De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in

Transcriptie

1 Een onderzoek in opdracht van de gemeente Amersfoort B3433 drs. P.M. de Klaver Zoetermewer, 3 juni 2008 Monitor Onderkant Arbeidsmarkt Regio Amersfoort (MOARA) Verslag van een vooronderzoek

2 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Research voor Beleid. Research voor Beleid aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. 2

3 Voorwoord De gemeente Amersfoort ziet voor zichzelf in het regionaal arbeidsmarktbeleid een signalerende, coördinerende en stimulerende rol weggelegd. Het accent in het regionaal arbeidsmarktbeleid dient volgens de gemeente te liggen op de onderkant van de arbeidsmarkt. Met het aan het werk helpen van werkzoekenden met slechte kansen op de arbeidsmarkt is zowel een persoonlijk belang van de werkzoekende als een toenemend maatschappelijk belang gemoeid. Werk biedt immers bij uitstek en zeer concreet mogelijkheden voor participatie, integratie en zelfredzaamheid. De primaire keuze voor de onderkant van de arbeidsmarkt betekent overigens niet dat de gemeente geen aandacht heeft voor de werking van de arbeidsmarkt als geheel. Een vitale lokale en regionale arbeidsmarkt met veel baanmobiliteit is in het belang van de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Omgekeerd draagt het inzetten op de onderkant van de arbeidsmarkt bij aan de vitaliteit van de totale arbeidsmarkt. Ter ondersteuning van (haar regierol in) het regionaal arbeidsmarktbeleid wil de gemeente Amersfoort een arbeidsmarktmonitor ontwikkelen die zich specifiek richt op de onderkant van de arbeidsmarkt. Een dergelijke specifiek op de onderkant van de arbeidsmarkt gerichte regionale arbeidsmarktmonitor is in ieder geval in Nederland een noviteit. Gezien het innovatieve karakter heeft de gemeente Amersfoort Research voor Beleid gevraagd in een vooronderzoek de mogelijkheden voor de beoogde monitor te exploreren. In het kader van het vooronderzoek is onder meer een modelmatige schets gemaakt van de werking van de onderkant van de regionale arbeidsmarkt, zijn de verwachtingen, wensen en behoeften van betrokken regionale partijen in kaart gebracht en heeft een inventarisatie plaatsgevonden van beschikbare en bruikbare bronnen voor de beoogde monitor. Het vooronderzoek heeft geresulteerd in een advies over de inhoud en opzet van de Monitor Onderkant Arbeidsmarkt Regio Amersfoort (MOARA). Van de resultaten van het vooronderzoek wordt in dit rapport verslag gedaan. Desgewenst werken we het in het rapport geformuleerde advies uit in een gedetailleerde offerte voor (de verdere ontwikkeling en) de eerste uitvoering van de monitor. Daarbij is het belangrijk aan te tekenen dat door middel van dit vooronderzoek al een groot gedeelte van het denk-, lees- en voorbereidende werk is verricht. Bij een eventuele honorering van de nog op te stellen offerte kunnen de activiteiten ten behoeve van de monitor direct starten en goed aansluiten op het vooronderzoek. Douwe Grijpstra Directeur Research voor Beleid 3

4 4

5 Inhoudsopgave 1 Achtergrond en opzet van het vooronderzoek Beleidscontext Doel- en vraagstelling van het vooronderzoek Opzet van het vooronderzoek 14 2 Een model voor de werking van de onderkant van de regionale arbeidsmarkt Het begrip onderkant van de arbeidsmarkt Stromenmodel Discrepantiemodel Oplossingenmodel 21 3 Verwachtingen, wensen en behoeften van partijen voor de monitor Wenselijkheid van de monitor Visie op inhoud en opzet van de monitor Mogelijke bijdrage aan de monitor 25 4 Beschikbaarheid en bruikbaarheid van gegevensbronnen voor de monitor Relevante thema s/onderwerpen voor de monitor Inventarisatie bestaande (statistische en secundaire) bronnen voor monitor Aanvullende dataverzameling voor de monitor 31 5 Advies over inhoud en opzet van MOARA Afbakening van de monitor Inhoud van de monitor Globale opzet van de monitor Primair onderzoek (jaarlijks) Verdiepend onderzoek (tweejaarlijks) Vorm van de monitor Uitvoeringsaspecten van de monitor 45 Bijlagen 1 Begrip onderkant arbeidsmarkt 47 2 Stromenmodel 51 3 Arbeidsmarktcirkel in tabelvorm 55 4 Geïnterviewde experts 57 5 Thema s/onderwerpen monitor 59 6 Bestaande gegevensbronnen 63 7 Werkgeversenquête 85 5

6 8 Werknemersbestand SW-bedrijf Geraadpleegde literatuur Samenvatting 105 6

7 7

8

9 1 Achtergrond en opzet van het vooronderzoek 1.1 Beleidscontext Naar een nieuw regionaal arbeidsmarktbeleid In het op 4 juni 2007 gesloten bestuursakkoord tussen rijk en gemeenten (Samen aan de Slag) zijn met het oog op het verhogen van de arbeidsparticipatie afspraken gemaakt over het versterken van het regionaal arbeidsmarktbeleid. Aan de gemeenten is in het regionaal arbeidsmarktbeleid de regierol toebedeeld. Amersfoort vervult als voortrekkersgemeente de regiorol in het WGR-samenwerkingsverband Gewest Eemland. 1 De gemeente ziet voor zichzelf in het regionaal arbeidsmarktbeleid vooral een signalerende, coördinerende en stimulerende rol weggelegd. In de optiek van de gemeente betekent haar regiorol: Kennis delen met de partners op de regionale arbeidsmarkt Verbindingen leggen tussen deze partners De partners prikkelen/ aanjagen. In het kader van de voorbereiding van een nieuw beleidskader werk & inkomen (Iedereen doet mee) is begin 2008 de notitie Visie op arbeidsmarktbeleid regio Eemland opgesteld. 2 In het kort komt de visie van de gemeente op het regionaal arbeidsmarktbeleid op het volgende neer: Vertrekpunt is het huidige beleid Werk & Inkomen van de gemeente, dat zich richt op het aan het werk helpen van werkzoekenden met slechte kansen op de arbeidsmarkt. Daarmee is zowel een persoonlijk belang van de werkzoekende als een toenemend maatschappelijk belang gemoeid. Werk biedt immers bij uitstek en zeer concreet mogelijkheden voor participatie, integratie en zelfredzaamheid. De gemeente wil haar verantwoordelijkheid voor de groep minder kansrijke werkzoekenden delen met alle partners op de arbeidsmarkt, in het bijzonder de werkgevers. Met het oog hierop is de gemeente bezig het beleid Werk & Inkomen te transformeren van primair een re-integratiebeleid vanuit het aanbod (WWB-cliënten) naar een breder en steeds effectiever beleid, met meer oog voor de arbeidsmarkt. Uiteindelijk gaat het erom de match tussen enerzijds de werkzoekende die is aangewezen op de onderkant van de arbeidsmarkt en anderzijds de werkgever die voor dat segment banen heeft kwantitatief én kwalitatief gezien optimaal tot stand te brengen Op dit moment lijkt aan de onderkant van de arbeidsmarkt sprake van een hardnekkige mismatch. Centraal in de visie van de gemeente op het regionaal arbeidsmarktbeleid staan de volgende vijf uitgangspunten: 1 Verbreding van de doelgroep tot personen aan de onderkant van de arbeidsmarkt 2 Samenwerking in de keten van werk & inkomen (UWV - CWI - gemeente) 3 Gerichtheid op de vraag van de arbeidsmarkt (behoeften van werkgevers) 1 In dit WGR-samenwerkingsverband nemen deel de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg. Gemeente Nijkerk valt formeel niet onder het Gewest Eemland, maar participeert wel in een aantal onderdelen daarvan. In hoofdlijnen wordt op de volgende gebieden samengewerkt: Algemeen Bestuurlijke Zaken; Milieu; Ruimte & Wonen; Verkeer & Vervoer; Werk & Inkomen en Zorg & Welzijn. Zie: 2 SZ Amersfoort (2008). Visie op arbeidsmarktbeleid regio Eemland. 9

