Leskist THEMAHANDLEIDING Waterkringloop Groep 7-8

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMAHANDLEIDING Waterkringloop Groep 7-8 Nieuwe methode Wilt u deze handleiding s.v.p. na gebruik terug brengen. BuitenWijs Waterkringloop 1

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2011 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster, Nicky Mertens Illustraties: Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan: Eduniek BuitenWijs Waterkringloop 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de lessen 5 Beschrijving van de lessen 7 Bijlagen 13 Bijlage 1: 14 Bijlage 2:materialen in de leskist 16 Bijlage 3: Overzicht van de lessen 17 Bijlage 4: Thuisopdracht als introductie op het thema waterkringloop 18 Bijlage 5: opdrachtkaarten 20 Bijlage 6: Woordenschat 26 Bijlage 7: Overzicht leerdoelen 29 Bijlage 8: Mindmap 30 Bijlage 9: Begrijpend lezen teksten+ vragen 31 Bijlage 10: Opdrachtkaarten verwerkingsopdrachten 41 BuitenWijs Waterkringloop 3

4 1 In het kort Inleiding Water is de basis van het leven op aarde, zonder water zou er geen leven zijn. Bijna overal is wel water te vinden; in de grond, in de lucht, in mensen en in dieren. Het regent water uit de lucht, steeds maar weer. Hoe is dat mogelijk? Je ziet als je naar boven kijkt, niet echt water. Dat water zakt in de grond, raakt de grond nooit vol? Waar komt nieuw regenwater vandaan? Raakt het water op de wereld nooit op? Dit zijn de vragen die relevant zijn bij het onderwerp van deze leskist Waterkringloop. De leerlingen zullen veel van deze vragen na afloop van het werken met de leskist kunnen beantwoorden. In gesprekken met leerlingen uit de groepen 7 en 8 is gebleken dat veel leerlingen een foutief beeld (misconcept)hebben van de waterkringloop. Velen denken dat het vuile rioolwater schoon gemaakt wordt en dan weer geschikt is als drinkwater. Via de inhoud van deze leskist kan het beeld van deze leerlingen bijgesteld worden Doelgroep Groep 7-8 Leerdoelen De leerlingen krijgen inzicht in de waterkringloop. De leerlingen weten: waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt hoe wolken en regen ontstaan op welke verschillende manieren we het regenwater kunnen afvoeren wat er met de waterkringloop bedoeld wordt Aansluiting kerndoelen 39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu 42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen 43 De leerlingen leren hoe je het weer en het klimaat kunt beschrijven 48 De leerlingen leren over waterbeheer(sing) Duur van het thema 1 week (bij tijdsbesteding van ongeveer 60 minuten per dag) Structuur Het thema is opgezet volgens een vaste structuur. 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen en bijspijkeren (voor lkr is hierbij de achtergrondinfo van belang) 3. Vooruitblik met lesdoelen 4. Onderzoeken en verwerken volgens doe denk doe model 5. Afsluiten/ evalueren BuitenWijs Waterkringloop 4

5 2 Overzicht van de lessen 1. Introductie 15 min 2. Wat weet je al? Wat wil je leren? 30 min 3. Vooruitblik met leerdoelen 10 min 4. Doen (fase 1): activiteiten van kinderen 60 min 5. Denken: ordenen van informatie 30 min 6. Doen (fase 2): verwerken van informatie min 7. Afsluiting van het thema Activiteiten: Thuisopdracht: inventariseren hoeveel water je verbruikt (Werkblad 1) Vergelijken, oorzaken opsporen Waar is water? Wat weet je al van de waterkringloop? waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt hoe wolken en regen ontstaan op welke verschillende manieren we het regenwater kunnen afvoeren wat er met de waterkringloop bedoeld wordt Circuit: - proeven uitvoeren - uitkomsten beschrijven In teams uitkomsten bespreken mbv uitkomstenblad - Ordenen van alle proeven door ze te verdelen over de stadia van de kringloop - Fotoblad verdampen op digibord: foto s ordenen Ieder kind kiest een leerdoel om te verdiepen: - uitvoeren van verdiepende opdracht - presenteren aan klasgenoten - Debat: moeten we in NL water Bijzonderheden: Bewustwording en motivatie opwekken eerst in tweetallen, daarna in team Voorkennis activeren Zichtbaar maken van leerdoelen voor kinderen Onderzoeken en waarnemen Werken in tweetallen Optie 1: alle lln doen alle proeven Optie 2: expertgroepen Toepassen van geleerde Opdrachten worden in 2tallen uitgevoerd Presentatie aan klasgenoten Voorstanders en tegenstanders bedenken BuitenWijs Waterkringloop 5

6 8. Evaluatie: wat hebben we geleerd? besparen en hoe doe je dat dan? - wat heb je geleerd? - leerdoelen argumenten Besef, de E van NME Mindmap aanvullen en kennis uitwisselen Reflectie op geleerde Optie 1: Excursie waterzuiverings-installatie Optie 2: Rekenles n.a.v. de introductie. Hoeveel water gebruik de klas per dag?per week? Gemiddeld verbruik per team? Persoonlijk gebruik vergeleken met gemiddelde? Optie 3: Begrijpend lezen Optie 4: begrippenlijst BuitenWijs Waterkringloop 6

