Building Breda: 'Ruimte voor samen scholen'

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Building Breda: 'Ruimte voor samen scholen'"

Transcriptie

1 FEBRUARI JAARGANG O N A F H A N K E L I J K VA K B L A D V O O R H U I S V E S T I N G E N O N D E R W I J S O N D E R S T E U N E N D E C O N C E P T E N Buldng Breda: 'Rumte voor samen scholen' Gert Kant: "Investeer vóór het bouwproces eerst n de bestuurljke organsate" 6 pagna Hans Tromp: "Archtect moet zch net de kaas van het brood laten eten" 10 pagna Dalda Harders: "Don heeft de kenns van gebouwbeheer de bj ons ontbreekt" 29 pagna

2 c o l o f o n c o l u m n Mleunorm s 'schone schjn' Voorplaat: Klaas van Harten, drecteur van Buldng Breda Neuwe schoolgebouwen, knderdagverbljven en verpleeg- of bejaardentehuzen mogen n prncpe net meer bnnen 300 meter van eeen snelweg of bnnen 50 meter van een provncale weg worden gebouwd. Dat heeft het kabnet half januar 2009 besloten op ntatef van mnster Cramer van Volkshusvestng, Rumteljke Ordenng en Mleubeheer. Met de maatregel wl het kabnet voorkomen dat deze kwetsbare groepen n de samenlevng te veel fjnstof nademen. Als men bedenkt dat deze mnuscule deeltjes, de op den duur de gezondhed aantasten, voor een belangrjk deel door het autoverkeer geproduceerd worden, dan s dt een loffeljk streven van een bevlogen mnster. Maar of onze schoolgaande jeugd en ons personeel van deze maatregel voldoende beschermng zullen krjgen staat nog allermnst vast! Schoolfacltes s een onafhankeljk vakblad voor husvestng en onderwjsondersteunende concepten Oplage en berek: Schoolfacltes verschjnt 9 keer per jaar n een oplage van exemplaren waarvan n Vlaanderen. In Nederland verschjnt Schoolfacltes bj het VO, BVE, HBO, Unversteten, Gemeenten en het bovenschools management van het bassonderwjs. In Vlaanderen ontvangen alle onderwjsnstellngen met utzonderng van het PO het vakblad Schoolfacltes. Redacteraad: Henk Leever, drecteur Husvestng, ROC van Twente; Gertjan van Mdden, beledsmedewerker Husvestng, PO Raad; Eduard Franken, hoofd IT-servces, Hogeschool van Amsterdam; Marcel Laks CPC, beledsmedewerker ROC A12; Huub Schoenmakers, hoofd ICT, INNOVO; Jan Mejer, hoofd Facltare Zaken, Delton College; Bart Jan Westerhof, Facltar Manager, Scholengroep Over Betuwe. Volgens cjfers van het CBS ut 2007 lggen n Nederland 275 scholen bnnen de grens van drehonderd meter van de snelweg. 72 schoolgebouwen lggen zelfs bnnen vjftg meter van een provncale weg. Deze 347 schoolgebouwen lggen dus allemaal n een gevarenzône. Toch s voor hen deze maatregel net van toepassng, want de maatregel geldt net voor bestaande gebouwen. Schoolbesturen waarvan de plannen voor een neuwbouwtraject al zjn goedgekeurd hebben ook pech, want de maatregel s geldg vanaf 16 januar Maar ook neuwbouwprojecten de nog net zjn goedgekeurd en bnnen drehonderd meter van een snelweg of vjftg meter van een provncale weg gepland zjn hebben nets aan deze maatregel. Want er moet aangetoond worden dat de luchtverontrengng op de geplande bouwlocate te hoog s. Dat zal net meevallen, want bj de metngen wordt van daggemddelden utgegaan. En dan te bedenken dat deskundgen hebben vastgesteld dat just knderen, de s ochtends net na de ochtendspts op school komen de golf veel hogere concentrates gftge utstoot over zch heen hebben gekregen. Volgens mleuorgansates dent de maatregel van mnster Cramer net het doel waarvoor ze s bedoeld. Alleen de utstoot van stkstofdyoxde en fjnstof wordt gemeten en net apart het uterst schadeljke roet, dat just verantwoordeljk s voor veel gezondhedsschade. nedap.educaton@nedap.com Nedap Educaton NL Parallelweg 2e 7141 DC Groenlo-NL Tel: Nedap Educaton Belgë Kerkhofstraat 6 b10 B-1800 Vlvoorde Tel: Endredacte en secretaraat: Bart Jan Westerhof Alce Jansen Postbus 32, 7220 AA Steenderen Telefoon: +31 (0) E-mal: redacte@schoolfacltes.nl Utgave van: Wolters Utgeverj B.V. Postbus 32, 7220 AA Steenderen Abonnementenadmnstrate: Postbus 32, 7220 AA Steenderen Fax: +31 (0) E-mal: nfo@schoolfacltes.nl Prjs en opzeggen abonnement: Voor onderwjsnstellngen en gemeenten s Schoolfacltes grats op bass van control crculaton. De abonnementsprjs voor overge relates s 75 euro per jaar. Opzeggng gesched schrfteljk en uterljk twee maanden voor afloop van de abonnementsperode. Losse nummers 25 euro (ncl. admnstratekosten). Aansprakeljkhed Utgever en auteurs verklaren dat deze utgave op zorgvuldge wjze en naar beste weten s samengesteld, evenwel kunnen utgever en auteurs op geen enkele wjze nstaan voor de justhed of volledghed van de nformate. Utgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakeljkhed voor schade, van welke aard ook, de het gevolg s van handelngen en/of beslssngen de zjn gebaseerd op bedoelde nformate. ISSN: In de praktjk ljkt de neuwe maatregel bjna nergens van toepassng, zo hebben bezorgde ouders bj de Nutsschool n Maastrcht ondervonden. De Nutsschool lgt op zestg meter van het end van de A2, waarover al het verkeer de stad bnnenrjdt. Vlakbj de school staan stoplchten en er passeren dageljks tussen de veertg- en tachtgduzend auto s. Logscherwjs zou er volgens de neuwe regels van Cramer op de plek géén neuwe school gebouwd mogen worden. Toch komt de neuwbouw van de Nutsschool op dezelfde locate als de oude school. De argumentate daarbj s dat de A2 vanwege de stoplchten op de plaats kan worden beschouwd als een provncale weg, waardoor het schoolgebouw buten de toegestane grens van vjftg meter bljft. Net als het kabnetsstandpunt over het bnnenklmaat n scholen ljkt ook deze maatregel net meer dan een poltek statement en dus wndowdressng. Het kabnet laat naar buten toe tromfanteljk zen dat Nederland rekenng houdt met de Europse normen voor verontrengde lucht, maar ondertussen wordt er nets gedaan voor bestaande schoolgebouwen langs wegen en n de drukke bnnenstad. Daarbj wordt voorbjgegaan aan het fet, dat er onbedoeld een aanslag op de gezondhed van weerloze knderen wordt gedaan. Want volgens deskundgen remt fjnstof bj knderen de ontwkkelngen van de longen. Aan de acute gevolgen van fjnstof sterven per jaar tussen de dreentwntg- tot vjendertghonderd mensen vroegtjdg. Door chronsche blootstellng aan fjnstof zal dt op termjn oplopen van twaalf- tot verentwntgduzend sterfgevallen per jaar. We wl dt nu op zjn geweten hebben! Frts Wolters SCHOOLFACILITIES FEBRUARI 2009

3 Henk Sner: Buldng Breda neemt de zorg voor onderwjshusvestng n het vo over Henk Sner, wethouder van Onderwjs, heeft op maandag 15 december 2008 n de Grote Kerk van Breda de zorg voor de onderwjshusvestng overgedragen aan de schoolbesturen van het voortgezet onderwjs. Hervoor s een neuwe coöperateve verengng Buldng Breda opgercht, dat de doordecentralsate onderwjshusvestngsmddelen (één van de actes ut het n 2007 vastgestelde Masterplan Voortgezet Onderwjs Rumte voor samen scholen ) utvoert. Buldng Breda krjgt jaarljks een bedrag van 4,1 mljoen van de gemeente, gebaseerd op de gemeenteljke loon- en prjsndex. De wethouder onderstreepte dat met deze doordecentralsate het voortgezet onderwjs een prkkel krjgt om gezamenljk te zoeken naar createve husvestngsoplossngen, de passen bj de onderwjskundge koers de n het Masterplan zjn utgezet. Zo wordt het naar zjn menng een fnanceel belang om de leerlngstromen goed te regelen en bepaalde voorzenngen te combneren en zelfs te verplaatsen. Het overdragen van de zorg voor onderwjshusvestng gebeurde door het ondertekenen van een zogenoemde doordecentralsate-overeenkomst tussen de gemeente en de schoolbesturen (de Stchtng Katholek Voortgezet Onderwjs Breda e.o., de Verengng voor Chrsteljk Voortgezet Onderwjs, het ROC West-Brabant