Gemeente jn Bergen op Zoom

Transcriptie

1 Gemeente jn Bergen op Zoom RMD ^^^H Raadsmededeling Datum 2 8 OKT Nr. RMD Van Aan Kopie aan Het college van B&W De raads- en duoburgerleden M. van Eekelen / A. Hagenaars Contactpersoon: Annemiek Beukman-Zuure A.BeukmanZuure@bergenopzoom.nl Tel: Onderwerp social return on investment Doel El Informatie Zienswijzen / wensen en bedenkingen Peilen van gevoelens Mededeling Met toepassing van artikel 169, tweede lid, van de Gemeentewet, delen wij u het volgende mede. Het College van B&W van de gemeente Bergen op Zoom heeft ervoor gekozen social return on investment (sroi) in te bedden in haar inkoopbeleid teneinde leveranciers te stimuleren mensen uit bepaalde doelgroepen kansen te bieden zich te ontwikkelen. Met social return wordt aangeduid het gebruik maken van de rol van opdrachtgever/subsidiegever door gemeenten (of andere organisaties) om sociale doelstellingen te verwezenlijken, zoals het creeren van werkplekken voor (laagopgeleide) werklozen en leerlingen. Social Return bestaat in Nederland al meer dan 10 jaar en kent diverse varianten in de uitvoering. Het is een voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen, maardeze begrippen zijn geen synoniemen. Er is (nog) geen gebruikelijke Nederlandse naam voor de Engelse term ingevoerd. Het College heeft ervoor gekozen de volgende uitgangspunten te hanteren die in bijgaande notitie verder worden uitgewerkt. uit te gaan van een verplichting te kiezen voor een brede doelgroep waarbij werklozen met een uitkering in het kader van de WWB prioriteit hebben en derhalve ook als belangrijkste resultaat te kenmerken dat sroi het streven naar minder bijstandsgerechtigden ondersteunt te kiezen voor een breed scala aan sectoren waarin sroi wordt toegepast Naast deze uitgangspunten zal het College ook in het inkoopbeleid vastleggen dat de uitvoerder van Sociale Werkvoorziening als voorkeursleverancier (preferred supplier) kan worden aangemerkt. Ook is het College ervan doordrongen dat de Gemeente Bergen op Zoom zelf het goede voorbeeld moet geven als het gaat om haar maatschappelijke verantwoordelijkheid in deze.

2 Gemeente jn Bergen op Zoom RMD Raadsmededeling Het College kiest voor een geleidelijke implementatie via uitvoering van twee pilots, evaluatie in September 2009, verbetering en definitieve borging in het inkoopbeleid eind In bijgaande notitie staan uitgangspunten en wijze van invoering verwoord. Bijlagen De volgende bijlagen zijn, als onderdeel van deze raadsmededeling, bijgevoegd: Notitie Social return, Gemeente Bergen op Zoom Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom, V Haasnoot

3 Notitie Social Return, gemeente Bergen op Zoom 2007 Notitie

4

5 Inhoudsopgave Inleiding 4 1. Wat is Social Return? Twee varianten Organisatie Werkgevers Randvoorwaarden 6 2. Keuzes voor de gemeente Bergen op Zoom Doelstelling Doelgroepen Resultaten Vormen van Social Return Preferred Suppliership Wsw voor bepaalde sectoren Sectoren waarin Social Return wordt toegepast De gemeente Bergen op Zoom geeft zelf het goede voorbeeld Inbedding in het inkoopbeleid Social Return in Bergen op Zoom Ontwikkeling Social Return 12 Tot slot 13

6 Notitie Social Return Inleiding De Gemeente Bergen op Zoom geeft jaarlijks voor een bedrag van 60 miljoen opdrachten aan leveranciers ten behoeve van producten, diensten en leveringen. Daarmee is zij geen topspeler in de markt voor international bedrijven, maar het brengt haar wel in de positie dat zij bewust om moet gaan met de mogelijkheden die dat kan bieden in het licht van de diversiteit aan belangen die burgers van een gemeente hebben. Zo kan de gemeente overwegen om Social Return in te zetten om meerwerkplekken te creeren ten behoeve van het werklozen en leerlingen in de gemeente Bergen op Zoom. Het hoofd Werk en Inkomen, Annette Baart, is gevraagd om zich hierop te orienteren en daaroverte rapporteren. Met hulp van het adviesbureau PSW, dat onderzoek 1 heeft gedaan en diverse gemeenten adviseert over Social Return, is deze notitie tot stand gekomen. Deze notitie behandelt eerst wat Social Return is, welke vormen er zijn en wat de ervaringen zijn van betrokkenen. Dan geeft zij aan welke uitgangspunten de gemeente Bergen op Zoom hanteert. Tot slot behandelt zij de geadviseerde werkwijze om te komen tot implementatie. 1 Onderzoeksadvies "Werk maken van werk". Een onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van Social Return. Tejo Kessels en Rombout Jas, PSW, mei 2005.