7 3 Beschrijving van de lessen 1.Introductie duur: 15 min Doel: Bij thematisch werken is het belangrijk dat de introductie van het thema motiverend is. Betrokkenheid van kinderen is essentieel voor het leren, het leggen van verbanden en het zien van samenhang. De introductie fungeert als anker, later in het werken met het thema kan er steeds op worden teruggegrepen: weet je nog bij de start van het thema...? De leerkracht legt uit dat het thema voor de komende week waterkringloop is. Om een start te maken krijgen alle leerlingen een werkblad mee naar huis (hoeveel water verbruik ik? Elke liter telt (zie bijlage 3). De leerkracht geeft een toelichting op het werkblad. De leerlingen nemen het blad de volgende dag ingevuld weer mee naar school. 2.Wat weet je al? Wat wil je leren? duur: 45 min Doel: Voorkennis wordt opgehaald om te zien wat de al aanwezige kennis is van de leerlingen over de verschillende aspecten van de waterkringloop. Ook leren kinderen al veel van elkaar en wordt op deze manier een gemeenschappelijke basiskennis gecreëerd. Afhankelijk van de aanwezige kennis moet de leerkracht aanvullende informatie geven. Activiteit 2a Waar is water? Kinderen brainstormen en maken een lijst van alle plekken waar ze denken dat water is. Geef zelf een voorbeeld en benadruk dat er nog geen foute antwoorden zijn, alle serieuze gedachten mogen worden opgeschreven. Aan het eind van het thema komt dit werkblad weer terug en kunnen kinderen hun eigen antwoorden beoordelen: nu ik meer weet van waterkringloop, kan ik dan er meer bijschrijven of fouten weghalen? - Eerst in tweetallen om de beurt (Tafelrondje per tweetal) - Dan vergelijken van de antwoorden in het team van 4 (TweeVergelijk) - Vervolgens klassikaal inventariseren (Vertel en Doe Mee) waar we overal water (denken te) vinden. De leerkracht kan daarbij wel doorvragen, maar zegt nog niet of de antwoorden goed of fout zijn. Activiteit 2b Waterkringloop In groepen van 4 bedenken kinderen wat ze gezamenlijk al weten over het thema waterkringloop. Gezamenlijk maken ze een mindmap over het thema en maken zichtbaar wat hun voorkennis is. De mindmaps blijven bewaard om aan het eind van het thema aan te vullen met nieuwe kennis, zodat zichtbaar wordt wat kinderen hebben bijgeleerd. Werkvorm: RondPraat Mindmap naar keuze vrij of voorstructureren (Probeer in ieder geval de termen verdamping, neerslag, grondwater, drinkwater, riool te verwerken in de mindmap). Activiteit 2c Hoeveel water verbruik ik? Elke liter telt Huiswerkopdracht Het werkblad wordt nabesproken. Hoeveel liter wordt verbruikt? Laat kinderen in viertallen vergelijken wat hun uitkomsten waren en laat ze nadenken over verschillen en de mogelijke oorzaken daarvan. Manieren om water te besparen kunnen hier al worden genoemd door kinderen, maar dit komt later bij de verwerkingsopdrachten ook naar voren. OPTIONELE REKENACTVITEIT: hieraan is een mooie korte rekenles te koppelen (gemiddelde en grote getallen) Reken uit wat alle kinderen uit de klas samen aan water verbruiken. Hoeveel is dat gemiddeld per tafelgroep/per kind? Zit je zelf boven of onder het gemiddelde van de klas, van je tafelgroep? BuitenWijs Waterkringloop 7

8 OPTIONEEL WOORDENSCHAT: De belangrijkste woorden uit het thema zijn verzameld (bijlage 6) en worden opgehangen en besproken. Gebruik deze begrippen in taalactiviteiten actief en laat kinderen dmv coöperatieve werkvormen met de begrippen oefenen. 3. Vooruitblik met leerdoelen duur: 10 min Doel: De vooruitblik geeft kinderen overzicht over wat ze gaan leren. Het richt hen op wat belangrijk is om te onthouden en laat hen zien dat de opdrachten die ze gaan maken, de proeven die ze gaan doen, de onderzoeken allemaal gericht zijn op het bereiken van de leerdoelen. Kinderen worden zich bewust van wat ze gaan leren en hoe ze dat gaan doen. Ze zullen hierdoor de informatie beter verwerken en beter in staat zijn verbanden leggen. De leerkracht vertelt wat de kinderen deze week gaan leren over de waterkringloop. Belangrijke kernwoorden zijn verdamping, neerslag, grond(water), drinkwater, riool Ook licht de leerkracht de leerdoelen bij dit thema toe. Aan het eind van het thema kunnen de leerlingen uitleggen: waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt hoe wolken en regen ontstaan op welke verschillende manieren we het regenwater kunnen afvoeren wat er met de waterkringloop bedoeld wordt. Deze leerdoelen worden goed zichtbaar in de klas opgehangen en kunnen ook tussentijds besproken worden (in bijlage 8 is het overzicht van de leerdoelen opgenomen om op te hangen). De leerkracht plaatst een aantal opdrachten bij de leerdoelen. 4. Onderzoeken en verwerken: Doen (fase 1) duur: 60 min Onderzoeken is een vaardigheid, die kinderen leert dat ze ook zelf kennis kunnen construeren. Proeven, experimenten, voorspellen, systematisch waarnemen en opschrijven wat je ziet, bespreken wat je waarneemt, zoeken naar verklaringen, conclusies trekken uit je waarneming, het zijn allemaal spannende en waardevolle activiteiten, die basaal zijn voor een open en actieve leerhouding. Bovendien maakt het kinderen zelfbewust, geeft het kinderen zelfvertrouwen als ze ervaren dat ze niet alle kennis hoeven te leren door overdracht van kennis van de leerkracht of uit een leerboek. Om de kinderen eerst te laten ervaren wat aspecten zijn, die met waterkringloop te maken hebben, gaan ze een aantal proeven/activiteiten uitvoeren. De leerlingen gaan in tweetallen onderzoek doen. We doen dat in de vorm van een circuit. De onderzoeksopdrachten staan op losse kaarten: - klamme handen - rioolstart - uitademen - water in de grond - laat het regenen - waar blijft het - grondwater - hoeveel valt er (is eigenlijk meer een rekenactiviteit) - zakt het weg? Optie: je kunt als leerkracht ervoor kiezen om alle kinderen alle negen proeven te laten doen. Je kunt er ook voor kiezen om expertgroepen samen te stellen. In een expertgroep zitten uit elke tafelgroepje BuitenWijs Waterkringloop 8

