tijdschrift voor bibliotheek & archief Periodiciteit: Maandelijks september 2014 Afgiftekantoor: Turnhout Erkenningsnummer: P802070

Transcriptie

1 tijdschrift voor bibliotheek & archief themanummer onderwijs Periodiciteit: Maandelijks september 2014 Afgiftekantoor: Turnhout Erkenningsnummer: P Visies op onderwijs Discovery sevice in de UAntwerpen Informatiegeletterdheid: enkele stofjes tot nadenken Beroepskwalificaties voor de bibliotheeksector

2

3 editoriaal VERANTWOORDELUKE UITGEVER Julie Hendrickx, Statiestraat 179, 2600 Berchem Sterren op de dansvloer HOOFDREDACTEUR Julie Hendrickx REDACTIE Klaartje Brits, Beatrice De Clippeleir, Gerd De Coster, Ann De Meulemeester, Ingrid De Pourcq, Noël Geirnaert, Myriam Lemmens, Kris Michielsen, Paul Nieuwenhuysen, Veronique Rega, Peter Rogiest, Saskia Scheltjens, Eva Simon, Patrick Vanhoucke, Bruno Vermeeren. REDACTIESECRETARIS Tom Van Hoye REDACTIEADRES VVBAD META Statiestraat 179, 2600 Berchem Tel Reageer op Twitter: #overmeta ADVERTENTIES Marc Engels LAY-OUT Marc Engels DRUK EVM META verschijnt 9x per jaar, niet in januari, juli en augustus. META is een uitgave van de VVBAD en is begrepen in het lidmaatschap, maar is ook verkrijgbaar als abonnement. Meer informatie op Julie Hendrickx, Hoofdredacteur Het is zo klaar als een klontje, kwaliteitsvolle bibliotheek- en archiefopleidingen garanderen een professionele sector. Daarvoor moeten beiden op elkaar zijn afgestemd. Bibliotheeken archiefonderwijs moet gelijke tred (kunnen) houden met de ontwikkelingen in het beroepsveld. Het is als dansen: ogen en bewegingen zijn op elkaar gericht en ingespeeld. Achterop hinken mag in geen geval. Pas met het opstellen van de beroepskwalificaties kreeg deze band tussen de opleidingen en het beroepsveld een structureel karakter. In META 2013/8 beschreef onze coördinator, Bruno Vermeeren, het delicate proces van opmaak tot inschaling van zo n dossier. Bij de publicatie van de profielen en bij de inschaling werd niet altijd rekening gehouden met de opmerkingen en wensen van het beroepsveld. Het proces had een heel eigen logica. Voorlopig werd er voor de bibliotheek- en archiefsector één beroepskwalificatie erkend (bibliothecaris/ informatiemanager, niveau 7). In dit nummer van META gaat het verhaal verder voorlopig (spoileralert) nog met open einde. Nieuwe competenties halen steeds vaker de bovenhand op specifieke bibliotheektechnische kennis en ook de beroepscompetentieprofielen weerspiegelen dit. Impliceert dit dat specifieke bibliotheek- (en archief-) opleidingen geen nut meer hebben? Deze bedenking vindt u eveneens terug in dit themanummer over onderwijs. We laten u daar gerust een eigen mening over vormen. We vroegen ook tal van mensen uit de sector naar de hunne. Van Welke opleiding volgde je? tot Wat is uw visie op het bibliotheek- of archiefonderwijs in Vlaanderen? Onze mening? Die is al lang bekend onderwijs is altijd al een belangrijk onderwerp geweest voor de VVBAD en zou ondertussen als een mantra in uw oor moeten weerklinken. Bibliotheken en archieven hebben nood aan een drieledige opleidingsstructuur. Indien nodig plakken we graag de voetstappen op de grond om die dans te verduidelijken.. ISSN X META

4 inhoud META 2014/7 Jaargang 90 - september 2014 vaste rubrieken 1 Editoriaal Sterren op de dansvloer 4 Nieuws 24 Signalement Restauratievakmanschap 26 Etalage Bibliotheek- en archiefteam Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen 27 Inzet Antoon Verbeke 28 Over de grens De LibrarySchool Julie Hendrickx 36 Trend Beroepskwalificaties voor de bibliotheeksector: Beheren, verzorgen of uitbouwen? Bruno Vermeeren 38 De Vraag Hoe maak ik een succesvolle tutorial informatievaardigheden? Jan Bollansée 30 Trend Mobiliteit van cursisten in Bibliotheekschool Gent Peter Van den Broeck 31 Uitgepakt Lossless Bert Lemmens voor de historische kaarten op onze website had hij geen belangstelling, hij wou oliginal documents, geen maps. 35 Column Lost in Translation of gewoon balorigheid? Noël Geirnaert 35 Citaat 41 Kroniek Bij de Archivaris op Schoot: bezoek aan het APA Digital Humanities en bibliotheken 42 Toepassing 43 Het cijfer 43 Het plan 44 Personalia 45 Zo gezien Bart Sas 46 Terugblik 48 Uitzicht 2 META

5 inhoud META 2014/7 is een themanummer over bibliotheek- en archiefopleidingen. De bijdragen in dit nummer komen zowel van de opleidingen of rechtstreeks uit het beroepsveld maar ook van oud-studenten zelf. Wilt u reageren op een artikel in dit nummer? Dat kan via meta@vvbad.be. essays Informatiegeletterdheid: enkele stofjes tot nadenken Paul Nieuwenhuysen De vakman en prioritering in de conservering van papieren erfgoed Marijn de Valk artikels Visies op onderwijs Julie Hendrickx Discovery service in de UAntwerpen Jan Corthouts en Els Schaerlaekens Wat vinden oud-studenten van hun opleiding? Julie Hendrickx Nieuwe structuur voor de Bibliotheekschool Gent Marijke Hoflack, Eva Simon, Karin Vandenabeele en Peter Van den Broeck

6 nieuws VVBAD ondertekent Verklaring van Lyon op IFLA-congres Op het jaarlijkse congres van de IFLA (International Federation of Library Associations), dat dit jaar in augustus in Lyon werd gehouden, is the Lyon Declaration on Access to Information and Development gepresenteerd. Deze Verklaring van Lyon, die betrekking heeft op de vrije toegang tot informatie voor iedereen, werd ondertekend door meer dan 130 internationale organisaties, waaronder veel bibliotheken en ook de VVBAD. Met de verklaring hopen de organisaties de zogenoemde post-2015 ontwikkelingsagenda van de Verenigde Naties positief te beïnvloeden. Het document roept de lidstaten op te erkennen dat toegang tot informatie, en de bijbehorende informatievaardigheden (het kunnen begrijpen, gebruiken en delen van informatie), essentieel zijn voor de duurzame ontwikkeling van burgers en democratische samenlevingen. The Lyon Declaration is te vinden op en kan worden ondertekend tot augustus STAF, eenmalig tijdschrift ter gelegenheid van de pensionering van prof. dr. Gustaaf Janssens Op 21 september vierde de VVBAD Gustaaf Janssens. Aanleiding was zijn pensionering eerder dit jaar. Om hem te bedanken voor zijn jarenlange inzet en enthousiasme kreeg hij zijn eigen magazine, STAF, overhandigd. Hierin bundelden we zijn belangrijkste VVBAD-publicaties uit Bibliotheek- & archiefgids. Staf leverde door de jaren heen immers belangrijke bijdragen aan het verenigingsblad. Ze zijn het bewijs van zijn brede archivalische interesses: de archieven van de 16e eeuw, het archiefwezen in Spanje en het archief van het Koninklijk Paleis. De gekozen artikels zijn niet alleen vaktechnisch van inhoud, maar trachten archief ook in een breder kader te plaatsen: als erfgoed, als geheugen voor een democratische samenleving en als behoeder van mensenrechten. Geïnteresseerd? Het eenmalige magazine STAF is te bestellen via (10 euro + verzendingskosten). 4 META