7 1. Wat is Social Return? Social Return staat voor het gebruik maken van de rol van opdrachtgever/subsidiegever door gemeenten (of andere organisaties) om sociale doelstellingen te verwezenlijken, zoals het creeren van werkplekken voor (laagopgeleide) werklozen en leerlingen. Social Return bestaat in Nederland al meerdan 10 jaar en kent diverse varianten in de uitvoering. De laatste twee jaar is Social Return bij veel gemeenten (weer) in ontwikkeling en uitvoering, waarschijnlijk als gevolg van de invoering van de WWB. Gemeenten versterken dankzij Social Return de samenwerking met werkgevers, opleidingsorganisaties en andere partners en hebben zo directerzicht en invloed op ontwikkelingen op de locale arbeidsmarkt. Gemeenten maken bovendien gebruik van Social Return om WWB-gelden te besparen. De resultaten van Social Return verschillen per gemeente en zijn sterk afhankelijk van de grootte van de gemeente Twee varianten Voor de toepassing van Social Return zijn er grofweg twee varianten, namelijk de zogenaamde wortelvariant (verleiden) en de stokvariant (verplichten). Bij de wortelvariant is er sprake van het maken van afspraken over werkplekken voor doelgroepen tussen de gemeente en de opdrachtnemer, na de gunning, op basis van vrijwilligheid van de opdrachtnemer. Bij de stokvariant heeftde opdrachtnemer zich door te offreren al geconformeerd aan het realiseren van bepaalde resultaten op basis van sociale besteksvoorwaarden. Opdrachtnemers dienen bijvoorbeeld voor de omvang van 5% van de aanneemsom (boven een drempelbedrag van ,-) werkplekken voor werklozen/leeriingen te realiseren. Bij het niet (voldoende) en verwijtbaar nakomen van sociale besteksvoorwaarden kan de gemeente een financiele sanctie opleggen. Deze toepassing via besteksvoorwaarden en sanctionering is toegestaan mits men aanbestedingsregels (EU) in acht neemt. Overigens is zowel bij de wortel- als de stokvariant onderhandelen overde precieze (mogelijke) bijdrage van de opdrachtnemer een belangrijk onderdeel van de werkwijze. Beide varianten maken vaak gebruik van convenanten met diverse externe partners (werkgeversorganisaties, opleidingsorganisaties, etc) om Social Return te ondersteunen en te stimuleren. Beide varianten richten zich op projecten waarin de beste mogelijkheden liggen op het plaatsen van de doelgroep, meestal personen met een afstand op de arbeidsmarkt. Onderzoek naar Social Return toont aan dat beide varianten effectief kunnen zijn Organisatie Het onderzoek toont verder aan dat een goede organisatie van Social Return noodzakelijk is om te komen tot goede resultaten. Een belangrijke valkuil is bijvoorbeeld het niet aansluiten van het aanbod (van het beschikbare volume klanten/leerlingen) op de vraag (de beschikbare werkplekken). Heldere besluitvorming, een intern draagvlak, voldoende capaciteit en kwaliteit van de organisatie zijn belangrijke succesfactoren. De toepassing van Social Return is mogelijk in bijna alle denkbare sectoren. De meeste ervaringen zijn vooralsnog opgedaan bij aanbestedingen in de bouw- en infrasector. Andere geschikte sectoren zijn bijvoorbeeld de groenvoorziening, schoonmaak, beveiliging, horeca en in de zorg. Daarnaast passen ook steeds meer partners van gemeenten, zoals de woningbouwcooperaties, Social Return toe bij hun opdrachtnemers.