9 1 leerling die samen met anderen een kleiner aantal proeven doet en vervolgens verslag doet aan zijn eigen tafelgroep. De leerlingen zijn dan niet alleen bezig met een proef te doen, maar verwerken de informatie al omdat ze hun eigen proef en de uitkomsten ervan ook uitleggen aan het tafelgroepje. 5.Denken: ordenen van informatie duur: 30 min In de onderzoeksfase (doefase 1) doen kinderen allerlei ervaring op en trekken ze hun eigen conclusies. Dit is de fase waarin veel geleerd wordt, waarin veel geëxperimenteerd wordt, maar waarin ook foute denkbeelden kunnen ontstaan en conclusies getrokken kunnen worden, die niet helemaal of zelfs helemaal niet waar zijn. Pas in de bespreking van de proeven gaan kinderen verbanden zien en ontdekken dat hun onderzoek soms te vluchtig was, hun waarneming niet juist of dat hun conclusie niet logisch was. De bespreking en vergelijking met de andere groepen levert veel stof tot nadenken en maakt dat kinderen heel betrokken en actief bezig zijn met leren. Als de proeven zijn gedaan start onder leiding van de leerkracht de verwerkingsfase. Het begrip verdampen wordt uitgelegd (mbv kopje heet water/thee). Vervolgens vraagt de leerkracht aan de kinderen welke experiment te maken heeft met dit begrip? (klamme handen/uitademen). Hierdoor zien kinderen de samenhang en relatie van proeven met de te leren leerstof. Ook de link met het leerdoel wordt hier duidelijk zichtbaar. De proeven worden nabesproken. Als leerkracht breng je ordening aan. De proeven worden verdeeld over de verschillende stadia van de waterkringloop. Laat de foto s zien (op digibord of handouts en bespreek welke foto s met verdamping te maken hebben (dit is de opdracht verdamping uit het werkboekje) OPTIONEEL Begrijpend Lezen: Aanvullend kan gedurende de themaweek ook begrijpend lezen met dit onderwerp plaats vinden. De teksten schoon water/grondwaterzuivering. Waterafvoer/vier wegen + bijbehorende opdrachten zijn hiervoor geschikt. Je kunt er ook voor kiezen om de achtergrondinformatie hieraan toe te voegen. 6.Doen (fase 2): verwerken van informatie duur: min In de doefase 2 vindt verdieping plaats. Kinderen hebben nieuwe kennis en inzichten gekregen, de leerkracht heeft hun ervaringen geordend en heeft samenhang aangebracht. Kinderen moeten de nieuwe kennis nu gaan gebruiken, moeten de kennis integreren, gaan toepassen en herhalen om in hu geheugen op te nemen. Dit verwerken gebeurt in doefase 2. De activiteiten in deze leerfase zijn geordend volgens het kader van de Meervoudige Intelligentie. De leerlingen kiezen een leerdoel dat ze verder willen uitwerken. Ze kiezen een van de volgende leerdoelen: Ik kan uitleggen wat er met de waterkringloop bedoeld wordt Ik kan uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Ik kan uitleggen waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt en waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt Ik kan uitleggen waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt Ze krijgen/kiezen in groepjes een opdracht over een van de volgende onderwerpen en laten zo zien wat ze van het onderwerp geleerd hebben. De opdrachtkaarten staan in bijlage 11 en zijn uit te printen voor ieder groepje. Bij de opdrachten worden meerdere intelligenties van kinderen aangesproken. Ze zijn een meerwaarde omdat kinderen met behulp van het geleerde nieuwe opdrachten maken en laten zien en uitleggen aan hun klasgenoten. BuitenWijs Waterkringloop 9

10 Alle leerlingen gaan aan de slag met de verschillende opdrachten. Hier is in principe 75 minuten voor gerekend. Als de leerlingen langer nodig hebben om de opdrachten te maken, kan dit uitgebreid worden. Waterkringloop De leerlingen kunnen uitleggen wat er met de waterkringloop bedoeld wordt Maak een liedje/rap over het volgende onderwerp: een kink in de kabel is gekomen: het water verdampt niet meer en dan of de wolken regenen niet meer en dan (aangeven welke termen er in ieder geval in moeten zitten, verdampen, zee, bergen, wolken stijgen etc ). Maak een collage over waterkringlopen. Want er is niet één, maar vele waterkringlopen mogelijk een die jezelf kan lopen? Gebruik daarvoor plaatjes uit tijdschriften of teken ze zelf. De collage moet zonder mondelinge uitleg te begrijpen zijn. (aangeven welke termen er in ieder geval in moeten zitten, verdampen, zee, bergen, wolken stijgen etc Wolken/regen De leerlingen kunnen uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Zoek plaatjes van schilderijen om een memorie te maken van verschillende vormen van neerslag. (alle vormen moeten genoemd worden) bedenk ook een leuke manier om de leerlingen te toetsen. ) Er zijn verschillende soorten wolken. Niet uit alle wolken komt regen. Maak een presentatie voor je medeleerlingen waarbij je ook uitlegt uit welke wolken regen komt. Presentatievorm: een weerbericht. Met trommelen kun je de intensiteit van de regen horen maar ook de soort regen.maak een voorstelling waarbij je verschillende soorten neerslag laat horen, die de anderen moeten raden. Er is een aantal spreekwoorden en gezegdes over het weer. Leg de volgende spreekwoorden en gezegdes uit. Avondrood, mooi weer aan boord, morgenrood, regen in de sloot Overvloed van dauw, maakt de hemel blauw. Een kring om de maan kan nog gaan, maar een kring om de zon, daar huilen vrouw en kinderen om. Zoek voor je presentatie een passende foto bij ieder spreekwoord en schrijf de uitleg in je eigen woorden. Zoek nog minstens 5 andere spreekwoorden en bijbehorende plaatjes en maak hier een memoriespel van. Riool De leerlingen kunnen uitleggen: waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt Drinkwater De leerlingen kunnen uitleggen waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt BuitenWijs Waterkringloop 10

