100% duurzame energie te leveren. Naast onze duurzame productie, koopt Eneco duurzame energie in via langjarige afnamecontracten met exploitanten van windparken, biomassacentrales of zonneenergiecentrales. Verder verhandelt Eneco CO 2 -emissierechten en koopt zij gas in voor de eigen gascentrale of voor gascentrales bij wie zij elektriciteit afneemt. Via de eigen gasopslagfacililiteiten legt Eneco een voorraad aan voor periodes waarin er meer vraag naar gas is. Eneco is actief in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland en Groot- Brittannië. De activiteiten van het energiebedrijf zijn logisch gebundeld in functionele bedrijfsonderdelen. ( Netwerk- en engineeringactiviteiten Onder de naam Stedin vindt onderhoud, beheer en ontwikkeling plaats van gas- en elektriciteitsnetten, voornamelijk in de randstedelijke gebieden van Utrecht en Zuid-Holland. Alle wettelijke taken worden volledig in eigen huis uitgevoerd. De vrije, niet-wettelijke activiteiten voert Stedin Diensten uit. Stedin is er niet alleen verantwoordelijk voor dat de energienetten veilig zijn en optimaal functioneren, zij ontwikkelt daarnaast infrastructuren voor reststromen als CO 2, stoom en biogas. ( Joulz is specialist in het op veilige wijze bedenken, bouwen en beheren van (duurzame) energie-infrastructuren. Zij biedt daarbij een compleet pakket van advies en engineering, van ontwerp tot aanleg en beheer van energienetten en bijbehorende installaties. Joulz biedt haar ruim 100 jaar ervaring aan een breed scala van klanten aan, voornamelijk landelijke, regionale en private netbeheerders en marktpartijen in de segmenten wegbeheerders, industrie en utiliteitsbouw. Zowel bij kleine als grote projecten is Joulz dé schakel tussen partijen. Samen ervoor zorgen dat het werkt, dát is de kracht van Joulz. ( Onafhankelijk adviesbureau Ecofys Ecofys beschikt over zowel diepgaande als brede kennis van het gehele spectrum van energie en CO 2 -efficiëntie, duurzame energie, energiesystemen en markten en energie- & klimaatbeleid. Ecofys brengt hierover adviezen uit en neemt een onafhankelijke positie in binnen de groep. ( 8 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

11 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen Transitie bedrijfsmodel De verkoop van energie levert Eneco meer op dan de kosten die wij kwijt zijn aan vooral de productie, inkoop en transport ervan. Daar verdienen wij nu dus ons geld mee. Maar dat bedrijfsmodel gaat veranderen. Doordat klanten steeds meer zelf energie gaan opwekken, zullen wij zelf minder energie leveren. Daar staat tegenover dat klanten door hun eigen opwekcapaciteit nieuwe behoeften krijgen, zoals advies, financiering, installatie en onderhoud van die faciliteiten. Ook gaan ze hun nieuwe positie gebruiken om te besparen op energie. Dat is goed voor hun portemonnee én voor het milieu. Door klanten hierbij volop te steunen nemen wij onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarom zetten wij graag in op besparen van energie. Dat begint met onze klanten beter inzicht te geven in hun energieverbruik door bijvoorbeeld de introductie van de Toon. Veranderen in fases Uiteraard wil Eneco duurzaam blijven ondernemen in economisch opzicht. Wij willen onze meerwaarde bewijzen voor klanten, natuur en milieu en tegelijkertijd economische waarde creëren ook in de toekomst. Daarvoor veranderen wij ons bedrijfsmodel in fases. Van een bedrijf dat centraal energie produceert en levert, naar een bedrijf dat centraal duurzame energie produceert en uiteindelijk naar een situatie waarin de klant, die daarbij wordt ondersteund door Eneco, zelf decentraal duurzame energie opwekt. In het hart van de Eneco strategie werken we aan een bedrijf dat gericht is op het realiseren van besparingen en duurzame opwekoplossingen bij klanten. Wij veranderen van een traditionele energieleverancier naar een dienstverlener die totaaloplossingen biedt voor energievraagstukken.dit vereist ook een cultuurverandering bij onze eigen medewerkers, die zich nog meer dan voorheen moeten verbinden met de klant en zich inleven in de eisen die hij stelt. Het concept Energy Service Companies (ESCO) is een van onze nieuwe speerpunten. Eneco sluit daarbij met grote klanten, zoals bedrijven en woningcorporaties, prestatiecontracten af die leiden tot besparingen door maatregelen als verbeterde isolatie, energiezuiniger verwarmingssystemen en dergelijke. Duurzame relatie met de klant Het concept ESCO is veelbelovend. Het stelt Eneco in staat om dichter bij de klant te zijn, de klant beter te ontzorgen en een duurzamere relatie met de klant op te bouwen. Het stelt ons ook in staat meer vooral nieuwe innovatieve producten en diensten te kunnen bieden. ENECO S ACTUELE VERDIENMODEL Inkoop energie & transport 3,5* 4,0 Energielevering Afschrijvingen energieproductie 0,2 Afschrijvingen distributienetten 0,2 Eneco Groep 1,1 Energiedistributie Personeel 0,4 0,2 Overige diensten Onderhoud & overhead 0,7 Inkomsten Uitgaven Resultaat voor rente en belastingen 5,3 5,0 0,3 * Vereenvoudigde weergave van de geconsolideerde winst- en verliesrekening (x 1 miljard) Eneco Holding N.V. Jaarverslag