7 nieuws Nieuwe toekomst voor de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren De Nederlandse Taalunie, de Koninklijke Bibliotheek (KB), nationale bibliotheek van Nederland, en de Vlaamse Erfgoedbibliotheek hebben een akkoord gesloten om de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) onder te brengen bij de KB. De KB draagt vanaf 2015 zorg voor de website dbnl.org die een collectie van ruim gedigitaliseerde boeken en tijdschriften aanbiedt op het gebied van de Nederlandstalige literatuur, taal en cultuurgeschiedenis. delen van het Nederlandse Koninkrijk. Jaarlijks worden er zo n pagina s tekst aan toegevoegd. Over de selectie ervan zal een commissie van Nederlandse en Vlaamse deskundigen beslissen. Partners De Taalunie, de KB en de Vlaamse Erfgoedbibliotheek zullen voortaan samen verantwoordelijk zijn voor het beleid en de inhoud; de Taalunie zorgt voor de financiering. > Bron: De Nederlandse Taalunie voor stuk hebben de stadsdichters met poëzie hun stempel op de stad gedrukt. Elk stadsgedicht is in feite een project op zich waar vele ontmoetingen, plannen en ontwerpen aan voorafgaan. Joke van Leeuwen, Bart Moeyaert en Peter Holvoet-Hanssen zijn bereid om hun stadsdichtersarchief over te dragen aan het Letterenhuis. Dit archief geeft een unieke inkijk in de totstandkoming van gedichten die ondertussen hun plek hebben veroverd in het hart van de stad. > Bron: Het Letterenhuis Duurzaamheid en grotere beschikbaarheid Door deze overgang kan de DBNLcollectie duurzaam worden beheerd, uitgebouwd en beschikbaar gesteld. Bovendien kan deze unieke verzameling Nederlandstalige teksten, eenmaal ingebed in de digitale infrastructuur van de KB, ook via andere kanalen in Nederland en Vlaanderen toegankelijk worden gemaakt. De KB zal de DBNL-bestanden technisch beschikbaar maken voor de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en Bibnet, de organisatie voor samenwerking tussen Vlaamse openbare bibliotheken. Per 1 januari 2015 neemt de KB het vaste personeel van de huidige Stichting DBNL over. Hoge waardering voor website Met dagelijks zo n bezochte pagina s is dbnl.org een bijzonder succesvolle website. Deze website, die bij een recent gebruikersonderzoek uitstekende cijfers kreeg, blijft voorlopig in dezelfde vorm bestaan. De teksten blijven gratis toegankelijk voor diverse doelgroepen wereldwijd: taal- en literatuurliefhebbers, wetenschappers, scholieren en studenten. Uitbreiding collectie De groei van de collectie en de hoge digitaliseringskwaliteit van de DBNL-teksten blijven van hetzelfde niveau als de afgelopen jaren. De collectie beslaat het hele Nederlandse taalgebied, dus Vlaanderen, Nederland, Suriname en de Caribische Antwerpse Stadsdichtersarchieven verhuizen naar het Letterenhuis De archieven van stadsdichters Joke van Leeuwen, Bart Moeyaert en Peter Holvoet-Hanssen verhuizen naar het Letterenhuis, waar ze zullen bewaard worden en beschikbaar gesteld worden voor onderzoek. Sinds 2003 heeft de stad Antwerpen als eerste Vlaamse stad tweejaarlijks een andere stadsdichter. Antwerpen was de eerste Vlaamse stad met een stadsdichter. Na Tom Lanoye ( ), Ramsey Nasr (2005), Bart Moeyaert ( ), Joke van Leeuwen ( ), Peter Holvoet- Hanssen ( ), Bernard Dewulf ( ) is sinds gedichtendag 2014 Stijn Vranken stadsdichter van Antwerpen. Het is de taak van de stadsdichter om gedurende 24 maanden minimum 12 gedichten te schrijven over wat er reilt en zeilt in Antwerpen. Over wat hem treft in het dagelijkse Antwerpse leven. Stuk Week van de Fair Trade 2014: Doet jouw bibliotheek ook mee? Op 1 oktober 2014 start de 13e editie van de Week van de Fair Trade. Tien dagen lang zijn alle ogen in heel België gericht op fair trade en fairtradeproducten. Leuke activiteiten die mensen motiveren om voor eerlijke handel te kiezen, daar draait het om. Vele scholen, gemeenten en verenigingen doen alvast mee, jouw bibliotheek ook? Op onze website kan je alvast enkele leuke tips terugvinden. Een lezing over eerlijke handel, een fairtradehoek, een eerlijk spel voor de kinderen het zijn slechts enkele voorbeelden van activiteiten. Heb je een vraag of wil je gratis promomateriaal ontvangen? Contacteer tdc@ btcctb.org. Een initiatief van het Trade for Development Centre, een programma van BTC, het Belgisch ontwikkelingsagentschap. META

8 nieuws Tabel 1 Was u verplicht om bij het opstellen van de begroting van dit jaar rekening te houden met een besparing opgelegd aan alle diensten? Ja Neen Onbekend Bibliotheektruck rijdt rond in Hasselt! De nieuwe mobiele bibliotheek van de stad Hasselt zal voortaan alle Hasseltse basisscholen bedienen die geen bibliotheek in de buurt hebben. Vanaf 8 september stopt de bibliotheektruck één maal per maand in de buurt van elke school, voor een dag of dagdeel. Van deze nieuwe ondersteunende werking voor het basisonderwijs zullen 22 basisscholen gebruik maken. De mobiele bibliotheek zal dus maandelijks bezocht worden door minstens kinderen. De collectie van de bibliotheektruck wordt gevoed door een magazijn met meer dan kinderboeken en andere documenten, uitsluitend voor scholen. Elke school krijgt zo een gelijkaardige en gelijkwaardige bibliotheekwerking aan de deur! > Bron: Stedelijke Bibliotheek Hasselt Tabel 2 Hoe evolueerde het budget voor de collectie t.o.v. vorig jaar? Toegenomen Gelijk gebleven Verminderd Onbekend Tabel 3 Is het personeelsbestand (in aantal uren, zowel voor statutaire als contractuele personeelsleden) op 1 januari vergeleken met 1 januari vorig jaar Toegenomen Gelijk gebleven Verminderd META

9 nieuws Openbare bibliotheken opnieuw slachtoffer van gemeentelijke besparingen Voor de tweede maal organiseert de VVBAD een bevraging over de financiële evolutie bij de Vlaamse openbare bibliotheken. De eerste bevraging kende heel wat reacties, zelfs tot in het parlement waar minister van Cultuur Schauvliege zei verrast te zijn door die eerste resultaten. 39 bibliotheken (44,8 procent) van de 87 respondenten vermelden dat er in loop van 2013 aanpassingen aan het budget gebeurden. In ongeveer de helft van de gevallen werd het werkingsbudget verlaagd evenals het collectiebudget. In iets meer dan 1/3e van de bibliotheken werd het investeringsbudget verlaagd. Er zijn duidelijk meer gemeenten waar de discussie voor het opstellen van het budget moeilijker verlopen is. Zei in ,6 procent van de respondenten dat de discussie bij het opstellen van het budget moeilijker lag dan het jaar voordien, dan zegt voor procent van de bibliotheken dat. Ongetwijfeld heeft dit ook te maken met het feit dat in 2013 niet alleen het budget voor 2014 opgesteld moest worden maar ook het meerjarenbudget voor de hele bestuursperiode. En decretaal zijn gemeenten verplicht om tegen het einde van een bestuursperiode hun budget in evenwicht te hebben (in de tussentijd mag er wel een tekort zijn). 72,4 procent van de bibliotheken zegt ook dat er hij het opstellen van de begroting voor 2014 rekening diende gehouden te worden met besparingen die aan alle diensten werden opgelegd. Een jaar eerder was dat slechts in 52,3 procent van de gevallen zo. (Grafiek 1) Ook de omvang van de besparingen is toegenomen: in 4 van de 10 bibliotheken bedraagt de besparing tussen de 5 en 10 procent (in 2013 was die groep 30 procent. Ook de groep met een besparing tussen de 15 en 20 procent verdubbelt bijna naar 9,4 procent. Anderzijds is het aantal gemeentes waar een besparing van meer dan 20 procent gevraagd werd, gedaald van 6 gemeenten naar 1. In bepaalde gemeenten is bij de start van de nieuwe legislatuur duidelijk zeer fors bespaard wellicht om op korte termijn het gemeente budget min of meer op orde te krijgen en worden verdere besparingen nu meer over de verschillende jaren gespreid. Op de vraag hoe het algemene werkingsbudget in 2014 evolueert t.o.v geven de cijfers maar weinig evolutie te zien. 12,6 procent van de bibliotheken vermeldt een stijging tegen 11,5 procent in In drie vierde van de gevallen is die stijging beperkt tot 0 à 5 procent. In 2013 was dat 6 op 10 en waren er meer bibliotheken die een grotere toename van hun werkingsbudget kenden. De groep bibliotheken waar het budget daalt, vermindert procentueel licht (49,3 procent tgov. 52,5 procent) maar er zijn spijtig genoeg ook 3 collega s die deze vraag niet beantwoord hebben. De vraag over de evolutie van het collectiebudget levert enigszins andere cijfers op: ook hier is de groep die een stijging meldt, gelijk gebleven. Maar het aantal bibliotheken dat een daling te verwerken kreeg is wel fors toegenomen van 39,7 naar 49,3 procent. (Grafiek 2) En ook de omvang van de besparing is toegenomen. Verleden jaar waren er 18 bibliotheken (op 130 antwoorden of 13,8 procent) die een daling van hun collectiebudget van meer dan 10 procent aangaven. In 2014 zeggen 20 van 87 bibliotheken die de enquête beantwoorden, dat ze meer dan 10 procent van hun collectiebudget moesten inleveren. Bij 13,6 procent van de bibliotheken steeg het investeringsbudget. Dat is een even groot percentage als in 2013 maar de omvang van de stijging is wel groter. Van de 12 bibliotheken die een groter budget voor investeringen hebben, zijn er 6 waar het bedrag met meer dan 20 procent is toegenomen. In 2013 waren 5 op 17 met een dergelijk grote stijging. Het is bekend dat investeringen nogal sterk kunnen fluctueren, zeker gedurende een legislatuur. Maar deze cijfers wijzen er toch op dat er in verschillende gemeenten geïnvesteerd blijft worden in hun openbare bibliotheken. Merkwaardig is dat 10 respondenten de evolutie van het investeringsbudget blijkbaar niet kennen. Betekent dit dat in 11,5 procent van de bibliotheken de bibliothecaris niet betrokken wordt bij de opstelling van het bibliotheekbudget of zijn dit antwoorden van bibliotheekmedewerkers die minder op de hoogte zijn van bepaalde financiële zaken? Er werd ook gepeild in hoeveel gemeenten er concrete investeringsdossiers zijn. Dat blijkt in 1 op 4 gemeenten het geval te zijn. In ongeveer 70 procent van de gevallen zullen de projecten ook binnen de voorziene termijn uitgevoerd worden. In 2 gemeenten werden in 2013 investeringsplannen definitief afgevoerd. In 2014 zijn er logischerwijze geen meer, de besturen voeren nu hun eigen plannen uit. Personeel Personeelskosten nemen een belangrijk deel in van de gemeentelijke uitgaven. De gemeenten proberen daar natuurlijk zo veel mogelijk op te besparen, al kan dat meestal maar op termijn omwille van de vaste benoeming van statutaire ambtenaren en ook wel omdat er bij gemeenten geen traditie is om contractuele ambtenaren te ontslaan. Wat er meestal wel gebeurt, zijn personen die, omwille van pensioen of om een andere reden, de organisatie verlaten, niet vervangen. De moeilijke financiële situatie van veel gemeentebesturen blijkt duidelijk uit de vraag naar de evolutie van het personeelsbestand. In 2014 meldt nog amper 2,3 procent van de bibliotheken een stijging van hun personeel. In 2013 was dat nog 5,4 procent. 44 procent zegt dat het personeelsbestand verminderd is (in 2013 was dit 24,6 procent). En bleef in 2013 nog in 7 op de 10 gemeenten het personeelsbestand gelijk, dan was dat in 2014 nog maar in de helft van de gemeenten het geval. (Grafiek 3) Er werd ook gepeild naar de evolutie van het budget voor de komende 5 jaar. De beheers en beleidscyclus verplichten immers gemeentebesturen nu om bij de start voor de hele legislatuur een budget op te stellen. 77 procent van de bibliotheken verwacht op basis van de meerjarenplanning dat het budget gelijk zal blijven, 1/5de verwacht een daling en slechts 1 respondent antwoordt dat bij hen het budget zal stijgen. Geert Puype META