11 waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt - opdracht bezinken via nagespeeld journaal Uitleg: lees de infokaart Rioolwaterzuiveringsinstallatie. In welke onderdelen komt bezinken voor? Schrijf ze op. Nu gaan jullie zelf zien wat er bij bezinken gebeurt. Pak een fles. Schroef de dop er af. Bewaar die goed! Ga met de fles naar de zandbak en vul hem tot aan de streep met zand. Ga terug naar binnen en doe er water bij. Schroef de dop er weer goed op. Schud de fles totdat alles troebel wordt. Zet de fles neer en kijk wat er gebeurt. Beschrijf dit. Maak met je groepje een nieuwsitem waarin je het begrip bezinken uitlegt. Je mag het proefje ook laten zien tijdens je presentatie. Mogelijk met niet alleen zand, maar ook blad of olie. Bedenk een reclamespotje voor een regentonactie. Leg daarin uit waarom iedereen een regentuin in zijn tuin zou moeten hebben en wat de voordelen van een regenton zijn. Gebruik daarbij de informatie van Elke liter telt (2) Zorg voor een klassendebat over de noodzaak om water te besparen. Bedenk voor- en tegenargumenten waarom we (bijvoorbeeld) 10% water per dag zouden moeten besparen. Bedenk ten minste drie stellingen die prikkelen om het over dit onderwerp te hebben in de klas. - Waar kun je in Nederland wel en niet zwemmen - kaart maken van je eigen woonomgeving en waar je mag zwemmen en waar niet (maak hiervoor een foto presentatie) en waarom dat zo is. - Als journalist beschrijf je het effect van een overstort vanuit het perspectief van vissen of waterdiertjes: de schaatsenrijder of de voorn. Presentatie De opdrachten worden allemaal aan elkaar gepresenteerd. (hiervoor is 30 minuten ingeschat maar indien nodig kan deze uitgebreid worden) 7.Afsluiting van het thema duur: 30 min Doel: De afsluiting van een thema is altijd tweeledig: enerzijds is er een demonstratie van de opbrengst in een vorm die zichtbaar maakt dat kinderen betrokken en gemotiveerd hebben gewerkt. Kinderen werken gedurende de week ook naar de afsluiting toe: dat kan een tentoonstelling zijn, een excursie, een gast in de klas, een weeksluiting een presentatie aan ouders, etc. Daarnaast vindt afsluiting plaats door het geleerde en de leerdoelen inhoudelijk met de kinderen te evalueren. Als slotpresentatie vindt het debat plaats. Dit debat is het uitgangspunt voor de discussie waarom en vooral hoe je water kunt besparen. De klas wordt verdeeld in een groep voorstanders en in een groep tegenstanders. In tweetallen bedenken de voorstanders samen argumenten. De tegenstanders doen hetzelfde in tweetallen. Als deze opdracht in de doefase 2 gekozen is, dan zijn degenen die dit hebben uitgevoerd de trekkers van de discussie. (NB: debat en discussie moet vooraf geoefend worden; hoe gaat dat, spelregels, waarop letten?) BuitenWijs Waterkringloop 11

12 8.Evaluatie en afsluiting duur: 15 min Inhoudelijke evaluatie van het geleerde is belangrijk. Leren in een thema is niet vrijblijvend, er moet wel duidelijk een leeropbrengst zijn. Om dit zichtbaar en bewust te maken doen we een aantal evaluatieve activiteiten. Bovendien vervult het kinderen met trots als ze kunnen aangeven wat de opbrengst voor hen is geweest. Standaard betrekken we in deze afsluiting datgene dat kinderen in de voorkennis hebben ingebracht (wat wist je bij het begin en wat weet je nu). Activiteit 8a: Om het thema in zijn geheel te evalueren worden er met behulp van de coöperatieve werkvorm Plak & Pak geïnventariseerd wat de leerlingen van dit thema geleerd hebben. Ieder kind noteert drie dingen die hij/zij heeft geleerd en wisselt dit uit met andere kinderen. Plak en pak gaat zo: Ieder schrijft 3 uitspraken op. Voor ieder punt een aparte post-it gebruiken. Alle leerlingen lopen rond met een vel waar hun 3 postits op geplakt zijn. Op het teken van de leerkracht zoeken ze een partner en vertellen ze aan elkaar wat op hun post-it staat. De leerlingen pakken van elkaar die post-it die hun het meest aanspreekt De leerling zoekt een nieuw maatje waarmee hij zijn 3 nieuwe post its bespreekt. NB:het kan goed zijn dat een leerling eindigt met 3 post its die niet van hem/haar zijn, maar met welke inhoud hij/zij het wel mee eens is. Activiteit 8b: Mindmap: kinderen gaan terug naar hun oorspronkelijke mindmap en breiden die uit met kennis die ze in het thema hebben geleerd. Activiteit 8c: Om het geleerde in de praktijk te brengen, wordt het spel gespeeld. Tot slot worden de leerdoelen klassikaal nabesproken. BuitenWijs Waterkringloop 12

13 4 Bijlagen Bijlage 1 Een overzicht van de opdrachten die in doefase 1 worden uitgevoerd, met er achter de bijbehorende materialen (vet gedrukt de materialen waar u zelf voor moet zorgen). Bijlage 2 De inhoud van de leskist Bijlage 3 Overzicht van de lessen Bijlage 4 Thuisopdracht als introductie op het thema waterkringloop Bijlage 6 Opdrachtkaarten doe fase Om de kaarten te gebruiken is het het beste om ze uit te printen op stevig papier Bijlage 7 Woordenschatbijlage Bijlage 8 Leerdoelen Bijlage 9 Mindmap Bijlage 10 Begrijpend lezen teksten en vragen Bijlage 11 Opdrachtkaarten voor de verwerkingsopdrachten Om de kaarten te gebruiken is het het beste om ze uit te printen op stevig papier BuitenWijs Waterkringloop 13

14 4.1 Bijlage 1: Klaarzetten per onderwerp Verdamping Opdracht Klamme handen Opdracht Uitademen boterhamzakjes spiegels Neerslag Opdracht Hoeveel valt er? - Opdracht Laat het regenen foto Akker, bellenblaas Grond Opdracht Grondwater Opdracht Waar blijft het? Opdracht Water in de grond Opdracht Zakt het weg? computer met Internetaansluiting emmers beker, tissue of papieren handdoekjes fotoblad Bodembedekking Riool Opdracht Rioolstart [ de leerlingen zoeken in de school beginpunten van het riool ] De volgende zaken zijn nodig bij de opdrachten uit de verwerkingsactiviteiten Opdracht Bezinken - infokaart Rioolwaterzuiveringsinstallatie plastic flessen, zandbakzand Opdracht Overstort - infokaart Riooloverstort BuitenWijs Waterkringloop 14

