Bevolkingsprognose Noordoostpolder

Transcriptie

1 Bevolkingsprognose Noordoostpolder Gemeente Noordoostpolder 25-4-

2 25-4- Inhoudsopgave Inhoud Blz. 1 Inleiding Prognose inwoners Emigratie en natuurlijke groei Beroepsbevolking en groene en grijze druk Leeftijdsopbouw Etniciteit Prognose huishoudens Woningbouw Prognose Emmeloord en de dorpen Ontwikkeling inwonertal dorpen Leeftijdsverdeling dorpen Etniciteit dorpen Ontwikkeling inwonertal wijken Emmeloord Leeftijdsverdeling wijken Emmeloord Etniciteit wijken Emmeloord Conclusies... 2 Bijlage: Uitgangspunten en aannames AZC Luttelgeest Woningbouwplanning en migratiesaldo Statushouders Sterftekansen AOW-leeftijd Aannames voor dorpen en wijken Blad 2 van 26

3 Inleiding Om zorgvuldig een op de toekomst gericht beleid te kunnen ontwikkelen is inzicht in de toekomstige bevolkingsontwikkeling voor vrijwel ieder beleidsterrein noodzakelijk. Zo is de behoefte aan voorzieningen onder andere afhankelijk van de omvang en samenstelling van de bevolking. Hierbij kan gedacht worden aan voorzieningen op het gebied van wonen, zorg, mobiliteit en recreatie. Daarnaast is de bevolkingsprognose onmisbaar bij het ontwikkelen van een visie op de gemeentelijke toekomst, ook voor wat betreft infrastructuur, werkgelegenheid, gemeentelijke inkomsten en uitgaven etc. De prognose is opgesteld voor een periode van 25 jaar (tot en met 241). Hoe verder in de toekomst wordt gekeken, hoe groter de onzekerheid over de uitkomsten. Uitkomsten op korte termijn hebben een grotere betrouwbaarheid, omdat de veronderstellingen die aan de prognose ten grondslag liggen vanwege de korte termijn minder kans maken hun geldigheid te verliezen. Dat wil zeggen dat er minder kans is dat er onverwachtse dingen gebeuren of dat mensen zich anders gaan gedragen dan ze dat nu doen. Nieuwe prognose In 212 is de laatste gemeentelijke prognose voor Noordoostpolder opgesteld. Inmiddels kunnen een aantal aannames en veronderstellingen uit 212 worden aangescherpt of bijgesteld. Bovendien blijkt de feitelijke ontwikkeling van de bevolking licht af te wijken van wat in 212 werd verwacht. Wanneer deze afwijkende ontwikkeling zich voortzet, kan dit tot duidelijke verschillen in de toekomst leiden, bijvoorbeeld met betrekking tot het aantal huishoudens en de woningbehoefte van deze huishoudens. Ook kan met de prognose van 212 niet specifiek naar arbeidsmigranten worden gekeken. Genoeg reden voor een nieuwe prognose. Leeswijzer In de komende hoofdstukken wordt de prognose beschreven. Hierbij wordt ingegaan op de demografische ontwikkeling voor de gemeente als geheel, de huishoudensontwikkeling en de demografische ontwikkeling voor de afzonderlijke dorpen en wijken van Emmeloord. De uitgangspunten en aannames die ten grondslag liggen aan de prognose worden in de bijlage behandeld. Blad 3 van 26

4 Prognose inwoners De verwachting is dat het inwonertal van gemeente Noordoostpolder (excl. AZC) nog een aantal jaren stabiel blijft en daarna gaat afnemen (figuur 1). Deze daling wordt met de tijd forser. Op 1 januari wonen er mensen in Noordoostpolder (excl. AZC). In 241 zijn dit er naar verwachting nog ruim 42.. Figuur 1 Prognose ontwikkeling inwonertal Noordoostpolder Noordoostpolder met AZC Noordoostpolder zonder AZC Het aantal inwoners van het AZC zal dit jaar nog toenemen, als gevolg van eerdere uitbreiding van de capaciteit naar 14. Daarnaast verandert mogelijk de registratie van bewoners van het AZC. Op dit moment is ongeveer twee derde (68%) van de bewoners ingeschreven bij de gemeente (en telt mee in de statistieken). Dit zijn ongeveer 95 inwoners. Mogelijk wordt dit in de toekomst 1%, door ander beleid. In de prognose gaan we er vanuit dat het aantal ingeschreven bewoners rond 95 blijft. Dit leidt tot een gezamenlijk inwonertal van op 1-1- en ruim 43. op , een krimp van 7%. Blad 4 van 26