en de Stchtng Magcal Educaton). Hern zjn de verschllende rechten en plchten van de partjen vastgelegd. Bj de overeenkomst hoort ook een overeenkomst voor de overdracht van de gronden en opstallen van het openbaar voortgezet onderwjs, waarvan de gemeente Breda tot nu toe jurdsch egenaar was. Imago verbeteren Het Masterplan Rumte voor samen scholen s bedoeld om als schoolbesturen van het voortgezet onderwjs bnnen de gemeente Drecteur Klaas van Harten Breda samen te werken op het gebed van onderwjshusvestng en onderwjsverneuwng. Om de doelen van het Masterplan te kunnen realseren, s de coöperateve verengng Buldng Breda opgercht. De zorg voor de onderwjshusvestng voortgezet onderwjs s daarmee een van de taken van Buldng Breda. Daarnaast heeft Buldng Breda de opdracht om het mago van het beroepsonderwjs te verbeteren, om een drempelloze verbndng tussen vmbo en mbo te realseren en om te zorgen voor een slutende zorgstructuur. Ook een ntërende, faclterende en coördnerende rol om de proflerng van de scholen bnnen het algemeen vormend onderwjs (avo) te versterken, hoort bj het takenpakket van Buldng Breda. Aantal voorwaarden Om Buldng Breda optmaal te kunnen laten functoneren, s volgens Henk Sner n het Masterplan een aantal fnancële, jurdsche en nhoudeljke voorwaarden gesteld. Bjvoorbeeld dat alle schoolbesturen van het voortgezet onderwjs moeten deelnemen met een sancte voor terugtrekkng, dat samen- werkng moet worden bevorderd en dat de coöperateve verengng volledg nvullng geeft aan het Masterplan. Doordecentralsate een fet Drecteur Klaas van Harten memoreerde dat de zogeheten doordecentralsate n het voortgezet onderwjs met Buldng Breda een fet s. Nu we over de fnancële mddelen beschkken s het een extra prkkel om gezamenljk te zoeken naar createve husvestngsoplossngen, de passen bj de onderwjskundge koers de n het Masterplan s utgezet. Zo wordt het een gemeenschappeljk fnanceel belang om de leerlngstromen goed te regelen en bepaalde voorzenngen te combneren of zelfs te verplaatsen. Het voortgezet onderwjs n Breda slaat de handen neen. Met de oprchtng van een coöperateve verengng, zoals voorgesteld n het Masterplan, komt er een denstbare bestuursvorm waarmee zowel het vmbo als het avo goed ut de voeten kan. En de geen geweld doet aan de egen denttet van de verschllende scholen. Er komt dus geen besturenfuse, maar er s gezocht naar een gezonde balans tussen egen en gemeenschappeljke zeggenschap. Belangrjke stap s gezet Voorztter Max Hoefejzers stelde n de doelstellng van Buldng Breda de leerlng centraal. Zj zjn het de de kennseconome en de multculturele samenlevng vormgeven. Dat betekent dat er n de scholen andere dngen moeten gebeuren dan twntg jaar geleden. De scholen zjn daar al druk mee bezg en hebben daar ook andere husvestng voor nodg. Als we nou eens ten jaar verder zjn dan zal dudeljk zjn geworden hoe de profelen van de scholen voor het voortgezet onderwjs erut zen. En hebben zj verneuwde en soms heel neuwe schoolgebouwen gekregen, dat zal een nvesterng van zo n 60 mljoen zjn en dat s met de komst van deze coöperate mogeljk gemaakt. Geen leerlng meer tussen wal en schp Rob Franken, bestuursvoorztter van het ROC West-Brabant, voorzet een flnke versterkng van de zorgstructuur n Breda. Buldng Breda bedt een uneke kans om voor eens en voor altjd van allerle hnderljke schedsljnen af te komen. De scholen gaan gezamenljk werken aan een betere zorgstructuur voor de leerlngen de dat nodg hebben. Doelstellng s een doorlopende zorgljn; daarom gaan we vooral ook de aanslutng op het prmar-, mddelbaaren hoger onderwjs verbeteren. Ook zullen de scholen meer als één loket gaan opereren Max Hoefejzers konnkljk onderscheden Burgemeester Peter van der Velden van Breda prees de nzet van Max Hoefejzers voor het onderwjs n zjn stad. Vooral zjn