15 BuitenWijs Waterkringloop 15

16 4.2 Bijlage 2:materialen in de leskist Materialen in de leskist: 1 x handleiding Voor elk tweetal een boekje met opdrachten 1 x map met originelen van de opdrachten 3 x bellenblaas 3 x foto Akker 2 x fotoblad Bodembedekking 2 x fotoblad Neerslagblad 3 x fotoblad Verdamping 2 x fotoblad Wolkenblad 5 x houten standaard voor de themakaarten 2 x infokaart Grondwaterzuivering 2 x infokaart Riooloverstort 2 x infokaart Rioolwaterzuiveringsinstallatie 2 x waterafvoer 3 x plastic beker 1 x plastic boterhamzakjes 3 x plastic fles 3 x spiegel 5 x themakaart 5 x spelbord 5 x spelregelkaart 1 x bakje met 5 dobbelstenen 1 x bakje met 20 pionnen 5 x bakje met een set vragenkaartjes (26 per set) 5 x bakje met fiches (50 ex. per bakje) U dient zelf te zorgen voor: Tissue of papieren handdoekjes Zandbakzand Computer met internetaansluiting Emmer(s) BuitenWijs Waterkringloop 16

17 4.3 Bijlage 3: Overzicht van de lessen Inhoud Locatie Groepsvorm Materialen uit de leskist Voorbereiding leerkracht / materialen zelf regelen Introductie 15 min Voorkennis ophalen 30 min Uitleg van het thema 20 min Doefase 60 min Denkfase klas klas klas klas gang buiten Klas klassikaal tweetallen tafelgroepen klassikaal klassikaal groepjes tweetallen tafelgroepen klassikaal Bijlage 1 kopiëren voor alle leerlingen Opdrachtkaarten Circuit + spullen klaarzetten Verdamping Opdracht Klamme handen boterhamzakjes Opdracht Uitademen spiegels Opdracht Hoeveel valt er? - Opdracht Laat het regenen foto Akker, bellenblaas Opdracht Grondwater computer met Internetaansluiting Opdracht Waar blijft het? emmers Opdracht Water in de grond beker, tissue of papieren handdoekjes Opdracht Zakt het weg? fotoblad Bodembedekking Opdracht Rioolstart [ de leerlingen zoeken in de school beginpunten van het riool ] Doorlezen handleiding Doorlezen achtergrond materiaal Placemats Mindmap Leerdoelen Klaarzetten van de materialen in het circuit Doefase Verwerking Klas tweetallen klassikaal Fotoblad verdampen infokaart bezinken plastic flessen, zandbakzand infokaart Riooloverstort Computers Presentaties Klas groepjes leerdoelen Evaluatie en afsluiting Klas klassikaal BuitenWijs Waterkringloop 17

18 4.4 Bijlage 4: Thuisopdracht als introductie op het thema waterkringloop Hoeveel water verbruik ik? Waar gebruik jij water voor? Zet bijvoorbeeld voor elke keer naar de wc gaan een streepje. Reken uit hoeveel liter water je gebruikt hebt. Waarvoor gebruikt? Aantal liters Hoe vaak per dag? Totaal liters Handen wassen 1,5 liter per keer Wassen aan de wastafel 4 liter per keer Douchen met gewone douchekop met waterbesparende kop 8 liter per minuut 7,5 liter per minuut.... In bad 100 liter per keer Water, frisdrank drinken 0,5 liter per keer Koffie / thee zetten 1 liter per keer Naar de wc poepen plassen zonder spaarknop plassen met spaarknop 8 liter per keer 8 liter per keer 4 liter per keer Aantal liters water dat ik gebruikt heb:... BuitenWijs Waterkringloop 18

19 Waar gebruik je thuis nog meer drinkwater voor? Maak een lijstje BuitenWijs Waterkringloop 19

20 4.5 Bijlage 5: opdrachtkaarten BuitenWijs Waterkringloop 20

21 UITADEMEN Pak een spiegel. Voel aan de spiegel. De spiegel is: droog / vochtig Hou de spiegel vlak voor je mond en adem er tegen. Voel weer aan de spiegel. Nu is hij: droog / vochtig WATER IN DE GROND Planten hebben veel wortels in de grond. Daarmee zuigen ze water op. In dit proefje doe je dat na. Pak de beker en doe er een beetje water in. Pak de papieren handdoek. Zet die rechtop in het water en laat hem er een flink stuk boven uit steken. Wat gebeurt er?... Zo werken de kleine wortels van planten ook. Kun je dat uitleggen? Berg de spullen weer netjes op. Gooi het natte papier in de prullenbak KLAMME HANDEN GRONDWATER Pak de plastic zak. Hoe diep denk jij dat je moet graven om bij het grondwater te komen?.. meter Voel binnen in de zak. Hij is van binnen droog / vochtig Kijk op de website: Steek je hand in de zak en hou met je andere hand de zak strak om je pols dicht. Wacht een paar minuten en haal de zak van je hand. Voel weer in de zak, met de hand die je om de Klik op: Actuele standen Klik op: Klik hier (staat rood knipperend in kaart van Utrecht) Klik om de beurt Nieuwegein, Houten Ijsselstein en Lopik aan. pols had. Hij is van binnen droog / vochtig Schrijf de grondwaterstand op zoals hij nu is: En hoe voelt de hand aan die in de zak zat? Nieuwegein:..meter diep droog / vochtig Houten... meter diep Leg dat eens uit Ijsselstein:... meter diep... Lopik:... meter diep Leg de zak binnenstebuiten, dus met de vochtige Het beste kun je naar grondwater graven in:... kant naar buiten, weg Waarom? BuitenWijs Waterkringloop 21