12 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen Klant op nummer één in onze strategie De belangrijkste partner voor Eneco is onze klant, dat spreekt ook uit onze missie: duurzame energie voor iedereen. Een missie die voortkomt uit onze verbondenheid met de samenleving. Niet vreemd, want onze wortels en bestaansrecht liggen in de samenleving. Eneco bestaat bij de gratie van en het vertrouwen dat in ons wordt gesteld door de samenleving. Dit vertrouwen is voor ons cruciaal en verdienen wij door de maatschappij te winnen voor onze missie. Door transparant en eerlijk te zijn. Door onze eigen betrokken, uitgesproken en daadkrachtige manier van werken. Zo ontstaat een sterke relatie en verbondenheid tussen Eneco, onze klanten en andere partners. Eneco voelt daardoor als een betrouwbare en vertrouwde partner: Eneco daar ga ik samen mee voor duurzaam. Eneco dat is mijn bedrijf. Onze missie Duurzame energie voor iedereen, dat is onze missie. Deze missie verbindt ons met onze klanten en maakt duidelijk waar wij voor staan en gaan: wij willen ervoor zorgen dat onze klanten vandaag en in de toekomst kunnen rekenen op betaalbare, betrouwbare en schone energie. Onze visie In de toekomst zal alle energie duurzaam zijn. Deze energie zal meer en meer door klanten zelf, lokaal worden opgewekt. Energie uit fossiele bronnen wordt steeds schaarser, vervuilt en maakt ons afhankelijk van soms instabiele regio s in de wereld. Daardoor wordt het ook steeds duurder. De energiewereld moet daarom wel veranderen. DDS is het antwoord; duurzaam, decentraal, samen. De rollen van producent en afnemer veranderen hierbij totaal. Klanten worden producent en leverancier. Wij zullen meer moeten samenwerken en intensief moeten optrekken met de klant. Onze strategische richting Klant eerst Aandacht voor onze klant, de behoeften van de klant en de relatie met onze klant staan voor Eneco voorop. Daar doen wij het allemaal voor. Uiteindelijk gaat het erom hoe klanten onze dienstverlening ervaren en hoe enthousiast zij over ons zijn. Onze klanten betrekken wij daarom bij de ontwikkeling van onze producten en diensten. Producten en diensten waar de klant ook echt iets van merkt en iets aan heeft en waarover hij tevreden is. Besparen Samen met onze klanten dringen we het energieverbruik terug. Dat doet Eneco door inzicht te bieden in het verbruik en met praktische producten en diensten zoals slimme meters, energiezuinige cv-ketels en persoonlijk besparingsadvies. Niet alleen goed voor de portemonnee en het milieu, maar ook echt duurzaam: wat je niet gebruikt, hoef je niet op te wekken. En met meer dan 2,2 miljoen klanten tikt het aan. Samen opwekken Samen met klanten wil Eneco het lokaal opwekken van energie toegankelijk en rendabel maken. Energie die nodig is voor werken, wonen en leven. Een deel van onze klanten wekt op dit moment al decentraal duurzame energie op, voor eigen gebruik en bij overproductie ook voor anderen. In plaats van te betalen voor energie, besparen zij energie en verdienen zelfs geld met energie. Hiervoor ontwikkelt Eneco samen met klanten en andere partners maatwerkoplossingen zoals zonnepanelen, (micro)windturbines, bio-installaties en het gebruik van warmtepompen. En we zorgen voor de betrouwbare en toekomstgerichte energieinfrastructuren die samen opwekken mogelijk maken. 10 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

13 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen Afnemen Eneco zorgt dat klanten kunnen beschikken over betaalbare, betrouwbare en schone energie. Uiteraard kunnen klanten rekenen op excellente klantenservice. Door de snelle technologische ontwikkelingen en dalende kosten zullen steeds meer van onze klanten een deel van hun energiebehoefte zelf kunnen opwekken. De energie die zij aanvullend nodig hebben willen we uit 100% duurzame bronnen leveren. Op dit moment nemen al onze particuliere en mkb-klanten al groene elektriciteit af, waarvan we steeds meer zelf en duurzaam opwekken samen met onze partners. Hiervoor investeert Eneco in energieproductie met wind, zon en biomassa in de meest geschikte omgeving. In Groot-Brittannië investeren we in wind, voor energie uit zon is Frankrijk gunstig en in Nederland en België ligt onze focus op wind, zon en biomassa. Vakmanschap Met meer dan 100 jaar ervaring en alle expertise binnen één groep is vakmanschap de Eneco Groep op het lijf geschreven. Met onze bedrijfsonderdelen Eneco, Joulz, Stedin en Ecofys bieden wij alle diensten in de gehele energieketen: van het duurzaam opwekken, verhandelen, transporteren en het leveren van duurzame energie tot het bedenken van, en adviseren over lokale energieoplossingen. En dat combineren we met het ontwikkelen van slimme energie-infrastructuren die ingericht zijn voor tweerichtingsverkeer. Verbindend leiderschap Wij hebben iedereen nodig om onze missie (sneller) te realiseren: onze klanten, leveranciers, wetenschappers... iedereen. Wij zoeken daarom actief de verbinding met al deze partners en stimuleren de onderlinge samenwerking. Met onze partners komen we tot nieuwe businessmodellen die duurzame waarde voor iedereen opleveren. Zo bouwen wij onze projecten vaak in samenwerking met anderen, soms ook andere energiebedrijven. Hierdoor kunnen wij risico s delen en kennis en kunde bundelen. Eneco Holding N.V. Jaarverslag

14 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen Koppeling strategie en risico's Eneco heeft belangrijke doelstellingen die zij nastreeft, vastgelegd in zogenaamde key performance indicators (kpi's). Een overzicht van deze kpi's is te vinden bij Strategische KPI's (pagina 20). In onderstaand overzicht zijn de belangrijkste strategische risico's en de bijbehorende beheersingsmaatregelen weergegeven. Vervolgens benoemen wij ook de meer algemene risico's die zijn onderverdeeld in markt- en reguleringsrisico's enerzijds en financiële en operationele risico's anderzijds. Strategische risico's KPI 4: 20% duurzame elektriciteitsproductie ten opzichte van de totale retailleveringsportfolio in 2013 Risico Toelichting Mitigerende acties Vertraging van groei van duurzame strategie als gevolg van overheidsbeleid zoals wisselende subsidiesystemen en blijvend lage CO 2 -prijzen. Doordat veel CO 2 -certificaten zijn uitgegeven, is de prijs ervan laag. Vaak veranderende subsidieregimes zorgen voor extra onzekerheden. Beide remmen de ontwikkeling van en investeringen in duurzame energie. Langs verschillende wegen proberen wij overheden te overtuigen van het belang van een stabiel investerings- en financieringsklimaat met een gelijkwaardig speelveld tussen verschillende (duurzame en fossiele) technologieën. Een lagere duurzame energieproductie door minder wind en/of zon. Als onze windturbines en zonnepanelen minder energie produceren door ongunstige weersomstandigheden, daalt onze duurzame elektriciteitsproductie. De trends in weersomstandigheden gebruiken wij voor het bepalen van de meest geschikte locaties van investeringen in nieuwe energieproductie uit wind en zon. 12 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