streven om zoveel mogeljk scholen van het katholeke bassonderwjs en het voortgezet onderwjs onder één bestuur te krjgen. Zjn rol n Dordrecht, waar hj als voorztter van het CvB van het Da Vnc College het Leerpark realseerde let hj net onbesproken. Hern zjn het voortgezet en mddelbaar beroepsonderwjs op één locate samengebracht. Op de maner ontstaat een prma ntegrate tussen bede typen onderwjs. En door het husvesten van wnkels en bedrjven wordt het geleerde drect n praktjk gebracht. Deze koppelng van studenten aan werkplekken maar vooral ook andersom s een ontwkkelng met veel perspectef. Rdder n de Orde van Oranje Nassau Als bestuursvoorztter van de Stchtng Katholek voortgezet Onderwjs Breda en omgevng ben jj de grote trekker geweest van het Masterplan en heb jj bestuursleden, rectoren, drecteuren en schooldrectes met succes overtugd van het nut ervan. De burgervader noemde het een mjlpaal dat na een ntenseve samenwerkng de gemeente Breda de zorg voor de husvestng van het voortgezet onderwjs, aan de Coöperateve Verengng Onderwjshusvestng Voortgezet Onderwjs Breda overdraagt. Door deze overdracht kunnen de scholen van het voortgezet onderwjs n Breda zelf beschkken over moderne en goed utgeruste schoolgebouwen. Iets wat natuurljk noodzakeljk s om de kwaltet van het onderwjs n Breda hoog te houden en, waar mogeljk, zelfs nog beter te maken. Burgemeester Peter van der Velden tot slot: Vanwege jouw tomeloze nzet voor het onderwjs heeft het Hare Majestet nameljk behaagd jou te benoemen tot Rdder n de Orde van Oranje Nassau. rchtng externe partjen, zoals jeugdzorg en de leerplchtambtenaar. Er mag geen enkele leerlng meer tussen de wal en het schp vallen! Meer mogeljkheden voor docenten Bob Bron, bestuursld van de Verengng Chrsteljk Voortgezet Onderwjs voor West- Brabant (De Nassau), verwacht dat de Buldng. Breda veel betekens krjgt voor docenten n het avo. Er komt meer rumte voor ontploong, loopbaanplannng en mobltet. Doordat de scholen op dt vlak gaan samenwerken, kunnen we docenten neuwe mogeljkheden en perspecteven beden. Daarmee wordt het docentenvak n Breda aantrekkeljker. En dat s hard nodg, gezen het lerarentekort waarmee we te kampen krjgen. Doordat we tegeljkertjd de autonome n stand houden, moeten we als scholen scherp bljven, ook ten opzchte van elkaar. De combnate maakt Buldng Breda zo sterk. SCHOOLFACILITIES FEBRUARI 2009 SCHOOLFACILITIES FEBRUARI

4 Gert Kant, Lentz Onderwjsgroep: Investeer vóór het bouwproces eerst n bestuurljke organsate Wanneer wj als schoolbestuur onvoldoende grp op het bouwproces hebben, dan heeft dt per defnte negateve consequentes voor de bouwkosten, de functonaltet van het utendeljke gebouw en de explotate er van. Dat s de menng van CvBvoorztter Gert Kant en Hoofd Husvestngsbedrjf Erc van Steen van de Lentz Onderwjsgroep. Zj vnden dat het bjzondere van hun aanpak s, dat vooraf het hele bouwproces goed n kaart s gebracht en vertaald naar verantwoordeljkheden bnnen hun organsate. Met als resultaat dat al hun acht bouwprojecten bnnen het budget zjn gebleven, dat de schoolgebouwen op tjd zjn opgeleverd en dat hun onderwjsvse dudeljk zchtbaar s. Klaas van Harten heeft volgens hen heraan als externe advseur een belangrjke bjdrage geleverd. De Lentz Onderwjsgroep (voorheen HollandAccent Onderwjsgroep) verzorgt voortgezet onderwjs (vmbo, havo, vwo) en mddelbaar beroepsonderwjs (mbo) n totaal 11 scholen n het Westland, Schedam, Maasslus en Vlaardngen, zowel n voltjden deeltjdopledngen als ook n de vorm van contractactvteten. De beroepssectoren waar Lentz zch n het mbo voornameljk op rcht zjn de voedngsndustre, de greenport n het Westland, de derensector en outdooractvteten. In 2002 s Lentz gestart met acht grote neuwbouwprojecten, de allemaal n een perode van ongeveer zeven jaar gerealseerd moesten worden. De