10 4 Zoeken naar effectieve intergemeentelijke afstemming tussen sectoren die een relatie met de arbeidsmarkt hebben (met name economie, onderwijs en sociale zaken) 5 Regierol van de gemeente Amersfoort. Hieronder gaat de aandacht specifiek uit naar het eerste en derde punt: de verbreding van de doelgroep en de vraaggerichte aanpak van het regionaal arbeidsmarktbeleid. Verbreding van de doelgroep Voorheen lag het accent van het beleid Werk & Inkomen van de gemeente Amersfoort vooral op burgers met een WWB-uitkering. Het streven van de gemeente Amersfoort is deze doelgroep te verbreden tot alle Amersfoortse burgers aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Daarbij gaat het om die groepen burgers die als gevolg van een laag opleidingsniveau, laag competentieniveau, geen of weinig werkervaring en/of persoonlijke belemmeringen niet of met moeite zelfstandig een plek op de arbeidsmarkt kunnen verwerven. Het betreft onder meer: Uitkeringsgerechtigde werkzoekenden (WWB, WW, WAO/WIA/WAZ/Wajong) Voortijdige schoolverlaters (jongeren zonder startkwalificatie) Werkenden in WSW-verband bij het Regionaal sociaal Werkvoorzieningschap Amersfoort (RWA) Niet-uitkeringsgerechtigde werkzoekenden zonder baan (ook wel aangeduid met nuggers) Werkenden die door onvoldoende kwalificaties en/of persoonlijke belemmeringen kwetsbaar zijn op de arbeidsmarkt (en in economisch minder voorspoedige tijden grote kans lopen als eersten hun baan te verliezen). De afgelopen jaren heeft de gemeente Amersfoort een breed scala aan instrumenten ontwikkeld voor het aan het werk helpen van mensen met een WWB-uitkering. In combinatie met de gunstige conjunctuur is hierdoor het aantal Amersfoortse burgers met een WWBuitkering sterk gedaald. 1 De gemeente wil deze succesvolle aanpak nu ook gaan inzetten voor de hierboven beschreven bredere doelgroep. Achterliggende gedachte is de preventieve werking die daar van uit gaat. Als de gemeente zich meer richt op de brede doelgroep draagt dit bij aan het voorkomen van instroom in de WWB, waardoor het WWB-volume laag blijft. Aangezien de gemeente de WWB-uitkering zelf betaalt, heeft zij daar ook een financieel belang bij. Voor sommigen (het granieten bestand ) is de kans om een plek op de arbeidsmarkt te verwerven echter niet reëel. Deze groep echt kansarmen verdient echter ook aandacht. Voorkomen moet worden dat deze groep geïsoleerd komt te staan. Het beleid Werk & Inkomen is dan ook gericht op sociale participatie van deze groep (zorg- en activeringstrajecten). Al met al onderscheidt de gemeenten binnen het op de onderkant van de arbeidsmarkt gerichte beleid de volgende zes sporen: 1 Van non-participatie naar participatie (activeren van de echt kansarmen) 2 Van non-participatie naar betaald werk (mobiliseren van nuggers) 3 Van uitkering naar betaald werk 1 Dit zogenaamde re-integratiepalet omvat onder meer Morgen Beginnen, Doorstroompool, Pluswerk, Werk Mee, WSW en trajecten op maat. In 2007 heeft de gemeente ruim 300 WWB-ers uitgeplaatst naar regulier werk. Een kwart daarvan had langer dan vijf jaar een uitkering. Zie: Artikel Amersfoort als voorbeeld, IN: Amersfoortse Courant, 4 april

11 4 Van school naar betaald werk 5 Van betaald werk naar betaald werk (baanmobiliteit) 6 Van nugger, uitkering of betaald werk naar zelfstandig ondernemerschap. 11

12 Onderstaande figuur geeft deze sporen schematisch weer. Figuur 1.1 De zes sporen van het op de onderkant van de arbeidsmarkt gerichte beleid van de gemeente Amersfoort Sporen 1 Van non-participatie naar participatie (activeren van de echt kansarmen) 2 Van non-participatie naar betaald werk (mobiliseren van nuggers) 3 Van uitkering naar betaald werk 4 Van school naar betaald werk 5 Van betaald werk naar betaald werk (baanmobiliteit) 6 Van nugger, uitkering of betaald werk naar zelfstandig ondernemerschap. Bron: SZ Amersfoort; bewerking Research voor Beleid De primaire keuze voor de onderkant van de arbeidsmarkt betekent overigens niet dat de gemeente geen aandacht heeft voor de werking van de arbeidsmarkt als geheel. Een vitale lokale en regionale arbeidsmarkt met veel baanmobiliteit is in het belang van de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Omgekeerd draagt het inzetten op de onderkant van de arbeidsmarkt bij aan de vitaliteit van de totale arbeidsmarkt. Vraaggerichte aanpak Het resultaat van een aanpak gericht op burgers aan de onderkant van de arbeidsmarkt is sterk afhankelijk van de omvang van de werkgelegenheid in betreffend segment van de arbeidsmarkt. In de huidige conjunctuur is sprake van toenemende krapte op de arbeidsmarkt. Dat biedt kansen voor de doelgroep waarop de gemeente zich richt. De gemeente Amersfoort wil de match tussen haar doelgroep en de werkgevers versterken door zich nog nadrukkelijker ook op de vraagzijde te richten. Van belang is het opbouwen (en onderhouden) van relaties met werkgevers gericht op het behouden en scheppen van (soms verborgen) werkgelegenheid voor de gemeentelijke doelgroep. De gemeente beschikt over verschillende instrumenten, waaronder loonkostensubsidies, om een en ander voor werkgevers aantrekkelijk te maken. Inzicht in het functioneren van het bedrijfsleven in de regio en in actuele ontwikkelingen aan de onderkant van de vraagzijde van de arbeidsmarkt helpt daarbij. Een monitor ter ondersteuning van (de regierol in) het regionaal arbeidsmarktbeleid Ter ondersteuning van (haar regierol in) het regionaal arbeidsmarktbeleid wil de gemeente Amersfoort een arbeidsmarktmonitor ontwikkelen die zich vooral richt op de onderkant van de arbeidsmarkt. De monitor moet het ondoorzichtige transparant maken en zicht bieden 12