8 1.3. Werkgevers Ervaringen met Social Return laten zien dat werkgevers hier veelal positief tegenover staan. Veel van hen zijn bereid om mee te werken aan Social Return door werkplekken voor werklozen en/of leerlingen te realiseren. De gemeente is voor veel opdrachtnemers een aantrekkelijke opdrachtgever of samenwerkingspartner, zonder en met sociale besteksvoorwaarden. Social Return versterkt de ketensamenwerking van de gemeente, (lokale) werkgevers en andere samenwerkingspartners, zoals opleidingsorganisaties en re- integratieorganisaties. Social Return in de stokvariant blijkt volgens interne voorcalculaties de gemeente geen hogere kosten op te leveren, daarvoor lijkt de marktwerking te sterk. Werkgevers dienen echter wel rekening te houden met extra begeleiding voor deze doelgroepen. Verder laten veel opdrachtnemers de nodige creativiteit zien bij het realiseren van werkplekken. In de bouw bijvoorbeeld laten ze vaklui geen eenvoudig werk als opruimen en schoonmaken meerdoen, dat soort activiteiten laten ze nu over aan 'Social Return personeel'. Hierdoor hebben ze meertijd voorde vakactiviteiten. Dat neemt niet weg dat mensen die eenmaal weer aan het werk zijn met eenvoudige klussen zich niet verder zouden kunnen ontwikkelen. De kans daarop is in een werksituatie groter Randvoorwaarden De volgende randvoorwaarden blijken van groot belang te zijn voor de uitvoering van Social Return. a) het inzetten van deskundigheid, die als een loket fungeert naar internen en externen (opdrachtnemers). Het is van groot belang dat de organisatie rond Social Return goede en relevante kennis heeft van zowel de vraagzijde (opdrachtnemers) als van de aanbodzijde (werklozen en leerlingen) en het gehele spectrum van samenwerkingspartners. Voldoende capaciteit voor dit project is van belang, aangezien Social Return niet iets is wat je er even bij doet. b) De organisatie van de toeleiding en voorbereiding van het aanbod, ter ondersteuning van de opdrachtnemers, is belangrijk om Social Return tot een succes te maken. De inzet voor het voorbereiden, toeleiden en begeleiden van klanten door de eigen en externe organisaties (reintegratiebedrijven en opleidingsorganisaties) dient een vertaling te krijgen naar Social Return. De afdeling Werk en Inkomen gemeente Bergen op Zoom heeft goed zicht op de klanten. In de loop van 2007 kan de afdeling vanuit de gemeente zorgen voor een goede aanlevering van klanten voor de werkplekken. De samenwerking met WVS, CWI en ROC is ook een goede basis voorde aanlevering van SW-gei'ndiceerden, leerlingen etc. c) Heldere beslu'itvorming, regelgeving en instrumenten om er voor te zorgen dat Social Return op de juiste en meest efficiente wijze bij aanbestedingen binnen de gemeente kan worden ingezet. Social Return overstijgt immers sectoren en raakt vele aspecten van de gemeentelijke uitvoering. Het gemeenschappelijke belang van Social Return voorde gehele gemeente dient helderte zijn, vertaald en herhaald te worden in alle sectoren van de gemeente, die besluiten over aanbestedingen en subsidies. Resultaten moeten ook in de rapportagecyclus worden opgenomen. d) De samenwerking met exfeme partners is een belangrijke succesfactor van Social Return. Externe samenwerkingspartners zoals werkgeversorganisaties, onderwijsinstellingen, CWI, andere gemeenten, vakbonden, woningbouwcooperaties, refntegratie-bedrijven, UWV, zullen in beperkte of sterke mate met Social Return in aanraking komen. Bijvoorbeeld voor het vergroten van het doelgroepaanbod, het vergroten van de mogelijkheden (aanbestedingen) om Social Return toe te passen, het bieden van een scholingsaanbod, het verbeteren van de aansluiting tussen vraag en aanbod, etc. Vergroting van draagvlak bij de samenwerkingspartners voor Social Return komt de uitvoering ervan ten goede, bijvoorbeeld via convenanten. Social Return sluitgoed aan bij bestaande initiatieven en projecten in de gemeente Bergen op Zoom zoals verkorting wachtlijsten SW, bemid-

9 delen van werkzoekenden via een detacheringsbedrijf, teleteam, opleiding van woonzorgserviceverieners, ontwikkeling van een Opstap Dienstencentrum met de stichting Samenwerken, werk(ervarings)plaatsen binnen de gemeente, ontwikkelen van het werkgeversservicepunt, etc. e) Bij de uitvoering van Social Return zijn de regelgeving (EU) en procedures zoals bij alle aanbestedingen/subsidies van toepassing. Ook is er sprake van verdergaande samenwerking met andere gemeentes bij aanbestedingen. De uitvoering van Social Return houdt rekening met deze kaders. f) De gemeente moet zelf het goede voorbeeld geven. Immers, goed voorbeeld doet volgen! Indien de gemeente zelf het 'voortouw' neemt en ook zelf werkplekken met voorkeur beschikbaar stelt voor doelgroepen zoals WWB-ers, dan heeft dat uiteraard een positieve uitstraling op andere organisaties die straks deelnemen in Social Return. In haar P&O-beleid zal zij moeten opnemen hoe zij de arbeidsmarkt ziet en benadert en hoe zij de genoemde doelgroepen wenst in te passen vanuit een visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen. Doel zal moeten zijn meer inwoners/wwb-ers van de gemeente aan het werk bij de gemeente zelf. Ook de gemeente geeft ruimte voor werken en leren, leren in de praktijk.