totale bouwsom bedraagt 55 mljoen euro. Voordat er gestart werd met de bouwprojecten heeft Lentz zch organsatorsch en bestuurljk goed voorbered. Gert Kant: Het domste wat je kunt doen s meteen begnnen met bouwen. Dan ben je overgeleverd aan archtecten, projectmanagers en bouwers en dan raak je de controle kwjt. Om dat te voorkomen hebben wj vooraf heel veel tjd besteed aan het bestuurljke traject. Er s een vse ontwkkeld waarbj we van het begn af aan dudeljk bestuurljk n kaart hebben met welke elementen we te maken hebben bj de realsate van projecten. Gert Kant en Erc van Steen voor de ngang van de neuwe vestgng n Naaldwjk. Meerjarenstratege Het ontwkkelen van een vse verest kenns van de maner waarop je als schoolbestuur de processen rond bouwprojecten moet aansturen. Het verest ook veel communcate, tot op het laagste nveau n de organsate, om dudeljk te maken wat er preces van edereen verwacht wordt en wat de consequente s als dat verwachtngspatroon net ut komt. En tenslotte s er een grote mate van fnancële deskundghed nodg om een vertalng te maken n een meerjarenstratege voor de husvestng, waarbj vragen als hoe gaan we n de organsate om met de husvestng? en wat s er nodg om het husvestngsbedrjf te laten functoneren?. Gert Kant: Daar hebben we msschen wel anderhalf jaar over gedscusseerd. Het was ook een enorm leerproces voor onze organsate, want het verest een bedrjfseconomsche kjk op dt soort zaken. En als je de bedrjfseconomsche kjk, analyse en vse net hebt ga je fouten maken. Dudeljke organsatestructuur Ut de vse s een heldere organsatestructuur voortgekomen. Een Stuurgroep, bestaande ut Gert Kant, Erc van Steen en de externe advseur Klaas van Harten, heeft bj Lentz de ledng over alle bouwprojecten. Voor eder bouwproject s een projectgroep gevormd, bestaande ut de drect betrokkenen bj dat project zoals een archtect, de projectledng en de schooldrecteur. Elk bouwproject kent daarnaast een gebrukersgroep, met daarn de leraren, onderwjs ondersteunend personeel en de drecteur van de school. De gebrukersgroep advseert de projectgroep en draagt deeën aan voor het Programma van Esen. Op bass daarvan gaat de archtect utendeljk het ontwerp maken. Strakke bestuurljke rege De Stuurgroep s endverantwoordeljk, bepaalt de budgetten en geeft sturng aan de projectgroepen. Gert Kant en Klaas van Harten van de Stuurgroep laten zch wekeljks over de voortgang nformeren door de projectgroep, dus door de projectledng, de archtect en de schooldrecteur. Zodra er de ndruk ontstaat dat er ets ms dregt te gaan n het proces, gaat Gert Kant tjdeljk op de stoel van de schooldrecteur ztten. Op zo n moment wl k het zelf horen, de voor s en tegen s. Er zt dus een ongelofeljk strakke bestuurljke rege n. En om dat te kunnen lgt er een heel stuk verantwoordeljkhed bj de ndvduele drecteur, want dat s degene de als eerste geconfronteerd wordt met dngen de de projectgroep over het hoofd heeft gezen. En omdat bj ons achteraf verantwoordng wordt afgelegd weet de drecteur dat hj een heel groot functoneel probleem met mj heeft als aan het end van het ledje mocht bljken dat hj dngen over het hoofd heeft gezen. Extra controle Erc van Steen s als hoofd Husvestngsbedrjf en stafld van de Stuurgroep als advseur aanwezg bj edere bjeenkomst van alle projectgroepen en houdt op de maner namens de Stuurgroep een vnger aan de pols. Hj bewaakt samen met de schooldrecteuren de budgetten, kjkt of er spannngen ontstaan en geeft de projectgroepen adves als beslssngen net overeenkomen met het beled van de Stuurgroep. De projectgroepen dragen dus zelf een grote mate van verantwoordeljkhed. Het Programma van Esen voor een schoolgebouw wordt bjvoorbeeld getekend door de schooldrecteur. Erc van Steen: Het programma van Esen ontstaat door gesprekken tussen de drecteur en de projectleder, n