22 WAAR BLIJFT HET? Laat een emmer halfvol water lopen en draag die samen naar het schoolplein. Gooi de emmer leeg op het plein. Zorg ervoor dat anderen geen last van jullie water hebben! Waar blijft dat water? Direct Het blijft liggen en vormt een plas. Het zakt in de grond. Het loopt in de put. Het verdampt. Veel Weinig Niets (omcirkel) Veel Weinig Niets (omcirkel) Veel Weinig Niets (omcirkel) Veel Weinig Niets (omcirkel) Na 1 minuut Het blijft liggen en vormt een plas. Het zakt in de grond. Het loopt in de put. Het verdampt. Veel Weinig Niets (omcirkel) Veel Weinig Niets (omcirkel) Veel Weinig Niets (omcirkel) Veel Weinig Niets (omcirkel) HOEVEEL VALT ER Een dak van een school is 50 meter lang en 15 meter breed. Het regent flink en er valt wel 15 mm water. Reken uit hoeveel water er op het hele dak valt. Hoe groot is de oppervlakte van het dak? x..=. m 2 1 mm neerslag op 1 m 2 = 1 liter neerslag op 1 m 2. Er valt.. liter water op het dak. 1 liter water weegt 1 kilogram. Hoeveel weegt het regenwater op het dak? kg. BuitenWijs Waterkringloop 22

23 RIOOLSTART Er zijn verschillende plekken in de school waar het gebruikte water in het riool verdwijnt. Ga in en rond de school op zoek naar verschillende plekken waar een riool begint. Doe dit zonder andere groepen te storen. Welke heb je gevonden? *... *... *... LAAT HET REGENEN Een boer wil graag regen op zijn akker, dan krijgen de planten water. Pak de bellenblaas en de foto Akker. Ga naar de gang, leg de foto op de grond en ga zelf drie meter verderop in de gang staan. De bellen die je straks blaast zijn regenwolken. Jij moet het laten regenen op de akker. Blaas een paar bellen en zorg dat ze op de akker vallen. Is het gelukt? Ja / Nee Wat heb je gedaan? Hoe komen echte regenwolken bij een akker?... Berg de spullen weer netjes op en maak de vloer weer droog. ZAKT HET WEG? Bekijk het fotoblad Bodembedekking. Regenwater zakt vaak in de grond. Waar zakt het water makkelijk weg?... Waar zal het water moeilijk de grond in gaan?... Waar zal het water niet de grond in gaan? BuitenWijs Waterkringloop 23

24 Toelichting opdrachten: Bij enkele opdrachten gaan de groepjes het lokaal uit. De opdracht Laat het regenen wordt in de gang gemaakt. Voor Waar blijft het? gaan ze met een emmer water naar het plein. Om de opdracht Rioolstart te kunnen maken gaan ze op onderzoek in de school. Voor de opdracht Bezinken moet de eerste groep naar buiten om zandbakzand in de flessen te doen. U kunt er voor kiezen deze flessen van tevoren klaar te zetten, dat scheelt tijd voor de groepjes BuitenWijs Waterkringloop 24

25 BuitenWijs Waterkringloop 25

26 4.6 Bijlage 6: Woordenschat Uitbreiding van de woordenschat met 10 woorden, die passen bij het thema van de leskist is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de leskist toegevoegd. Een kopie voor de kinderen met een geringe woordenschat is zinvol als naslag. begrip omschrijving In een zin... Kringloop Herhaling van stappen tot de beginsituatie weer is bereikt Door de waterkringloop raakt de hoeveelheid water op aarde nooit op Verdamping Van vloeistof in damp veranderen Door verwarmen van water ontstaat verdamping Infiltratie Al stromend ergens in naar binnen komen Als regenwater wegzakt in de bodem noemen we dat infiltratie Grondwaterwinning Atmosfeer Uit de grond halen van grondwater om er drinkwater van te maken Dunne deken van lucht die de aarde bedekt Drinkwater uit de grond halen noemen we grondwaterwinning Een ander woord voor atmosfeer is dampkring Bodembedekking Wat groeit op de bodem zodat je de grond niet meer ziet Gras is een bodembedekking, maar asfalt ook Zuiveringsinstallatie Drinkwater Riool Waterzuivering Machine die het water schoon maakt Goed smakend water dat geen gevaar voor de gezondheid oplevert Buis voor de afvoer van vervuild water in huizen Het schoon maken van het afvalwater In een zuiveringsinstallatie wordt ons afvalwater weer schoon gemaakt Drinkwater komt bij ons in Nederland gewoon uit de kraan Water dat we gebruiken om het toilet door te spoelen gaat door het riool Waterzuivering gebeurt in verschillende stappen om vuil water schoon te maken Hoe kun je op een speelse manier kinderen actief met de begrippen in aanraking brengen? Woorden laten oefenen van de woorden door alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken in tweetallen te flitsen (wat betekent...) Mix en Ruil: alle kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is drinkwater, denk jij? Hoe noem je een buis voor de afvoer van huisvuil en toilet? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen In opbouw: BuitenWijs Waterkringloop 26

27 - eerst passief, later actief - eerst woord en betekenis, later betekenis: wat is het woord. - vervolgens welk woord in de zin hoort bij deze leskist? Wat betekent het woord? BuitenWijs Waterkringloop 27

28 BuitenWijs Waterkringloop 28

29 4.7 Bijlage 7: Overzicht leerdoelen Uitprinten op A3 en zichtbaar in de klas ophangen waar vuil water naar toe gaat en hoe het Wij leren. weer schoongemaakt wordt waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt op welke manieren we het regenwater afvoeren hoe wolken en regen ontstaan wat bedoeld wordt met de waterkringloop BuitenWijs Waterkringloop 29

30 4.8 Bijlage 8: Mindmap Waterkringloop BuitenWijs Waterkringloop 30

31 4.9 Bijlage 9: Begrijpend lezen teksten+ vragen Bijlage 10 Begrijpend lezen teksten +vragen Tekst 1 Lees de tekst Rioolwaterzuiveringsinstallatie Als ons afvalwater direct uit het riool in een beek of rivier stroomt, wordt het water van die beek of rivier vies. Dit is slecht voor de dieren en planten; vissen kunnen daardoor dood gaan. In een rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt ons afvalwater weer schoon gemaakt. Omdat dit zo n lang woord is, wordt het vaak afgekort tot RWZI. Ons afvalwater stroomt hierheen via het riool. Op deze infokaart wordt uitgelegd hoe de RWZI werkt. 1 Voorzuivering of hark Dit is de voorzuivering, ook wel hark genoemd. Hier wordt het grove en drijvende vuil uit het water gehaald met een machine die werkt als een hark; bijvoorbeeld takken, wc-papier, plastic zakken enz. Daarna gaat het water naar de voorbezinktank. 2 Voorbezinktank In de voorbezinktank blijft het afvalwater een poosje staan. Veel vuil zakt dan naar de bodem en wordt eruit gehaald. Het water gaat nu naar de selectortank.3 Selectortank