15 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen KPI 6: De gemiddelde onderbrekingsduur van de toevoer van energie is in 2013 maximaal 14,7 minuten (voor elektriciteit, gas en warmte) Risico Toelichting Mitigerende acties De levering van energie valt tijdelijk weg door storingen in netwerken. Jaarlijks investeren we fors in de betrouwbaarheid van onze netten. Storingsverklikkers in onze netten zorgen voor een verkorting van de storing. We ontwikkelen netten die zichzelf herstellen. We hebben een gecertificeerd asset management programma. In het voorjaar van 2012 is een campagne gestart om graafschade door derden aan onze netten te voorkomen. KPI 7: In 2013 is de retailleveringsportefeuille van elektriciteit voor 20% donkergroen Risico Toelichting Mitigerende acties Minder afzet van donkergroene elektriciteit door sterke prijsconcurrentie van alternatieve elektriciteitsopwekking. De prijsconcurrentie op onder meer elektriciteit is in Nederland de afgelopen jaren sterk toegenomen. Donkergroene elektriciteit heeft nog een bescheiden aandeel en is niet altijd de goedkoopste. Continue prijsvergelijking met andere aanbieders. Verder bouwen aan onderscheidend imago, producten en diensten. Benadrukken van het maatschappelijk belang van duurzame energie. KPI 9: De LTIR is in 2013 hooguit 1,6 Risico Toelichting Mitigerende acties Veiligheidsincidenten door onvoldoende veiligheid bij bouw en operatie van productiefaciliteiten en energieinfrastructuren. We hebben ruime veiligheidservaring met (werkzaamheden aan) energieinfrastructuren en technische installaties. De groei van onze duurzame productie brengt echter nieuwe veiligheidrisico s met zich mee. Het veiligheidsbeleid en onze veiligheidsorganisatie is adequaat opgezet. Het veiligheidsbeleid geldt voor al onze medewerkers, materiaal en aannemers. Ons management stimuleert veilig gedrag. We kennen een incidentmeldsysteem, doen risicoanalyses, geven trainingen en voeren werkplekinspecties uit. KPI 12: De credit rating van de Eneco groep is ten minste A- Risico Toelichting Mitigerende acties Verlaging van de kredietstatus bijvoorbeeld als gevolg van gedwongen splitsing of onvoldoende financiële resultaten. Een gedwongen splitsing van Eneco leidt tot een minder solide financiële basis en tot het verdwijnen van vele samenwerkingsvoordelen tussen de verschillende disciplines. Het splitsen van het bedrijf brengt onze duurzame strategie in gevaar. Juridische procedure aangespannen tegen een gedwongen splitsing. De financiële performance wordt gemonitord met onder meer scenarioanalyses en stresstesten. Risico Toelichting Mitigerende acties Counterparty risico bij grote investeringsprojecten. In 2013 investeren wij circa 900 miljoen in de betrouwbaarheid van onze netten en energieproductie. Complexe projecten worden door een expertgroep beoordeeld. Gerealiseerde investeringen worden nauwkeurig geëvalueerd. We houden rekening met de mix van afgeronde versus nieuwe investeringen die nog geen resultaat genereren. Eneco Holding N.V. Jaarverslag

16 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen Markt- en reguleringsrisico's Risico Toelichting Mitigerende acties Verslechtering van de rentabiliteit van gascentrales en biovergisters door stijgende gas- en biomassaprijzen en/of dalende elektriciteitsprijzen. Door de recessie is de vraag naar en daardoor de prijs van elektriciteit gedaald. De gasprijs is gekoppeld aan de (blijvend hoge) olieprijs, terwijl de kolenprijs significant lager was. Daardoor was het in 2012 vaak niet rendabel om elektriciteit uit gas te maken. Ook de prijs van biomassa is volatiel doordat dit meestal lokaal wordt ingekocht. Hedgingbeleid: Binnen gestelde handelsmandaten wordt (vooraf) gas ingekocht en/of elektriciteit verkocht wanneer de prijzen daarvoor relatief gunstig zijn. Dit helpt echter niet tegen structureel slechte prijzen. Financiële en operationele risico's Risico Toelichting Mitigerende acties Operationele performance is onvoldoende door bijvoorbeeld uitval van ICT- systemen. Richting onze klanten kan uitval van onze ICT-systemen leiden tot onjuiste facturen en daarmee reputatieschade. Maar ook kunnen wij forse financiële schade lijden als systemen waarmee wij in energie handelen het laten afweten. Assurance activiteiten, zoals audits en certificering. De aan energiehandel gerelateerde activiteiten draaien op een apart, dubbel uitgevoerd ICT-platform. Een taskforce Cyber Security ziet onder meer toe op adequate ICT-beveiliging. Het maximale tarief dat wij als netbeheerder in rekening mogen brengen is onvoldoende om alle kosten en investeringen voor een betrouwbaar netwerk mee te financieren (tarifering gereguleerde domein). De netbeheeractiviteiten hebben een langetermijnkarakter en hebben behoefte aan een voldoende en voorspelbare tariefstelling. Onverwachte afwijkingen leiden tot een onzeker investeringsklimaat. Wij nemen deel aan benchmarks voor het beheersen van de eigen kosten. Het management is proactief binnen overlegorganen en richting overheidsinstanties om tot juiste tarifering te komen. Counterparty risico op banken in het kader van lease-and-leaseback transacties Uit hoofde van de afgesloten lease-andleaseback transacties worden door Eneco posities aangehouden in de vorm van deposito s bij een vijftal Europese banken. Op balansdatum ging het om een bedrag van USD 1,8 miljard (2011: 2 miljard). Eneco is blootgesteld aan het hieraan verbonden tegenpartijrisico (counterparty risk). Alle betrokken banken hebben een rating van Standard & Poor s en/of Moody s behorend tot het investment grade segment. Het tegenpartijrisico wordt frequent beoordeeld. We hebben een actief beleid ten aanzien van het afwikkelen van de huidige transacties. In 2012 heeft dit geleid tot de afwikkeling van drie contracten. Een uitgebreide toelichting op de wijze waarop ons Risicomanagement is ingericht is te vinden in het hoofdstuk Governance, onder Risicomanagement (pagina 59). Daar gaan wij ook uitgebreider in op risicobereidheid. 14 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