10 2. Keuzes voor de gemeente Bergen op Zoom Indien de gemeente verderwil met Social Return, dan zijn besluiten nodig over onderstaande punten Doelstelling De gemeente beoogt via Social Return: werkplekken te creeren voor werklozen (> half jaar) van de gemeente Bergen op Zoom en in tweede instantie stageplaatsen en werkplaatsen voor leeriingen te realiseren Doelgroepen voor prioritering voor de doelgroep wordt gehanteerd:: Inwoners van de gemeente Bergen op Zoom: 1. werklozen met WWB; 2. werklozen met UWV; 3. leeriingen (leerwerkplaatsen, vsv); 4. Sw-gei'ndiceerden aan het werk, werk voor Wsw-uitvoerenden; 5. arbeidsgehandicapten; 6. werkloze NUGgers Resultaten Voor prioritering voorde resultaten wordt gehanteerd: de beoogde resultaten van Social Return voor de gemeente zijn: 1. minder inwoners met een WWB-uitkering in de gemeente; 2. besparingen op het WWB inkomensdeel voor de gemeente; 3. een hoger % deelname aan loonvormende activiteiten door de bevolking van Bergen op Zoom; 4. meer werkplekken voor leeriingen uit de gemeente; 5. meer SW-geindiceerden op een reguliere werkplek; 2.4. Vormen van Social Return De gemeente Bergen op Zoom kiest voor de Stokvariant: afspraken maken op basis van besteksbepalingen in aanbestedingen en subsidietoekenningen, bijvoorbeeld 5% van de projectomzet of subsidie dient ingezet te worden voor het realiseren van werkplekken;

11 Keuze voor varianten De gemeente kan de meerdere varianten naast elkaar gebruiken, al dan niet met prioritering. Het grootste verschil bestaat tussen de wortel- en stokvariant bij aanbestedingen Hieronder staan enkele voor- en nadelen van de beide varianten beschreven. Voordelen aan de wortelvariant: - een groterdraagvlak; - een minder dwingende werkwijze; - minder regelgeving. Nadelen van de wortelvariant zijn dat: - deze veel tijd en energie vraagt van de organisatie om betrokkenheid te organiseren; - de resultaten sterk afhankelijk zijn van personen (zowel bij de gemeente als de opdrachtgever); - de gemeente zich moeilijker kan voortiereiden op te verwachten werkplekken; Voordelen van de stokvariant: - de helderheid over de afspraken met opdrachtnemers (die dit verkiezen boven vage intenties); - het signaal dat de gemeente zelf afgeeft over het belang van de doelstellingen van Social Return; - het verplkmende en zakelijke karakter werkt niet alleen near opdrachtnemers maar ook binnen de gemeente zelfom zakelijk hierin te opereren wat de continui'teit van Social Return lijkt te versterken; - het is mogelijk om op langere termijn planningen te maken, door het voorbereiden van klanten op werkplekken van Social Return; - de stokvariant zal door het verplichtende karakter vermoedelijk tot meer afspraken leiden met opdrachtnemers dan de wortelvariant. Nadelen van de stokvariant zijn: - meer regelgeving in de zin van extra bestekvoorwaarden; - de stokvariant stelt hoge eisen aan de kwaliteit van de organisatie van Social Return. De gemeente dient namelijk boterbij de vis en kwaliteit te kunnen leveren. - ofschoon niet aangetoond is het mogelijk dat de stokvariant kostenverhogend zou kunnen uitpakken.