Breng vooraf het hele bouwproces goed n kaart en vertaal dat naar verantwoordeljkheden bnnen de organsate. Door grp op het bouwproces te houden s bj de vestgng n Naaldwjk een kostenoverschrjdng van 2.5 mljoen euro voorkomen zonder dat dt ten koste gng van de kwaltet. Het gebouw aan de Prof. Holwerdalaan 60 n Naaldwjk heeft volgens nsders een luxe utstralng. ons geval emand van Avant-Bouwpartners. De moet utleggen hoe de vse van de school s vertaald, want zo n PvE s ook voor ons abracadabra. Bj de gesprekken ztten ook concërges of facltare mensen, de een vnger aan de pols houden. Dscplne verest De essente van de maner van werken bj Lentz s dat de verantwoordeljkheden op een zo laag mogeljk nveau n de organsate worden neergelegd, bj de partjen de het werk doen. Dat betekent dat er op verschllende nveau s telkens weer verantwoordng wordt afgelegd. Gert Kant: Op de maner hoef k me net te bemoeen met de klenste detals. Maar k weet er wel van, want eder probleem dat zch voordoet wordt een keer n mjn aanwezghed besproken n de Stuurgroep. Dus wj kunnen wekeljks aan de archtect vragen joh, hoe kan dat nou? of aan de projectleder hoe kan je nou een overschrjdng hebben?. Er s wel een grote mate van dscplne verest om op deze maner te werken. Maar dat heeft zch volgens Erc van Steen rumschoots utbetaald. Hj noemt als voorbeeld dat de archtect van menng was dat er voor de neuwbouw n Naaldwjk 200 euro per verkante meter aan extra budget nodg was om de plannen van de school te realseren. Dat betekent dat er tweeënhalf mljoen bj zou moeten. Dus dat hebben we net gedaan en achteraf s dat nergens n het gebouw terug te vnden. Integendeel, k hoor aan alle kanten dat de school een luxe utstralng heeft. Dat s dus gewoon de dscplne. En dat moet ook, want als je zoals wj de ambte hebben om pakweg 55 mljoen te nvesteren n neuwbouw en renovate kun je je het net permtteren dat de archtect gewoon zjn gang kan gaan. Rol voor Expertse Centrum Onderwjs De kenns de Lentz heeft ontwkkeld s beschkbaar voor andere besturen. Dat betekent net dat zj het concept klakkeloos kunnen kopëren, want dat s ontwkkeld op bass van de stjl van besturen van Gert Kant. Andere besturen kunnen er vooral hun voordeel mee doen door gebruk te maken van de kenns van de processen. Wat moet je vooral net doen? En wat moet je geregeld hebben voordat je de volgende stap gaat zetten? Op bass van welke argumenten maak je een keuze voor een archtect of een advseur? Gert Kant s bestuursld van het Expertse Centrum Onderwjs (ECO) en zet de stchtng als een nstrument om bedrjfsmatge kenns met elkaar te delen. Bj een heleboel onderwjsnstellngen lopen ze nu tegen allerle problemen op omdat ze onvoldoende hebben nagedacht voordat ze gngen bouwen. Maar net als bj ons s op dverse plekken wel kenns ontwkkeld over de vraag hoe je een meerjarenhusvestng bouwt. Als je de kenns als voorbeelden bundelt onder de vraag hoe ga je zo n proces n? weet k zeker dat je n een enorme kennsbehoefte voorzet. Dat s het bestaansrecht van ECO, waarbnnen ons concept beschkbaar s voor andere besturen de het weer op hun egen maner kunnen nvullen!. Voor meer nformate: Gert Kant, Lentz Onderwjsgroep E-mal: gkant@lentz.nl 6 SCHOOLFACILITIES FEBRUARI 2009 SCHOOLFACILITIES FEBRUARI 2009