17 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen In dialoog met betrokkenen bij onze onderneming Eneco staat midden in de maatschappij en respecteert de belangen van betrokkenen bij ons bedrijf. Wij nemen deze belangen in overweging en spelen daar waar mogelijk op in. Dit begint bij het betrekken van belanghebbenden bij onze strategie. Inventarisatie In 2012 is geïnventariseerd wie management en directie beschouwen als de belangrijkste betrokkenen bij ons bedrijf. Aan de hand van deze inventarisatie hebben wij een indeling gemaakt naar de mate van impact op Eneco en de beïnvloedingsmogelijkheid door Eneco. Deze indeling geeft ons de mogelijkheid om focus aan te brengen en de juiste werkwijze te kiezen. Werkwijze Mensen en organisaties zijn op verschillende manieren betrokkenen bij ons bedrijf. Daarom kiezen wij voor verschillende manieren om met hen in gesprek te gaan over onze strategie en activiteiten. Klanten Via onze digitale nieuwsbrief die vele klanten maandelijks ontvangen, het bezoek aan onze website met veel unieke bezoekers per maand en de diverse contacten bij ons eigen call center betrekken wij onze klanten bij de energievoorziening. Via het Eneco klantenpanel krijgen wij waardevolle feedback en nieuw is het Eneco Forum. Eneco klantenpanel Samenvoorduurzaam Leden van het klantenpanel van Eneco kunnen meedenken en meepraten met Eneco over oplossingen om nog duurzamer met energie om te gaan. Op basis van de feedback uit de klantenpanels scherpen we communicatie-voorstellen of marketing-proposities aan. Eneco Forum basis voor co-creatie Via het Eneco Forum kunnen klanten onderling en met ons informatie uitwisselen en discussiëren over allerlei energieonderwerpen. De feedback die we op het forum ontvangen leggen we op de juiste plek terug in de organisatie. Eneco Forum moet steeds meer een samenwerkingskanaal met de klant worden. Op den duur verwachten we dat het accent verschuift van service naar co-creatie. Rondetafelgesprekken met branches Eneco organiseert via Joulz rondetafelgesprekken over het thema Installatieverantwoordelijkheid en energiemanagement. Wij doen dat voor verschillende branches: medische sector, overheid, private netbeheerders en railsector. Uit deze bijeenkomsten hebben wij geleerd dat de betrokkenheid en vooral kennis van Installatieverantwoordelijkheid soms ontbreekt bij het hogere management van organisaties. Wij hopen met deze rondetafelgesprekken het bewustzijn van het belang van installatieverantwoordelijkheid bij deze organisaties te vergroten. In gesprek met ondernemers In het zakelijke segment organiseert Eneco Business Environmental Dinners om de dialoog op het gebied van duurzaam ondernemen met de bestuurders van bedrijven te stimuleren. Ook organiseren wij Masterclasses voor mkb-ondernemers over Duurzaam Ondernemen. Collega s Op één lijn met de strategie De Strategic Internal Alignment Monitor is een onderzoek dat wij uitvoeren om te ontdekken in welke mate onze medewerkers de missie duurzame energie voor iedereen actief steunen in hun dagelijks werk. Het biedt inzicht welke instrumenten de afdelingen gericht kunnen inzetten om gewenste gedragsverandering te realiseren. Het gaat erom dat medewerkers de strategie Eneco Holding N.V. Jaarverslag

18 Verslag Raad van Bestuur Wie we zijn, wat wij doen doorleven in alles wat ze zeggen en doen en de juiste acties en beslissingen nemen die in overeenstemming zijn met de strategie. Aandeelhouders Dialoog met aandeelhouders De Algemene Vergadering van Aandeelhouders vond in 2012 tweemaal plaats, rondom het verschijnen van het jaarverslag en halfjaarbericht. Buiten de wettelijke en statutaire verplichtingen, zijn er verscheidene momenten in het jaar waarop Eneco haar aandeelhouders betrekt bij de ontwikkelingen van de onderneming, vragen van aandeelhouders beantwoordt en de dialoog voert. Dit gebeurt onder andere in de vergaderingen met de grootste drie aandeelhouders en in de bijeenkomsten met de aandeelhouderscommissie. Voor alle overige aandeelhouders organiseren wij proactief en op aanvraag werkbezoeken aan belangrijke projecten van Eneco. Alle aandeelhouders brengen we periodiek een bezoek. Daarnaast ontvangen aandeelhouders en andere relaties een periodieke nieuwsbrief en worden zij uitgenodigd voor relatie-evenementen. Facebook-applicatie Voor duurzaam Eneco lanceerde begin september 2012 een Facebook-pagina onder de naam Voor duurzaam. Op dit platform kunnen klanten en niet-klanten met Eneco en elkaar ideeën delen over duurzame energie. De resultaten van de Facebook-campagne hebben wij aangeboden aan de energiewoordvoerders van VVD en PvdA die onderhandelden over de vorming van een regering. WWF Vanuit de samenwerking die enige jaren geleden is ingezet voert Eneco regelmatig overleg met WWF over het vervolg van de samenwerking en hoe onze strategie aansluit op doelstellingen van WWF. Op woensdag 9 mei was Eneco, partner van WNF Nederland, gastheer van het WWF Next' event. Ruim 240 vertegenwoordigers van bedrijven gingen die dag met elkaar in gesprek over praktijkvoorbeelden van energiebesparing, vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en duurzame energie. Centrale vraag was hoe bedrijven een bijdrage kunnen leveren aan de reductie van de CO 2 -uitstoot. Omwonenden Omgevingsmanagement essentieel Strategisch OmgevingsManagement (SOM) is een methode die wij bij onze projecten hanteren om vroegtijdig, open en transparant met de omgeving in gesprek te gaan. Doel is op zoek te gaan naar de gezamenlijke belangen, voorspelbaarheid van belanghebbenden te vergroten en verrassingen later in het traject zo veel mogelijk te voorkomen. Vervolgens voeren wij proactief een strategie gericht op een duurzame relatie met de omgeving én het realiseren van organisatiedoelen. Bij projecten met veel en diverse belanghebbenden gebruiken we een omgevingsmonitor. In deze database verwerken we alle belanghebbenden, issues, belangen en acties. Dit blijkt een goede manier om bij complexe projecten het overzicht te behouden. Ook bij de bouw van windparken betrekken wij omwonenden en andere belangstellenden actief. Zo hebben we bij de aanleg van windpark Hoevensche Beemden en windpark Zwartenbergseweg, beide in Noord-Brabant, zogenaamde Kijkje Bij De Bouw - bezoeken georganiseerd. Overheden en ngo s De activiteiten van de Eneco Groep worden sterk beïnvloed door regelgeving. Duurzame energie kent nog geen gelijk speelveld met fossiele energie. Wij spannen ons in om onze standpunten kenbaar te maken en onze belangen te verdedigen bij regelgevende instanties. Driepuntenplan Eneco legde in de verkiezingsperiode de politieke partijen drie punten voor die de energievoorziening in Nederland schoon, betrouwbaar en betaalbaar moeten maken: 1. De vervuiler betaalt, stimuleer schone energie uit eigen land. 2. Laat burgers, boeren en bedrijven zelf energie opwekken. 3. Behoud Nederlandse energiebedrijven; zorg voor ruimte om te investeren in energiesector. 16 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