5 Emigratie en natuurlijke groei Het belangrijkste verschil tussen deze prognose en die van 4 jaar geleden is het migratiesaldo waarmee gerekend is. Waar in de vorige prognose met een migratiesaldo van -65 werd gerekend is dit nu Dit betekent dat er jaarlijks 175 mensen meer vertrekken dan dat er zich vestigen. De afgelopen jaren ging het om ca. 17 vertrekkers tegenover 1525 vestigers. In de bijlage wordt hier uitgebreider op in gegaan. Voor zowel vertrekkers als vestigers geldt dat deze aantallen de komende jaren gaan dalen. In 241 vertrekken er ca. 15 mensen, terwijl er 1325 vestigers zijn. Het gaat hier met name om starters en startende gezinnen. Dat zij in mindere mate komen, heeft ook gevolgen voor het geboortecijfer. De omvang van de groep statushouders die in Noordoostpolder jaarlijks geplaatst worden is hierbij cruciaal. Voor de komende 3 jaar gaan we er van uit, dat deze groep groter is dan de afgelopen jaren. Vanaf 219 hanteren we hetzelfde niveau als de afgelopen jaren (zie bijlage). Vanaf 219 zal het bevolkingsaantal gaan afnemen. Tot die tijd blijft het nog stabiel. Het geboortecijfer is de afgelopen jaren gedaald van 56 geboortes in 21 naar 58 in 215 (figuur 2). De verwachting is dat deze daling in de toekomst gematigd doorzet, tot ca. 425 geboortes in 241. Figuur 2 Ontwikkeling geboorte en sterfte Aantal Jaar Geboorte Natuurlijke groei Sterfte Het aantal sterfgevallen zal de komende jaren gaan toenemen als gevolg van de vergrijzing. Op dit moment is nog sprake van een natuurlijke groei: 135 meer geboortes dan sterfgevallen. Rond 231 zal het aantal sterfgevallen hoger zijn dan het aantal geboortes. De toenemende sterfte is gebaseerd is op huidige sterftekansen. De vraag is of deze in de toekomst gelijk blijven. Dit kan betekenen dat de sterfte minder snel zal toenemen dan in deze prognose wordt aangenomen. In de bijlage wordt hier verder op ingegaan. 1 Dit betreft cijfers waarin het AZC buiten beschouwing is gelaten. Dit zal zo blijven in de rest van dit rapport. Zie bijlage. Blad 5 van 26

6 Beroepsbevolking en groene en grijze druk Figuur 3 laat zien dat de beroepsbevolking (het aantal inwoners tussen 15 en 65 tot 7 jaar oud) in de komende tijd zal afnemen van in tot ca in 241. Deze daling wordt afgeremd doordat de AOW-leeftijd wordt verhoogd. In 221 is de AOWleeftijd 67 jaar. Daarna wordt de leeftijdsgrens verder verhoogd, afhankelijk van de ontwikkeling van de levensverwachting. Het CBS gaat uit van een AOW-leeftijd van 7 jaar in 241. In de bijlage wordt hier verder op ingegaan. Figuur 3 35 Groene en grijze druk 3 Aantal inwoners Jaar /69 65/7+ Het aantal inwoners tussen en 15 jaar oud zal ook dalen van in tot ca. 7.2 in 241. Het aantal inwoners in de AOW-leeftijd zal juist sterk gaan toenemen van in tot 8.7 in 237, ondanks de verhoging van de AOW-leeftijd. Na 237 zal deze groep kleiner worden. De demografische druk op de beroepsbevolking is op dit moment,55. Dit wil zeggen dat er 1 inwoners zijn in de leeftijd 15 t/m 64 jaar voor 55 inwoners in de leeftijdsgroepen t/m 14 en 65+ samen. Door ontgroening en verandering van de AOW-leeftijd loopt de demografische druk in Noordoostpolder nauwelijks op. In 241 is de demografische druk,6. Dit wil zeggen dat er 1 inwoners zijn in de leeftijd 15 t/m 69 voor 6 inwoners van de andere leeftijdsgroepen. Blad 6 van 26