12 Preferred Suppliership Wsw voor bepaalde sectoren Voorstel: De variant van "preferred suppliers" is een mogelijkheid om SW-bedrijven met veel arbeidsgehandicapten opdrachten te verlenen. Het is echter niet toegestaan om alleen de eigen locale SWorganisatie hiervoor uit te nodigen, ook landelijke SW-organisaties komen hiervoor in aanmerking. Toepassing is mogelijk voor aanbestedingen die goed passen bij SW-bedrijven, zoals onder andere drukwerk en groenvoorziening. De gemeente Bergen op Zoom wil in haar inkoopbeleid vastleggen dat SW-organisaties "preferred supplier" zijn voor kavels / diensten / deelproducten die zij kunnen leveren zoals groenvoorziening, schoonmaak, drukwerk etc. en daarop de inkoop af te stemmen Sectoren waarin Social Return wordt toegepast De gemeente Bergen op Zoom kiest voor toepassing van Social Return in alle sectoren waarin werkplekken zijn voor de doelgroepen. De sectoren om Social Return in toe te passen zijn legio, gezien de verschillende sectoren waar de gemeente mee te maken heeft en waar haar inwoners in kunnen werken: - groenvoorziening; - horeca en catering; - bouw en infra; - schoonmaakwerk; - beveiliging; - administratie; zorg; etc De gemeente Bergen op Zoom geeftzelfhet goede voorbeeld Omdat een goed voorbeeld ook goed doet volgen: De gemeente maakt in haar visie, P&O-beleid duidelijk dat ook zij haar maatschappelijke verantwoordelijkheid in deze neemt. Zij draagt dat expliciet uit binnen de organisatie en daarbuiten. De gemeente Bergen op Zoom gaat na wat zij zelf kan doen in het kader van genoemde doelstellingen voor Social Return en draagt dat uit Inbedding in het inkoopbeleid Voorstel: Het principe van Social Return wordt in steeds meer gemeenten toegepast. Het is ingebed als gegeven in het inkoopbeleid van de gemeenten. Ook het "preferred suppliership" voor bepaalde (deel)opdrachten van SW-organisaties krijgt daar in het inkoopbeleid een vaste plaats. De gemeente Bergen op Zoom geeft de afdeling inkoop en sociale zaken de opdracht verdere uitwerking te geven aan de inbedding van Social Return en "preferred suppliership" van SW-organisaties in haar inkoopbeleid op basis van bovenstaande keuzes.

13 \ \ 3. Social Return in Bergen op Zoom In de gemeente Bergen op Zoom zijn al afspraken gemaakt met enkele zorginstellingen over het beschikbaar stellen van werkplekken voor leerlingen en werklozen. In de afgelopen jaren zijn hierdoor meerdere werkplekken beschikbaar gesteld en enkele daarvan zijn daadwerkelijk gerealiseerd met werklozen en leerlingen (woonzorgserviceverlener). De afspraken met de zorginstellingen zijn op basis van vrijwilligheid gemaakt. De afspraken zijn niet hard. In overleg is ervoor gekozen dat het inkoopbeleid eerst zou worden herzien, waama social return onder de noemer 'maatschappelijk verantwoord ondernemen' nu kan worden ingepast.

14 12 4. Ontwikkeling Social Return Stapsgewijze invoering 1. Uitwerking Social Return is een activiteit die meerdere sectoren binnen een gemeente raakt. Draagvlakontwikkeling vormt een belangrijk onderdeel. Na goedkeuring door Directieteam en College is het plan in handen gegeven van Inkoop en Sociale zaken die de notitie in het multidisciplinaire inkoopplatform hebben besproken. 2. Pilots Een te snelle invoering van Social Return heeft als risico dat kinderziektes de beeldvorming intern en extern nadelig be'i'nvloeden. Er zullen 2 pilots Social Return in de gemeente worden uitgevoerd. Cluster Inkoop maakt daarvoor de standaarddocumenten en aanvullingen op het inkoopbeleid. 3. Evaluatie Na een jaar vindt de evaluatie van de werkprocessen en resultaten van de pilots plaats. Aandachtspunten zijn: interne werkprocessen, resultaten, ervaringen van opdrachtnemers, organisatie, kosten / baten en randvoorwaarden. Resultaat: de evaluatie van de pilots in juli 2009 en aanbevelingen voorde implementatie van Social Return in de gemeente aan B&W in September Implementatie Op basis van de ervaringen uit de pilots besluit het college over de implementatie van Social Return in de gehele organisatie. Resultaat: Social Return beleid is breed in de gemeente ingevoerd.

15 13 Tot slot Als de gemeente in staat en bereid is duidelijke keuzes te maken, kunnen consequenties en werkwijzen verder worden uitgewerkt. De keuze voor Social Return heeft in communicatieve zin veel waarde. Ook geeft hetrichtingaan de gewenste cultuur binnen het eigen bedrijf. Het inkoopbeleid van de gemeente Bergen op Zoom is herzien. De notitie Social Return kan hieraan worden toegevoegd. Implementatie ervan vraagt operationeel, tactisch overigens wel enige aanpassingen. Ook bij subsidieverstrekking zou Social Return kunnen worden overwogen. De eerste verkenningen in dat kader hebben reeds plaatsgevonden.