19 Verslag Raad van Bestuur Financieel resultaat Kengetallen (bedragen in 1 mln.) Resultaten Totale opbrengsten Opbrengst energie en energie gerelateerd Brutomarge energie en energie gerelateerd Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen (EBITDA) Bedrijfsresultaat (EBIT) Nettoresultaat Kasstroom uit operationele activiteiten Vermogen Groepsvermogen Rentedragende schulden Balanstotaal Investeringen in materiële vaste activa Ratio's Groepsvermogen/totaal vermogen 50,5% 50,4% 51,3% 50,7% 51,6% Interest coverage rate 3 8,8 8,8 6,2 7,4 11,4 Medewerkers Aantal FTE's gemiddeld Ziekteverzuim 4,3% 4,5% 4,6% 4,7% 4,9% Verkoopvolumes Elektriciteit (GWh) Gas (miljoen m 3 ) Warmte (TJ) Totale opbrengsten: Opbrengst energie en energie gerelateerd alsmede Overige opbrengsten. 2 Gegevens 2011 voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. 3 Interest coverage rate: Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen gedeeld door financiële baten en lasten. 4 Inclusief handelsvolumes Eneco Trade ,6 50,7 51,3 50,4 50, ,4 7,4 6,2 8,8 8, GROEPSVERMOGEN/TOTAAL VERMOGEN (in %) INTEREST COVERAGE RATE Eneco Holding N.V. Jaarverslag

20 Verslag Raad van Bestuur Financieel resultaat Eneco boekt tevredenstellend resultaat in uitdagende markt Nettoresultaat stijgt Eneco Holding N.V. boekt in 2012 een nettoresultaat van 233 miljoen, een stijging van 29 miljoen (+14%) ten opzichte van De omzet neemt met 5% toe van miljoen tot miljoen. De brutomarge en overige opbrengsten (naast de omzet energie) vertonen een stijging van 184 miljoen (+11%) tot miljoen. De overnames in 2011 van Oxxio en het resterend 50% belang in het Prinses Amalia Windpark (PAWP), de uitbreiding van verkoopactiviteiten in België en de gestegen transporttarieven spelen hierin een belangrijke rol. De operationele bedrijfskosten exclusief afschrijvingen en bijzondere waardemutaties stijgen met 119 miljoen tot miljoen mede als logisch gevolg van de uitbreiding van activiteiten, zoals de overnames van Oxxio en het resterende 50% belang in PAWP alsmede de ingebruikname van de gascentrale Enecogen, de gasopslag Gasspeicher en diverse windparken. Er was een toename van de onderhouds- en exploitatiekosten in de netwerkactiviteiten, mede veroorzaakt door extra herstelkosten en compensatievergoedingen als gevolg van storingen in ons netwerk. De toenemende concurrentie, ongunstig ontwikkelende marktprijzen en de economische crisis alsmede de investeringen die wij deden in de uitbouw van onze positie in de Belgische markt, de uitrol van de slimme thermostaat Toon en de ontwikkeling van nieuwe windparken zorgden ook voor hogere kosten. Als gevolg van de ongunstige marktprijsontwikkelingen en de economische crisis is de dotatie aan de voorzieningen in 2012 toegenomen: er blijven meer klanten (zowel particulier als zakelijk) in gebreke met betalingen. Tevens is er een voorziening getroffen in verband met een reorganisatie in de engineeringactiviteiten. Het bedrijfsresultaat voor afschrijvingen en bijzondere waardemutaties (EBITDA) komt met 776 miljoen 9% hoger uit dan voorafgaand jaar ( 711 mln.). De Eneco Groep zet scherp in op kostenreducties die over de gehele linie zullen worden gerealiseerd. Wij hebben een programma opgesteld dat de komende jaren leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen waardoor Eneco ruimte houdt om het investeringsniveau in nieuwe duurzame energieproductie en goede netwerken op een hoog niveau te handhaven. Investeringen De Eneco Groep zet haar duurzame ambities kracht bij door een gediversifieerde duurzame assetportfolio op te bouwen. Eneco investeert in miljoen aan diverse windparken in Nederland, België en Groot-Brittannië alsmede 103 miljoen in de bouw van Biocentrale Golden Raand in Delfzijl. De vervanging, uitbreiding en verduurzaming van warmtenetten vergt in miljoen. Met de overname van en investering in zonparken in Frankrijk en België is een bedrag gemoeid van 50 miljoen. De totale investeringen van de Eneco Groep in vaste activa bedroegen 712 miljoen (in mln.). Hiervan is 367 miljoen besteed aan vervanging en uitbreiding van de elektriciteits- en gasnetwerken. Bedrijfs- en nettoresultaat Het bedrijfsresultaat bedraagt 335 miljoen, 14% lager dan het voorgaande jaar toen het 388 miljoen bedroeg. De verwachting ten aanzien van de marktprijzen is dat de huidige onvoordelige prijsverhouding tussen gas- en elektriciteitsprijzen ( spark spread ) en de lage prijzen van CO 2 -rechten nog enige tijd zal voortduren. Dit heeft geleid tot een afwaardering van 78 miljoen op de elektriciteitgerelateerde vaste activa. Het resultaat deelnemingen bevat een eenmalige bate van 56 miljoen in verband met de verkoop van de deelneming in KEMA. Per saldo nemen de financiële lasten met 9% toe tot 88 miljoen (2011: 81 mln.), onder meer doordat in 2011 meer rente geactiveerd kon worden op projecten in aanbouw. De belastingen zijn afgenomen met 24 miljoen tot 50 miljoen. Dit is zowel het gevolg van het afgenomen bedrijfsresultaat in combinatie met gestegen rentekosten als van een belastingrestitutie op beëindigde bedrijfsactiviteiten. 18 Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2012

Resultaat Eneco tevredenstellend

Resultaat Eneco tevredenstellend Persbericht Communicatie en Public Affairs Datum: 7 maart 2013 Aantal pagina s: 5... PARTNERSCHAPPEN VERSTERKEN DUURZAME STRATEGIE Resultaat Eneco tevredenstellend Omzet van 5 miljard naar 5,3 miljard

Nadere informatie

Persbericht. Toename van de omzet door koud voorjaar en hogere gereguleerde transporttarieven

Persbericht. Toename van de omzet door koud voorjaar en hogere gereguleerde transporttarieven Persbericht Corporate Communicatie & Public Affairs Datum: 6-08-2013 Aantal pagina's: 8 Eneco Groep op koers Toename omzet en nettoresultaat in eerste helft 2013 Nettoresultaat stijgt met vijf procent

Nadere informatie

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V.