10 artikel Visies op onderwijs > Zie ook p. 36 Julie Hendrickx, VVBAD We vroegen enkele bekende namen uit de BAD-sector naar hun visie op het onderwijs specifiek voor de bibliotheek- en archiefsector. Een eerste gemene deler is er alvast: meer aandacht voor verschillende competenties. Zo is er in bibliotheken ik durf even te veralgemenen dringend nood aan een breder profiel. Een bredere instroom van mensen met verschillende vooropleidingen, en dus verschillende capaciteiten. Zoals technische vaardigheden, educatieve competenties, sociaal-culturele,. Het profiel van archivaris wordt doorgaans zeker in vergelijking met dat van bibliothecaris als specifiek bestempeld. Maar ook dit breekt langzaam open. De exclusieve band met de master geschiedenis is niet langer een meerwaarde. Verschillende afstudeerrichtingen zijn dat wel. Ook het ontbreken van enkele opleidingsniveau s leest als een rode draad. Wat met bibliotheek- en archiefopleidingen op bachelor- en masterniveau? Of het eveneens ontbrekende niveau van archiefdeskundige? En, moet het nog gezegd? Levenslang leren is een evidentie, een nood, een recht. Zin om te reageren op dit artikel? Dat kan! Laat het ons weten op meta@vvbad.be Leen van Dijck, Letterenhuis Historici weten wat archieven zijn, zij erkennen het nut en het belang ervan. In de loop van hun opleiding hebben ze er verplicht kennis mee moeten maken door met archiefbronnen te (leren) werken. Ook de professionele academische archiefopleiding, de manama archivistiek, is op maat van historici geconcipieerd, zij hebben er directe toegang toe. Archief is dus de natuurlijke habitat van de historicus. Meer zelfs: archief is lange tijd het exclusieve domein van de historicus geweest. In die mate dat het veranderende erfgoedveld bange vragen doet rijzen als Mogen niet-historici de archieven beheren?, een uitdagend citaat uit de brochure voor de studiedag van Viges Geschiedenis en Erfgoed: bondgenoten of concurrenten? op 9 februari 2012 in de KVAB in Brussel. Steller dezes is germanist, neerlandica van opleiding; ik sta aan het hoofd van het Letterenhuis, de archiefinstelling die het literaire erfgoed van en voor Vlaanderen verzamelt, bewaart en beheert. In mijn opleiding was er absoluut geen sprake van authentiek bronnenonderzoek. De studenten moesten wel leren gebruik te maken van bibliografieën, repertoria, databanken en andere heuristische hulpmiddelen maar, in tegenstelling tot de historici, stond er geen verplichte kennismaking met oorspronkelijk bronnenmateriaal, met archiefonderzoek dus op het programma. En dat is een gemiste kans. Want ook voor literatuur-historici is enorm veel onderzoekspotentieel voorhanden in de (letterkundige) archieven. Zelf heb ik dat pas na mijn studie ontdekt, toen we met een gedreven ploegje werkten aan een brieveneditie, aan de hand waarvan de ontstaansgeschiedenis van het baanbrekende literaire tijdschrift Van Nu en Straks wordt verteld. De correspondentie tussen de stichters van dat tijdschrift in de periode werd aangetroffen in de archieven van de betrokkenen: Henry van de Velde, Emmanuel de Bom, Prosper van Langendonck, August Vermeylen, Cyriel Buysse en Alfred Hegenscheidt, die quasi allemaal in het Letterenhuis worden bewaard. In die brieven wordt niet alleen de genese van dat tijdschrift geschetst, maar er komt bovendien een boeiend tijdsgewricht tot leven, met getuigenissen uit de eerste hand over de studentenrevolte aan de ULB in 1894, over de (amoureuze en andere) perikelen van beursstudent Lodewijk de Raet in Bologna, over baanbrekende tentoonstellingen Om één en ander te duiden en te annoteren, diende uiteraard bijkomend speurwerk verricht in kranten, tijdschriften, in repertoria en vooral in heel veel archieven. De onvervangbaarheid en de unieke waarde van authentiek bronnenonderzoek werd keer op keer aangetoond. In de literatuur over August Vermeylen bijvoorbeeld werd steevast vermeld dat zijn proefschrift over het twaalfjarig bestand in het Frans was gesteld. Maar het diploma, dat deel uitmaakt van zijn persoonlijk archief, vermeldt: il a présenté et défendu publiquement une dissertation manuscrite, rédigée en langue flamande, et intitulée: Het twaalfjarig Bestand (diploma uitgereikt aan de ULB op 19/10/1894). Bij neerlandici is de archiefreflex dus lange tijd quasi onbestaande geweest 8 META

11 artikel en het potentieel ervan miskend. Dat is m.i. ook één van de redenen dat in Vlaanderen de literaire biografie veel later is beginnen te bloeien dan bijvoorbeeld in Nederland, waar aan de letterenfaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen zelfs een biografie instituut floreert. Daar wordt heel nadrukkelijk gewezen op het belang van oorspronkelijk bronnenonderzoek. Gelukkig is in Vlaanderen stilaan een kentering ingetreden. In het kader van vakken als editiewetenschap of literatuurgeschiedenis sturen heel wat gedreven professoren hun studenten jaarlijks naar het Letterenhuis, waar ze een passende introductie in de literaire archiefwereld krijgen. Dat heeft al menig pril onderzoeker en tal van mooie onderzoeksresultaten opgeleverd. Het Letterenhuis, de belangrijkste bewaarplaats van Vlaamse literaire archieven, raakt bekend bij onderzoekers en dat resulteert onder meer in een groeiend aantal schitterende schrijversbiografieën en tekstedities. Want de archieven van schrijvers, tijdschriften, verenigingen en uitgeverijen bevatten boeiende verhalen en verborgen geschiedenissen. Anderzijds lijdt het geen twijfel dat de vrij recente aandacht voor erfgoed de culturele en private archieven op de kaart heeft gezet, naast de publiekrechtelijke. De privaatrechtelijke archieven zijn talrijk en zeer divers. Thematisch gaat het uiteraard niet alleen over erfgoed in verband met letteren, maar ook met architectuur, muziek, theater, kunsten Het betreft specifiek erfgoed en specifieke archieven, die vaak ook in publiekrechtelijke archiefinstellingen wordt bewaard en waarvan wij mogen hopen en verwachten dat ze niet alleen door archieftechnische, maar ook door inhoudelijke experts worden beheerd en ontsloten en bestudeerd. Daarom pleit ik met klem voor het opentrekken van de instap tot de archiefopleiding. Ook de visitatiecommissie heeft daar op gewezen. Het profiel van de archivaris wordt op de website van de archiefopleiding als volgt omschreven: Hij (sic) documenteert historici of ander belangstellenden(sic), schrijft misschien zelf geschiedenis en organiseert tentoonstellingen. Zonder een wetenschappelijke instelling en een gedegen kennis kunnen deze taken niet tot een goed einde gebracht worden. Kortom: de archivaris is een cultuurbeheerder. Met deze laatste stelling kunnen wij ons verzoenen, maar niet met de opvatting dat dit een geprivilegieerde zending voor historici is. Waarom moeten masterstudenten letteren, kunstgeschiedenis, architectuur of om het even welke andere discipline die de manama archivistiek willen volgen voorafgaandelijk een (aanvullende) opleiding volgen die van hen eerst historici maakt? Dat verhoogt de drempel tot de opleiding aanzienlijk en dat ontmoedigt de vele academisch opgeleiden die in de culturele archiefwereld actief zijn of willen worden. Dat is bovenal een gemiste kans. Want als historici het belangrijk vinden dat de publiekrechtelijke archieven ontsloten worden door specialisten met technische, maar ook inhoudelijke expertise, dan geldt dat voor de private, culturele archieven evenzeer. De wetenschappelijke ontsluiting van een belangrijk fotoarchief heeft er baat bij dat dit gebeurt door een inhoudelijke specialist, iemand die fotomateriaal kan identificeren en onderscheiden, en die bovendien onderlegd is in de archivistiek. De opleiding zelf zou bij die ruimere instroom ook baat hebben omdat het draagvlak breder wordt en de inbreng van de studenten inspirerend kan zijn. Hoe verrijkend zou het bijvoorbeeld zijn om ook informatici tot de opleiding toe te laten: in een tijdsgewricht dat de digital born archieven van schrijvers, componisten, theatermensen, architecten, (video) kunstenaars welig tieren en veilig moeten worden gesteld, is dat geen overbodige luxe. De noden en behoeften van een hedendaagse beheerder van cultureel erfgoed zijn talrijk, complex en divers en vereisen niet persé de competenties van een historisch opgeleide. Een tweejarige masteropleiding biedt wellicht meer mogelijkheden, ook qua instroom. Idealiter wordt dat een integrale opleiding, waarin ook het huidige postgraduaat in de informatie- en bibliotheekwetenschap een plek krijgt, zodat ook het luik informatica de nodige nadruk krijgt. Aldus zou een academische opleiding kunnen worden uitgewerkt voor archief-, bibliotheek en erfgoedwerkers, die het ruime erfgoedveld professioneel en kwalitatief kunnen bedienen. Michel Vermote, Archiefbank Vlaanderen In een snel evoluerende omgeving lijkt me de notie levenslang leren een belangrijk gegeven. Zeker in een sector waarin informatiebeheer centraal staat komt het erop aan om adequaat in te spelen op de toenemende ICT- mogelijkheden. Dat veronderstelt een houding -zowel persoonlijk als binnen de organisatie- van openheid tegenover de opbouw van nieuwe competenties. Maar die attitude moet uiteraard geworteld zijn in een stevige bodem met een goede kennis van de basisprincipes van de archivistiek en het gebruik van internationale standaarden. Daartoe zijn goede en uitgebalanceerde archiefopleidingen van doen. De bestaande situatie op dat vlak is niet ideaal, met initiatieven die weinig samenhang vertonen en elkaar soms overlappen. Uiteraard is het belangrijk om aan te geven dat het tussenliggende niveau van archiefdeskundige momenteel ontbreekt: naast de universitaire opleiding wordt enkel een basisopleiding tot archiefmedewerker voorzien. Maar als lesgever Archiefinitiatie aan de Bibliotheekschool Gent pleit ik in eerste instantie voor een goede afstemming van de opleidingsinitiatieven. Uiteraard programmatorisch maar sowieso bij het opzetten van nieuwe opleidingen. Bart Severi, Coördinerende archiefdienst van de Vlaamse overheid Als Coördinerende archiefdienst verwachten we dat onze toekomstige medewerkers twee groepen van competenties hebben: de ondersteuning van de eigen informatiehuishouding en de strategische aansturing van het informatiebeleid voor andere organisaties. Bovendien staat de archiefvormer in de 21e eeuw voor heel andere uitdagingen dan die van de voorgaande eeuwen. De archivistiekopleiding aan de VUB wordt gevisiteerd door een commissie Geschiedenis, met eigen referentiekader. Dat bestendigt o.i. de kloof tussen enerzijds een wetenschappelijke of een culturele bril op archieven en anderzijds een benadering die vertrekt vanuit de noden van de archiefvormer zelf. Sinds enkele jaren besteedt de VUB in nieuwe onderzoekslijnen aandacht aan actuele uitdagingen, zoals digitaal documentbeheer. Meer technische competenties inzake digitale META