5 Duurzame technek voor Optmaal Onderwjs Op bedrjventerren Westermaat langs de A1 bj Hengelo staat het Campus Busness Center, een bedrjfsverzamelgebouw voor startende ondernemers. Henk Leever, ROC van Twente: "De campus s succesvol en voorzet n een behoefte. Daarmee laat het ROC zen hoe je nvullng kunt geven aan de flosofe 'een leven lang leren'. Dat je net stopt zodra ze de schoolbanken hebben verlaten en zegt 'kom nog eens een keer een cursus volgen'." Henk Leever: "Campus Busness Center helpt startende ondernemers op egen benen staan" Onderwjsgebouwen moeten steeds meer voldoen aan hogere esen met betrekkng tot: als partner voor de technek kan het optmale Door deze densten te bundelen met Imtech rendement behaald worden! n Velghed n Multfunctoneel gebruk Imtech s een technsch denstverlener met n Energeverbruk specalsates op het gebed van ICT, Beheer & n Kwaltet bnnenmleu Onderhoud, Energemanagement, Toegangstechnek en Bevelgng. Deze functonalteten vragen om hoogwaardge techneken en professonele beheersng en controle. Bovenden wordt de vraag naar Wj de technek, u het resultaat. beheersng van explotatekosten steeds groter. Samen succesvol. Imtech Buldng Servces, Postbus 5613, 4801 EA Breda, Tel , nfo.breda@mtech.nl Het Campus Busness Center bestaat ut rum verkante meter kantoorrumte en een aantal productehallen waar aankomende ondernemers hun bedrjf kunnen starten. De Campus s veel meer dan een gewoon bedrjfsverzamelgebouw. Het pand s heel herkenbaar en staat op een A-locate. Het s zo gebouwd en ngercht dat de starters hun klanten representatef kunnen ontvangen en met elkaar n contact komen. De grote centrale hal met recepte, gangen, trappenhuzen en het Grand Café zjn open en transparant, waardoor het gemakkeljk s om elkaar te ontmoeten. Maar het grootste verschl s net zchtbaar: de ndvduele bedrjfsondersteunng. Henk Leever: "Wj pamperen startende ondernemers. We coachen ze, maar net zo dat ze zelf nets meer hoeven te doen. Zj zjn en bljven zelf verantwoordeljk. Ze zjn vrj om gebruk te maken van de faclteten. Maar n zo'n omgevng ontkom je er net aan dat je dngen samen doet, al was het maar samen lunchen." Faclteten De faclteten waar de startende ondernemers gebruk van kunnen maken zjn talloos: een permanent bezette recepte, conferente-, vergader- en gespreksfaclteten, secretaraatsservce, nternet-, telefoon- en datanfrastructuur, bedrjfsspecfeke telefoonbeantwoordng en kopeer-, post- en faxservce. Het s heel eenvoudg om extra bedrjfsrumte bj te huren en de ondernemers kunnen bj de aanschaf van kantoormeublar profteren van nkoopvoordeel van de Campus. Inhoudeljke ondersteunng s er n de vorm van een persoonljke coach, een ervaren ondernemer.hj s net alleen gds en begeleder bj de ontwkkelng van het bedrjf, maar fungeert ook als persoonljk vertrouwenspersoon en krtsche vrend. De Campus heeft een pool van coaches opgezet bestaande ut mensen met een rume kenns en ervarng met zelfstandg ondernemen, de bovenden aanvullend getrand zjn om te coachen. Een coach s voor maxmaal ver jaar enkele uren per maand beschkbaar voor een startende ondernemng. Gat n de markt Het dee voor het Campus Busness Center s jaren geleden ontstaan. Het ROC van Twente besefte dat er een gat n de onderwjsmarkt zat toen men zch realseerde dat veel ondernemers de de schoolbanken net verlaten hadden bj de start van hun bedrjf behoefte hebben aan ondersteunng. De meeste startende ondernemers, ongeveer 60 procent, zjn mmers afkomstg ut het MBO. Henk Leever: "Wj hadden wel een netwerk voor nascholng, maar daarut kwam naar voren dat we ondernemers meer moesten beden. Zoals een plek waar ze ervarngen kunnen utwsselen. Dat kan ook wel door een keer naar school te gaan of een cursus te volgen, maar het s beter als je dat op een andere maner doet. Zo s het dee voor de bedrjvencampus ontstaan." Nadat het ROC zjn lcht had opgestoken bj vergeljkbare ntateven n het HBO en op unverstar nveau gng men samen met de provnce Overjssel op zoek naar geschkte subsdes. Toen de gevonden waren werden er naast de provnce Overjssel n Asto, Ten Hag Makelaars, Dura Vermeer en Swtch partners gevonden om het dee te realseren. "Wj als ROC waren de aanjager en de partners ondersteunden ons om de bedrjfsvses en dergeljke zaken helder te krjgen. En als publeke partj waren wj natuurljk ook de aangewezen nstante om de subsdes aan te vragen, want daar