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Eneco, midden in de samenleving Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Inhoudsopgave 2 Verslag Raad van Bestuur 2 Bericht voorzitter Raad van Bestuur 5 Kernpunten 2012 6 Ontwikkelingen 8 Wie we zijn, wat

Nadere informatie

Eneco, oog voor de toekomst

Eneco, oog voor de toekomst Eneco, oog voor de toekomst Jaarverslag Eneco Holding N.V. Feiten en cijfers 2 Eneco Holding N.V. Jaarverslag Feiten en cijfers Kernpunten Milde weersomstandigheden en dalende tarieven leiden tot lagere

Nadere informatie

Eneco Groep. Duurzame energie voor iedereen

Eneco Groep. Duurzame energie voor iedereen Eneco Groep Duurzame energie voor iedereen Duurzame koploper Eneco is het grootste energiebedrijf van Nederland in publieke handen. Onze missie is betaalbare duurzame energie mogelijk maken die altijd,

Nadere informatie

Eneco Groep presteert conform verwachting

Eneco Groep presteert conform verwachting Persbericht Datum: 5-3-2014 Aantal pagina's: 8 Eneco Groep presteert conform verwachting Recordinvesteringen in netwerken en verduurzaming van de energievoorziening Nettoresultaat groeit met 3% tot 241

Nadere informatie

Eneco, verbinding en innovatie

Eneco, verbinding en innovatie Eneco, verbinding en innovatie Jaarverslag 2015 Eneco Holding N.V. Geconsolideerde jaarrekening 2015 Geconsolideerde winst- en verliesrekening x 1 mln. Toelichting 2015 2014 Opbrengst energielevering,

Nadere informatie

Eneco, verbinding en innovatie

Eneco, verbinding en innovatie , verbinding en innovatie Jaarverslag 2015 Holding N.V. Toelichting per segment Gesegmenteerde informatie Bedrijfssegmenten worden onderscheiden in overeenstemming met de bestuurlijke en interne rapportagestructuur

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Resultaten 2014 Eneco Groep tevredenstellend ondanks lastige omstandigheden

Resultaten 2014 Eneco Groep tevredenstellend ondanks lastige omstandigheden Persbericht EMBARGO 4 MAART 15.00 UUR Datum: 4 maart 2015 Aantal pagina's: 8 Resultaten 2014 Eneco Groep tevredenstellend ondanks lastige omstandigheden Bedrijf scherpt duurzame strategie aan en zet in

Nadere informatie

Duurzaam samen. Jaarverslag 2011 Eneco Holding N.V.

Duurzaam samen. Jaarverslag 2011 Eneco Holding N.V. Duurzaam samen Jaarverslag 2011 Holding N.V. Toelichting per segment alle bedragen zijn in miljoenen euro tenzij anders vermeld Gesegmenteerde informatie Bedrijfssegmenten worden onderscheiden in overeenstemming

Nadere informatie

Eneco, verbinding en innovatie

Eneco, verbinding en innovatie Eneco, verbinding en innovatie Jaarverslag Eneco Holding N.V. Feiten en cijfers Omzet (in miljoenen) Nettoresultaat (in miljoenen) 4.282 208 EBIT (in miljoenen) Veiligheid (RIF) 334 0,86 Investeringen

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

Bevredigend 1 e halfjaar 2014 ondanks zachte winter, gedaalde energieprijzen en lagere netwerk tarieven

Bevredigend 1 e halfjaar 2014 ondanks zachte winter, gedaalde energieprijzen en lagere netwerk tarieven Persbericht Datum: 1 augustus 2014 Aantal pagina's: 7 Bevredigend 1 e halfjaar 2014 ondanks zachte winter, gedaalde energieprijzen en lagere netwerk tarieven Strategische ontwikkeling naar duurzame partner

Nadere informatie

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Strategie Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt De energiemarkten in Europa zijn in transitie van een centraal gestuurde energievoorziening,

Nadere informatie

Energie van ons allemaal

Energie van ons allemaal VNO-NCW Themabijeenkomst Energietransitie Michael Fraats Trianel Energie B.V. 28 November 2011 1 Energie van ons allemaal 30-11-2011 2 Energie van ons allemaal is de essentie van Trianel Energie: Gericht

Nadere informatie

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben Wij brengen energie Waar mensen licht en warmte nodig hebben Energie in goede banen De beschikbaarheid van energie bepaalt in grote mate hoe we leven: hoe we wonen, werken, produceren en ons verplaatsen.

Nadere informatie

reating ENERGY PROGRESS

reating ENERGY PROGRESS reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu

Nadere informatie

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do

Nadere informatie

Participeren moet je leren NWEA, 23 januari 2015

Participeren moet je leren NWEA, 23 januari 2015 ... Participeren moet je leren NWEA, 23 januari 2015 Anne Melchers Projectontwikkelaar Eneco Wind Agenda... Introductie Eneco Energietransitie Transformatie binnen Eneco Effecten Eneco Wind Participatie

Nadere informatie

Visie op Windenergie en solar Update 2014

Visie op Windenergie en solar Update 2014 Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren

Nadere informatie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities

Nadere informatie

Nationale Energieverkenning 2014

Nationale Energieverkenning 2014 Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare

Nadere informatie

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak

Nadere informatie

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03 1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten

Nadere informatie

ZUINIGE ENERGIE EN KPN

ZUINIGE ENERGIE EN KPN ZUINIGE ENERGIE EN KPN KPN start op 30 oktober 2012 met nieuwe corporate campagne Het netwerk dat geeft om Nederland. Hierbij worden relevante maatschappelijke thema s belicht. In de eerste uiting, We

Nadere informatie

Duurzame energie in balans

Duurzame energie in balans Duurzame energie in balans Duurzame energie produceren en leveren binnen Colruyt Group I. Globale energievraag staat onder druk II. Bewuste keuze van Colruyt Group III. Wat doet WE- Power? I. Globale energievraag

Nadere informatie

NEW BUSINESS. Guy Konings

NEW BUSINESS. Guy Konings 2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Eneco, oog voor de toekomst