7 Leeftijdsopbouw Figuur 4 geeft een beeld van de verandering van de leeftijdsopbouw in Noordoostpolder. Op dit moment is de grootste onderscheidde leeftijdsgroep in het figuur de groep 45- t/m 54-jarigen. Vanaf 221 is dit de groep 55- t/m 64 jarigen, tot 234. Daarna is de groep 65- t/m 74 jarigen het grootst. Figuur 4 1% Ontwikkeling leeftijdsopbouw gemeente Noordoostpolder 8% 6% 4% 2% % e.o. 2.4 Etniciteit Figuur 5 laat zien dat in 88% van de inwoners van Noordoostpolder de e etniciteit heeft. In 241 is dit 85%. De belangrijkste reden is dat de autochtone bevolking afneemt. Het aandeel 1 e generatie e allochtonen is de afgelopen 5 jaar toegenomen. De verwachting is dat deze trend zich niet door gaat zetten. Het gaat hier om arbeidsmigranten. Enerzijds valt te verwachten dat de arbeidsmarkt voor deze groep onderhand is verzadigd. Anderzijds kan deze groep zich permanent gaan vestigen en kan er sprake zijn van gezinshereniging of gezinsvorming. Het laatste lijkt op beperkte schaal te gebeuren. Hierdoor zien we een lichte toename van het aantal 2 e generatie e allochtonen. Het aandeel 1 e generatie e allochtonen zal de komende jaren toenemen. Dit gaat met name om statushouders. Aangezien we aannemen dat het aantal te plaatsen statushouders vanaf 219 op het oude niveau ligt, is deze toename van korte duur. Vanaf 219 neemt wel het aandeel 2 e generatie allochtonen toe. Dit zijn voor een belangrijk deel kinderen van de nieuwe allochtone inwoners. Op termijn zal een deel van de statushouders (en hun kinderen) verder trekken, waarschijnlijk richting de grotere steden in Nederland of elders in Europa. Blad 7 van 26

8 25-4- Figuur 5 Prognose etniciteit inwoners Noordoostpolder e gen. 2e gen. 1e gen. 2e gen Blad 8 van 26

9 Prognose huishoudens Figuur 6 laat zien dat het aantal huishoudens in Noordoostpolder de komende 15 jaar met ca. 85 toenemen, van nu tot ca in 229. Daarna zal, in navolging van het aantal inwoners, ook het aantal huishoudens afnemen. Figuur 6 Prognose ontwikkeling huishoudens Noordoostpolder * In 214 is er wat veranderd in onze administratie waardoor inwoners van verzorgingstehuizen niet meer standaard tot 1 huishouden worden gerekend. Hierdoor is het aantal huishoudens (administratief) toegenomen. De toename betreft veelal 1- en 2-persoonshuishoudens, dat wil zeggen: alleenstaanden ouderen en hoegenaamde empty-nesters (getrouwde stellen waarvan de kinderen de deur uit zijn). In het laatste geval kantelt dit in 227. Het aantal 1-persoonshuishoudens blijft groeien tot 238. Daarnaast neemt het aantal 1-oudergezinnen al jaren toe. Het gaat hier om relatief kleine aantallen. De verwachting is dat deze trend zich voorlopig voort blijft zetten. In de bijlage wordt verder ingegaan op de ontwikkeling van huishoudens in Noordoostpolder. 3.1 Woningbouw Kort door de bocht betekent de gemiddelde toename van 5 tot 6 huishoudens per jaar dat er ieder jaar ook 5 tot 6 woningen extra nodig zijn in Noordoostpolder. Vanaf 23 is er mogelijk een overschot van woningen. De prognose geeft hier een duidelijke trend aan, maar aantallen kunnen van jaar tot jaar sterk verschillen. Bovendien leidt de toename van het aantal huishoudens tot een latente vraag naar woningen. Of deze huishoudens ook echt op de woningmarkt komen, hangt sterk samen met o.a. economische ontwikkelingen. Blad 9 van 26

10 Prognose Emmeloord en de dorpen Inzoomen op de verschillende dorpen is lastig. De schaal waarop de voorspellingen betrekking hebben wordt kleiner. Dit betekent dat individuele bewegingen van inwoners relatief meer invloed hebben op de bevolkingsontwikkeling. Daarnaast is het veel lastiger om tot valide aannames te komen op basis waarvan deze prognose te maken is. Voor de komende jaren kunnen we dit nog wel doen, maar hoe verder we kijken, hoe troebeler het beeld. In de bijlage worden de aannames beschreven. 4.1 Ontwikkeling inwonertal dorpen Figuur 7 laat zien dat de bevolkingsgroei van Noordoostpolder de afgelopen jaren in Emmeloord terecht kwam. Deze trend wordt de komende jaren doorgezet. In de dorpen neemt het inwonertal een klein beetje af. Vanaf 22 geldt dit ook voor Emmeloord. Figuur 7 Prognose ontwikkeling inwonertal Emmeloord en de dorpen Emmeloord dorpen De ontwikkeling van het inwonertal is niet voor alle dorpen hetzelfde (figuur 8). Verschillen per dorp ontstaan door de mate waarin nieuwe inwoners zich vestigen. Naast dat direct voor nieuwe inwoners zorgt, neemt ook het aantal geboortes in de jaren er na toe. De ontwikkeling van Tollebeek laat dit goed zien. Daar zijn sinds nog 1 woningen bijgekomen, terwijl het inwonertal met meer dan 1 is toegenomen. Het aantal geboortes was jaarlijks rond de 4 tot 215. Het lijkt nu wat te dalen. Groei is met name te verwachten in Marknesse (5%) en enigszins in Bant (3%), in de andere dorpen treedt waarschijnlijk krimp op. De krimppercentages liggen tussen % en 5%, waarbij de dorpen ten oosten van de A6 minder krimpen dan die ten westen van de A6. Blad 1 van 26

11 25-4- Figuur 8 Prognose ontwikkeling inwonertal dorpen Marknesse Ens Tollebeek Nagele Rutten Creil Luttelgeest Kraggenburg Espel Bant 4.2 Leeftijdsverdeling dorpen Figuur 9 laat zien dat vergrijzing en ontgroening overal in de gemeente plaatsvindt. Emmeloord en Marknesse zijn op dit moment het meest vergrijsd, maar de verwachting is dat de vergrijzing in de andere dorpen de komende jaren iets groter is dan in Emmeloord en Marknesse. Tollebeek vormt een uitzondering. Door de recente nieuwbouw is de bevolking hier relatief jong. Hierdoor vergrijst het dorp ook minder. Nieuwbouw in Marknesse heeft de komende jaren het zelfde dempende effect, dit is met name te zien aan het afzwakken van de ontgroening. In de prognose is uitgegaan van langer zelfstandig wonen van ouderen. Blad 11 van 26

12 25-4- Figuur 9 Ontwikkeling leeftijdsopbouw dorpen Noordoostpolder Emmeloord Luttelgeest Marknesse 1% 1% 1% 9% 9% 8% 8% 8% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% % % % Kraggenburg Ens Nagele 1% 1% 1% 9% 9% 9% 8% 8% 8% 7% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 5% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 1% % % % Blad 12 van 26

13 25-4- Tollebeek Espel Creil 1% 1% 1% 9% 9% 9% 8% 8% 8% 7% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 5% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 1% % % % Rutten 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Bant 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % % Blad 13 van 26

14 Etniciteit dorpen Een prognose voor de ontwikkeling van de verschillende etnische groepen op dorpsniveau is hoogst onbetrouwbaar. Daar zijn de groepen te klein voor. Wel kan de ontwikkeling van de groepen in de afgelopen jaren worden geschetst. Figuur 1 geeft hiervan een beeld. Te zien is dat de autochtone bevolking in de meeste dorpen af is genomen. In Emmeloord en Luttelgeest is het aantal ongeveer gelijk gebleven en in Tollebeek is de autochtone bevolking toegenomen. De niet e allochtonen wonen vooral in Emmeloord en zijn hier in aantal toegenomen. In de dorpen wonen er niet veel. Er zijn daar ook geen grote veranderingen in het aantal over de afgelopen 5 jaar. De allochtone bevolking bevindt zich voor een belangrijk deel wel in de dorpen. Deze groep is in alle dorpen en in Emmeloord gegroeid de afgelopen 5 jaar. Het laatste jaar vlakt deze groei wat af. Figuur 1 Ontwikkeling etnische groepen per dorp in Noordoostpolder - Emmeloord Luttelgeest Marknesse Kraggenburg Ens Nagele Blad 14 van 26

15 25-4- Tollebeek Espel Creil Rutten Bant Hoewel een nauwkeurige prognose niet gegeven kan worden, is een doorkijkje naar de toekomst wel mogelijk. Naar alle waarschijnlijkheid blijft het de autochtone bevolking afnemen. Ook in Emmeloord en Tollebeek waar daar tot nu toe geen sprake van is. Het aantal niet- allochtonen zal de komende jaren gaan toenemen. Dit gaat om de extra statushouders die gehuisvest moeten worden. Deze groep is aangewezen op de sociale huursector. Mercatus is van plan de komende jaren haar voorraad uit te breiden. Dit zal deels in Emmeloord gebeuren en deels verdeeld over een aantal dorpen. Nog niet voor alle te bouwen woningen is een locatie bekend. Het idee is dat er doorstroming op de huurmarkt gaat plaatsvinden en de statushouders zich over de vrijgekomen oudere huurwoningen door de polder gaan verdelen. In de praktijk komt doorstroming op de huurmarkt vaak lastig op gang. Mogelijk is hier door middel van passend toewijzen wat aan te doen. 4.4 Ontwikkeling inwonertal wijken Emmeloord Er zijn twee ontwikkelingen in Emmeloord die van invloed zijn op de bevolkingssamenstelling in de wijken: het ouder worden van de bevolking en nieuwbouw. Door het ouder worden van de bevolking is er sprake van gezinsverdunning en vergrijzing. Dit zorgt er voor dat het aantal inwoners in de wijken daalt. Behalve als er sprake is van nieuwbouw. Dit zorgt voor extra huishoudens (dus inwoners) in de wijk. Daarnaast zijn dit ook voor een belangrijk deel starters of startende gezinnen. Daar waar nieuwe woningen zijn betrokken neemt ook vaak het aantal geboortes toe. Blad 15 van 26

16 25-4- Voor Emmeloord betekent dit dat de groei zich concentreert in Emmelhage (figuur 11). Ook in het centrum en in Espelervaart (Balkan) zal gebouwd worden. Dit zorgt voor een lichte toename van het aantal inwoners. In de overige wijken is er sprake van een afname van het inwonertal. Figuur 11 Prognose ontwikkeling inwonertal wijken Emmeloord Centrum Revelsant Espelervaart De Zuidert De Erven Emmelhage + Waterland Overig 4.5 Leeftijdsverdeling wijken Emmeloord In alle wijken van Emmeloord, met uitzondering van het centrum, treedt vergrijzing op (figuur 12) 2. Daar tegenover woont in Emmelhage een groot aantal jonge inwoners. Dit zijn starters/startende gezinnen op de woningmarkt. Vooral in De Erven, maar ook in De Zuidert en Espelervaart vindt een verschuiving in de leeftijdsopbouw plaats doordat ouder wordende kinderen het huis verlaten. In Waterland en Emmelhage vindt dit effect vanaf 22 plaats, maar is er ook nog steeds een hoog geboortecijfer. 2 Bij deze prognose is geen rekening gehouden met de aan- of afwezigheid van (zorg-)voorzieningen waardoor met name de oudere bevolking van of naar bepaalde wijken van Emmeloord trekt. We gaan er van uit dat ouderen steeds langer op zichzelf blijven wonen. Blad 16 van 26

17 25-4- Figuur 12 Ontwikkeling leeftijdsopbouw wijken Emmeloord Centrum Revelsant Espelervaart 1% 1% 1% 9% 9% 8% 8% 8% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% % % % De Zuidert De Erven Emmelhage/Waterland 1% 1% 1% 9% 9% 9% 8% 8% 8% 7% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 5% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 1% % % % Blad 17 van 26

18 25-4- Overig 1% 8% 6% 4% 2% % Etniciteit wijken Emmeloord De grootste concentraties van inwoners met een e etniciteit bevinden zich in het centrum van Emmeloord, in Revelsant en in Espelervaart (figuur 13). In deze wijken wonen ook de meeste e allochtonen, net als in De Zuidert. Daarnaast is het aantal allochtone inwoners in Revelsant, Espelervaart en De Zuidert de afgelopen 5 jaar gegroeid. Figuur 13 Ontwikkeling etniciteit inwoners wijken Emmeloord - Centrum Revelsant Espelervaart Blad 18 van 26

19 25-4- De Zuidert De Erven Emmelhage/Waterland Overig Dit zijn ook de wijken waar de komende jaren meer allochtonen zich zullen vestigen. Zij zijn voor huisvesting in grote mate op de sociale huurmarkt aangewezen en deze wijken hebben de grootste voorraad huurwoningen. Daarnaast neemt de autochtone bevolking af als gevolg van eerder genoemde gezinsverdunning. Dit geldt voor alle wijken, behalve Emmelhage en Waterland. Blad 19 van 26

20 Conclusies Het aantal inwoners van Noordoostpolder (inclusief AZC) zal afnemen van op 1-1- tot ruim 43. in 241, een krimp van 7%. De eerste jaren zal het inwonertal nog stabiel blijven, maar vanaf 22 is er sprake van krimp. Deze afname wordt veroorzaakt door een negatief migratiesaldo (meer vertrekkers dan vestigers) en een afnemende natuurlijke bevolkingsgroei: het aantal geboortes neemt af en het aantal sterfgevallen zal gaan toenemen Er is sprake van ontgroening en vergrijzing. De demografische druk neemt toe van,55 in naar,6 in 241. Deze toename wordt gedempt door de verandering van de AOW-leeftijd de komende jaren. Het aantal allochtone (met name e) inwoners zal toenemen, terwijl het aantal autochtone inwoners afneemt. De extra plaatsing van statushouders draagt hier aan bij. Het aantal huishoudens neemt toe van nu naar ongeveer 19.8 in 229. Daarna zal het aantal afnemen. Dit betekent een gemiddelde vraag naar 5 tot 6 woningen per jaar extra. Vooral 1- en 2-persoonshuishoudens nemen toe. Het aantal traditionele gezinnen neemt af. Enige groei vindt nog plaats in Emmeloord tot 22. Daarna neemt het inwonertal af (-1% tot 226), ondanks dat het aantal huishoudens hier in absolute zin het meest toeneemt. Marknesse (5%) en Bant (3%) groeien de komende 1 jaar nog. De overige dorpen krimpen (-% tot -5%). Blad 2 van 26

21 25-4- Bijlage: Uitgangspunten en aannames De bevolkingsprognose wordt uitgevoerd met behulp van het model dat is ontwikkeld door de Dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam en vervolgens samen met het softwarebedrijf Pronexus B.V. en een begeleidingsgroep van de Vereniging voor Onderzoek en Statistiek (VSO) verder uitgebouwd naar een gestandaardiseerd en onafhankelijk programma voor bevolkingsprognoses. Het model is gebaseerd op de cohort-componentenmethode. Dit houdt in dat door middel van de aangenomen kansen naar leeftijd en geslacht voor de hele gemeente het aantal geboorten en het aantal sterfgevallen wordt berekend. Daarna wordt aan de hand van het nieuwbouwprogramma voor het betreffende jaar en de gemiddelde woningbezetting bekeken hoeveel woningen er dan nog resteren c.q. tekortkomen. Dit levert het migratiesaldo op dat bij de beginbevolking wordt opgeteld of er van wordt afgetrokken. Op deze manier ontstaat de prognose voor het eerste jaar. Vervolgens wordt op basis hiervan op dezelfde wijze de prognose voor het volgende jaar berekend; etc. etc. AZC Luttelgeest De bevolkingsopbouw en dynamiek van het AZC is bijzonder en valt niet te voorspellen volgens de demografische modellen. In gemeente Noordoostpolder was de afgelopen vijf jaar (gemiddeld) 5,4% van de bevolking man en 49,6% vrouw (figuur 14). In het AZC was deze verhouding gedurende de zelfde periode 63,2% vs. 36,8%. Figuur 14 Aandeel Verhouding man/vrouw Noordoostpolder en AZC Noordoostpolder Man AZC Vrouw Ook de leeftijdsverdeling van de inwoners van het AZC wijkt af van die van de overige inwoners van Noordoostpolder (figuur 15). Twee vijfde van de inwoners van het AZC is tussen 2 en 34 jaar, terwijl deze leeftijdsgroep in de rest van Noordoostpolder juist relatief weinig voorkomt. Daarnaast zijn er in het AZC nauwelijks 65+-ers. Blad 21 van 26

22 25-4- Figuur 15 Leeftijdsverdeling Noordoostpolder en AZC 95 e.o ,% 2,% 4,% 6,% 8,% 1,% 12,% 14,% 16,% 18,% Noordoostpolder AZC Tot slot is de doorstroming in het AZC heel hoog. De afgelopen vijf jaar hebben zich gemiddeld 392 mensen per jaar gevestigd in het AZC en zijn er 423 per jaar vertrokken, op een totaal van gemiddeld 7 inwoners. Hiermee komt en gaat 2% van de migratie in en uit Noordoostpolder van en naar het AZC, terwijl hier slechts 1,5% van de bevolking woont. Bij de beschrijving van de prognose zijn de inwoners uitsluitend bij het verwachte totale inwonertal van de gemeente meegerekend. Over alle andere bevolkingsontwikkelingen kan met betrekking tot het AZC niet of nauwelijks een voorspelling voor de toekomst worden gedaan. Woningbouwplanning en migratiesaldo Een belangrijke factor bij het maken van een prognose is woningbouw. Uitgangspunt hierbij is dat wanneer woningen gebouwd worden, deze vanzelf bewoond raken; niet in het jaar van de bouw, dan wel een jaar erna. Deze aanname stamt uit de naoorlogse wederopbouwperiode, toen er nog een groot woningtekort in Nederland was. Uiteraard geldt nog steeds dat woningbouw direct verband houdt met het bevolkingsaantal: geen woningen, betekent geen inwoners. Betekent dit echter ook veel woningen, veel inwoners? De woningmarkt lijkt te veranderen, van een aanbodgerichte markt naar een vraaggerichte markt. Dit betekent dat het niet overal zo vanzelfsprekend is dat voor ieder huis dat wordt gebouwd direct een bewoner zich aandient. Los van de huidige economische crisis, is het niet overal in Nederland meer vanzelfsprekend dat iedere nieuwe woning direct wordt betrokken. In grote steden gaat dit nog redelijk op, maar er zijn in Nederland ook krimpgebieden. Blad 22 van 26