32 In de selectortank wordt het vuile water vermengd met slib waarin miljarden bacteriën zitten. Die bacteriën gebruiken het vuil uit het water als voedsel. Hiervoor hebben ze ook extra zuurstof nodig. Dat wordt door het water gepompt. De bacteriën verwijderen zo veel afvalstoffen uit het afvalwater. Het water gaat nu naar de nabezinktank. 4 Nabezinktank In de nabezinktank worden slib en gezuiverd water weer gescheiden. Het slib zinkt naar de bodem en het water stroomt aan de bovenkant weg naar een beek of rivier. Een deel van het slib wordt opnieuw gebruikt in de selectortank. Uitstroom Het gezuiverde water is niet schoon genoeg om te drinken, maar wel om een beek of rivier in te gaan. BuitenWijs Waterkringloop 32

33 Vragen: Hieronder staat allerlei troep dat in het rioolwater kan zitten. Schrijf er achter bij welk onderdeel van de zuiveringsinstallatie dit uit het vuile water gehaald wordt. Poep... Takjes... Urine... Vet... WC-papier... Zand... Zou je het schoon gemaakte rioolwater kunnen drinken? ja / nee. omdat BuitenWijs Waterkringloop 33

34 Tekst 2 Lees de tekst Van grondwater tot drinkwater Grondwaterwinning vinden) (De vet gedrukte woorden in de tekst kun je in de tekening terug Drinkwater uit de grond halen noemen we grondwaterwinning. Dat water zit in de heel kleine ruimtes tussen de zandkorrels. Het grondwater wordt opgepompt met een ruwwaterpomp. Het komt van een diepte tussen 40 en 200 meter. Dat water is al behoorlijk schoon. Er zit nog wel wat teveel kalk en ijzer in. sproeiers Grondwaterzuivering Het opgepompte water wordt door sproeiers in een heel grote bak gespoten. Zo komt er zuurstof in het water. We noemen dat beluchten. De bak noemen we het voorfilter en is gevuld met schoon zand. Het water zakt door dit zand heen en vuil blijft aan de zandkorrels plakken. Het water loopt aan de onderkant uit het voorfilter watervalletjes en gaat over kleine watervalletjes naar het nafilter. Ook die watervalletjes zorgen weer voor beluchting. In het nafilter gaat het water nog een keer door schoon zand, waardoor het nog schoner wordt. Het schone drinkwater wordt opgeslagen in een reinwaterkelder (rein = schoon), een voorraadkelder voor drinkwater. Op sommige plaatsen wordt het water boven in een watertoren opgeslagen, die zorgt ervoor dat er druk op de waterleiding staat. Nu doen we dat ook op andere manieren. Van de wateropslag wordt het door een reinwaterpomp naar de waterleidingen van huizen, fabrieken en scholen gepompt. watertoren Vragen: Hoe komt er eigenlijk water in de grond? Waarom moet het grondwater schoon gemaakt worden, voordat we het kunnen drinken? BuitenWijs Waterkringloop 34

35 Hoe wordt het grondwater schoon gemaakt?... BuitenWijs Waterkringloop 35

36 Tekst 3 Lees de tekst Waterafvoer Op de tekening zie je de vier verschillende mogelijkheden om het regenwater van een dak af te voeren. 1 Het regenwater stroomt uit de regenpijp over de grond. Het water zakt langzaam in de grond weg. We noemen dit infiltratie. 2 Het regenwater gaat via de regenpijp een apart regenwaterriool in. Zo komt het in een sloot, kanaal, beek of vijver terecht. 3 Het regenwater wordt opgevangen in een regenton. Dat water gebruiken mensen bijvoorbeeld om de planten water te geven. 4 Op de ouderwetse manier gaat het water via de regenpijp het vuilwaterriool in. Het wordt dan vuil en moet naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Om te zorgen dat het regenwater niet bij het afvalwater in het riool komt, wordt tegenwoordig de regenpijp losgemaakt van het vuilwaterriool. We noemen dit afkoppelen. 1: Stroomt over de grond 3: In een regenton 2: Via het regenwaterriool naar de sloot 4: Via het vuilwaterriool naar de rioolwaterzuivering BuitenWijs Waterkringloop 36

37 Vragen; Regenwater dat op het dak komt kan op vier verschillende manieren verder. Welke vier manieren zijn dat? Op welke manieren komt het regenwater direct weer in de natuur?... Wat is afkoppelen? BuitenWijs Waterkringloop 37

38 Tekst 4 Lees de tekst Riooloverstort Al het water dat we gebruiken om de wc door te spoelen, te douchen, de auto te wassen etc. wordt vies en noemen we afvalwater. Dit afvalwater gaat door het riool naar de rioolwaterzuiverings-installatie. Daar wordt het afvalwater schoon gemaakt. In veel riolen komt ook het regenwater van de daken, stoepen en straten terecht. Daar komt het bij het afvalwater, waardoor het schone regenwater ook vuil wordt. Bij een hevige stortbui komt er zoveel water in het riool, dat het te vol wordt. Het rioolwater komt dan via de putten in de straten naar boven. Het vieze afvalwater ligt dan op straat. Om te zorgen dat het vieze afvalwater niet weer over de straten stroomt, zijn er op verschillende plekken in het riool overstorten gemaakt. Als het riool te vol wordt, stroomt het vieze water in een put over de rand en gaat dan via een rioolpijp naar een gracht, sloot, vijver of beek. Dan wordt ook het water in de gracht, sloot, vijver of beek vies. Dat is slecht voor de planten en dieren die er in leven. Men is wel bezig oplossingen te zoeken en te maken voor dit probleem.. Put met riooloverstort Een riooloverstort komt in een kanaal uit. BuitenWijs Waterkringloop 38

39 Rioolwater komt in een sloot terecht. Vragen: Waarom zijn er overstorten in het riool gemaakt? Wat vind jij daarvan? Goed is: Niet goed is: Als er rioolwater door een overstort in de sloot of vijver terecht komt, gaat het water erg stinken. Heb je zoiets bij jou in de buurt wel eens gemerkt? Ja / Nee BuitenWijs Waterkringloop 39

40 BuitenWijs Waterkringloop 40

41 4.10 Bijlage 10: Opdrachtkaarten verwerkingsopdrachten Waterkringloop Ik kan uitleggen wat er met de waterkringloop bedoeld wordt Maak een liedje/rap over een van de volgende onderwerpen: een kink in de kabel is gekomen: het water verdampt niet meer en dan of de wolken regenen niet meer en dan (aangeven welke termen er in ieder geval in moeten zitten, verdampen, zee, bergen, wolken stijgen etc ). (muzikaal-ritmische intelligentie) Waterkringloop Ik kan uitleggen wat er met de waterkringloop bedoeld wordt Maak een collage over waterkringlopen. Want er is niet één, maar vele waterkringlopen mogelijk een die jezelf kan lopen? Gebruik daarvoor plaatjes uit tijdschriften of teken ze zelf. De collage moet zonder mondelinge uitleg te begrijpen zijn. (aangeven welke termen er in ieder geval in moeten zitten, verdampen, zee, bergen, wolken stijgen etc ). (visueel-ruimtelijke intelligentie) Wolken/regen Ik kan uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Zoek plaatjes van schilderijen om een memorie te maken van verschillende vormen van neerslag. (alle vormen moeten genoemd worden) bedenk ook een leuke manier om de leerlingen te toetsen. (visueel-ruimtelijke intelligentie, logisch-mathematische intelligentie) BuitenWijs Waterkringloop 41

42 Wolken/regen Ik kan uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Er zijn verschillende soorten wolken. Niet uit alle wolken komt regen. Maak een presentatie voor je medeleerlingen waarbij je ook uitlegt uit welke wolken regen komt. Presentatievorm: een weerbericht. (visueel-ruimtelijke intelligentie, verbaal-linguistische intelligentie) Wolken/regen Ik kan uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Met trommelen kun je de intensiteit van de regen horen maar ook de soort regen.maak een korte voorstelling waarbij je verschillende soorten neerslag laat horen, die de anderen moeten raden. (muzikaal-ritmische intelligentie, inter-persoonlijke intelligentie) Wolken/regen Ik kan uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Er is een aantal spreekwoorden en gezegdes over het weer. Leg de volgende spreekwoorden en gezegdes uit. o Avondrood, mooi weer aan boord, morgenrood, regen in de sloot o Overvloed van dauw, maakt de hemel blauw. o Een kring om de maan kan nog gaan, maar een kring om de zon, daar huilen vrouw en kinderen om. Zoek voor je presentatie een passende foto bij ieder spreekwoord en schrijf de uitleg in je eigen woorden. (verbaal-linguistische intelligentie, visueel-ruimtelijke intelligentie) BuitenWijs Waterkringloop 42

43 Wolken/regen Ik kan uitleggen hoe wolken en regen ontstaan Er is een aantal spreekwoorden en gezegdes over het weer. Bijvoorbeeld o Avondrood, mooi weer aan boord, morgenrood, regen in de sloot o Overvloed van dauw, maakt de hemel blauw. o Een kring om de maan kan nog gaan, maar een kring om de zon, daar huilen vrouw en kinderen om. Zoek in het spreekwoordenboek nog minstens 5 andere spreekwoorden en bijbehorende plaatjes en maak hier een memoriespel van. (verbaal-linguistische intelligentie, visueel-ruimtelijke intelligentie, interpersoonlijke intelligentie) BuitenWijs Waterkringloop 43

44 Riool Ik kan uitleggen: waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt opdracht bezinken via nagespeeld journaal Uitleg: lees de infokaart Rioolwaterzuiveringsinstallatie. In welke onderdelen komt bezinken voor? Schrijf ze op. Nu gaan jullie zelf zien wat er bij bezinken gebeurt. Pak een fles. Schroef de dop er af. Bewaar die goed! Ga met de fles naar de zandbak en vul hem tot aan de streep met zand. Ga terug naar binnen en doe er water bij. Schroef de dop er weer goed op. Schud de fles totdat alles troebel wordt. Zet de fles neer en kijk wat er gebeurt. Beschrijf dit. Maak met je groepje een nieuwsitem waarin je het begrip bezinken uitlegt. Je mag het proefje ook laten zien tijdens je presentatie. Mogelijk met niet alleen zand, maar ook blad of olie. (lichamelijk-kinesthetische intelligentie, naturalistische intelligentie) Riool Ik kan uitleggen: waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt Waar kun je in Nederland wel en niet zwemmen Maak een kaart van je eigen woonomgeving en geef daarop aan waar mag zwemmen en waar niet (maak hiervoor een foto presentatie) en vertel in de presentatie erbij waarom wel/niet. (visueel-ruimtelijke intelligentie, logisch-mathematische intelligentie) Riool Ik kan uitleggen: waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt waar vuil water naar toe gaat en hoe het weer schoon gemaakt wordt Je bent journalist en beschrijft het effect van een overstort vanuit het perspectief van vissen of waterdiertjes: de schaatsenrijder of de voorn. (naturalistische intelligentie, verbaal-linguïstische intelligentie) Drinkwater Ik kan uitleggen waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt BuitenWijs Waterkringloop 44

45 Bedenk een reclamespotje voor een regentonactie. Leg daarin uit waarom iedereen een regentuin in zijn tuin zou moeten hebben en wat de voordelen van een regenton zijn. Gebruik daarbij de informatie van Elke liter telt (2) Drinkwater Ik kan uitleggen waar leidingwater vandaan komt en waar het voor gebruikt wordt Je bereidt (met je groepje) een klassendebat voor over het nut en de noodzaak om water te besparen. Bedenk voor- en tegenargumenten waarom we (bijvoorbeeld) 10% water per dag zouden moeten besparen. Bedenk ten minste drie stellingen die prikkelen om het over dit onderwerp te hebben in de klas. (interpersoonlijke intelligentie, verbaal-linguistische intelligentie) BuitenWijs Waterkringloop 45

46 Leerlingenboekje