Eneco, oog voor de toekomst Eneco, oog voor de toekomst Jaarverslag 2014 Eneco Holding N.V. Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Alle bedragen zijn in miljoenen euro tenzij anders vermeld. 3. Opbrengst energielevering,

Nadere informatie

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones

Nadere informatie

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Alle bedragen zijn in miljoenen euro tenzij anders vermeld. 3. Opbrengst energielevering,

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

E.ON S FOCUS OP NIEUWE ENERGIE VERDIENT NAVOLGING

E.ON S FOCUS OP NIEUWE ENERGIE VERDIENT NAVOLGING E.ON S FOCUS OP NIEUWE ENERGIE VERDIENT NAVOLGING MAARTEN VAN DER KLOOT MEIJBURG Er komt onherroepelijk een aardverschuiving in het energielandschap nu alternatieve energie steeds belangrijker wordt. Het

Nadere informatie

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Indicatoren DMA Economische prestaties Eneco streeft een stabiel financieel beleid na. Dit is in het belang van de continuiteit van de onderneming.

Nadere informatie

Persbericht Aantal pagina s: 4

Persbericht Aantal pagina s: 4 Persbericht Aantal pagina s: 4 Brunel: sterke groei omzet en winst Kernpunten verslagjaar 2004 Omzet 313 miljoen; 27% groei EBIT 11,0 miljoen; toename van 8,1 miljoen Nettowinst 7,3 miljoen; toename van

Nadere informatie

MVO Programma

MVO Programma 2017-2020 Inleiding Jan Bakker heeft zich de afgelopen jaren sterk ontwikkeld in de agrarische sector en de grond-, wegen waterbouw. We zijn gegroeid en geprofessionaliseerd, maar met behoud van onze eigen

Nadere informatie

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V.

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Eneco, midden in de samenleving Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Samen opwekken Een deel van onze klanten wekt op dit moment al zelf, dus decentraal, duurzame energie op. Bijvoorbeeld met zonnepanelen

Nadere informatie

certificeert duurzame energie

certificeert duurzame energie certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

Meer winst voor Super de Boer

Meer winst voor Super de Boer Halfjaarcijfers 2008 Super de Boer (week 1-24) Meer winst voor Super de Boer Amersfoort, 27 augustus 2008 Jan Brouwer, Directievoorzitter Super de Boer N.V.: Super de Boer laat in het eerste halfjaar van

Nadere informatie

Eneco, verbinding en innovatie

Eneco, verbinding en innovatie Eneco, verbinding en innovatie Jaarverslag 2015 Eneco Holding N.V. Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Alle bedragen zijn in miljoenen euro tenzij anders vermeld. 3. Opbrengst energielevering,

Nadere informatie

Cleantech Markt Nederland 2008

Cleantech Markt Nederland 2008 Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft

Nadere informatie

SnowWorld operationele nettowinst stijgt 31%

SnowWorld operationele nettowinst stijgt 31% Persbericht 30 oktober 2017 Winstversnelling in tweede helft boekjaar 2016/2017 SnowWorld operationele nettowinst stijgt 31% In verband met het aangekondigde verplichte bod van Alychlo N.V. op aandelen

Nadere informatie

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert

Nadere informatie

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Hieronder treft u informatie over de Regietafel

Nadere informatie

Duurzaam samen. Jaarverslag 2011 Eneco Holding N.V.

Duurzaam samen. Jaarverslag 2011 Eneco Holding N.V. Duurzaam samen Jaarverslag 2011 Eneco Holding N.V. Duurzame bedrijfsvoering CO 2 -neutrale bedrijfsvoering 50% besparing en 50% compensatie Eneco heeft sinds 2008 een CO 2 -neutrale bedrijfsvoering. We

Nadere informatie

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015 Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business

Nadere informatie

Energievoorziening Rotterdam 2025

Energievoorziening Rotterdam 2025 Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

Lijst Lammers. Papendrecht 21 januari 2013

Lijst Lammers. Papendrecht 21 januari 2013 Lijst Lammers Papendrecht 21 januari 2013 Aan de voorzitter van de gemeenteraad van de gemeente Papendrecht, de heer C.J.M. de Bruin Markt 22 3351 PB Papendrecht Betreft: gemeente Papendrecht aansluiten

Nadere informatie

Algemene vergadering van aandeelhouders ROTTERDAM,23 APRIL 2008

Algemene vergadering van aandeelhouders ROTTERDAM,23 APRIL 2008 Algemene vergadering van aandeelhouders Nyloplast NV ROTTERDAM,23 APRIL 2008 Agenda Algemene Vergadering van Aandeelhouders 1. Opening 2. Toelichting op jaarverslag 2007 3. Jaarrekening 2007: vaststelling

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven

Nadere informatie

Lijst Lammers. KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013. Persbericht. Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas?

Lijst Lammers. KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013. Persbericht. Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas? Lijst Lammers KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013 Persbericht Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas? Fractie Lijst Lammers pleit voor de Zonatlas in Papendrecht en vraagt

Nadere informatie

Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet?

Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Introductie Stedin is als netbeheerder verantwoordelijk voor een veilig

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016

De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016 De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening

Nadere informatie

Tuinbouw wil efficiënt omgaan met energie

Tuinbouw wil efficiënt omgaan met energie Tuinbouw wil efficiënt omgaan met energie Handelsplatform, marktplaats voor energie in de tuinbouw De glastuinder van nu is een allround manager die van alle markten thuis moet zijn om zijn bedrijf economisch

Nadere informatie

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerde winst- en verliesrekening Bedragen in miljoenen euro's Eerste halfjaar 2009 Eerste halfjaar 2008 1 Gehele jaar 2008 Doorlopende bedrijfsactiviteiten Netto-omzet uit hoofde van leveringen

Nadere informatie

JAARVERSLAG VAN SOCIETY SPORTS B.V. EN THE SOCIETY SHOP B.V.