23 25-4- Bij een bevolkingsprognose is het van belang om rekening te houden met de lokale factoren die van invloed zijn op migratie. Belangrijke redenen voor het vertrek uit Noordoostpolder zijn opleiding- of werk gerelateerd. Een explosieve toename van het aantal immigranten lijkt ook niet realistisch, zolang in Noordoostpolder geen HBOinstelling of universiteit komt. Uit recente onderzoeken van het Planbureau voor de Leefbaarheid (PBL) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) komt naar voren dat de komende perioden groei zich met name concentreert in de Randstand en provinciale centrumgemeenten. Het programma waarmee het model van Pronexus werkt, biedt mogelijkheden om de woningbouwplanning buiten beschouwing te laten, door het jaarlijkse migratiesaldo vast te stellen voor de te voorspellen periode. Een nauwkeurige berekening van het toekomstig migratiesaldo is niet eenvoudig. Hier is slechts één alternatief voor, buiten het model met woningbouwplanning. Het gaat om een prognose op basis van migratiesaldi uit het verleden. In deze prognose is gerekend met migratiesaldi uit de laatste vijf jaar. Over de afgelopen 5 jaar bedroeg het jaarlijkse migratiesaldo gemiddeld -175 (figuur 16). Dit wil zeggen dat er per jaar gemiddeld 175 meer mensen uit Noordoostpolder vertrokken, dan dat zich hier vestigden. Figuur 16 Migratiesaldo Noordoostpolder Aantal migranten Migratiesaldo excl. Azc Jaar Lineair (Migratiesaldo excl. Azc) Deze methode is niet heel nauwkeurig. In 212 was het gemiddelde migratiesaldo over de laatste 5 jaren (27 t/m ) -65 en in 21 was het -12. Daarnaast weten we dat vooral 18 tot 4 jarigen migreren. Deze groep wordt steeds kleiner als gevolg van vergrijzing. Dat betekent ook dat het verschil tussen vertrekkers en vestigers in de toekomst mogelijk wat kleiner wordt. Aan de andere kant laat figuur 16 een neerwaartse trend zien van het migratiesaldo. Figuur 17 geeft aan hoe de voorgaande lokale prognoses van Noordoostpolder zich verhouden tot de feitelijke ontwikkeling van het bevolkingsaantal. Te zien is dat de afwijkingen van de laatste prognoses (op basis van historisch migratiesaldo) een stuk kleiner zijn dan die op basis van woningbouwplanning. Blad 23 van 26

24 25-4- Figuur Vorige prognoses vs. feitelijke ontwikkeling bevolkingsaantal Aantal inwoners Scenario geplande woningbouw 27 Jaar Scenario uitgestelde woningbouw 27 Scenario geplande woningbouw 21 Scenario migratiesaldo 5 jaar 21 Gecorrigeerd scenario 212* Feitelijke ontwikkeling * In 212 werd ook uitgegaan van een snellere groei van het AZC. Hier is op gecorrigeerd. Statushouders De grote stroom asielzoekers die ons land bereikt, heeft er toe geleid dat de huisvesting van statushouders wordt versneld. Er is ruimtegebrek in de landelijke AZC s, dus die asielzoekers die mogen blijven (statushouders) moeten naar reguliere huisvesting om plek te maken. De te huisvesten statushouders worden over de e gemeenten verdeeld. Voor Noordoostpolder betekende dit de afgelopen jaren zo n 45 statushouders per jaar. Dit aantal ligt de komende jaren hoger (tabel 1). Verder dan 219 kunnen we helaas niet kijken. Daarom kiezen we er voor om vanaf dan weer te rekenen met de komst van 45 statushouders per jaar. Voor tot en met 218 is het verschil (15-45 en 11-45) bij het migratiesaldo opgeteld. Deze saldi zijn over deze jaren niet -175, maar -7 en -11. Tabel 1 Te huisvesten statushouders Jaar Aantal te huisvesten statushouders Migratiesaldo Rekensom Tot Saldo = = en = en verder = Sterftekansen Het model van Pronexus werkt standaard met lokale historische sterftekansen per levensjaar. Gezien het lage aantal sterfgevallen zijn hierin grote schommelingen mogelijk. Als er in het verleden in een jaar een kind van 11 was overleden, dan wordt de kans op overlijden van 11-jarigen in de toekomst hoger geschat, dan deze in werkelijkheid is. Dit wordt door het gemiddelde over meerdere jaren te nemen wel enigszins afgevlakt. Daarnaast hebben ze op de berekening van het totale inwonertal weinig effect. Echter, voor de prognose van specifieke leeftijdsgroepen, in het bijzonder kinderen, kan het wel verschil maken. Blad 24 van 26

25 25-4- Een alternatief is om met landelijke sterftekansen van het CBS te werken, maar dan wordt geen recht gedaan aan eventuele lokale afwijkingen. In deze prognose is getracht de schommelingen er uit te halen en de mogelijke lokale invloeden op sterftekansen te behouden. Gekeken is naar de sterftecijfers per cohort. Deze zijn gelijk aan de waargenomen sterftecijfers (gemiddeld over de afgelopen 6 jaar vanaf 21) in Noordoostpolder. De verdeling per levensjaar in elk cohort is gebaseerd op de verdeling over heel Nederland omdat de cijfers voor Noordoostpolder te klein zijn om prognose op te maken. In de prognose is uitgegaan van gelijkblijvende sterftekansen in de toekomst, terwijl de gemiddelde levensverwachting vanaf 185 jaarlijks is toegenomen met ongeveer 12 weken per jaar. Aannemelijk is dat deze trend zich doorzet. Dit betekent dat sterftekansen in de toekomst lager zijn dan nu. Voor de prognose betekent dat het volgende: - Het jaarlijks aantal sterfgevallen neemt minder toe; - Het inwonertal blijft hoger (er is sprake van minder krimp); - Het aantal huishoudens blijft langer doorgroeien, zowel 1- als 2- persoonshuishoudens; - Er is meer vergrijzing; - En de demografische druk wordt hoger. Echter, de mate waarin dit optreedt, is niet bekend. AOW-leeftijd In deze prognose wordt bij het bereken van de toekomstige omvang van de beroepsbevolking rekening gehouden met de ontwikkeling van de AOW-leeftijd volgens het regeerakkoord. In het regeerakkoord wordt de AOW-leeftijd vanaf 222 gekoppeld aan de levensduur. Het CBS heeft een prognose gemaakt van de levensduur en op basis hiervan heeft zij ook de toekomstige AOW-leeftijd berekend. Figuur 18 laat zien hoe de AOW-leeftijd volgens het CBS zal toenemen. Figuur 18 CBS-prognose AOW-leeftijd Gezinsverdunning Het aantal huishoudens neemt toe, terwijl het aantal inwoners afneemt. Dit komt door gezinsverdunning: het aantal personen per huishouden neemt af. Deze trends kunnen worden verklaard door te kijken naar de fases die een huishouden doorgaands doormaakt (figuur 19). In dit model worden niet alle mogelijke situaties beschreven, maar voor de meeste gevallen gaat het op. Een groot deel van de huidige huishoudens bevindt zich momenteel in de gezinsfase. Met de tijd komen zij in de empty-nest fase en daarna in de fase van alleenstaande oudere. Blad 25 van 26

26 25-4- Aan de andere kant starten de kinderen die het gezin verlaten hun eigen huishouden. Zij wonen een aantal jaren alleen of samen, voordat zij een gezin stichten. Figuur 19. Fases van een huishouden Startend 1 of 2 personen Gezin 3 of meer 1-oudergezin* 2 of meer Empty-nest 2 personen Alleenstaande oudere * Bij het ontstaan van 1-oudergezinnen en de ontwikkeling van deze huishoudens zijn veel meer stromen mogelijk. Deze zijn buiten het model gelaten. Op dit moment is de grootste stroom die van huishoudens uit de gezinsfase richting de empty-nest fase. Deze stroom is groter dan de instroom van starters naar de gezinsfase. Vanaf 227 is de stroom van empty nest naar alleenstaande ouder groter de grootste stroom. Daarnaast is de uitstroom van alleenstaande ouderen (het laatste lid van een huishouden overlijdt) vanaf 229 groter dan de instroom van nieuwe huishoudens, en is er sprake van krimp van huishoudens. Tot 238 blijft het aantal alleenstaande ouderen wel toenemen, terwijl de andere type huishoudens afnemen. Vanaf 238 neemt ook het aantal huishoudens met alleenstaande ouderen af. Aannames voor dorpen en wijken Voor de prognose van Noordoostpolder wordt uitgegaan van migratiesaldi en niet van woningbouw. Voor de verdeling van inwoners over de dorpen en wijken wordt wel gekeken naar de woningbouw. Deels gaat het om een inschatting van woningen die de komende jaren worden gerealiseerd, deels gaat het om concrete bouwplannen van Mercatus. De inschatting wordt gemaakt op basis van deze contourennota die ten grondslag licht aan de woonvisie en de kennis en expertise van beleidsmedewerkers wonen van het cluster Ruimtelijke Ontwikkeling. De aantallen zijn in overeenstemming met de ontwikkelperspectieven van de dorpen. Tabel 2 geeft het aantal woningen aan waarmee is gerekend. Tabel 2 Netto toevoeging aantal woningen ten behoeve van prognose op dorps-en wijkniveau tot 225 Dorp / wijk Aantal woningen Emmeloord - Centrum Revelsant - Espelervaart De Zuidert - De Erven - Emmelhage en Waterland Overig + 9 Luttelgeest + 4 Marknesse Kraggenburg + 17 Ens + 31 Nagele Tollebeek Espel Creil + 9 Rutten + 4 Bant + 31 Blad 26 van 26