13 op de knelpunten en kansen voor de gemeentelijke doelgroep. Met de monitor wil men komen tot een zinvolle bijdrage aan de concrete match tussen werkzoekenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt en werkgevers met banen in dat segment. Daartoe moet de monitor naar het oordeel van de gemeente in ieder geval voldoen aan de volgende inhoudelijke eisen: De monitor moet de nadruk leggen op de onderkant van de arbeidsmarkt Het moet gaan om een regionale arbeidsmarktmonitor. Een lokale arbeidsmarktmonitor heeft niet veel zin. De arbeidsmarkt houdt immers niet op bij de gemeentegrenzen. De monitor moet inzicht bieden in zowel de aanbodzijde als de vraagzijde van de onderkant van de arbeidsmarkt. Er moet duidelijkheid komen over enerzijds het aanbod van (niet-werkende) werkzoekenden met een laag opleidingsniveau, een laag competentieniveau, geen of weinig werkervaring en/of persoonlijke belemmeringen en anderzijds waar de banen en vacatures voor deze groep zitten. Daarbij dient de blik ook op de toekomst gericht te zijn De monitor moet niet alleen cijfers presenteren maar ook en vooral duidelijk maken waar voor de gemeente Amersfoort de knelpunten en kansen aan de onderkant van de arbeidsmarkt zich voordoen. Op basis daarvan moeten de gemeente en haar partners op de regionale arbeidsmarkt (zoals CWI, UWV, onderwijsveld en werkgevers) duidelijke keuzes kunnen maken in hun beleid voor de onderkant van de arbeidsmarkt Een dergelijke specifiek op de onderkant van de arbeidsmarkt gerichte regionale arbeidsmarktmonitor is in ieder geval in Nederland een noviteit. Gezien het innovatieve karakter heeft de gemeente Amersfoort Research voor Beleid gevraagd in een vooronderzoek de mogelijkheden voor de beoogde monitor te exploreren. Van dit vooronderzoek doet voorliggend rapport verslag. 1.2 Doel- en vraagstelling van het vooronderzoek Het doel van het vooronderzoek is tweeledig: Het verkennen van de mogelijkheden voor een arbeidsmarktmonitor voor de regio Amersfoort, met name gericht op de onderkant van de arbeidsmarkt Het aan de hand van deze verkenning adviseren over de inhoud en opzet van een dergelijke monitor. Hieruit zijn de volgende concrete onderzoeksvragen afgeleid: Werking van de onderkant van de arbeidsmarkt 1 Op welke wijze is de werking van de onderkant van de arbeidsmarkt in de regio Amersfoort modelmatig weer te geven? Verwachtingen, wensen en behoeften ten aanzien van de arbeidsmarktmonitor 2 Wat zijn de verwachtingen, wensen en behoeften van de betrokken partijen ten aanzien van de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor, met name gericht op de onderkant van de arbeidsmarkt? 13

14 Inzicht in de beschikbaarheid en bruikbaarheid van gegevens voor de arbeidsmarktmonitor 3 Welke (soort) gegevens zouden op basis van beantwoording van de onderzoeksvragen 1 en 2 een plaats moeten krijgen in de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor? 4 Welke bestaande (statistische en secundaire) gegevensbronnen zijn er om de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor te vullen? 5 Over welke aanvullende gegevens beschikken de bij het regionaal arbeidsmarktbeleid in de regio Amersfoort betrokken partijen voor de vulling van de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor? In hoeverre en onder welke voorwaarden zijn zij bereid deze gegevens beschikbaar te stellen? 6 Welke aanvullende gegevens zijn er verder nog nodig voor de vulling van de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor? In hoeverre en op welke wijze is het mogelijk deze gegevens te verkrijgen? Advies over inhoud en opzet van de arbeidsmarktmonitor 7 Is op basis van de beantwoording van de onderzoeksvragen 1 tot en met 6 een beleidsrelevante arbeidsmarktmonitor voor de regio Amersfoort, met name gericht op de onderkant van de arbeidsmarkt, haalbaar (go/ no go)? 8 Zo ja, wat dient de inhoud en opzet van deze arbeidsmarktmonitor te zijn? Afbakening (doelgroep, regio, sectoren) Inhoud (soort gegevens) Opzet (onderzoeksactiviteiten), vorm en periodiciteit. 9 Hoe dient de uitvoering van de monitor organisatorisch vorm te worden gegeven? Welke eisen zijn te stellen aan de uitvoerder van de arbeidsmarktmonitor (wat kan de afdeling O+S van de gemeente Amersfoort zelf, wat dient O+S uit te besteden)? 10 Tegen welke kosten is de arbeidsmarktmonitor uit te voeren? 1.3 Opzet van het vooronderzoek Om bovenstaande onderzoeksvragen te beantwoorden zijn de volgende onderzoeksactiviteiten uitgevoerd: 1 Bouw van een model voor de onderkant van de regionale arbeidsmarkt 2 Expertinterviews 3 Inventarisatie van de beschikbare en bruikbare bronnen voor de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor 4 Opstellen van een advies over de inhoud en opzet van de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor. Ad 1. Bouw van model voor onderkant regionale arbeidsmarkt Research voor Beleid heeft voor haar (regionaal en sectoraal) arbeidsmarktonderzoek een arbeidsmarktmodel ontwikkeld bestaande uit drie onderling nauw samenhangende deelmodellen: Stromenmodel Discrepantiemodel Oplossingenmodel. Deze algemeen toepasbare deelmodellen zijn in het vooronderzoek toegespitst op de onderkant van de arbeidsmarkt in de regio Amersfoort. Het toegespitste model wordt gepresenteerd in hoofdstuk 2. 14

15 Ad 2. Expertinterviews In totaal zijn dertien vertegenwoordigers van bij het arbeidsmarktbeleid in de regio Amersfoort betrokken partijen geïnterviewd. Het doel hiervan was tweeledig: Inventariseren van de verwachtingen, wensen en behoeften ten aanzien van de te ontwikkelen monitor Inventariseren van de mogelijke bijdragen die de partijen kunnen leveren aan de monitor (en de voorwaarden waaronder). Het verslag van de expertinterviews staat in hoofdstuk 3. Ad 3. Inventarisatie beschikbare en bruikbare bronnen voor monitor Op basis van beide voorgaande fasen is een overzicht gemaakt van thema s/ onderwerpen die in de monitor een plaats zouden kunnen krijgen. Onderzocht is vervolgens welke bestaande (statistische en secundaire) gegevensbronnen voor deze thema s/ onderwerpen beschikbaar en bruikbaar zijn. Deze inventarisatie heeft ook inzicht geboden in welke aanvullende primaire gegevens verzameld dienen te worden. Daarbij gaat het met name om gegevens over SW-ers, nuggers en sociale participatie- en re-integratietrajecten (aanbodzijde) en om gegevens over de behoefte van werkgevers aan laagopgeleide werknemers en hun ervaringen met en houding en gedrag ten opzichte van deze groep (vraagzijde). Voor de verzameling van laatstgenoemde gegevens is een vragenlijst voor een werkgeversenquête opgesteld. De resultaten van de inventarisatie zijn te vinden in hoofdstuk 4. Ad 5. Opstellen advies over inhoud en opzet van monitor Op basis van voornoemde onderzoeksactiviteiten is een advies geformuleerd over de inhoud en opzet van de Monitor Onderkant Arbeidsmarkt Regio Amersfoort (MOARA): een beleidsrelevante arbeidsmarktmonitor voor de regio Amersfoort, met name gericht op de onderkant van de arbeidsmarkt. Het advies is opgenomen in hoofdstuk 5. Aan het eind van het rapport is in bijlage 10 een beknopte samenvatting opgenomen. 15

16

17 2 Een model voor de werking van de onderkant van de regionale arbeidsmarkt In de optiek van Research voor Beleid ligt aan elke regionale dan wel sectorale arbeidsmarktmonitor een arbeidsmarktmodel ten grondslag. Een modelmatige aanpak draagt bij aan een gestructureerde en transparante verzameling, verwerking en presentatie van gegevens. Aan een beleidsrelevant arbeidsmarktmodel zijn de volgende eisen te stellen: Van belang is vooral de stromen (in-, door- en uitstroom) op de arbeidsmarkt in kaart te brengen. Zowel de vraag- als aanbodkant van de arbeidsmarkt dienen te worden belicht. Het model moet zich daarbij niet alleen richten op het meer statische deel van de arbeidsmarkt (beroepsbevolking en werkgelegenheid) maar ook en vooral op het meer dynamische deel daarvan (werkzoekenden en vacatures). Confrontatie van vraag en aanbod biedt inzicht in mogelijke knelpunten (discrepanties). Arbeidsmarktbeleid is per definitie toekomstgericht (en daarmee per definitie vaak anticyclisch). Naast het beschrijven van de actuele situatie zijn prognoses van (discrepanties tussen) vraag en aanbod op de middellange termijn belangrijk. Even belangrijk als een goede duiding van de (huidige en te verwachten) discrepanties is het aangeven van mogelijke oplossingen daarvoor. Research voor Beleid heeft voor haar (regionaal en sectoraal) arbeidsmarktonderzoek daarom een arbeidsmarktmodel ontwikkeld, bestaande uit drie onderling nauw samenhangende deelmodellen: 1 Stromenmodel 2 Discrepantiemodel 3 Oplossingenmodel. De volgende paragrafen beschrijven deze drie deelmodellen, toegespitst op de onderkant van arbeidsmarkt in de regio Amersfoort. Eerst volgt de afbakening van het begrip onderkant van de arbeidsmarkt. 2.1 Het begrip onderkant van de arbeidsmarkt In bijlage 1 wordt op basis van een korte deskresearch - nader ingegaan op het begrip onderkant van de arbeidsmarkt. Mede op basis daarvan is tot de volgende ruime definitie van het begrip onderkant van de arbeidsmarkt te komen: De onderkant van de arbeidsmarkt bestaat zowel uit een vraagzijde (banen aan de onderkant) als een aanbodzijde (personen aan de onderkant). Bij banen aan de onderkant gaat het primair om laaggeschoold werk, laagbetaald werk en/of flexibel werk. Personen aan de onderkant zijn te definiëren als personen die om wat voor reden dan ook (laag onderwijsniveau, laag competentieniveau, geen of weinig werkervaring en/of persoonlijke belemmeringen) zijn aangewezen op banen aan de onderkant. Daarmee is de definitie van de aanbodzijde van de onderkant van de arbeidsmarkt nadrukkelijk ruimer dan alleen laagopgeleide personen. Aangetekend daarbij dient wel te worden dat in statistieken onderwijsniveau (c.q. beroepsniveau) vaak het enige onderscheidende ele- 17

18 ment is. Zaken als competenties, werkervaring en persoonlijke belemmeringen zijn minder goed in cijfers te vangen. Bij personen aan de onderkant kan het zowel gaan om werknemers (regulier of in Wswverband) als niet werkende werkzoekenden (uitkeringsgerechtigden en nuggers, al dan niet in een zorg-, activerings- of re-integratietraject). Een en ander is schematisch als volgt weer te geven. Schema 2.1 Banen en personen aan de onderkant van de arbeidsmarkt Bron: Research voor Beleid 2.2 Stromenmodel Het stromenmodel heeft een primair cijfermatig karakter. Het gaat hierbij om het inzichtelijk maken van de omvang en samenstelling van de stromen (in-, door- en uitstroom) aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt. Als uitgangspunt voor het stromenmodel zijn de zes sporen van het (verder te ontwikkelen) op de onderkant van de arbeidsmarkt gerichte beleid van de gemeente Amersfoort te nemen (zie figuur 1.1 in paragraaf 1.1). Dit sporenmodel is in figuur 2.2 nader uitgewerkt in een stromenmodel. Een gedetailleerde beschrijving van (de verschillende stromen in) dit stromenmodel is te vinden in bijlage 2. 18

19 Figuur 2.2 Stromenmodel: stroombewegingen aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt Instroom in onderwijs UITZENDWERK (Voortijdig) schoolverlaters met uitzendwerk ONDERWIJS BO, VMBO, MBO (Voortijdig) schoolverlaters zonder werk JONGE NON-PARTICIPATIE Uitkeringsgerechtigden/ Nuggers Tijdelijke inzet (Voortijdig) schoolverlaters met werk (Voortijdig) schoolverlaters met werk Zij-instroom en zij-uitstroom BETAALD WERK OF ZELFSTANDIG ONDERNEMERSCHAP IN REGIO AMERSFOORT Sociale werkvoorziening/regulier betaald werk/ Zelfstandig ondernemerschap Pendel BETAALD WERK OF ZELFSTANDIG ONDERNEMERSCHAP BUITEN REGIO AMERSFOORT Arbeidsmigratie Definitieve uitstroom (Her)instroom (re-integratie) Uitstroom DEFINITIEVE NON-PARTICIPATIE Volledig AO/Pensioen/Overlijden NON-PARTICIPATIE Uitkeringsgerechtigden/Nuggers Sociale activering SOCIALE PARTICIPATIE Vrijwilligerswerk e.d. Bron: Research voor Beleid 2.3 Discrepantiemodel Het discrepantiemodel biedt inzicht in de achtergrond van de cijfers. Het gaat erom wat de factoren zijn die van invloed zijn op (de omvang en samenstelling van) de stromen aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt en in hoeverre (nu en in de toekomst) sprake is van aansluiting tussen vraag en aanbod in dit segment. De regionale arbeidsmarkt is een complex geheel van elkaar beïnvloedende factoren: De vraag naar arbeid wordt onder meer bepaald door de productie van het bedrijfsleven en de publieke sector, de arbeidsproductiviteit en de arbeidsduur. De vraag naar arbeid vertaalt zich in werkgelegenheid (banen). 19

20 Het aanbod is afhankelijk van de omvang van de potentiële beroepsbevolking (de bevolking van jaar), het deel hiervan dat actief is op de arbeidsmarkt als werkend of werkzoekend (i.e. de feitelijke beroepsbevolking, waaronder ook de schoolverlaters zijn te rekenen) en de pendel. Naast het meer statische deel (werkgelegenheid en beroepsbevolking) kent de regionale arbeidsmarkt ook een dynamisch deel (vacatures aan de vraagzijde en werkzoekenden aan de aanbodzijde). Onderstaande figuur geeft (de samenhang tussen) deze factoren schematisch weer. Figuur 2.3 Factoren die een rol spelen op de regionale arbeidsmarkt Bron: CWI (2007). Arbeidsmarktprognose ; bewerking Research voor Beleid Confrontatie van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt kan leiden tot het constateren van discrepanties. Er zijn aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt drie soorten discrepanties te onderscheiden: Van kwantitatieve discrepanties is sprake wanneer aan de onderkant van de arbeidsmarkt in de regio als geheel of in bepaalde deelgebieden of branches te weinig werkzoekenden (in de ruime zin van het woord: [gediplomeerde] schoolverlaters, niet-werkende werkzoekenden en werkende werkzoekenden) dan wel te weinig vacatures zijn. Kwalitatieve discrepanties treden op wanneer de (technisch-instrumentele en in dit geval met name ook sociaal normatieve) eisen van de werkgevers hoger zijn dan de kwalificaties van werkzoekenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt dan wel wanneer deze werkzoekenden hogere eisen stellen aan arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden dan wat werkgevers met banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt willen/kunnen bieden. Ten slotte kan sprake zijn van ondoorzichtigheid van de arbeidsmarkt. Dan gaat het om verschillen tussen het wervingsgedrag van werkgevers met banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en het zoekgedrag van werkzoekenden in dat segment. Ook kunnen werkgevers een negatief beeld hebben van (specifieke groepen) werkzoekenden aan de 20

21 onderkant van de arbeidsmarkt. Andersom kan het imago van bepaalde individuele werkgevers, branches en/of de regio als geheel dan wel bepaalde deelgebieden onder werkzoekenden in het onderste segment een probleem vormen. Schematisch is een en ander als volgt weer te geven. Figuur 2.4 Discrepantiemodel: mogelijke discrepanties aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt VRAAGZIJDE VACATURES Confrontatie Confrontatie WERKGELEGENHEID Kwantitatieve discrepanties Uitbreidings- en vervangingsvraag aan onderkant arbeidsmarkt Ontwikkeling van arbeidsaanbod aan onderkant arbeidsmarkt DYNAMISCHE DEEL ONDERKANT ARBEIDSMARKT REGIO AMERSFOORT KORTE TERMIJN Kwalitatieve discrepanties Wat vragen werkgevers aan werkzoekenden aan onderkant arbeidsmarkt? Wat willen werkzoekenden aan onderkant van arbeidsmarkt van werkgevers? MEER STATISCHE DEEL ONDERKANT ARBEIDSMARKT REGIO AMERSFOORT (MIDDEL)LANGE TERMIJN) Ondoorzichtigheid arbeidsmarkt Wervingsgedrag van werkgevers Imago van werkzoekenden aan onderkant arbeidsmarkt Zoekgedrag van werkzoekenden aan onderkant arbeidsmarkt Imago van werkgevers/ branches/ regio WERKZOEKENDEN EN UITKERINGEN Confrontatie Confrontatie BEROEPSBEVOLKING AANBODZIJDE Bron: Research voor Beleid Dit discrepantiemodel is niet alleen te gebruiken voor huidige maar ook voor toekomstige discrepanties. Door vraag en aanbod aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt op de middellange termijn te prognosticeren en vervolgens met elkaar te confronteren zijn mogelijke toekomstige discrepanties in kaart te brengen. 2.4 Oplossingenmodel Met het vaststellen van (huidige en toekomstige) discrepanties tussen vraag en aanbod aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt is men er nog niet. Nodig is te traceren waar oplossingen voor de discrepanties liggen, welke oplossingen werken (good practice) en welke niet (bad practice). Dit vraagt om een oplossingenmodel. Gebruik is te maken van de 21

22 zogenaamde Cirkel van Stimulus ofwel de Arbeidsmarktcirkel. Deze cirkel brengt veel opties en instrumenten bij elkaar die de verschillende actoren voor het wegnemen (of in ieder geval verminderen) van discrepanties op de arbeidsmarkt ter beschikking staan. Daarbij kan het gaan om oplossingen voor regionale maar ook voor sectorale knelpunten. Figuur 2.5 Oplossingenmodel: de Arbeidsmarktcirkel Oplossingsrichtingen Probleemeigenaren Oplossingsrichtingen Probleemeigenaren Bron: bewerking Research voor Beleid De Arbeidsmarktcirkel is verdeeld in vier kwadranten: De reserves op de arbeidsmarkt: hierop richt zich traditioneel het arbeidsmarktbeleid. Het gaat om het bemiddelen van werklozen, het toeleiden van (tijdelijke arbeids)migranten en het mobiliseren van de stille reserve (met name herintreders). Het onderwijs: het bevorderen en op de juiste manier richten van instroom in en uitstroom uit het onderwijs en het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Door de toenemende aanbodtekorten mag dit kwadrant zich al geruime tijd verheugen in een groeiende interesse bij de makers van het arbeidsmarktbeleid. De werkenden: hierbij gaat het zowel om het optimaliseren van de inzet van werknemers, bijvoorbeeld door interne en externe mobiliteit, als om het voorkomen van ongewenste uitstroom van werknemers. Met zowel de AO-maatregelen als beleid gericht op hogere arbeidsparticipatie van ouderen en langer werken door deeltijdwerkers (zie Taskforce Deeltijd Plus) zet het ministerie van SZW in op dit thema. De bedrijfsvoering: de oplossing van personele knelpunten kan ook gelegen zijn in het optimaliseren van de arbeidsproductiviteit door bijvoorbeeld wijzigingen in de organisatie van werkzaamheden, technologische aanpassingen of verhuizingen van activiteiten. Deze vier kwadranten worden in concentrische cirkels steeds verder uitgewerkt. Bijlage 3 bevat hier een gedetailleerdere beschrijving van (in tabelvorm). De essentie van de Arbeidsmarktcirkel is een integrale aanpak van de arbeidsmarktproblematiek vanuit alle vier onderscheiden invalshoeken. Naast het bepalen van kansrijke oplossing(srichting)en is ook het identificeren (en mobiliseren!) van de bijbehorende probleemeigenaren van belang. Daarbij gaat het om de partijen die (primair) belang hebben bij de aanpak van discrepanties aan de onderkant van de regionale arbeidsmarkt en (kunnen) fungeren als trekkers van het regionaal arbeidsmarktbeleid. Gaat het bij de voorgaande deelmodellen vooral om het delen van kennis tussen betrokken partijen (cijfers over de onderkant van de arbeidsmarkt en de achtergrond van die cijfers) het oplossingenmodel dient vooral om partijen te prikkelen/aan te jagen en te verbinden (formuleren van oplossingsrichtingen en benoemen van probleemeigenaren). 22

23 3 Verwachtingen, wensen en behoeften van partijen voor de monitor In het kader van het vooronderzoek hebben expertinterviews plaatsgevonden met vertegenwoordigers van bij het arbeidsmarktbeleid in de regio Amersfoort betrokken partijen. Thema s in de gesprekken waren wenselijkheid van de monitor (paragraaf 3.1), visie op de inhoud en opzet van de monitor (paragraaf 3.2) en mogelijke bijdrage aan de monitor (paragraaf 3.3). In totaal is gesprokken met dertien experts. Voor een overzicht van de gesprekspartners verwijzen we naar bijlage Wenselijkheid van de monitor De respondenten staan in het algemeen positief tegenover het ontwikkelen en uitvoeren van een monitor die zich met name richt op de onderkant van de arbeidsmarkt. Er is al een heleboel (versnipperde) informatie beschikbaar over met name de aanbodzijde van de onderkant van de regionale arbeidsmarkt. Van belang is het verzamelen van aanvullende gegevens met name over de vraagzijde. De beoogde monitor kan al deze informatie bundelen. Behalve een overzicht van/ inzicht in cijfers is een goede interpretatie/ beleidsmatige vertaling daarvan belangrijk. Een breed opgezette monitor kan ook een belangrijke bijdrage leveren aan het leggen van verbindingen tussen (het beleid) van de verschillende bij het arbeidsmarktbeleid betrokken gemeentelijke afdelingen (Sociale Zaken, Economische Zaken, Onderwijs) en tussen de gemeente en derden (ROC s, CWI, UWV, werkgeversorganisaties et cetera). 3.2 Visie op inhoud en opzet van de monitor Afbakening van de regio De meeste respondenten zijn van mening dat de beoogde monitor zich zou moeten richten op het Gewest Eemland, inclusief de daaraan gelieerde gemeente Nijkerk. Voor de vraagzijde zou volgens enkelen ook gekeken moeten worden naar Utrecht (relevante pendelstad) en gemeenten als Zeewolde, Veenendaal en Ede. Laatstgenoemde gemeenten kennen meer (industriële) werkgelegenheid aan de onderkant dan de direct aan Amersfoort grenzende gemeenten. Enkele respondenten achten het wenselijk dat in de monitor (in ieder geval voor Amersfoort) ook op wijkniveau gegevens worden gepresenteerd. Afbakening relevant deel van de arbeidsmarkt De monitor moet zich volgens de respondenten niet alleen richten op werklozen maar ook op werkenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Daarbij kan het gaan om gesubsidieerd werk, werk bij de sociale werkvoorziening, regulier werk in loondienst en zelfstandig 23

24 ondernemerschap (met name zzp ers 1 ). Ook stages zijn een relevant thema. Verder zijn verschillende respondenten van mening dat aandacht moet worden besteed aan scholing/ doorstroom van werkenden. Door het scholen van (jongere en oudere) lager opgeleide werknemers ontstaat aan de onderkant weer ruimte voor nieuwe instroom. Andere relevante thema s die worden genoemd zijn WMO, in de regio werkzame arbeidskrachten uit de MOE-landen en doorstroom binnen het reguliere onderwijs. Afbakening opleidingsniveau Wat opleidingsniveau zou de monitor zich volgens de respondenten niet moeten beperken tot basisonderwijs en vmbo maar in ieder geval ook het mbo-1 niveau in kaart moeten brengen. Verschillende respondenten vinden dat ook mbo-2 (en misschien zelfs mbo-3) meegenomen moet worden. Dit met het oog op (mogelijkheden voor) doorstroom van de onder- naar de bovenkant van de arbeidsmarkt. Enkele respondenten geven expliciet aan dat niet alleen aandacht dient uit te gaan naar opleidingsniveaus maar ook aan competentieniveau. Bedrijven vinden motivatie en op tijd komen belangrijker dan opleiding. Afbakening sectoren/doelgroepen Over de sectorale afbakening lopen de meningen uiteen. Een deel van de respondenten wijst erop dat de banen aan de onderkant geconcentreerd zijn in een aantal specifieke sectoren (landbouw, logistiek, horeca, schoonmaak et cetera). De monitor zou zich daarom juist op die sectoren moeten richten. Anderen zijn van mening dat de beoogde monitor aan informatieve waarde wint wanneer aan alle sectoren aandacht wordt besteed. Ook in andere sectoren zijn er aan de onderkant van de arbeidsmarkt mogelijkheden (te creëren). Als relevante speciale doelgroepen worden genoemd: Wajong-ers Voortijdig schoolverlaters Jongere werklozen (onder 27 jaar) Oudere werklozen (45-plus en met name 55-plus) Allochtone werklozen Werklozen in probleemwijken SW-ers Nuggers Werkenden aan de onderkant. Wijze van gegevensverzameling Indien in de monitor gekozen wordt voor het verzamelen van primaire gegevens bij werkgevers dan gaat de voorkeur van de respondenten uit naar een barometerbenadering. Een barometer brengt vooral trends in beeld. Liever inzicht in trends dan schijnexactheid. Mogelijk is gebruik te maken van een werkgeverspanel, bijvoorbeeld Regiohartslag (het werkgeverspanel van de Kamer van Koophandel [KvK] Gooi-, Eem- en Flevoland). Nadeel van 1 Enkele respondenten merken in dit verband echter op dat het bij zzp ers toch vooral om wat hoger opgeleiden gaat. Ook zzp ers in de bouw zijn vaak vakkrachten. 24

25 dit panel is het gebrek aan representativiteit. Een andere optie zou zijn aan te sluiten bij de ERBO-enquête van de Kamer van Koophandel. Wat betreft de wijze van benaderen van werkgevers, wordt er op gewezen dat veel werkgevers niet met internet werken. Verder komen s vaak niet aan als ze niet gepersonaliseerd zijn. Een telefonische enquête ligt daarom meer voor de hand. Van belang is ook een vragenlijst in begrijpelijke taal. Arbeidsmarktmonitor is al een te moeilijke term. Actualiteit/periodiciteit De meningen van de respondenten over de gewenste actualiteit/periodiciteit lopen uiteen: eens per kwartaal, eens per halfjaar, eens per jaar, eens per twee jaar. De meeste respondenten opteren voor een jaarlijkse monitor. Als optie wordt ook genoemd eens per halfjaar of jaar een tabellenoverzicht in combinatie met eens per jaar of twee jaar een grondig, diepgaand onderzoek. Het verandert allemaal niet zo snel. Indien in de monitor ook prognoses worden opgenomen, zouden deze volgens enkele respondenten maximaal twee jaar vooruit moeten kijken. Overigens merkt een van de respondenten op dat ook gebruik is te maken van landelijke prognoses. Amersfoort is redelijk gemiddeld. Presentatievorm Van belang is een eenvoudige rapportage op hoofdlijnen (cijfers én analyse) en vooral een goede, korte samenvatting (zowel op papier als digitaal). De politiek doet niet veel met dikke rapporten. Een (werk)conferentie kan de verspreiding van de resultaten bevorderen. Een van de respondenten wijst wel op inflatie van bijeenkomsten. Er is iets bijzonders nodig om belangstelling te trekken. 3.3 Mogelijke bijdrage aan de monitor Uit de interviews komen de volgende mogelijke bijdragen van betrokken partijen aan de monitor naar voren: Het Leerwerkloket Eemland kent een registratie van eigen cliënten (400) en zou van dit bestand uitdraaien kunnen maken naar sector. Verder is in 2007 een beperkte werkgeversenquête uitgevoerd naar gevraagde competenties. Dat leverde niet veel op. Vooral betrouwbaarheid en flexibiliteit worden door werkgevers belangrijk gevonden. De kwartaalrapportages van Regiohartslag van de KvK Gooi-, Eem- en Flevoland bevatten naast conjunctuurgegevens ook steeds een specifiek thema. In het verleden is onder meer aandacht besteed aan thema s als stages, ouderen en leeftijdsbewust personeelsbeleid. CWI heeft een nulmeting uitgevoerd met betrekking tot jongeren die niet in beeld waren. Er waren 380 onzichtbare jongeren. Het grootste deel is gevonden. Veertig blijven er zoek. Interessant zijn verder de marktbewerkingsplannen van de brancheteams van CWI. De bedoeling is deze zoekactie periodiek te herhalen. De afdeling SZ van de gemeente beschikt over informatie over de omvang en samenstelling van het WWB-bestand en over sociale activeringstrajecten (er zijn in Amersfoort zo n vrijwilligers) en re-integratietrajecten. SZ maakt maandrapportages over het WWB-bestand. Per kwartaal is er een bredere analyse. 25

26 Afdeling O+S heeft de beschikking over het Provinciale Arbeidsplaatsen Register (PAR) en de ERBO. Zij verrijkt deze informatie, hetgeen onder meer resulteert in de Economische Monitor Amersfoort. Verder levert O+S data aan voor de Onderwijsmonitor Amersfoort en heeft de afdeling onder meer onderzoek gedaan naar de WMO (geen database beschikbaar). Ook verzorgt O+S de jaarlijkse Stadspeiling. Deze bestaat uit een vast blok (met onder meer vragen over leeftijd, opleidingsniveau, werk, werkgemeente) en een flexibel blok. De gemeente en RWA hebben een screening uitgevoerd van de Wajong-groep. 26

27 4 Beschikbaarheid en bruikbaarheid van gegevensbronnen voor de monitor Centraal in dit hoofdstuk staan de beschikbaarheid en bruikbaarheid van bronnen om de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor te vullen. Paragraaf 4.1 presenteert op basis van de twee voorgaande hoofdstukken een overzicht van relevante thema s/onderwerpen voor de monitor. Vervolgens biedt paragraaf 4.2 een overzicht van de belangrijkste beschikbare en bruikbare statistische en secundaire gegevensbronnen voor deze thema s/onderwerpen. Ten slotte gaat paragraaf 4.3 in op dataverzameling die aanvullend op de bestaande bronnen dient plaats te vinden. 4.1 Relevante thema s/onderwerpen voor de monitor Op basis van het in de vorige hoofdstukken beschreven arbeidsmarktmodel en de verwachtingen, wensen en behoeften van bij het regionaal arbeidsmarktbeleid betrokken partijen is het volgende overzicht van relevante thema s/onderwerpen voor de monitor op te stellen. In dit overzicht hebben de thema s 1 tot en met 7 een hoofdzakelijk kwantitatief, thema 8 een zowel kwantitatief als kwalitatief en thema 9 een voornamelijk kwalitatief karakter. Een meer gedetailleerd overzicht van thema s/ onderwerpen is te vinden in bijlage 5. Thema s/onderwerpen voor de monitor 1 Economie en bedrijfsleven De Nederlandse economie en arbeidsmarkt in vogelvlucht Kerngegevens regionale economie Kerngegevens regionaal bedrijfsleven 2 Vraagzijde onderkant arbeidsmarkt: werkgelegenheid en vacatures Werkgelegenheid Vacatures 3 Aanbodzijde onderkant arbeidsmarkt: bevolking en beroepsbevolking Bevolking Beroepsbevolking Werkenden aan onderkant reguliere arbeidsmarkt SW ers (naar werkvorm) Flexibele arbeidskrachten/uitzendkrachten Tijdelijke arbeidsmigranten Pendel 4 Aanbodzijde onderkant arbeidsmarkt: (beroeps)onderwijs (met speciale aandacht voor vmbo en mbo) Leerlingen Stageplaatsen en leerbanen Voortijdig schoolverlaters (inclusief groenpluk) Geslaagden 5 Aanbodzijde onderkant arbeidsmarkt: werkzoekenden en uitkeringen 27

28 Niet-werkende werkzoekenden (met speciale aandacht voor laagopgeleide werklozen, jeugdwerklozen en oudere werklozen) Uitkeringsgerechtigden (WW, WAO/WIA/WAZ/Wajong, WWB) Nuggers Sociale participatie (zorg- en activeringstrajecten) Re-integratietrajecten 6 Speciaal thema 7 Subregionale kerngegevens onderkant arbeidsmarkt Positionering gemeente Amersfoort binnen de grotere Nederlandse gemeenten Kerngegevens onderkant arbeidsmarkt per regiogemeente Kerngegevens onderkant arbeidsmarkt per Amersfoortse wijk 8 Discrepantieanalyse Moeilijk vervulbare vacatures Arbeidsmarktperspectieven schoolverlaters Arbeidsmarktperspectieven kortdurende werklozen Werkloosheidspercentage Prognoses van overschotten/tekorten Kwalitatief getinte discrepantieanalyse 9 Beleidsmatige vertaling Oplossingsrichtingen Probleemeigenaren Het bovenstaande overziend, gaat het in de monitor dus om een veelheid/complexiteit aan variabelen. Daar is bij arbeidsmarktonderzoek niet aan te ontkomen. De arbeidsmarkt is nu eenmaal een complex fenomeen; er spelen veel uiteenlopende factoren. Van belang is te starten met het in kaart brengen van de verschillende variabelen (1 t/m 7). De ervaring leert overigens dat dit redelijk snel is te verwezenlijken. Niet alle variabelen hoeven vervolgens in de discrepantieanalyse en beleidsmatige vertaling (8 en 9) te worden betrokken. Relevant zijn vooral die variabelen waar wat mee aan de hand is en waarvoor (beleidsmatige) oplossingen dienen te worden gezocht. Verder is door de monitorrapportage als een drietrapsraket (uitgebreid tabellenrapport, analyserapport, beknopt beleidsrapport) vorm te geven de (complexiteit van de) informatie af te stemmen op de verschillende doelgroepen (zie ook paragraaf 5.3). 4.2 Inventarisatie bestaande (statistische en secundaire) bronnen voor monitor Uit oogpunt van efficiency en beperking van de (administratieve) belasting van (semi- )overheidsorganisaties en bedrijfsleven in de regio dient de te ontwikkelen arbeidsmarktmonitor zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande (statistische en secundaire) gegevensbronnen. Onderstaand schema geeft voor de in de vorige paragraaf onderscheiden thema s/onderwerpen de belangrijkste bestaande gegevensbronnen weer. In het algemeen zijn deze bronnen (redelijk) up to date. Minder actuele bronnen zijn vaak door combinatie 28