12 artikel archivering, digitalisering of informatierecht blijven noodzakelijk. Daarom pleiten wij voor verdieping van de hedendaagse onderzoekslijnen, versterking van onderzoekssamenwerking met de maatschappij, toelaten van korte, intensieve werkstages en intensivering van internationale samenwerking. Seth Van Hooland, Université libre de Bruxelles Steunend op meer dan dertig jaar ervaring biedt de Master en Sciences et Technologies de l Information et de la Communication (MASTIC) van de ULB een tweejarige opleiding aan met een unieke focus op zowel conceptuele (information architecture, data quality, linked data etc) als technische (programmeren, database beheer, XML, etc) competenties. De MASTIC is momenteel de enige volwaardige universitaire master in informatiewetenschappen in België die zich inhoudelijk aansluit bij de internationale ischools ( De lessen worden s avonds en op zaterdag georganiseerd zodat de Master gecombineerd kan worden met een halftime of parttime job. De opleiding bevindt zich op het kruispunt van humane wetenschappen en informatica, wat zich uit in de diversiteit van de professoren (historici, linguïsten, filosofen, IT-consultants en ingenieurs) die allen een internationale erkenning genieten. Afgestudeerden vinden zowel kansen bij bedrijven, de openbare sector als in academisch onderzoek. Alle lessen worden in het Frans gedoceerd, maar Nederlandstaligen zijn van harte welkom binnen het programma. Indien interesse kunt u meer informatie verkrijgen op of via de verantwoordelijke van de opleiding (svhoolan@ulb.ac.be). Bibnet en LOCUS Bibliotheekwerk heeft veel aspecten en uitdagingen: de werkprocessen afstemmen op de veranderende opdracht; samenwerken met partners om een divers publiek te bedienen; de bibliotheek een plek geven in een steeds veranderende omgeving. Bibliotheken zijn dan ook gebaat met een instroom van talenten uit diverse opleidingen. De bibliotheken moeten een pro-actieve rol opnemen in het laagdrempelig aanbieden van informatie, het faciliteren van (in)formeel leren, het stimuleren van ontmoeting zowel fysiek als digitaal en het verrijken van de zoektocht van mensen. Educatieve en sociaal-culturele vaardigheden zijn noodzakelijk binnen een bibliotheek. Bibliotheken moeten geen pioniers zijn in de digitale ontwikkelingen maar wel één stap vooruit kunnen lopen op het publiek in hun kennis over digitale toepassingen. Want de informatiefunctie van de bibliotheek is de dag van vandaag in belangrijke mate een opdracht geworden om het publiek mediawijs te maken. In de bib zijn er jonge mensen nodig die groot geworden zijn in de nieuwe media om de bib te integreren in de conversatiestromen van het publiek. De bibliotheek maakt deel uit van de lokale dynamiek. Een bibliotheek moet een breed netwerk beheren met verschillende partners en sectoren om haar opdrachten relevant in te vullen. De bibliotheek kan zich hier ontpoppen als het kennis- en informatiecentrum van de lokale gemeenschap waar niet enkel de collectie maar ook de mensen zelf centraal staan 1. Daarbij moeten de bibliotheekmedewerkers om kunnen met de groter wordende diversiteit in de samenleving. Daarom hebben we veel permanente vorming nodig. En ook managers die de complexiteit in de bib, de sector en de samenleving aan kunnen. Carol Vanhoutte, Openbare Bibliotheek Kortrijk Veel gemeentebesturen en bibliothecarissen van openbare bibliotheken zijn de laatste tijd afgestapt van een bibliotheekopleiding als aanwervingsvoorwaarde en bevorderingsvereiste. Andere competenties zoals netwerking, projectwerking, communicatievaardigheden, digitale en educatieve skills bleken meer en meer de bovenhand te halen op de specifieke bibliotheektechnische kennis. Ook bij de nieuwe ingediende beroepscompetentieprofielen komen deze vaardigheden aan bod. Competenties waar de klassieke bibliotheekopleidingen misschien te weinig of te laat hebben op ingezet? Betekent dit dan het einde van de bibliotheekscholen en IBWopleiding? Moet er überhaupt nog ingezet worden op een specifieke bibliotheekopleiding? Ik durf hier volmondig ja op antwoorden. De komende jaren zullen immers heel wat bibliotheekexperten het werkveld inruilen voor hun welverdiende rustpensioen. En met hen zal heel wat kennis en expertise verdwijnen? Wel is het duidelijk dat de huidige opleiding aan vernieuwing toe is, waarbij best verschillende disciplines bij betrokken moeten worden. Ilse Depré, De Bib Leuven Als je vraagt naar de motivatie van sollicitanten voor een job in onze sector, dan is het antwoord dat ze graag lezen. De tijd van het diploma Germaanse filologie, aangevuld met de akte, is echter voorbij. De digitale en maatschappelijke uitdagingen van de bib vragen om nieuwe profielen en vaardigheden, en om medewerkers met organisatorische, sociale en IT-vaardigheden. 10 META