JAARVERSLAG VAN SOCIETY SPORTS B.V. EN THE SOCIETY SHOP B.V. JAARVERSLAG VAN SOCIETY SPORTS B.V. EN THE SOCIETY SHOP B.V. ALGEMEEEN De directie van Society Sports B.V. en haar deelnemingen (waaronder The Society Shop B.V.) biedt hierbij haar (geconsolideerde) jaarrekening

Nadere informatie

Eljo Vos-Brandjes HVC. Stage raadsleden Dordrecht

Eljo Vos-Brandjes HVC. Stage raadsleden Dordrecht Eljo Vos-Brandjes HVC Stage raadsleden Dordrecht Historie HVC Opgericht (1991) voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval uit regio Na loslaten beleidsuitgangspunt regionale/provinciale zelfvoorziening

Nadere informatie

De Lokale Duurzame Energie Coöperatie. EnergieCoöperatieBoxtel WWW.ECBOXTEL.NL. Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk

De Lokale Duurzame Energie Coöperatie. EnergieCoöperatieBoxtel WWW.ECBOXTEL.NL. Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk De Lokale Duurzame Energie Coöperatie EnergieCoöperatieBoxtel Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk WWW.ECBOXTEL.NL LDEC: Waarom en waartoe leidt het Samen met leden realiseren van betaalbare, duurzame,

Nadere informatie

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor

Nadere informatie

Een duurzaam en lokaal aanbod

Een duurzaam en lokaal aanbod Een duurzaam en lokaal aanbod Lelystad, 26 juni 2013 1 Met deze samenwerking beoogt AGCE, Eneco /Joulz een duurzame visie in praktijk te brengen en biedt voor de ondernemer: Een duurzaam en lokaal aanbod

Nadere informatie

Persinformatie. Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen. Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten

Persinformatie. Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen. Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten Persinformatie Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten Mario Mehren: strategie Wintershall blijkt succesvol 2 juni 2015 Michael Sasse Tel. +49 561 301-3301

Nadere informatie

6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken

6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken

Nadere informatie

Energy Services heeft nieuws voor u!

Energy Services heeft nieuws voor u! Energy Services heeft nieuws voor u! Mobiele App voor uw Energiezaken Energiebesparende technieken en duurzame energie Nieuwe website, met nog meer informatie Energiebesparing in kantoren, bedrijfshallen

Nadere informatie

Halfjaarbericht 2018

Halfjaarbericht 2018 Halfjaarbericht 2018 Bericht Raad van Bestuur (bedragen uit de verkorte geconsolideerde halfjaarcijfers 2018; in 1 mln.) Resultaten Totale opbrengsten Vermogen Ratio s 2018 2.101 2017 1.605 Brutomarge

Nadere informatie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-

Nadere informatie

Smart Grid. Verdiepende opdracht

Smart Grid. Verdiepende opdracht 2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina

Nadere informatie

Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is.

Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is. Energieverbruik binnen de voedingen drankensector. Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is. Deze whitepaper licht toe waarom het voor organisaties binnen de belangrijk is om inzicht te hebben

Nadere informatie

Strategie op koers, winst op peil

Strategie op koers, winst op peil Persbericht EMBARGO 30 januari 2017-15:30 UUR Datum: 30 januari 2017 Aantal pagina's: 7 Strategie op koers, winst op peil Resultaten Eneco Groep: Hogere kosten voor groei, innovatie, precario en splitsing

Nadere informatie

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Startnotitie Energietransitie. November 2018 Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de

Nadere informatie

Mini-symposium ECN-PBL Energie- en Klimaatbeleid

Mini-symposium ECN-PBL Energie- en Klimaatbeleid 10 september 2009 Presentatie Eneco Mini-symposium ECN-PBL Energie- en Klimaatbeleid Gerard Harder Rationale strategie Eneco Onze visie Onze missie Van: Naar: Fossiel Duurzaam Centraal Decentraal Afhankelijk

Nadere informatie

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures

Nadere informatie

Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie

Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010 Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Financieren Duurzame energie binnen Rabobank Groep Maatwerk Sustainability naast Food

Nadere informatie

DELTA Zakelijk. Meeting with DACT 27 oktober 2011. Als energie een substantiële kostenfactor is, is energie al snel van strategisch belang

DELTA Zakelijk. Meeting with DACT 27 oktober 2011. Als energie een substantiële kostenfactor is, is energie al snel van strategisch belang DELTA Zakelijk Meeting with DACT 27 oktober 2011 Als energie een substantiële kostenfactor is, is energie al snel van strategisch belang Agenda Bedrijfspresentatie DELTA NV DELTA: Uw strategische gesprekspartner

Nadere informatie

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden

Nadere informatie

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom

Nadere informatie

Energiemarkt moet op de schop

Energiemarkt moet op de schop jeroen de haas Energiemarkt moet op de schop De liberalisering van de Europese energiemarkt heeft niet goed uitgewerkt voor Nederland, zegt Jeroen de Haas, bestuursvoorzitter van Eneco. Zitten we straks

Nadere informatie

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT De overheid wil duurzame energie stimu leren en innovatie van duurzame energietechnieken bevor deren: meer duurzame energie in de toekomst. Doel is 16% duur

Nadere informatie

Insights Energiebranche

Insights Energiebranche Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is

Nadere informatie

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014 TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control

Nadere informatie

ENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu

ENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu ENERGIECONCEPTEN Advies op maat ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energiekosten zal dit in 10

Nadere informatie

TECHNISCH BEHEER. Zorgeloze kwaliteit. vandorp.eu

TECHNISCH BEHEER. Zorgeloze kwaliteit. vandorp.eu TECHNISCH BEHEER Zorgeloze kwaliteit TECHNISCH BEHEER Onze samenleving verandert snel. Waar in het verleden volstaan kon worden met een eenvoudig inspanningscontract voldoet dit veelal niet meer aan de

Nadere informatie

Uitdagingen van de energie transitie

Uitdagingen van de energie transitie Uitdagingen van de energie transitie Presentatie Congres Energy Next Dordrecht 10 december 2015 Remko Bos Directeur Energie ACM Vicepresident CEER 1 ACM als toezichthouder ACM bevordert kansen en keuzes

Nadere informatie

Gazprom Energy Over ons

Gazprom Energy Over ons Gazprom Energy Elk bedrijf heeft energie nodig. Bij Gazprom Energy zien we het als onze core business om uw energie zo efficiënt en duurzaam mogelijk te leveren. Over ons Elk bedrijf heeft energie nodig.

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers

Nadere informatie

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Mogelijkheden voor energie coöperaties Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Inhoud Samen sterker Belang van gezamenlijke projecten Variant 1: alles achter de meter Variant 2: korting

Nadere informatie

ENERGIE IN EIGEN HAND

ENERGIE IN EIGEN HAND Zonne-energie voor bedrijven? ENERGIE IN EIGEN HAND De Stichting Beheer Bedrijvenpark Merm, heeft een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor bedrijven om d.m.v. aanbrengen van zonnepanelen op het

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie