VLAANDEREN IN EUROPEES VAARWATER

Transcriptie

1 ACADEMIEJAAR VLAANDEREN IN EUROPEES VAARWATER DE IMPACT VAN EU2020 OP HET VLAAMSE ARBEIDSMARKTBELEID VOOR PERSONEN MET EEN BEPERKING Scriptie ingediend door SARAH WESTELINCK voor het behalen van het bachelordiploma in het sociaal werk

2

3 VLAANDEREN IN EUROPEES VAARWATER DE IMPACT VAN EU2020 OP HET VLAAMSE ARBEIDSMARKTBELEID VOOR PERSONEN MET EEN BEPERKING SARAH WESTELINCK ABSTRACT Zoals alle andere lidstaten van de Europese Unie zet België en dus ook Vlaanderen koers richting het arbeidsmarktbeleid dat Europa wil voeren. De streefcijfers die Europa voorlegt in de Europa 2020 strategie moeten ervoor zorgen dat Europa evolueert tot een slimme, duurzame en inclusieve economie. Tegen 2020 moet de werkzaamheidsgraad op 75% liggen. De Europese landen maken allerlei constructies om hun werkloosheidscijfers naar beneden te brengen en de streefcijfers te halen. Zo creëerde ook België vormen van gesubsidieerde tewerkstelling door de invoer van o.a. de dienstencheques, activa en WEP+. Dit geeft een vertekend beeld van de werkloosheidscijfers. Zonder subsidies zouden deze werknemers in de werkloosheid zitten. In die zin spreekt men wel eens over verdoken werkloosheid. Daarnaast staat Vlaanderen voor de uitdaging om het aantal werkenden met een medische beperking te doen stijgen tot 43%. In dit bachelorproject zoom ik in op de EU2020 strategie die Europa ons voorlegt. De eindhaven waar alle lidstaten op eigen koers naartoe moeten. Hoe doet Vlaanderen dit en welke kritische bedenkingen kunnen we hierbij maken? In het bijzonder ga ik in op de activering van personen met een beperking. Wat is de impact van EU2020 op het Vlaamse arbeidsmarktbeleid voor deze doelgroep? Wat is ten slotte de invloed van dit beleid op de bijblijfwerking van het ACV? Is Vlaanderen op de goede weg of dobberen we verder ondanks de storm op zee? Kernwoorden: EU2020, Vlaanderen, arbeidsmarktbeleid, werkloosheid, personen met een beperking ACADEMIEJAAR Scriptie ingediend voor het behalen van het bachelordiploma sociaal werk

4 Het volk sterft van de honger als er teveel graan als belasting wordt geïnd Het volk wordt onbestuurbaar als heersers regels uitvaardigen in eigenbelang Het volk neemt de dood lichtvoetig op als heersers mensen laten sterven voor hun eigen glorie Zij die geen eigenbelang nastreven, slagen er het beste in om waarde aan het leven te geven. - Tao (tekst 75)

5 i Woord vooraf Laat je nooit gewoon bollen. Zelfs al ben je op de goede weg Blijf trappen. Deze uitspraak komt van Raymond Vaes, mijn grootvader. In de zomer van 2012 overleed hij na een lange strijd tegen kanker. De vele wijze woorden die hij tegen mij uitsprak, blijven me nog steeds goed bij. U niet laten bollen hé, Sarah was één van die uitspraken. De vele betekenissen van die uitspraak zijn me pas na zijn overlijden duidelijk geworden. Geef nooit op. Laat je niet bollen, maar blijf trappen. Laat je niet omver blazen door een tegenslag, maar ga door. Zelfs als alles goed gaat, moet je blijven werken voor iets anders, blijven trappen. Leid je eigen leven en maak ervan wat je zelf wil. Je hebt alles zelf in handen Ik wil mijn grootvader bedanken voor al wat hij mij geleerd heeft en voor zijn onvoorwaardelijke liefde voor onze familie. Ik wil ook mijn ouders en mijn vriend bedanken voor er te zijn voor mij. Voor de steun die zij mij iedere dag geven, grotendeels onbewust. Verder wil ik Jessy Janssens bedanken voor de vele studiemomenten die enkel met haar tot een positief einde konden komen. En voor haar leukheid. Ook Bart Dusart voor het delen van zijn ervaringen en deskundigheid. Nadia Quintens wil ik heel graag bedanken voor het pad dat zij met mij aflegde de laatste twee jaar. Ze heeft de gave om binnen te dringen en me met mezelf te confronteren, op een respectvolle en warme manier die nooit onveilig aanvoelde. Ik wens haar een prachtig leven toe. Ik wil Nina Van der Auwera bedanken voor haar aanwezigheid op vele vlakken. Voor haar begrip en de spiegel die ze mij voorhoudt. Voor al wat al is gebeurd en voor al wat nog zal komen. Voor wie ze nu is en voor wie ze zal worden. Tot slot wil ik mijn stagebegeleider Mustafa Harraq bedanken. Het is moeilijk te verwoorden. Maar ik dank hem nu al voor alles. Sarah Westelinck

6 ii Inhoudsopgave Woord vooraf... i Inhoudsopgave...ii Lijst van afkortingen... v Inleiding... 1 DEEL 1: Begrippenverduidelijking Personen met een beperking Definitie van een (arbeids)handicap Definitie in dit bachelorproject Diensten voor personen met een beperking VDAB GTB GA GOB...10 DEEL 2: Literatuuronderzoek en beleidsuiteenzetting Lissabon akkoorden Kritiek Europa 2020 strategie Uitvoering Kerninitiatieven tonen de toekomst van Europa Innovatieve Unie Jeugd in beweging Een digitale agenda voor Europa Efficiënt gebruik van hulpbronnen Industriebeleid in een tijd van mondialisering Een agenda voor nieuwe vaardigheden en banen Europees platform tegen armoede Europees semester Vlaanderen Vlaams Hervormingsprogramma De landenspecifieke aanbevelingen in een notendop ViA en Pact Vooruitgang van de verwezenlijking van de Vlaamse Europa 2020 doelstellingen Werkzaamheid...27

7 iii 5.2 Onderwijs Onderzoek en ontwikkeling (O&O) Armoede Beleid voor personen met een (arbeids)handicap De Verenigde Naties Europa Actieplan voor personen met een beperking EU Disability Strategy Personen met een arbeidshandicap op de Europese arbeidsmarkt Vlaanderen Evenredige Arbeidsdeelname en Diversiteit (EAD) Tewerkstellingsmaatregelen voor personen met een handicap Arbeidsmarktbeleid voor personen met een beperking in Nederland Beleid voor de re-integratie van personen met een beperking Instrumenten voor re-integratie Ontslagprocedure en rol van de werkgever Rol van de gemeenten Rol van het UWV...41 DEEL 3: knelpunten op het werkveld GTB GTB Limburg: interview met Veerle Hulsbosch en Katia Put GTB Leuven: interview met Sien Raskin Bijblijfwerking van het ACV Situering Doelgroep Doelstellingen Interview met Mustafa Harraq Interview met Nina Van Der Auwera Aanbevelingen Conclusie...54 Bibliografie...56 Bijlage 1: Landenspecifieke streefcijfers... Bijlage 2: Overzicht van het Europees semester... Bijlage 3: Overzicht doelstellingen Pact Bijlage 4: casus Tina...

8 iv

9 v Lijst van afkortingen AZ BBP BTOM BW DAH EU EU2020 GTB GA GIBO GOB GOP ICF NEC NGO O&O RIZIV RVA SE SSH SW UWV VAPH VDAB ViA VN WGO Arbeidszorg Bruto binnenlands product Bijzondere Tewerkstellingsondersteunende Maatregelen Beschutte Werkplaats Dienst Arbeidshandicapspecialisatie Europese Unie Europa 2020 strategie Gespecialiseerde trajectbegeleiding en bepaling Gespecialiseerde Arbeidsonderzoeksdienst Gespecialiseerde Individuele Beroepsopleiding Gespecialiseerde Opleiding Begeleiding en Bemiddeling Geïntegreerde Beroepsopleiding International Classification of Functioning, Disability and Health Normaal Economisch Circuit Non gouvernementele organisatie Onderzoek en ontwikkeling Rijksdienst voor ziekte- en invaliditeitsverzekering Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Sociale Economie Sociale School Heverlee Sociale Werkplaats Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Vlaanderen in Actie Verenigde Naties Wereldgezondheidsorganisatie

10 vi WIA WW Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Werkloosheidswet

11 1 Inleiding Sinds februari 2013 loop ik stage bij de bijblijfwerking van ACV Limburg. Hierdoor kom ik op het werkveld regelmatig in contact met personen met een beperking. Degenen die bij de bijblijfconsulenten terecht komen zijn vaak werkzoekend en hebben al vele pogingen ondernomen om werk te vinden (opleidingen, stages, ). Het is niet eenvoudig om een geschikte werkgever te vinden die een aangepaste job wil aanbieden. Ik besloot om mijn bachelorproject te richten op deze doelgroep. Iets later vertelde mijn stagebegeleider me over de Europa 2020 doelstellingen. Tegen 2020 wil Europa een werkzaamheidsgraad van 75% bereiken. Mede hierdoor, gingen we ervan uit dat personen met een beperking dus geactiveerd moeten worden. Het leek mij erg interessant om deze Europa 2020 strategie (EU2020) van dichterbij te bekijken en na te gaan welke impact deze heeft op het Vlaams arbeidsmarktbeleid. Op die manier kwam ik tot de volgende onderzoeksvraag: Wat is de impact van EU2020 op het Vlaamse arbeidsmarktbeleid voor personen met een beperking? Om deze vraag te beantwoorden ben ik eerst en vooral nagegaan wat de term persoon met een beperking juist inhoudt. In deel 1 laat ik u kennismaken met de definitie van deze term en de term personen met een arbeidshandicap. Ik ga dieper in op enkele diensten die zich inzetten voor de tewerkstelling van personen met een beperking, waaronder de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepopleiding (VDAB) en de Gespecialiseerde Trajectbepaling- en Begeleidingsdienst (GTB). In deel 2 heb ik de EU2020 strategie verder onderzocht. Ook zijn voorganger, de Lissabon akkoorden, zijn van belang geweest en bekijk ik kort en kritisch. Vervolgens ben ik nagegaan hoe Vlaanderen deze doelstelling wil bereiken. Daarbij komt het toekomstproject Vlaanderen in Actie en het Pact 2020 aan bod. Ik sta ook stil bij de vooruitgang die Vlaanderen reeds heeft geboekt in het kader van de EU2020 doelstellingen. Tot slot bekijk ik op drie niveaus hoe het beleid voor personen met een beperking eruit ziet: Europees, Vlaams en het niveau van de Verenigde Naties. Omdat ik als laatstejaarsstudente nog niet voldoende ervaring heb opgebouwd over personen met een beperking ben ik bij twee instanties kennis gaan opdoen. Ik ging langs bij GTB Limburg en GTB Leuven om hun mening te horen en knelpunten te detecteren die zij ervaren bij de activering van personen met een beperking. Aangezien ik aanbevelingen voor de bijblijfwerking wil formuleren, ging ik ook bij twee bijblijfconsulenten vragen wat zij ervaren op het werkveld. Ik besef dat er nog honderden instanties en individuen zijn die ik had kunnen bevragen. Ik geloof echter dat ik voldoende informatie heb verzameld om u een sterk bachelorproject voor te leggen.

12 2 DEEL 1: Begrippenverduidelijking In dit eerste deel lezen we meer over personen met een beperking en welke de voornaamste diensten zijn die aangeboden worden in hun zoektocht naar werk. Vooreerst gaan we in op de term personen met een beperking. Hierbij worden kort definities aangehaald, alsook de invulling van het begrip voor dit bachelorproject. Vervolgens gaan we dieper in op de vier belangrijkste organisaties die personen met een beperking begeleiden en ondersteunen in hun zoektocht naar werk: de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, Gespecialiseerde Trajectbegeleiding en bepaling, Gespecialiseerde Arbeidsonderzoeksdienst en Gespecialiseerde Opleiding Bemiddeling en Begeleiding. 1 Personen met een beperking Zoals de titel van dit project aanduidt, ligt de focus op personen met een beperking. Het begrip personen met een beperking gebruik en interpreteer ik in de brede betekenis. Mensen met een beperking worden in deze scriptie gezien als mensen die op een of andere manier een beperking hebben waardoor zij meer drempels naar en op de arbeidsmarkt ervaren dan mensen zonder die beperking. Deze beperking kan van fysieke, mentale, psychische of zintuiglijke aard zijn. Vaak zal gebruik gemaakt worden van de omschrijving personen met een arbeidshandicap omdat veel beleidsdocumenten deze term hanteren. Het is dan ook noodzakelijk te weten wat deze term inhoudt. 1.1 Definitie van een (arbeids)handicap In 2002 stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) het International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) op. Volgens ICF wordt een handicap gezien als een participatieprobleem dat resulteert uit het samenspel tussen aandoeningen, ziekten, letsels en daaruit voortvloeiende anatomische eigenschappen en functiestoornissen, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten, persoonlijke factoren en externe factoren (Samoy, 2013). De aanwezigheid van een aandoening, ziekte of letsel is een noodzakelijke voorwaarde voor het ontstaan van de handicap maar die handicap is het resultaat van meerdere factoren. Het decreet ter oprichting van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) gebruikt dezelfde definitie, maar voegt eraan toe dat het participatieprobleem langdurig en belangrijk moet zijn. Een handicap is dan: Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke of externe factoren (VAPH, 2004)

13 3 De handicap wijst dan niet op de medische aandoening of functiestoornis maar duidt op het participatieprobleem dat door die aandoening of stoornis kan ontstaan. Een arbeidshandicap wordt dan geformuleerd als (Samoy, 2013): Elk langdurig en belangrijk probleem van deelname aan het arbeidsleven dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren. (Decreet tot oprichting van VDAB van 21/11/2008, art 7.7) 1.2 Definitie in dit bachelorproject Zoals hierboven al aangehaald, kies ik voor de term personen met een beperking. De reden hiervoor is dat sommige mensen geen indicatie van een arbeidshandicap krijgen en dus niet als persoon met een arbeidshandicap worden aanzien. Een grote groep hiervan ervaart door een beperking wel degelijk drempels op de arbeidsmarkt. Deze beperking kan een depressie of een burn-out zijn, maar kan ook wijzen op bijvoorbeeld CVS of fibromyalgie 1. Het gaat dus om personen met een medische beperking die fysiek, psychisch, mentaal of zintuiglijk kan zijn. Het gaat bovendien ook om die personen waarbij een arbeidsongeschiktheid van 33% werd vastgesteld. Deze personen hebben een attest 33% : zij hebben een verminderd verdienvermogen van een derde, als gevolg van hun beperking. Ze behoren tot het stelsel van werkloosheid, wat wil zeggen dat zij zich beschikbaar moeten stellen voor de arbeidsmarkt en sinds 2012 ook gecontroleerd worden op hun zoekgedrag naar werk, in tegenstelling tot personen die op de mutualiteit staan of een invaliditeitsuitkering ontvangen en dus onder het RIZIV vallen. De vaststelling van de arbeidshandicap kan enerzijds gebeuren via een procedure voor de erkenning van de handicap door de VDAB. Anderzijds kan er ook sprake zijn van een indicatie van een arbeidshandicap, waardoor de persoon ook recht heeft op een begeleiding bij GTB (Zie ). 1.3 Diensten voor personen met een beperking Er zijn enkele instanties bevoegd voor de ondersteuning van personen met een beperking in hun zoektocht naar werk. Allereerst kunnen ze als werkzoekende terecht bij de VDAB. Die is bereikbaar via de werkwinkels. De werkzoekende krijg een trajectbegeleider toegewezen die mee op zoek gaat naar werk of een gepaste opleiding VDAB VDAB staat voor Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding en bestaat sinds Momenteel valt de VDAB onder toezicht van Vlaams Minister voor begroting, financiën, werk, ruimtelijke ordening, sport en erfgoed, Philippe Muyters. Beslissingen worden echter gemaakt door de Raad van Bestuur (VDAB, 2013a). 1 CVS en fibromyalgie zijn chronische aandoeningen die de persoon belemmert in het functioneren (spierpijn, vermoeidheid,concentratiestoornissen, )

14 4 De VDAB is de arbeidsmarkt- en loopbaanregisseur voor de Vlaamse bevolking. Ze wil burgers de ruimte geven om hun loopbaan maximaal te ontwikkelen. Om dat te doen, wordt er gebruik gemaakt van een uitgebreid dienstenpakket: arbeidsbemiddeling, competentieontwikkeling, loopbaandienstverlening en het faciliteren van de arbeidsmarktwerking. De beheersovereenkomst bevat wederzijdse engagementen van de Vlaamse Regering en de VDAB. Naast het optimaliseren van de interne werking en meer diversiteit in het personeelsbestand, komen vijf doelstellingen naar voren (Beheersovereenkomst , 2011): Alle werkzoekenden en niet-actieve burgers op de arbeidsmarkt maximaal op maat activeren met als doel een duurzame inschakeling op de arbeidsmarkt te realiseren Loopbaandienstverlening voorzien voor werkende burgers Sluitende aanpak voor alle werkgevers verzekeren Toekomstgericht aanbod voor erkennen en ontwikkelen van competenties organiseren Partnerschappen uitbreiden Deze doelstellingen krijgen een concrete uitwerking in verschillende operationele organisatiedoelstellingen. Men voorziet in een dienstverlening voor werkzoekenden met oog voor maatwerk. Iedere werkzoekende verdient een dienstverlening die afgestemd is op zijn of haar noden. Ook zal het opleidingsaanbod arbeidsmarktgericht, wendbaar en toekomstgericht uitgebreid worden. Er zal ingezet worden op een versterking en uitbreiding van de samenwerking met partners, het bereiken van werkenden via werkwinkels en tot slot wil de VDAB werken aan een efficiënte en klantvriendelijke vacaturebemiddeling voor de werkgever. In het Jaarlijks Ondernemingsplan 2013 stelt de VDAB haar concrete doelstellingen en acties voor (VDAB, 2013c). Hierin wordt een duidelijk beeld weergegeven van waar de VDAB naartoe wil en hoe ze dat wil realiseren. Jaarlijks Ondernemingsplan 2013: een blik op de toekomst Het is een aanrader om het JOP 2013 eens door te nemen. Zo krijg je een goed zicht op waar de VDAB in 2013 mee bezig zal zijn. Ik lijst hier kort enkele aactiepunten op om u een idee te geven van de actielijnen die werden opgenomen (VDAB, 2013c). Meer jongeren onder 25 jaar bereiken Een traject op maat voor elke werkzoekende: inzetten op efficiëntie, kwaliteit, competentiegerichtheid, screening en (her)oriëntering, nazorg, ondernemerschap, ontbrekende competenties detecteren en wegwerken Systematische aanpak voor 50-plussers optimaliseren Passende aanpak voor middellange en langdurige werkzoekenden: door een specifiek aanbod vroeger activeren Werkzoekenden uit kansengroepen activeren: operationeel werken, EAD, maatgericht Specifieke aandacht voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt: meer acties voor mensen in armoede, W²-trajecten, laaggeletterdheid detecteren en aanpakken, gedetineerden integreren via werk, hervorming SE

15 5 Loopbaanbegeleiding, ook voor kansengroepen, e-portfolio mijn loopbaan Werkgevers informeren over arbeidsmarktgerelateerde kwesties Maatgerichte, kwaliteitsvolle en klantvriendelijke ondersteuning bij invullen van vacatures met specifieke aandacht voor KMO s Wendbaarheid van het opleidingsaanbod stimuleren in functie van de marktvraag Meer partnerschappen Vormen van begeleiding voor werkzoekenden Werkzoekenden kunnen op verschillende wijzen door de VDAB begeleid worden. Oriëntering vindt plaats wanneer er moet worden nagegaan welke jobs bij de werkzoekende passen. Als hij of zij in de zoektocht naar werk begeleiding nodig heeft, kan er een trajectbepaling gestart worden. Via online sollicitatiecoaching wil VDAB de mogelijkheid geven om vragen over sollicitaties, brieven, CV, testen,.. te beantwoorden. Tot slot biedt VDAB ook ondernemerschap aan voor mensen die een eigen zaak willen opstarten en daarin ondersteund willen worden. VDAB en personen met een (arbeids)handicap In 2008 werd de definitie van een arbeidshandicap ingeschreven in het decreet tot oprichting van de VDAB (VDAB Studiedienst, 2010). Deze definitie werd reeds omschreven, maar herhalen we hier nogmaals. De VDAB ziet een arbeidshandicap als volgt: "elk langdurig en belangrijk probleem van deelname aan het arbeidsleven dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren." Indien een werkzoekende denkt een arbeidshandicap te hebben, dient hij deze te laten erkennen door de VDAB. Zo kan hij recht krijgen op gespecialiseerde begeleiding en Bijzondere Tewerkstellingsondersteunende Maatregelen of afgekort BTOM s. Voor de erkenning en toegang tot maatregelen moeten vijf stappen doorlopen worden (VDAB, 2013b). Stap 1: De werkzoekende moet de arbeidshandicap melden. Dit kan door telefonisch contact op te nemen ( ) of online via mijn loopbaan op de website van de VDAB aan te geven dat er een vermoeden is van een arbeidshandicap. Tot slot kan de werkzoekende ook persoonlijk langsgaan bij de werkwinkel voor de melding. Een consulent zal de werkzoekende vervolgens uitnodigen voor een gesprek. Stap 2: De arts van de werkzoekende dient een schriftelijke verklaring in te vullen die te vinden is op de website van de VDAB ( Deze verklaring geeft aan om welke aandoening het gaat en welke prognose gesteld werd. Dit moet worden meegenomen naar het gesprek, eventueel met andere stukken zoals een attest van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap of een medisch attest. Tijdens het gesprek luistert de consulent naar het verhaal van de werkzoekende en wordt nagegaan of de persoon in aanmerking komt voor een erkenning. Als dat zo is, zal de consulent deze ook aanvragen.

16 6 Stap 3: De persoon die een erkenning kreeg, kan een begeleiding kiezen. Naast de vier soorten begeleiding door VDAB (zie boven), kan er beroep gedaan worden op gespecialiseerde instellingen. Deze begeleidingsinstellingen werden specifiek opgericht voor werkzoekenden met een arbeidshandicap. De Gespecialiseerde Trajectbepaling en - Begeleidingsdienst (GTB) helpt de werkzoekende bij het solliciteren. Wanneer de werkzoekende zijn of haar sterke kanten nog moet leren kennen, kan de Gespecialiseerde Arbeidsonderzoeksdienst (GA) aangesproken worden. Tot slot zorgt de Gespecialiseerde Opleidings-, Bemiddelings- en Begeleidingsdienst voor hulp bij de zoektocht naar werk, een opleiding of een stageplaats. Deze drie gespecialiseerde vormen worden hierna verder uitgewerkt. Stap 4: Vraag het recht op maatregelen aan. Als de arbeidshandicap erkend is, kan het recht op BTOM s worden aangevraagd. Dit zijn financiële tegemoetkomingen die helpen een job te vinden en te behouden. Via een consulent kan het recht aangevraagd worden bij de Dienst Arbeidshandicapspecialisatie. Stap 5: Vraag de maatregelen aan. De werkzoekende met een erkende arbeidshandicap kan volgende maatregelen aanvragen: Bijstand van een doventolk: VDAB betaalt de kosten terug Tegemoetkoming voor arbeidsgereedschap, -kleding en arbeidspostaanpassingen: VDAB betaalt het gereedschap en de kledij als dat nodig is voor de job te kunnen uitoefenen, alsook de kosten die de werkgever doet voor aanpassingen aan de werkplaats Tegemoetkoming in verplaatsingskosten: wanneer er begeleiding of aangepast vervoer nodig is om naar het werk te kunnen Vlaamse Ondersteuningspremie: ontvangt een werkgever wanneer hij een persoon met een arbeidshandicap in dienst neemt en houdt Tewerkstelling in een beschutte werkplaats: is een mogelijkheid wanneer het normaal economisch circuit niet haalbaar is Om in aanmerking te komen voor deze maatregelen, dient de werkzoekende te voldoen aan enkele voorwaarden. De werkzoekende kan zelf kiezen of hij in begeleiding gaat bij VDAB, GTB, GA of GOB. Hierna bespreken we de werking en dienstverlening van deze drie laatste organisaties verder bekijken GTB GTB staat voor Gespecialiseerde Trajectbegeleiding en bepaling. Deze organisatie ondersteunt werkzoekenden met een beperking in hun zoektocht naar werk. De ondersteuning is niet alleen gericht op het vinden van werk, maar ook op het behouden ervan. Zoals hierboven reeds aangehaald kunnen mensen via de VDAB bij GTB terecht komen wanneer zij kiezen voor een intensievere begeleiding met als doel het vinden van werk. Er is dus een erkenning van de arbeidshandicap nodig om bij GTB in begeleiding te kunnen. Begeleiding is echter ook mogelijk wanneer er sprake is van een indicatie van een arbeidshandicap (GTB, 2013). Er werden zeven indicatoren opgesteld om na te kunnen gaan of er sprake is van een arbeidshandicap. Volgens artikel 3 van het besluit van de Vlaamse regering (BVR) van 18

17 7 juli 2008 betreffende de professionele integratie van personen met een arbeidshandicap zijn personen met een indicatie van arbeidshandicap: personen met een handicap, erkend door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH); personen die gewezen leerling zijn van het buitengewoon onderwijs en die hoogstens een getuigschrift of diploma behaald hebben in het buitengewoon onderwijs; personen die op basis van hun handicap in aanmerking komen voor een inkomensvervangende tegemoetkoming of integratietegemoetkoming, verstrekt aan personen met een handicap op basis van de wet van 27 februari 1987 houdende tegemoetkomingen aan personen met een handicap; personen die in het bezit zijn van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeidsongeschiktheid blijkt; personen die recht geven op bijkomende kinderbijslag of personen die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag voor hun kind of kinderen ten laste als ouder met een handicap; personen die een invaliditeitsuitkering ontvangen op basis van het koninklijk besluit van 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994 personen met een attest van een door de VDAB erkende dienst of arts. Het is dus noodzakelijk dat er een indicatie van arbeidshandicap is en dat een document aangeeft dat de persoon een beperking heeft op psychisch, fysiek of mentaal gebied. GTB zal in de eerste plaats op zoek gaan naar betaald werk. Dit is mogelijk binnen het Normaal Economisch Circuit (NEC) of in beschutte of sociale werkplaatsen (BW en SW). Wanneer dat niet haalbaar is, kan er gezocht worden naar een oplossing binnen arbeidszorg (AZ). Arbeidszorg biedt een dagbesteding aan persoon met een beperking en houdt rekening met hun kunnen. De werkuren worden ingevuld afhankelijk van de mogelijkheden van de cliënt (minimum 13u per week). Voor zijn prestaties ontvangt hij één euro per uur, bovenop zijn uitkering. Wanneer er werk werd gevonden, biedt GTB de eerste drie maanden ondersteuning voor de klant en zijn werkgever. Ook in de verdere loopbaan is er mogelijkheid tot advies en ondersteuning. Missie De centrale opdracht van GTB is de professionele integratie van personen met een arbeidshandicap. De begeleiding die GTB voorziet, is op maat en vertrekt vanuit het respect voor de eigenheid en vraagstelling van de persoon. Daarbij is het geloof in de individuele mogelijkheden en motivatie van de klant erg belangrijk. GTB maakt gebruik van een empowerende benadering en probeert zoveel als mogelijk samen met de cliënt het traject vorm te geven. Het doel is niet enkel het vinden van een job maar ook het persoonlijk sterker maken van de klant zodat hij op basis van zijn eigen keuzes en mogelijkheden een loopbaan kan uitbouwen.

18 8 Werking Iedere klant van GTB krijgt een trajectbegeleider aangewezen. Deze vormt de rode draad doorheen het hele traject en blijft te allen tijde de contactpersoon voor de werkzoekende/werkende. Samen met de werkzoekenden worden vier stappen doorlopen tijdens de zoektocht naar werk (GTB, 2013)(Hulsbosch, 2013). Stap 1: Instap Wanneer een klant zich heeft aangemeld bij GTB, krijgt hij een uitnodiging voor een kennismakingsgesprek. Dit kan individueel of collectief zijn. Tijdens dat gesprek wordt er uitleg gegeven over de werking van GTB en gaat men na of GTB de gepaste dienst is om de begeleiding uit te voeren. Er worden ook afspraken gemaakt over de start van het traject. Stap 2: Trajectbepaling Er gebeurt een kennismaking met zijn begeleider. Er worden antwoorden gezocht op drie vragen: (1) wie ben ik? (2) waar ben ik goed in? en (3) wat zijn mijn wensen en mogelijkheden? Hiervoor worden gegevens geraadpleegd over o.a. school, vorige werkgever en andere begeleidingsdiensten. De situatie van de klant wordt in kaart gebracht. Indien er twijfels of onduidelijkheden zijn, kan beroep gedaan worden op een GA (zie ). Ten slotte wordt bepaald welk traject er zal doorlopen worden, in samenspraak met de klant. Er wordt dan een trajectovereenkomst opgesteld. Deze bevat de concrete stappen die gezet zullen worden in de zoektocht naar werk. Er wordt ook aangegeven wat de klant zelf zal doen en wat de begeleider zal opnemen. Op elk moment kan deze overeenkomst aangepast worden. In principe staat er ook geen einddatum op het traject, tenzij het om een specifiek project gaat van bijvoorbeeld 18 maanden). Indien duidelijk wordt dat GTB niet de meest geschikte dienst is, wordt de persoon doorverwezen. Stap 3: Trajectuitvoering De gemaakte afspraken worden uitgevoerd. De klant bepaalt zijn beroepskeuze via gesprekken, beroepskeuzetesten of het volgen van een beroepsoriëntering. Er is ook de mogelijkheid om een job uit te proberen op de werkvloer in de vorm van een stage. Als er nood is aan psychologische begeleiding, kinderopvang of bij mobiliteitsproblemen, kan een zorgbegeleiding (zie verder) opgestart worden. De begeleider gaat na of de klant recht heeft op BTOM s en wanneer hij er klaar voor is, wordt er gesolliciteerd. Waneer het jobdoelwit bepaald is, maar er is nog een drempel om te starten, kan er een vooropleiding of beroepsopleiding gevolgd worden. Er is ook de mogelijkheid om sollicitatietraining te volgen, eventueel bij de VDAB of een GOB (zie ). Stap 4: Nazorg en afsluiting van het traject Bij de indiensttreding en tot 3 maanden erna biedt GTB nog ondersteuning aan cliënt en werkgever. Na drie maanden wordt het dossier afgesloten. Indien de klant later terug werkzoekende wordt, kan hij terug bij GTB terecht. Als GTB geen gepast antwoord vindt of er is geen wederzijds engagement, kan het traject ook afgesloten worden in onderling overleg.

19 9 Zorgbegeleiding Wanneer de klant nood heeft aan psychologische begeleiding of hij heeft problemen met kinderopvang of mobiliteit, kan er een zorgbegeleiding opgestart worden. Deze wordt ook activeringsbegeleiding genoemd. Het is een voortraject voor mensen die door een MMPP 2 problematiek nog niet de stap naar werk kunnen zetten. Het doel is dan om zoveel mogelijk drempels weg te werken. Deze kunnen zich situeren op sociaal economisch, sociaal, psycho sociaal of MMPP niveau. Transmissies Een transmissie betekent dat de Gewesten (VDAB, GTB, ) een signaal geven aan de Rijksdienst Voor Arbeidsvoorziening (RVA) indien de werkzoekende niet opdaagt na een uitnodiging of niet actief meewerkt aan de begeleidingsacties. De RVA onderzoekt vervolgens en gaat al dan niet over tot het uitspreken van een sanctie (ABVV, 2011). GTB volgt dezelfde regeling als VDAB als het gaat om transmissie. Personen die afspraken niet naleven, kunnen een transmissie krijgen. Verhoudingsgewijs is het aantal transmissies van GTB wel lager dan VDAB omdat het om een doelgroep gaat die ver van de arbeidsmarkt verwijderd is. GTB probeert alle kansen te geven en wil alles proberen vooraleer er een transmissie gebeurd (Put, 2013). Wanneer het voor de werkzoekende en zijn begeleider niet duidelijk is waar zijn kwaliteiten liggen of welke beroepen bij hem passen, kan er beroep gedaan worden op een GA. Dit is een Gespecialiseerde Arbeidsonderzoeksdienst. Zij gaat na wat de mogelijkheden zijn en geven een niet bindend advies aan VDAB of GTB GA Vlaanderen telt 17 Consultatiebureaus. Elk bureau is erkend als Gespecialiseerde Arbeidsonderzoeksdienst. Deze diensten stellen deskundige hulpverleners tewerk die zorgen voor gratis advies, onderzoek en ondersteuning. De consultatiebureaus bieden dit op vlak van werk en wonen maar bij het zoeken van geschikte hulpmiddelen (Consultatiebureaus, 2013). De diensten zijn gespecialiseerd in het stellen van diagnoses en de oriëntering en begeleiding van personen met een arbeidshandicap, een vermoeden ervan of mensen met een belangrijke beperking. Iedere niet-schoolgaande persoon die ernstige problemen ondervindt om zich in de maatschappij of de arbeidswereld in te schakelen, kan zich aanmelden. Samen met hem wordt dan een antwoord gezocht op vragen over wonen, werk, materiële hulpmiddelen, persoonlijke assistentie en vrije tijd. De consultatiebureaus vormen een belangrijke schakel bij het bepalen van de ondersteuningsbehoefte. Dit kan op allerlei vlakken. Wanneer het over werk gaat kunnen zij vaststellen tot welke beroepen iemand in staat is, waar zijn kwaliteiten liggen, wat de fysische belastbaarheid is of welk beroep het best bij hem past. 2 MMPP = medisch, mentaal, psychisch of psychiatrisch

20 10 Werkwijze Stap 1: Aanmelden Personen kunnen met GA een afspraak maken wanneer zij een vraag hebben. Dit kan telefonisch, via mail of door persoonlijk langs te gaan. Stap 2: Samen de vraag bekijken Vervolgens wordt de persoon uitgenodigd voor een gesprek. Dit is meestal een diepgaand gesprek waarbij wordt ingegaan op de vraag en de specifieke wensen van de cliënt. Er wordt ook uitleg gegeven over de diensten die kunnen helpen. Stap 3: Vraag wordt uitgediept Na dat gesprek en het raadplegen van relevante medische en psycho-sociale gegevens, start er een oriënteringsonderzoek. Via vragenlijsten, concrete werkopdrachten, vaardigheidsproeven en bijkomende gesprekken onderzoekt men de mogelijkheden van de persoon. Bij vragen over opleiding of tewerkstelling is een meerdaagse oriëntering mogelijk. Na een teamoverleg worden de mogelijkheden met de klant besproken. Stap 4: De persoon kan verder geholpen worden door.. Zijn verwijzer: de dienst die de persoon naar GA heeft gestuurd GTB Zijn mutualiteit, dienst maatschappelijk werk De VDAB, dienst maatschappelijk werk Andere begeleidingsdiensten De GA s worden vaak geconsulteerd door bijvoorbeeld GTB bij onduidelijkheid over de mogelijkheden. GA zal enkele testen uitgevoeren en op basis van die testen wordt er een advies gegeven aan GTB. Dat advies is niet bindend maar vormt een hulpmiddel (Hulsbosch, 2013). Tot slot bespreken we de GOB s. Een GOB kan samen met de werkzoekende met een arbeidshandicap een traject doorlopen, met de focus op een opleiding op de werkvloer. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een GIBO (gespecialiseerde individuele beroepsopleiding). Een GIBO maakt het mogelijk om een job te leren op werkvloer, ervaring op te doen en aan te geven waar je kwaliteiten liggen (GRIP vzw, 2013a) GOB GOB staat voor Gespecialiseerde Opleidings, Begeleidings en Bemiddelingsdienst. Deze dienst is erkend door de VDAB en biedt begeleiding en opleiding aan personen met een handicap die willen werken in het NEC. GOB telt 10 verschillende centra in Vlaanderen en is te vinden op 26 verschillende locaties. Het aanbod van zo n centrum is afhankelijk van de specialisatie van het centrum. Zo biedt GOB Azertie uit Limburg bijvoorbeeld bedienden opleidingen aan (FeGOB, 2013). Een cliënt kan bij GOB terecht komen via de VDAB, GTB of andere diensten. Na aanmelding bij de VDAB, stippelt een trajectbegeleider van de VDAB of GTB een plan uit. Als er nood blijkt te zijn aan opleiding en begeleiding, komt de cliënt meestal bij GOB

21 11 terecht. GOB gaat dan na waar de interesses, mogelijkheden en beperkingen van de klant liggen. Er wordt bepaald welke taken en functies haalbaar zijn en wat er nodig is om de ideale job te vinden. Als er een opleiding of begeleiding nodig is, kan deze ingevuld worden door stages op de werkplek of door een opleiding te volgen bij GOB, VDAB of Syntra 3. In die twee laatste gevallen is er een mogelijkheid tot een Gespecialiseerde Beroepsopleiding (GOP). Als er een job wordt gevonden maar er is nog training of opleiding nodig, kan gebruik gemaakt worden van een Gespecialiseerde Individuele Beroepsopleiding (GIBO). Verder biedt GOB ook sollicitatietrainingen aan en kan er bij een werkgever bemiddeld worden door een jobcoach. Ten slotte is er ook loopbaanbegeleiding voor werknemers met een arbeidshandicap. Geïntegreerde Beroepsopleiding (GOP) De GOP werd in het leven geroepen om de succesvolle deelname aan opleidingen in competentiecentra van VDAB of Syntra door personen met een arbeidshandicap te verhogen (Participate Autisme, 2013a). Een GOP-coach begeleidt de cursist tijdens en na de opleiding en kan ook de medewerkers van het centrum begeleiden. Die coach heeft verschillende taken: De opleiding afstemmen op de noden en de arbeidshandicap Opleidingsplan uitwerken Lesgevers ondersteunen om hun aanpak af te stemmen aan de noden van de cursist Mogelijkheden voor aanpassingen van de opleidings- of werkvloer bekijken Cursist begeleiden naar werk via stages, sollicitatieondersteuning, De GOP zorgt dus voor ondersteuning en begeleiding wanneer een klant een opleiding bij de VDAB of Syntra wil gaan volgen. Gespecialiseerde Individuele Beroepsopleiding (GIBO) Een GIBO vindt plaats wanneer een onderneming een opleiding/training wil aanbieden aan een werkzoekende met een arbeidshandicap. De opleiding duurt minstens 4 weken en maximum 52. Als deze periode succesvol wordt doorlopen, dient de onderneming de werkzoekende bij afloop een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur aan te bieden. Een GIBO is een samenwerking tussen het bedrijf, GOB en VDAB. Een jobcoach van GOB biedt begeleiding voor de werknemer en werkgever. Tijdens de opleiding behoudt de werknemer zijn uitkering en krijgt hij daarboven een productiviteitspremie van de VDAB. Deze is gelijk aan het verschil tussen het normale loon en de uitkering. De werkgever moet een verzekering voor arbeidsongevallen aangaan en betaalt een verplaatsingsvergoeding (Participate Autisme, 2013b). Verder is het interessant te weten dat de GOB s deeltijdse opleidingen aanbieden, waar VDAB dit niet doet. Een opleiding is deel van het traject dat bij GOB doorlopen wordt en het uiteindelijke doel van dat traject is een tewerkstelling in het NEC. De VDABopleidingen beogen in de eerste plaats het behalen van een diploma. 3 Syntra biedt een arbeidsmarktgericht en innovatief opleidingsaanbod (zie

22 12 DEEL 2: Literatuuronderzoek en beleidsuiteenzetting Om een antwoord te vinden op de onderzoeksvraag welke impact heeft EU2020 op het Vlaamse arbeidsmarktbeleid voor personen met een beperking? dienen we na te gaan welk beleid er gevoerd wordt. Dit bekijken we op Europees en Vlaams niveau, maar ook de Verenigde Naties hebben een belangrijke invloed. Vervolgens gaan we specifiek in op het beleid voor personen met een beperking. België is één van de lidstaten van de Europese Unie (EU). Dit wil zeggen dat België en ook Vlaanderen - sommige bevoegdheden aan de EU heeft gegeven. De Europese Unie kan op diverse manieren mee het beleid beïnvloeden van België, en dus ook Vlaanderen. De EU wil groeien en dit wil zeggen dat alle lidstaten mee moeten groeien. 2 Lissabon akkoorden In maart 2000 bereikte de Europese Unie een akkoord voor het decennium dat enkele doelstellingen omvatte die tegen 2010 bereikt moesten worden. De afspraken die men overeen kwam, werden genoteerd als de Lissabon akkoorden. Dit actie- en ontwikkelingsplan werd opgesteld in een periode waarin men geloofde dat de toekomst er rooskleurig uitzag. De EU leek een welvarende tijd tegemoet te gaan. De werkloosheid was relatief laag en de economische groei relatief hoog. Tegen 2010 zou de EU evolueren tot de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld. Men beoogde een arbeidsparticipatie van 70% en een economische groei van 3%. Deze twee streefcijfers vullen de economische pijler van de Lissabon strategie in (Harraq, 2010). Op sociaal vlak streefde men naar een verbetering van het Europese welvaartsmodel. Ten slotte wou Europa zich inzetten voor een duurzame economische groei, met oog voor het milieu. Aldus de ecologische pijler. De werkzaamheidsdoelstelling van 70% werd verder gespecificeerd. Tegen 2010 zouden ook 60% van de vrouwen en 50% van de 55- plussers aan het werk moeten zijn. De Lissabon strategie kwam in de jaren al in gevaar. De internet zeepbel die toen barstte en overgewaardeerde aandelen zorgden ervoor dat de economieën over de hele wereld in de problemen kwamen. De toenmalige voorzitter van de Europese Commissie, Romano Prodi, deed in oktober 2004, enkele dagen voor zijn aftreden, de uitspraak dat de Lissabon akkoorden mislukten. Het economische landschap waarop de Lissabon akkoorden waren gebouwd, voldeed niet meer aan de vereisten. Slechts enkele Scandinavische landen haalden de vereiste economische groei van 3%. Vooral de mediterrane en Oost-Europese landen scoorden slecht (vaak onder de 1%). Ook voor Vlaanderen en Wallonië betekenden de Lissabon akkoorden een investering in opleiding en onderzoek en een groei van 3%. Daarnaast moest ook hier de arbeidsparticipatie stijgen naar een activiteitsgraad van 70%. Dit betekende dat groepen als ouderen, jongeren, allochtonen en personen met een arbeidshandicap geactiveerd moesten worden. De beoogde cijfers werden niet gehaald. Tegen 2010 behaalde Vlaanderen een activiteitsgraad van 66,3% voor de bevolkingsgroep 15 tot 64 jaar. De hoofddoelstelling (70%) werd niet bereikt. Slechts één subdoelstelling van de werkzaamheid werd bereikt. Vlaanderen slaagde er in om 60% van de vrouwen aan het

23 13 werk te krijgen. De 50% doelstelling voor 55-plussers werd ook niet gehaald, Vlaanderen bleef steken op 38,5% (Boey, 2011). Vlaanderen scoort dus niet goed, maar ook niet slecht. We zitten in de middengroep. Dit heeft ondermeer te maken met de economische crisis sinds eind Onze economie is nog steeds heel conjunctuurgevoelig, voornamelijk de industriële tak ervan. De richtlijnen en doelstellingen die de Lissabon akkoorden voor ogen hadden, werden haast onmogelijk door de economische situatie/impasse van Europa. Raf Boey (2011) concludeert in zijn eindrapport over de Lissabon akkoorden dat wanneer Vlaanderen met dezelfde werkzaamheidsgroei doorgaat, de 70% doelstelling zelfs tegen 2020 niet gerealiseerd kan worden. 2.1 Kritiek De Lissabon akkoorden kwamen onder zware druk te liggen. Het plan was te ambitieus. De lidstaten scoorden al bij al niet slecht tot in Maar in 2008 werd ook Europa geconfronteerd met de financiële crisis, die ondertussen evolueerde tot een wijverspreide economische crisis. Deze crisis heeft ervoor gezorgd dat voor vele lidstaten de cijfers in 2010 niet haalbaar werden. Ook voor Vlaanderen was dit niet mogelijk. Bovendien hadden de Lissabon akkoorden een complexe structuur, bevatten ze te veel doelstellingen, ontbraken ze aan leiderschap en waren de vooropgestelde streefcijfers niet bindend (Boey, 2011). De crisis heeft Europa de kwetsbaarheid van haar eigen financieel stelsel laten zien. Die kwetsbaarheid belemmert het herstel omdat het voor huishoudens en overheden moeilijk is om geld te lenen, uit te geven en te investeren. Naast de financiële kwetsbaarheid werden ook andere tekortkomingen van Europa blootgelegd: de lage structurele groei, lage arbeidsparticipatie en de toenemende vergrijzing waardoor de actieve bevolking vanaf 2013 zal krimpen. Bovendien wordt de concurrentie van ontwikkelende en opkomende economieën steeds heviger. Europa moet uit de crisis dus enkele lessen trekken. Zo zijn de 27 EU-economieën sterk afhankelijk van elkaar. De nationale economieën zijn nauw met elkaar verweven en kunnen elkaar sterk beïnvloeden. Het is dus essentieel dat er wordt samenwerkt om meer te kunnen bereiken (Europese Commissie, 2010). Daarom werd in navolging van de Lissabon akkoorden op 26 maart 2010 een nieuw akkoord bereikt over de toekomst van Europa: de Europa 2020 strategie. 3 Europa 2020 strategie De Europa 2020 strategie is de sociaal economische strategie van Europa voor het decennium In dit akkoord wordt rekening gehouden met de vorige strategie, de Lissabon akkoorden. Op 3 maart 2010 stelde de Europese Commissie in een mededeling 5 streefcijfers voor. Met deze mededeling wou Europa een aanegpast antwoord bieden op de invloed van de economische crisis. De strategie moet tonen hoe de Europese Unie tot een slimme, duurzame economie kan groeien met een hoge tewerkstelling, productie en sociale cohesie. Om de vijf streefcijfers te bereiken, stelde Europa op haar niveau ook zeven kerninitiatieven voor. Op 26 maart 2010 ging de Europese Raad akkoord met het voorstel. Van de lidstaten wordt verwacht om ieder jaar een hervormingsprogramma voor te stellen. Die hervormingsprogramma s zijn gebaseerd

24 14 op de richtsnoeren die werden opgesteld door de Europese Commissie en goedgekeurd door de Europese Raad. EU2020 heeft drie prioriteiten (Europese Commissie, 2010a). Ten eerste wil Europa werken aan een slimme groei. Dit wil zeggen werken aan een economie op basis van kennis en innovatie, een economie gebaseerd op de sterkere kanten van de landen en de bevolking. Een tweede prioriteit is het realiseren van een duurzame groei. Het groene denken doet zijn intrede. Lidstaten moeten werken aan een koolstofarme, concurrerende economie met een zuinig verbruik van hulpbronnen. De EU heeft niet veel grondstoffen waardoor we er slim mee om moeten gaan door bijvoorbeeld afval om te vormen tot een energiebron. Ten slotte wil Europa een inclusieve groei om te evolueren tot een economie met veel werkgelegenheid en sociale cohesie waar iedereen bij betrokken is. Om een slimme, duurzame economie te bereiken, stelde de Europese Commissie, zoals al aangehaald, vijf streefcijfers voor die tegen 2020 behaald dienen te worden (Europese Commissie, 2013): 75% van de bevolking tussen 20 tot 64 jaar moet werk hebben 3% van het europees BBP 4 moet worden geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling (O&O) 20/20/20 klimaat- en energiedoelstellingen behalen Het percentage schoolverlaters moet minder als 10% bedragen en tenminste 40% van de jongeren en jongvolwassenen dient een hogeronderwijsdiploma te behalen Het aantal mensen voor wie armoede dreigt moet met 20 miljoen dalen Deze streefcijfers legt Europa zichzelf op. In tegenstelling tot de Lissabondoelstellingen, werden in de EU2020 strategie geen subdoelstellingen voor vrouwen en 55-plussers vastgelegd. Met de EU2020 strategie krijgen de lidstaten ook ieder de kans om landenspecifieke doelstellingen op te stellen. Zo kan iedere lidstaat rekening houden met haar unieke situatie. Doordat de lidstaten elk hun eigen streefcijfers hebben bepaald, kan men stellen dat EU2020 meer rekening houdt met de individuele omstandigheden en inspraak van iedere lidstaat. Dit aspect was bijvoorbeeld niet aanwezig in de Lissabon akkoorden waardoor de lidstaten zich niet gebonden voelden om de doelstellingen te behalen. Door nationale streefcijfers te hanteren, probeert Europa dit probleem voor het decennium weg te werken. Tot slot werd de leeftijdscategorie 15 tot 64 jarigen veranderd naar 20 tot 64 jarigen. Dit zodat er geen conflict ontstaat tussen de werkzaamheiddoelstelling en de doelstelling die minder dan 10% vroegtijdige schoolverlaters beoogd en meer mensen met een hogeronderwijsdiploma. De leeftijdsgroep onder de 20 jaar moet dus niet perse geactiveerd worden, maar vooral opgeleid (Boey, 2011). We vergelijken de Belgische streefcijfers met die van Nederland, Europa en het Europees gemiddelde (Eurostat, 2013b). Bijlage 1 geeft een volledige tabel weer met de landenspecifieke streefcijfers per lidstaat. 4 Europees bruto binnenlands product: de totale geldwaarde van alle in Europa geproduceerde finale goederen en diensten gedurende één jaar (

25 15 Europees doel Werk O&O in % van het BBP CO²-uitstoot vermindering (ivm 1990) Hernieuwbare energie Energie Efficiëntie (in Mtoe 5 ) 75% 3% -20% +20% +20% +368 Mtoe Aantal vroegtijdige schoolverlaters max. 10% Aantal mensen minder in armoede 20 miljoen Europees gemiddelde 73,7% - 74ù 2,65% - 2,72% +20% +20% +206,9 Mtoe 10,3% - 10,5% Onmeetbaar België 73,2% 3% -15% +13% +9,8 9,5% Mtoe Nederland 80% 20,5% -16% +14% n.a. <8% Bron: epp.eurostat.europa.eu Uitgezonderd voor de investering in O&O en het aantal mensen minder in armoede, zien we dat België op alle vlakken onder het Europees doel en het Europees gemiddelde haar streefcijfers heeft vastgelegd. Eurostat (2013a) publiceerde cijfers van 2005 tot 2012 waarin het verloop van de doelstellingen te volgen is 6. Voor België zien we dat de werkzaamheidsgraad tot 2010 bleef stijgen tot 67,6%. De crisis vanaf 2008 heeft dus niet onmiddellijk de werkzaamheidsgraad van België geraakt. Het jaar 2011 toont wel een lagere werkzaamheidsgraad: 67,3%. Op alle andere vlakken scoort België ook relatief goed. De streefcijfers zijn nog niet bereikt, maar de cijfers liggen alvast in stijgende lijn. Het aantal personen met een risico op armoede blijft echter tot 2010 stijgen. Cijfers voor 2011 en 2012 zijn nog niet bekend. 3.1 Uitvoering De streefcijfers die Europa voorstelt, moeten worden ondersteund door allerlei maatregelen op nationaal, Europees en internationaal niveau. De lidstaten zijn niet alleen verantwoordelijk. Europa stelde daarom ook zeven kerninitiatieven op om de prioriteiten en doelstellingen van de strategie mee te helpen bereiken (Europese Commissie, 2010a). Innovatieve unie: moet de randvoorwaarden en toegang tot financiering voor onderzoek en innovatie verbeteren Jongeren in beweging: om de resultaten in het onderwijs te verbeteren en jongeren makkelijker toegang tot de arbeidsmarkt te bieden Een digitale agenda voor Europa: bespoedigt de aanleg van supersnel internet en werkt aan een digitale interne markt Efficiënt gebruik maken van de hulpbronnen in Europa: voor een meer groene economie Industriebeleid in een tijd van mondialisering: ondernemingsklimaat verbeteren, o.a. voor KMO s 5 Mtoe: toe staat voor tonne of oil equivalent. Deze eenheid wordt gebruikt om energie uit te drukken. 1 toe staat voor de hoeveelheid energie die vrijkomt bij het verbranden van 1 ton ruwe olie. Mtoe staat voor megatoe (= 1 miljoen toe) ( 6 Zie