13 artikel Een collega opperde onlangs dat het spijtig was dat we in de Bib Leuven geen bibdiploma meer eisen van onze medewerkers. Toch blijkt uit gesprekken met stagiairs dat de lessen vaak ver van de praktijk staan. Dagdagelijkse noodzakelijke kennis, zoals de werking van Aleph, de finesses van RFID of de eigenheden van het gemeentelijke keurslijf (BBC, collegeverslagen,...), leert men toch pas echt op de werkvloer. Zijn de diverse opleidingen dan overbodig? Zeker niet, maar ze moeten wel praktijkgerichter worden, met meer ruimte voor stage, werkbezoeken en hands-on workshops die aansluiten bij de werking van een moderne openbare bibliotheek. De ene bibschool slaagt daar al wat beter in dan de andere. Jan Van Hee, Arteveldehogeschool Opleidingen die zich focussen op het professioneel faciliteren van kenniscreatie in organisaties én in de maatschappij zijn broodnodig. Deze functies zijn echter zeer ver verwijderd geraakt van de passieve én archaïsche betekenis van het woord bibliotheek of boekenbewaarplaats. Wat de toekomstveilige kerncompetenties van zo n bibliothecaris 2.0 moeten zijn, hebben we aan de Arteveldehogeschool sinds zeer recent én voorlopig omschreven in onze kerntakenmatrix: informatie-aggregatie metadata-curatie coaching mediatheek als leer-, werk- en inspiratieplek communicatie en syndicatie als verbindende factor van de bovenstaande kerntaken Daarvoor moeten onze medewerkers teams en projecten kunnen aansturen, specifieke expertise opbouwen en/of een dienstverlening op maat kunnen leveren. Medewerkers moeten daarvoor de hele organisatie (en niet enkel hun mediatheek) als hun werkplek zien. Harde vakinhouden als informatiearchitectuur, SEO, datamining en businessanalyse moeten gecombineerd worden met creatieve en innoverende vaardigheden en overgoten met veel people skills, zoals kunnen netwerken en communiceren. Een bibliothecaris/informatiedeskundige blijft immers een intermediair, niet alleen tussen mensen en informatie, maar is ook een spin in het web van zeer diverse diensten, zoals IT, communicatie, HR, (in ons specifiek geval vooral met de opleidingen). Dit betekent dat de (toekomstige) opleidingen minstens op het bachelorniveau moeten georganiseerd worden. Het levenslang leren moet opgevangen worden door specifieke en flexibele bijscholingen. De sterk verminderde procesmatige en uitvoerende taken worden best op de werkvloer aangeleerd op maat van de organisatie. Paul Buschmann, Hogeschool Gent KASK De tijd dat ik zelf een bibliotheekopleiding mocht volgen ligt (helaas) al weer lang achter me. Een beperkt zicht op de huidige bibliotheekopleidingen in Vlaanderen wordt vooral gevoed door de contacten met stagiairs en kersverse nieuwe collega s. Moeten bibliotheekopleidingen hier meer aandacht aan besteden? Neen. De verantwoordelijkheid ligt volledig bij de studenten zelf. De focus van de bibliotheekopleidingen moet vooral liggen op de competentie om de snelle evoluties in de wereld van bibliotheek en informatie op te pikken, eigen te maken én te integreren in de beroepspraktijk. Ook kritisch leren denken over welke rollen bibliotheken nog kunnen, mogen of moeten spelen zou centraal moeten staan tijdens de opleiding. Patrick Vanouplines, Hoofdbibliothecaris Vrije Universiteit Brussel Eerst hadden we beroepsprofielen, nadien beroepscompetentieprofielen en momenteel beroepskwalificatiedossiers. Er wordt dus veel werk verricht aan het verantwoorden en onderbouwen van opleidingen ter ondersteuning van ons beroep. De huidige opleidingen zijn kwalitatief hoogstaand en populair: het aantal studenten blijft op een niveau dat de interesse van potentiële beroepsbeoefenaars bewijst. Deze potentiële beroepsbeoefenaars hebben goede vooruitzichten: heel wat mensen gingen in de sector aan slag eind de jaren zeventig en bereiken momenteel de pensioengerechtigde leeftijd. De jobs liggen binnenkort dus voor het rapen. De huidige en nog te komen besparingsmaatregelen gooien echter roet in het eten. Ik heb een groot respect voor diegenen die schijnbaar onvermoeibaar telkens weer opleidingen bijschaven en bijsturen. Maar daar zijn overheidscentjes voor nodig en de moed en wil van de overheid om de centjes in te zetten. Hoe moeten we de opportuniteiten bij de beslissingmakers, op allerlei niveaus, duidelijk maken? Een belangrijke taak ligt bij ons, de huidige beroepsbeoefenaars. We moeten via alle mogelijke kanalen onze nood duidelijk maken: blijven hameren om in te zetten waar winst te halen valt is de boodschap onze sector is de investering waard! vvbad De VVBAD pleit in haar Memorandum 2014 Bouwstenen voor de bibliotheek en het archief van de toekomst voor het realiseren van bibliotheek- en archiefopleidingen op bachelor- en masterniveau. De BAD-sector heeft nood aan een uitgewerkte opleidingstructuur. Enerzijds is een bacheloropleiding noodzakelijk voor de vorming van vakspecialisten en een middenkader. Anderzijds verdient het hedendaagse informatielandschap ook dat de bestaande post-academische vorming Informatie- en Bibliotheekwetenschappen aan de UA wordt uitgebouwd tot een volwaardige masteropleiding. Ook de huidige beperking om alleen masters in de Geschiedenis toe te laten in de master-na-masteropleiding Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer stemt niet langer overeen met de noden van de archiefsector. Een nauwere samenwerking en afstemming tussen deze bibliotheek- en archiefopleidingen op universitair niveau moet mogelijk zijn. De raakvlakken tussen beide opleiding en zijn talrijk, een win-winsituatie is voor de hand liggend. Wat me vaak opvalt bij de inzet van bijv. stagiairs is de soms beperkte kennis van Office-producten. Men zou toch mogen verwachten van aanstormend talent dat van informatie een beroep wil maken dat (informatieverwerkende) software geen geheimen voor hen kent. Dit blijkt helaas zelden waar. 1 Zie ook David Lankes The Atlas of New Librarianship: The mission of librarians is to improve society through facilitating knowledge creation in their communities. META

14 artikel Rome is niet op één dag gebouwd: Discovery service in de UAntwerpen Jan Corthouts en Els Schaerlaekens, Universiteit Antwerpen Cartoons: Veerle Van Conkelberge, Dries Moreels Nieuwe webstrategie voor de Universiteitsbibliotheek Gent. IAZ2013. III Patrick Hochstenbach In dit artikel geven de auteurs toelichting bij het concept van discovery services. Zij situeren de discovery services in de evolutie van de ontsluiting van bibliotheekcollecties. Het concept van discovery service wordt uitgelegd en de implementatie van EBSCO Discovery Services (EDS) aan de Universiteit Antwerpen wordt als casus behandeld. Verder gaan de auteurs in op de impact van EDS op het gebruik van de bibliotheekcollectie. Eindigen doen ze met enkele bedenkingen over zin en onzin van discovery services Ontsluiting van bibliotheekcollecties in historisch perspectief Tot de komst van elektronische tijdschriften en boeken was de online catalogus het instrument bij uitstek om de collectie van een bibliotheek in kaart te brengen en de bibliotheekbezoeker snel een antwoord te bieden op de vraag op welke plaats een boek of tijdschrift zich bevond. De catalogus was en is nog steeds bijzonder goed geschikt om locaties van fysieke en gekende items via zogenaamde known item searches te achterhalen. Voor onderwerpsgerichte zoekacties of unknown item searches is de catalogus heel wat minder efficiënt. Gebruikers die de catalogus vanuit die doelstelling raadplegen komen vaak van een kale reis terug: het zoeken wordt immers beperkt tot een kleine fractie van de gepubliceerde kennis, namelijk enkel tot wat de bibliotheek in haar collectie heeft. Zoekresultaten zijn beperkt tot boeken en tijdschriften. Wat in het boek (op niveau van hoofdstuk) of in het tijdschrift (op niveau van artikel) aan bod komt, blijft in een online catalogus vrijwel onzichtbaar. Het instrumentarium waarvan de lezer in onderwerpszoeken gebruik kan maken, omvat classificatiesystemen, thesauri en trefwoordensystemen systemen die niet gemakkelijk te doorgronden zijn voor een doorsnee lezer. In de sessies rond informatievaardigheden leerden we studenten dat zij voor onderwerpsgericht zoeken databanken dienden te gebruiken. Het zoeken in deze gespecialiseerde databanken leverde referenties op en met die referenties kon de lezer vervolgens het tijdschrift of boek (known items) in de catalogus lokaliseren. In het geval dat de bibliotheek de publicatie zelf niet in haar bezit had, kon de lezer het item via interbibliothecair leenverkeer of documentlevering aanvragen bij een andere bibliotheek of een gespecialiseerde document supplier zoals BLDSC of INIST. een eengemaakte zoekomgeving : een zoekscherm waarmee de lezer in één beweging meteen verscheidene databanken van verschillende providers kon ondervragen. We zagen het ontstaan van federated search engines waarmee een gebruiker een zoekvraag eenmalig en op uniforme wijze kon ingeven. De search engine handelde de zoekvraag vervolgens onderhuids af met de verschillende geconnecteerde databanken (via Z39.50, SRU/SRW. ) en presenteerde de zoekresultaten in één scherm aan de gebruiker. Federated searching heeft evenwel ook zijn beperkingen: niet alle databanken kunnen gekoppeld worden of het ontwikkelen van connectoren vergt grote inspanningen. Metadata zijn over verschillende databanken immers niet altijd consistent met elkaar en die inconsistenties kunnen in federated searching niet altijd opgevangen worden; bestaande connectoren vergen monitoring en onderhoud; time-outs kunnen optreden bij databanken die niet snel genoeg reageren; clustering (groeperen van gelijkaardige zoekresultaten) en relevance ranking zijn niet eenvoudig te realiseren aangezien resultaten uit diverse bronnen afkomstig zijn en de sortering on-the-fly dient te worden berekend; federated searching hanteert bij het vertalen van de zoekvraag het principe van de grootste gemene deler waardoor de soms zeer krachtige en verfijnde zoekmogelijkheden in individuele databanken (deels) verloren gaan. Omwille van deze beperkingen werd federated search beschouwd als een noodzakelijk kwaad: de technologie kwam tegemoet aan een zekere behoefte (snelle eerste oriëntatie naar relevante publicaties via een uniforme zoekinterface), maar liet de meer veeleisende lezer in veel gevallen snel gefrustreerd achter. En toen kwam de discovery service. Met de komst van elektronische informatie in eerste instantie elektronische tijdschriften werd het volgen van deze consultatieketen vereenvoudigd door link resolvers: een gebruiker die een referentie in een databank had gevonden kon met een eenvoudige klik (Open URL link) meteen uitsluitsel krijgen of de lokale universiteitsbibliotheek het artikel kon leveren vanuit haar eigen (elektronische) collectie. Vrij snel gingen bibliotheken in consortiumverband licenties op databanken en e-tijdschriften afsluiten in de hoop dat met relatief minder middelen meer elektronische content voor de gebruikers kon worden aangeschaft. Met de toename van het aanbod aan databanken ontstond meteen ook de vraag naar Discovery Service De doelstelling van een discovery service (DS) 1 is het aanbieden van een eenvoudige zoekomgeving ( single search box ) op zowel de eigen fysieke collectie (de lokale catalogus) als de elektronische informatie waarop de bibliotheek een licentie/ abonnement genomen heeft (e-tijdschriften, e-boeken, databanken). Ook de in Open Access beschikbare informatie wordt in een discovery service ontsloten. Anders dan bij federated searching wordt de zoekvraag niet gedistribueerd naar diverse databanken, maar wordt deze afgehandeld ten opzichte van een centrale pre-harvested index die door de DS provider wordt onderhouden. Deze centrale index 12 META