29 met andere bronnen en/of door aanvullende berekeningen te updaten. Voor een uitgebreide beschrijving van (de bruikbaarheid van) de bronnen zij verwezen naar bijlage 6. Schema 4.1 ONDERWERP Overzicht van bestaande bronnen RELEVANTE BESTAANDE BRONNEN 1 Economie en bedrijfsleven De Nederlandse economie en arbeidsmarkt MEV/CEP (CPB) in vogelvlucht Arbeidsmarktprognose (CWI) Kerngegevens regionale economie ERBO (KvK) Economische Monitor Amersfoort (O+S Amersfoort) Regiohartslag (KvK) Kerngegevens regionaal bedrijfsleven (Mutatiebalans van) handelsregister (KvK) (aantal vestigingen en bedrijvendynamiek) LISA-vestigingenregister/ Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (LISA/ Provincie Utrecht) 2 Vraagzijde: werkgelegenheid en vacatures Werkgelegenheid EBB Werkzame beroepsbevolking (CBS) Arbeidsrekeningen - Banen (CBS) LISA-vestigingenregister/ Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (LISA/ Provincie Utrecht) Onderzoek laaggeschoolde werkgelegenheid in regio Amersfoort (EZ Amersfoort; lopend) Vacatures CWI-vacatureregistratie (CWI) PAR Personeelsadvertenties (Nielsen) PAR Webvacatures (Nielsen) Vacature-enquête (CBS) Vacatures in Nederland Hoofdstuk Vacatureontwikkeling (CWI) 3 Aanbodzijde: bevolking en beroepsbevolking Bevolking Bevolkingsstatistiek en prognose (CBS) Potentiële beroepsbevolking, participatie, EBB (Potentiële) beroepsbevolking (CBS) beroepsbevolking en werkzame be- roepsbevolking Werkenden aan onderkant reguliere EBB Werkzame beroepsbevolking (CBS) arbeidsmarkt Arbeidsrekeningen Banen (CBS) SW-ers Wsw-statistiek (RvB) POR Wsw (SZW) Flexibele arbeidskrachten/ uitzendkrachten EBB Werknemers met flexibele arbeidsrelatie (CBS) Studie flexibele arbeid (TNO) Instroomonderzoek Uitzendbranche (ABU) Vacatures in Nederland - Hoofdstuk Uitzendarbeid (CWI) Studie seizoenarbeid (EIM; lopend) Zomerbanen onderzoek (Randstad) Tijdelijke arbeidsmigranten Immigratiecijfers - Motief arbeid (CBS) Vacatures in Nederland - Hoofdstuk Uitzendarbeid (CWI) Studies arbeidsmigratie (divers) 29

30 ONDERWERP RELEVANTE BESTAANDE BRONNEN Pendel Hoofdbanen naar woon- en werkregio (CBS) Stadspeiling Werkgemeente (O+S Amersfoort) 4 Aanbodzijde: (beroeps)onderwijs Leerlingen CBS-Onderwijsgegevens (CBS) Kubus Mbo inschrijvingen (Colo) Onderwijsmonitor Gemeente Amersfoort (WSO Amersfoort) Stageplaatsen en leerbanen Register erkende leerbedrijven (Colo) Colo-barometer/ (Colo) Onderzoek stageplaatsen en leerbanen regio Amersfoort (Research voor Beleid) Voortijdig schoolverlaten Effectrapportages VSV (RMC-regio 16 Eem en Vallei) Onderwijsmonitor Gemeente Amersfoort (WSO Amersfoort) Geslaagden CBS-Onderwijsgegevens (CBS) Schoolverlatersonderzoeken (ROA) MBO-kaart (Toppen) 5 Aanbodzijde: werkzoekenden en uitkeringen Niet-werkende werkzoekenden (met EBB Werkloze beroepsbevolking (CBS) speciale aandacht voor laagopgeleide, CWI-werkzoekendenregistratie (CWI) jeugdwerklozen en oudere werklozen) Landelijke Jeugdmonitor - Jeugdwerkloosheid (CBS) Onderwijsmonitor Gemeente Amersfoort Jeugdwerkloosheid (WSO Amersfoort) Cliëntenregistratie Leerwerkloket Eemland Zoekactie niet ingeschreven jongeren (CWI Amersfoort) Uitkeringsgerechtigden Bijstandsuitkeringenstatistiek (BUS) (CBS) Kernkaart Werk en Bijstand (SZW) CBS-gegevens WW en AO (CBS, obv UWV) Atlas SV (UWV) Studies Wajong (divers) Nuggers Studie Nuggers (Research voor Beleid) Advies Nuggers (RWI) Bestand Nuggers (CWI Amersfoort) Sociale participatie Geen bestaande bronnen Re-integratie Statistiek re-integratie door gemeenten (SRG) (CBS) Kernkaart Werk en Bijstand (SZW) Studies re-integratie (SEO) Quick scan loonkostensubsidies en werken met behoud van uitkering (Research voor Beleid; lopend) 30

31 ONDERWERP RELEVANTE BESTAANDE BRONNEN 6 Speciaal thema Thema N.v.t. (afhankelijk van thema) 7 Subregionale kerngegevens Positionering gemeente Amersfoort bin- Atlas voor gemeenten (Stichting Atlas voor Gemeenten) nen de grotere Nederlandse gemeenten Amersfoort in Cijfers (O+S Amersfoort) Kerngegevens onderkant arbeidsmarkt N.v.t. (op basis van analyse andere bronnen) per gemeente binnen regio Amersfoort Kerngegevens onderkant arbeidsmarkt Amersfoort in Cijfers (O+S Amersfoort) per Amersfoortse wijk Kerncijfers Wijken en Buurten (CBS) 8 Discrepantieanalyse Moeilijk vervulbare vacatures Vacature-enquête (CBS) Vacatures in Nederland - Hoofdstuk Knelpunten (CWI) Krapte-indicator (CWI) Arbeidsmarktperspectieven schoolverlaters Arbeidsmarkt naar opleiding en beroep (ROA) Website kansopwerk.nl (Colo) Arbeidsmarktperspectieven nietwerkende Vacatures in Nederland hoofdstuk Vergelijking aan- werkzoekenden genomen personen en nww-bestand (CWI) Werkloosheid EBB - Werkloosheidspercentage Prognoses van overschotten/tekorten N.v.t. (op basis van nadere analyses) Kwalitatief getinte discrepantieanalyse N.v.t. (op basis van analyse andere bronnen) 9 Beleidsmatige vertaling Oplossingsrichtingen en probleemeigenaren (aan de hand van de vier kwadranten van de Arbeidsmarktcirkel) Bron: Research voor Beleid N.v.t. (op basis van analyse andere bronnen) 4.3 Aanvullende dataverzameling voor de monitor Zoals uit het bovenstaande blijkt, zijn er behoorlijk wat bestaande statistische en secundaire bronnen waarmee de monitor is te vullen. Er zijn echter ook hiaten. Deze dienen door aanvullende dataverzameling te worden opgevuld. Aanvullende dataverzameling aan de vraagzijde Een van de uitgangspunten van het (te ontwikkelen) regionaal arbeidsmarktbeleid van de gemeente Amersfoort is een vraaggerichte aanpak. Van belang is dan ook goed inzicht te hebben in de ontwikkelingen aan de vraagzijde van de onderkant van de regionale arbeidsmarkt. Op basis van de bestaande bronnen is hiervan onder meer door uitsplitsingen van werkzame personen, banen en vacatures in de regio naar sector en opleidings- /beroepsniveau een eerste beeld te verkrijgen. Voor een daadwerkelijk vraaggerichte aanpak zal dit beeld vermoedelijk onvoldoende specifiek zijn. Het verdient dan ook aanbeveling om bij werkgevers aanvullende data te verzamelen. Een periodieke enquête onder een - naar sector en bedrijfsgrootte gestratificeerde - 31