15 artikel wordt opgebouwd op basis van metadata en full text bestanden die de provider ontvangt van de bibliotheek (eigen catalogus), van uitgevers of gaat oogsten bij de bron. DS heeft t.o.v. federated searching alvast het voordeel van snelheid (gebruikers worden niet geconfronteerd met time-outs). Aangezien data in DS vooraf verwerkt en geïndexeerd worden, leveren ontdubbelen en sorteren op relevantie betere resultaten. Lezers benaderen deze discovery service via een zoekportal (URL) die in min of meerdere mate volgende faciliteiten biedt: single search box die via een widget op eenvoudige wijze in de eigen website kan worden gepubliceerd; geavanceerde zoekopties; rangschikking van zoekresultaten volgens relevantie; facetten en sorteeropties die de lezer toelaten om zoekresultaten verder te verfijnen, bijvoorbeeld naar eigen bezit (zowel fysieke collectie als e-bronnen); verwijzing naar beschikbare full text hetzij via een directe link, hetzij via een link resolver; het aanmaken van een persoonlijke account in functie van gepersonaliseerde diensten (opslaan van zoekstrategie en zoekresultaten); attendering op verwante publicaties; autocomplete bij ingave van zoektermen; did you mean bij ingave van al dan niet foutief gespelde zoektermen. Discovery services worden in the cloud aangeboden en kunnen via diverse leveranciers betrokken worden. De meest gebruikte discovery service providers, the big four, in wetenschappelijke bibliotheken zijn: Primo van Ex Libris Summon van Serials Solutions EDS van EBSCO WorldCat Local van OCLC In de periode kwam de discovery service tot volwassenheid 2. Ook in België (zie inzet) geraken discovery services de laatste paar jaren ingeburgerd en merken we in bibliotheken van universiteiten en hogescholen een verschuiving van federated searching naar DS. Casus UAntwerpen In voerden de bibliotheken van Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen (AUHA) een gebruikersonderzoek uit 4. In dit onderzoek werd ook gepeild naar het gebruik van de bibliotheekcatalogus. Voor de UAntwerpen waren de bevindingen als volgt: 88 procent van de UAntwerpen respondenten (2.248 personen) kent de catalogus. 26 procent van de respondenten gebruiken de catalogus intensief (dagelijks tot wekelijks). 36 procent enkele keren per maand. 84 procent van de respondenten vinden de catalogus eerder gebruiksvriendelijk (62 procent) tot gebruiksvriendelijk (22 procent). Vaak weerkerende vrije commentaren over de catalogus betreffen: - ingewikkeld in gebruik, voorafgaandelijke instructie is noodzakelijk, niet gebruiksvriendelijk, oubollig; - geen sortering op relevantie; - andere zoeksystemen (zoals bijvoorbeeld Web of Knowledge) werken beter ; - de catalogus ontsluit geen tijdschriftartikelen; - gevoelig aan typfouten, men kan enkel werken met juist gespelde termen. Typfouten worden afgestraft. DS in Belgische wetenschappelijke bibliotheken (niet exhaustief) 3 UAntwerpen EDS UHasselt EDS gunning nieuw DS platform oktober 2014 KdG EDS Artesis Plantijn Hogeschool EDS beschikbaar vanaf september/oktober 2014 VUB UGent KU Leuven en LIBIS-Net partners ULB ULg Geen DS of onmiddellijke plannen in die richting. Wel federated searching (V-spaces) en positionering van Google Scholar als discovery tool. Geen DS. Nieuwe webstrategie. Primo Summon Primo UCL FUNDP Saint-Louis Aanbesteding van DS najaar 2014 Implementatie begin 2015 META

16 artikel inspirerend kunnen werken. Wees er evenwel van bewust dat er niet zoiets bestaat als de beste discovery service. Dit gebruikersonderzoek stimuleerde intern de discussie over de positionering van een DS als alternatief voor de traditionele online catalogus. DS kan tegemoet komen aan de geleverde commentaren met name voor wat betreft het ontbreken van tijdschriftartikelen en de sortering op relevantie. Naast het gebruiksaspect is er ook een belangrijk beheersaspect: de bibliotheek investeert substantieel in dure elektronische tijdschriften, maar de deep content (artikels) is in de catalogus volledig onzichtbaar. Verder is het zo dat het aanbod aan elektronische informatie ook erg volatiel is, met name voor pakketten e-boeken waarop bibliotheken zich abonneren. Daar waar met e-tijdschriften de bibliotheek zich nog de inspanning getroost om deze mee op te nemen in de catalogus, is dit voor e-boeken veel minder evident zowel qua kwantiteit als qua kwaliteit (match merging met bestaande titelbeschrijvingen en inpassing/aanpassing van geleverde metadata vooral wat de onderwerpsontsluiting betreft). Hoe dan ook leefde in de bibliotheek van de UAntwerpen de verwachting dat door gebruik van DS de gebruikscijfers van e-bronnen van de bibliotheek de hoogte in zouden gaan. DS kan op die manier helpen in het verhogen van het rendement van de investering in e-resources. Maar dat laatste argument snijdt natuurlijk langs twee kanten: DS komt met een kostenplaatje en men kan argumenteren dat hierdoor de kostprijs van elektronische informatie nog meer verhoogt. Ook al bleven een aantal vragen onbeantwoord en ook gaat de komst van DS gepaard met een vaak controversieel debat (overhyped, under-performed, content neutrality, bypassed libraries, DS versus Google Scholar) besloot de UAntwerpen om met DS van start te gaan, temeer omdat er hiervoor de budgettaire ruimte bestond. De wetgeving op overheidsopdrachten verplichtte de UAntwerpen om de markt te bevragen met een lastenboek en gunningscriteria. Een dergelijk traject zorgt voor een aanzienlijke overhead, maar het zet alleszins aan tot een kritische reflectie over de vereisten waaraan een DS voor onze bibliotheek moest voldoen. In de vakliteratuur vindt men overigens heel wat implementatie rapporten en vergelijkende studies die Het lastenboek dat de UAntwerpen hanteerde was gericht op evaluatie van volgende onderdelen: Dekking: leveranciers kregen een overzicht van de belangrijkste (dus niet exhaustief) e-tijdschrift en e-boek collecties waarop de universiteit was geabonneerd samen met een lijst van bibliografische databanken en open access resources. Aan de leveranciers werd gevraagd aan te geven in welke mate de metadata/full text centraal geïndexeerd werd (hogere score), dan wel via een onderhuidse federated search in de discovery service ontsloten werd (lagere score). Lokale data: antwoorden op de vragenlijst moesten het mogelijk maken om de impact te evalueren op bestaande IT-processen voor levering van metadata van de eigen catalogus en institutional respository. Leveranciers ontvingen voorbeeldbestanden. Functionaliteit met verdere onderverdeling in: administratie en configuratie tools, gebruikersinterface en gebruiksvriendelijkheid, toegang, knowledge base, monitoring en gebruiksgegevens Het doel van dit onderdeel in de vragenlijst was om functionaliteiten te kunnen vergelijken, maar ook om de impact op bestaande werkprocessen te kunnen evalueren met name voor wat betreft de link resolver. De UAntwerpen gebruikte (en gebruikt nog steeds) SFX van Ex Libris. De antwoorden op de vragenlijst moesten ons kunnen helpen in de beslissing om bij SFX te blijven dan wel over te stappen naar de link resolver van de leverancier. Implementatie/Service: de vragenlijst was hier gericht op het meten van de inspanningen die de UAntwerpen zou moeten leveren om de discovery service te implementeren (doorlooptijd, werkbelasting). De opdracht werd finaal gegund aan EBSCO (december 2012). EDS werd aan de UAntwerpen in gebruik genomen bij de start van academiejaar De doorlooptijd van het project bedroeg zes maanden. De discovery service omvat de EBSCOhost databanken, gegevens van EBSCO s data partners, de bibliotheekcatalogus en de data van het institutional repository. Bij de opzet is ervoor gekozen om de zoekacties standaard te beperken tot de bibliotheekcollectie (zowel gedrukt als elektronisch). Door de filter af te zetten, kan een lezer alsnog ruimer zoeken. Daar waar het zoekresultaat records uit de catalogus betreft, wordt de informatie over beschikbaarheid on-the-fly opgepikt. De centrale index van EDS wordt bij het begin van elke maand verrijkt met nieuwe/gewijzigde records uit de catalogus en de institutional repository. De link naar full text wordt, waar dat kan, meteen aangeboden of is via de link resolver (SFX) bereikbaar. Impact van DS op het gebruik van de bibliotheekcollectie Nieuwe bronnen hebben doorgaans een tweetal jaren nodig om echt goed ingeburgerd te geraken. Dat is voor de discovery service allicht niet anders. Het is nog wat te vroeg om definitief te kunnen besluiten of het gebruik van DS in onze situatie leidde tot een intensiever gebruik van de (elektronische) bibliotheekcollectie. In de literatuur vindt men wel talrijke publicaties die dit topic behandelen. Er is de reeds geciteerde Britse studie van UKSG (2013) uitgevoerd door LISU Department van Loughborough University die vaststelde dat het gebruik van e-bronnen (vooral e-boeken en in mindere mate ook e-tijdschriften) toenam met de komst van DS, al spelen er ook zeker 14 META

17 artikel andere factoren een rol. Een andere studie in de VS onderzocht de impact van DS op gebruik van e-tijdschriften en stelde een toename vast vooral dan bij Primo en Summon gebruikers 5. D. Way 6 concludeerde dat het gebruik van e-tijdschriften positief evolueerde na de implementatie van Summon. Ook Jan Kemp 7 zag een toename van het gebruik van e-bronnen na de implementatie van Summon. Hij vond echter dat de meerwaarde van de discovery tool vooral lag in het feit dat de drempel voor studenten verlaagd werd. Studenten hoeven niet meer te weten welke databank ze moeten selecteren vooraleer ze aan hun onderzoek starten. Ze hoeven niet te weten wat een catalogus is. Op die manier kunnen ze starten met zoeken en meer geleidelijk hun zoekmethode verbeteren. K. Calvert 8 schreef erg recent een artikel over de impact van EDS op gebruiksstatistieken, in een opzet die lijkt op die van de UAntwerpen. Haar conclusie is dat EBSCO Discovery Service een positieve impact had op het gebruik van e-tijdschriften en het gebruik van de full text in EBSCOhost databanken. KU Leuven rapporteert een duidelijke stijging in het gebruik van full text bronnen en, zoals internationaal ook bleek, een daling van het gebruik van bibliografische databanken. Deze trend zet zich nog steeds verder, zij het een stuk minder uitgesproken dan de eerste jaren 9. Bibliotheken hebben hun primaire rol in de discovery van wetenschappelijke informatie verloren. Dus handel overeenkomstig deze nieuwe realiteit. Toch hebben we een poging ondernomen om de impact van DS in de UAntwerpen te meten. Cijfers uit de periode oktober 2012-juni 2013 werden vergeleken met de periode oktober juni Voor de databanken in EBSCO zien we een gemiddelde stijging van 25 procent in het gebruik. De meest gebruikte databank is Business Source Premier, maar de databanken Communication Abstracts en Mass media & Communication laten een grotere stijging optekenen. Het gebruik van full text bij de grote uitgevers zoals Elsevier, Sage, Springer, neemt toe. De cijfers liggen nogal uiteen waarbij Elsevier het meest stijgt en Wiley het minst. De gemiddelde stijging is 9 procent. In die stijging spelen zeker ook andere factoren mee zoals de integratie van de academische hogeschoolopleidingen: meer gebruikers leiden tot hogere gebruikscijfers. een record uit de catalogus, geeft aan dat de catalogus goed vertegenwoordigd is in de resultatenlijsten. Dat heeft mogelijk te maken met de opzet van EDS waarin zoekresultaten zoals hierboven reeds aangegeven standaard beperkt worden tot items uit de eigen bibliotheekcollectie (fysiek en elektronisch). Goed gebruik van de catalogus via EDS vertaalt zich op het eerste zicht niet in de uitleenstatistieken. Daar zien we een hele lichte daling, of een status quo. Maar wellicht spelen hier te veel andere factoren mee, om EDS krediet dan wel kritiek te geven voor uitleencijfers. Uit de andere rapporten die EBSCO meegeeft, leren we nog dat een sessie in de UAntwerpen discovery gemiddeld 38 minuten duurt. Ten slotte verschijnt de discovery service ook in de statistieken van de link resolver als bron van waaruit men links opvraagt naar de full text bij een uitgever. Daaruit blijkt dat lezers in hoofdzaak hun onderzoek starten in Web of Science (36 procent), EBSCO (22 procent), Pubmed (14 procent), Google (12 procent) en Proquest (7 procent). Omdat EBSCO, Pubmed en Google ook toelaten dat men rechtstreeks doorklikt naar full text zijn deze percentages wellicht een onderschatting van het werkelijke aandeel. Het hoge percentage voor Web of Science en het gebruik van het Proquest platform, dat slechts enkele databanken huisvest voor de UAntwerpen, geven aan dat ook bibliografische databanken goed gebruikt worden en niet verdrongen zijn door de komst van de Discovery Service. DS: zin of onzin? Roy Tennant 13 doet in het online tijdschrift The Digital Shift een oproep om het letterwoord OPAC te vermoorden en het ding zelf heel diep te begraven. Het is verworden tot een inventaris van het (fysieke) bezit. Dus steek het weg in een achterkamertje waar het altijd thuishoorde, is zijn aanbeveling. De auteur gaat nog een stap verder met de bewering: information discovery has left the building. Daarbij verwijst hij naar de piste die de UB Utrecht volgt om de eigen ontwikkelde discovery tool (Omega) uit te faseren, verder niet te investeren in DS en te focussen op content delivery. Dit loopt gelijk met de nieuwe webstrategie die de UB Gent uitgetekend heeft 14. Cijfers wijzen uit dat lezers hoe langer hoe meer zoekacties naar wetenschappelijke informatie starten in algemene search In de literatuur wordt al eens de vrees uitgesproken dat de catalogus records zouden verloren gaan in de hoeveelheid data in een discovery service 10. Dit stemt overeen met bevindingen van KU Leuven die hun LIMO discovery om die reden hebben uitgebreid met directe links zoals Fysieke exemplaren KU Leuven, Zoek databank, Zoek e-journal. 11 Ook ULB rapporteert dat eigen bezit wat verdrinkt in DS, wat niet onbelangrijk is aangezien ULB niet langer haar traditionele online catalogus aanbiedt 12. Maar in de UAntwerpen schijnt dit niet het geval te zijn. In de abstract views, waar geteld wordt hoeveel records nader bekeken zijn, komt de catalogus bovenaan te staan met het meest bekeken aantal records. Dat er vaak is doorgeklikt op META

18 artikel engines zoals Google Scholar 15. Om kort de argumentatie van Simone Kortekaas 16 e.a. samen te vatten: onze gebruikers vertoeven bij Google en soortgelijke search engines. Ze vinden daar wat ze nodig hebben (discovery) en verwachten van de bibliotheek dat zij de informatie kan leveren (content delivery). Het is vergeefse moeite om te investeren in online catalogus, discovery, om kost wat kost de gebruiker naar de website van de bibliotheek te lokken. Bibliotheken hebben hun primaire rol in de discovery van wetenschappelijke informatie verloren. Dus handel overeenkomstig deze nieuwe realiteit. Het zijn boude beweringen die elke bibliotheek zouden moeten aanzetten om na te denken over haar informatiestrategie. Wij menen dat de discovery een goed startpunt is voor bachelorstudenten die een eerste snelle oriëntatie nodig hebben. Daarnaast kan de discovery service ook voor multidisciplinair onderzoek een goed beginpunt zijn. Discovery maakt gespecialiseerde databanken niet overbodig: vorsers die onderzoek verrichten rond specifieke topics hebben allicht meer baat bij gespecialiseerde databanken, temeer omdat ook niet alle resources binnen EDS aanwezig zijn (Evidence Based Medicine Reviews, bibliografische databanken van Brepols en van Belgische juridische uitgevers, OECD ilibrary.). De eerste gebruikscijfers wijzen in de richting van een toename van gebruik van e-bronnen ten gevolge van de lancering van EDS. Tevredenheid over discovery ontslaat de bibliotheek evenwel niet van de opdracht om te streven naar betere content delivery in search engines zoals Google Scholar. Ook daar zet de UAntwerpen op in: Tijdschriftartikelen: link resolving is overal aanwezig: Google Scholar, Web of Science, PubMed, discovery, gespecialiseerde databanken. Boeken: Google Scholar zoekresultaten met boektitels linken - mits activering van Open WorldCat link resolver - door naar worldcat.org. Anet is zeer recent toegetreden tot WorldCat. Redenen hiervoor zijn divers, maar deze link optie was er daar zeker één van. Publiceren van metadata: de UAntwerpen wil de zichtbaarheid van haar fysieke bibliotheekcollectie propageren in search engines door gebruik te maken van microdata op basis van het schema.org vocabularium. Het is best mogelijk dat DS een fenomeen van voorbijgaande aard is. En verder: DS leveranciers moeten misschien niet zozeer beducht zijn op onderlinge concurrentie, dan wel op concurrentie met Google Scholar. Op het ogenblik dat Google Scholar voordeel ziet in uitbreiding van dienstverlening aan bibliotheken (bijvoorbeeld verhogen van zichtbaarheid van de lokale collectie), zal de rol van DS uitgespeeld zijn. Er zijn believers en non-believers van DS en de discussie erover is vaak controversieel. Door heel sterk mee te gaan in de controverses, riskeert men terecht te komen in een besluiteloos vacuüm. En niet handelen is ook geen optie. Op een ogenblik dat DS voorbijkomt als een opportuniteit wat in de UAntwerpen het geval was mag men als bibliotheek niet nalaten het laaghangend fruit te plukken. DS is voor de UAntwerpen geen terminus, wel een zinvol tussenstation. DS is prominent aanwezig op de website. En sorry Roy, onze OPAC catalogus vind je er ook nog. Rome is ook niet op één dag gebouwd. 1 Over DS is inmiddels heel wat literatuur verschenen. Een goede inleiding vormt Web scale discovery services / Jason Vaughan. In: Library technology reports, 47:1 (2011). Zie verder ook de wiki Unified Resource Discovery Comparison [ van Andy Ekins en Lucas Koster met een aparte sectie gewijd aan vakliteratuur over DS. 2 In Impact of library discovery technologies: a report for UKSG / Valerie Spezi, Claire Creaser, Ann O,Brian en Angela Conyers.- UKSG, november 2013, p. 8 rapporteren de auteurs dat 88,4 procent van de respondenten (UK wetenschappelijke bibliotheken) een DS in gebruik hadden (77,4 procent) of volop in het process van implementatie (11 procent) verkeerden. [ 3 Met dank aan Stefaan Renard (VUB), Hilde Van Kiel (KU Leuven), Chris Schroeven (KU Leuven), Charles-Henri Nyns (UCL), Benoit Pauwels (ULB), Marc Goovaerts (UHasselt), Pat Hochstenbach (UGent) 4 In 2014 werd een nieuw gebruikersonderzoek gehouden. De resultaten hiervan zijn bij het ter perse gaan van dit artikel echter nog niet gekend zodat een vergelijking met 2011 helaas niet mogelijk is. 5 Discovery or displacement? A large-scale longitudinal study of the effect of discovery systems on online journal usage / Michael Levine-Clark, Jason Price, John McDonald.- Proceedings of the Charleston Library Conference (2013) [ Bij de vastgestelde stijging dient wel vermeld dat deze niet onderscheiden kon worden van algemene tendensen (in hoeverre stijgt het gebruik van e-journals los van DS) en cijfers werden ook niet vergeleken t.o.v. bibliotheken die geen DS hebben. 6 The Impact of Web-scale Discovery on the Use of a Library Collection / D. Way. In: Serials Review, 36:4 (2010), p Does Web-Scale Discovery Make a Difference? Changes in Collections Use after Implementing Summon / J. Kemp. In: Planning and Implementing Resource Discovery Tools in Academic Libraries / Mary Pagliero Popp en Diane Dalli.- Hershey, Pa: Information Science Reference, 2012, p ) 8 Maximizing academic library collections: measuring changes in use patterns owing to EBSCO Discovery Service / K. Calvert. In: College & research libraries, preprint 2014 (verschijnt januari 2015). 9 communicatie met Hilde Van Kiel (KU Leuven) 10 Zie o.a. Catalog Maintenance in the Discovery System: Opinions of Early Adopters / P. Harpel-Burke. In: College & Undergraduate Libraries, 19:2-4 (2012), p communicatie met Chris Schroeven (KU Leuven). 12 communicatie met Benoit Pauwels (ULB) Algemene webstrategie voor de bibliotheken van de UGent: eindverslag werkgroep Webstrategie [ Rapportering hierover op Informatie aan Zee, 13 september 2013 [ vvbad.be/nieuwe-webstrategie-voor-de-universiteitsbibliotheek-gent]. Als gevolg van de nieuwe strategie nam UGent op 1/9/2014 haar nieuwe zoekportal in gebruik. Hiermee wil UGent zelf zeer goed in de hand houden hoe de hyper lokale content beter kan worden ontsloten vooral te behoeve van de alfa wetenschappers. Beta en gamma wetenschappers zijn beter af met Google Scholar en Web of Science. [ communicatie met Pat Hochstenbach] 15 Ithaka S+R US Faculty Survey 2012 / Ross Housewright, Roger C. Schonfeld en Kate Wulfson.- Ithaka, 2013 [ metadc234917/m2/1/high_res_d/ithaka_s+r_us_faculty_survey_2012_final. pdf] 16 Thinking the unthinkable: a library without a catalogue: reconsidering the future of discovery tools for Utrecht University library / Simone Kortekaas, 2012 [ 16 META

19 artikel Opleiding- en ervaringvraagjes Wat vinden oud-studenten van hun opleiding? Julie Hendrickx, VVBAD Niets is zo belangrijk als een opleiding. De bril waarmee je naar een opleiding kijkt, kan het beeld echter bijstellen. De echte test volgt namelijk op de werkvloer. En hoe scoort jouw opleiding daar? Naast visies over het onderwijs mag ook een waardering van de gevolgde opleiding niet ontbreken. META lanceerde enkele weken geleden in de VVBAD-nieuwsbrief dan ook een oproep met de vraag wie zijn ervaring omtrent zijn opleiding kort met ons wou delen. De lezers die reageerden, legden we volgende vragen voor: 1. Welke opleiding volgde je? 2. Waar werk je en wat is je huidige functie? 3. Je ervoer de opleiding als zinvol of niet zinvol? 4. Vind je dat de opleiding je voldoende heeft voorbereid voor de dagelijkse praktijk op de werkvloer? 5. Vind je dat je je kan onderscheiden van andere professionals door je opleiding? 6. Wat zou je de opleiding adviseren vanuit de praktijk en je verworven ervaring? Meer reacties kan je lezen op onze website: Zin om te reageren op dit artikel? Dat kan! Laat het ons weten op Master na Master in de Archivistiek Jan Laplasse schooljaar Ineke De Lange schooljaar Bert De Smet schooljaar Elien Doeselaere schooljaar Gediplomeerde en Gespecialiseerde Studies Archivistiek & Hedendaags Docu ment beheer Gediplomeerde en Gespecialiseerde Studies Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer Master na Master Archivistiek: Erfgoed - en Hedendaags Documentbeheer Master na Master Archivistiek: Erfgoed- en Hedendaags Documentbeheer 2. Instituut van de Bedrijfsrevisoren, diensthoofd communicatie Euronext Brussels, Manager EWC Office & Archives Stedelijke Kunstacademie Waregem, Lid directiecomité Provincie West-Vlaanderen, museumconsulent 3. zinvol zinvol zinvol zinvol 4. nee nee ja nee 5. ja ja ja nee 6. De opleiding leverde mij te weinig technische (IT) skills op. Ze was erg oubollig en de sector is de jaren daarna enorm geëvolueerd. Tweede minpunt was dat er geen gegarandeerde doorstroming van afgestudeerden/gediplomeerden was naar bijvoorbeeld het Algemeen Rijksarchief dat in die jaren nog historici/doctors aanwierf en waarbij het diploma Archivistiek nog geen vereiste was. Ondertussen is deze situatie gewijzigd. Meer stageplaatsen aanbieden bij bedrijven en meer IT-vakken integreren in de opleiding. Dat studenten tijdens hun stage niet zoveel op een eilandje hun archiefonderzoek moeten voeren, maar meer moeten meedraaien binnen het team zelf en meer aandacht moeten hebben voor de publiekswerking van een archief. Die twee zaken zijn cruciaal in de latere effectieve werkomgeving en geven misschien ook een beter beeld dan een afgeleide van wat de doorsnee geschiedenisstudent doet, nl. archiefonderzoek. Vul de stage meer praktijkgericht in: laat de stagiair meedraaien en denken op beleidsniveau zodat hij/zij weet waar een (hoofd)archivaris zich mee bezig houdt in de dagdagelijkse praktijk. Haal binnen de opleiding meer praktijkvoorbeelden aan, zeker wat betreft digitaal documentbeheer bleef het allemaal zeer theoretisch en abstract. Laat de studenten kennis maken met de concrete praktijk van digitaal documentbeheer, zodat het meer concreet wordt. META

20 artikel Initiatie Bibliotheek-, Documentatie- en Informatiekunde Lin Van Rompaey schooljaar Annemie Pijcke schooljaar Sally Devoldere schooljaar Dymphna Faillie schooljaar Akte van Bekwaamheid tot het houden van een openbare bibliotheek Initiatie Bibliotheek-, Documentatie- en Informatiekunde Initiatie Bibliotheek-, Documentatie- en Informatiekunde Initiatie Bibliotheek-, Documentatie- en Informatiekunde en daaropvolgend ook de Initiatie archiefkunde ( ). 2. Ik werk in de Openbare bibliotheek Deurne als administratief assistent (bib. assistent), verantwoordelijke jeugdafdeling Bibliothecaris bibliotheek Hoeilaart Administratief assistent bibliotheek Waregem Momenteel ben ik werkzoekende, ik werkte eerder als bibliotheekmedewerker 3. zinvol zinvol zinvol zinvol 4. ja nee nee ja 5. ja nee ja ja 6. Moeilijk om dat te zeggen, vermits mijn opleiding nog geen info over computergebruik enz. gaf! Vond het toen een heel zinvolle opleiding met veel aandacht voor de invalshoek van de lezer en de technische kant van het werk. Vind het vervelend dat mensen nu kunnen starten in de bib zonder gerichte opleiding, dus hoop dat de VVBAD ook kan lobbyen in die zin. Meer kennismaking met bronnen (digitale!!!) en minder theorie. Veel meer sociale media, computertechnieken (grafisch, statistieken, Biblioprint, Impala ) en minder de klassieke technieken zoals titelbeschrijving, catalografie, Meer bezoeken aan bibs, praktijkoefeningen inzake informatiebemiddeling, kennisdelen (Gelukkig is de opleiding ondertussen al flink gemoderniseerd). Misschien dat er toch voor deze opleiding ook een stagemoment kan ingelast worden zodat de cursisten meer praktische ervaring kunnen opdoen? Meer nadruk op het Officepakket leggen, een stageperiode inlassen (min. 2 weken). Voor de archiefopleiding: meer praktijk en minder theorie met eventueel een stageperiode. Graduaat Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde Hilde Lingier schooljaar Thierry Masson schooljaar Kathleen Van Assche schooljaar Jan Lamonte schooljaar Akte van Bekwaamheid tot het houden van een openbare bibliotheek ( ) en Graduaat Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde Graduaat Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde Graduaat Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde Graduaat Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde 2. Deeltijds bibliotheekdeskundige bij het Streekgericht Bibliotheekbeleid van de VGC en leerkracht CVO Anderlecht Bibliotheekbediende openbare bibliotheek Antwerpen Bibliotheekmedewerker bij Stad Antwerpen Kind en Gezin, Agentschap Beleidsdomein WVG, Vlaamse Overheid 3. zinvol niet zinvol zinvol zinvol 4. ja nee ja ja 5. ja nee nee ja 6. Het graduaats- en initiatiediploma als een volwaardig diploma beschouwen en opnemen als arbeidsvoorwaarde voor alle functies in het bibliotheekwezen, wat nu zelfs niet meer wettelijk omschreven is. Meer nadruk leggen op klantvriendelijk en klantgericht, praktisch werken in plaats van nutteloze theoretische uitleg. Onderzoek en stage zijn zeker nuttig. Door de opleiding te volgen krijg je niet meer kansen op de werkvloer. Een bibliotheekmedewerker wordt als een administratieve medewerker bij de Stad gezien. Ze moeten allemaal dezelfde examens meedoen om te bevorderen. Deze examens testen geen bibliotheektechnische vaardigheden en kennis. Een diploma Graduaat Bibliotheekwezen heeft dus geen betekenis voor de Stad Antwerpen. Het graduaat vindt geen aansluiting op de masteropleiding, een logisch opleidingstraject ontbreekt. Verschillende opleidingsniveaus zouden leiden tot een hogere graad van professionalisering. Afgestudeerden uit de verschillende niveaus van het opleidingstraject zouden dan kunnen doorvloeien naar functies met overeenkomstige beroepsprofielen. Samen met een hogere professionaliseringsgraad zou ook ons beroepsimago kunnen verbeteren. 18 META