hadden we al de nodge ervarng mee." Commercële ondernemng Het ROC van Twente heeft de bedrjfsvoerng van de campus de eerste jaren voor zjn rekenng genomen, maar de drecte s nmddels overgedragen aan Asto. De rol van het ROC van Twente n de campus s nu beperkt tot de van aandeelhouder en huurder van enkele rumtes. Daarnaast organseert het ROC er regelmatg bjeenkomsten en actvteten en uteraard s het ROC preferred suppler als er vraag s naar opledngen en cursussen. "Wj hebben de campus door de eerste moeljke jaren geled. En als ROC hebben we ervan geleerd. Onze core busness s onderwjs en daar s onze bedrjfsvoerng op toegesneden. Wj hebben de campus aangestuurd als een ets commercëler onderwjsgebeuren, terwjl je het egenljk gewoon als een commercële ondernemng moet zen. En dat s waar Asto nu mee bezg s: de campus bedrjfseconomsch naar een hoger nveau te tllen." Voorbeeldfuncte Henk Leever denkt dat het Campus Busness Center andere ROC's en ook HBO's n het land zou moeten aanspreken, omdat het een voorbeeld s van samenwerkng tussen onderwjs en het bedrjfsleven de veel verder gaat dan puur onderwjsnhoudeljke zaken. "Als wj het hebben over het opleden van mensen hebben we het meestal over onderwjsnhoudeljke zaken. Maar je kunt samen met marktpartjen veel meer doen. En dat hebben we met de campus aangetoond. Dt s dus de ulteme maner om te laten zen dat je net alleen opledt, maar ook zorg draagt voor en een bjdrage levert aan de maatschappj. Want je brengt mensen n de praktjk vaardgheden bj zodat ze zch ook echt kunnen redden. En op de maner geef je 'een leven lang leren' echt nhoud.". SCHOOLFACILITIES FEBRUARI

6 V.l.n.r: Paul Overakker, Leen Spaans, Jean Egeman, GertJan van Mdden, Hans Tromp en Luuk Hazelhoff. Hans Tromp: "Archtect moet zch net de kaas van het brood laten eten door de bouwmanager" "Scholenbouw heeft drngend behoefte aan bestuurders met vse, zowel bj de gemeente als bj de schoolbesturen. Gedreven door schaalvoordelen wordt bj de realsate van bouwprojecten steeds vaker samenwerkng gezocht met maatschappeljke partners. Het ontbreken van een goede vse en voldoende kenns bj de opdrachtgevers ontaardt regelmatg n een onderlnge machtsstrjd, zowel tussen de bouwer, bouwmanager, archtect en bouwheer tjdens het bouwproces als bj de gebrukers tjdens de explotate. De concluse volgt ut een dscusse tussen een aantal schoolbestuurders en bouwpartners tjdens de tweede Natonale Conferente Scholenbouw, de op 10 december 2008 n Rotterdam werd georganseerd door het Nederlands Insttuut voor de Bouw. De dscusse over samenwerkng bj scholenbouw stond onder ledng van Paul Overakker. Hj was als adjunct-drecteur Welzjn bj de gemeente Enschede betrokken bj de totstandkomng van onder anderen de Scholngsboulevard. Deelnemers aan de dscusse zjn Jean Egeman (ld van de eerste kamer en voorztter van het Acteteam Brede School), Luuk Hazelhoff (voorztter van de Verengng van Nederlandse Scholenbouwers), Leen Spaans (drecteur van CSG Jan Arentsz n Alkmaar en bestuursvoorztter van het Van der Mej College voor vmbo-beroepsopledngen), Hans Tromp (RvB-voorztter stchtng Prodas en bestuursld van Stchtng ECO), GertJan van Mdden (beledsmedewerker POraad met specalsate Husvestng en materedeskundge van de vakgroep Husvestng van Stchtng ECO). De dscusse werd gevoerd op bass van stellngen de door de deelnemers vooraf waren geformuleerd. Jean Egeman s van menng dat met name een brede school meer doelen dent dan alleen het geven van onderwjs. De neuwbouw wordt n plaats van een gebouw dan benaderd als een nhoudeljk concept, waarvan dverse partners deel utmaken. In gemeenten de een dudeljke vse hebben en weten welke voorzenngen ze onder één dak wllen onderbrengen heeft zo n project kans van slagen. Maar vaak s er te weng aandacht voor het achterlggende concept en weten de mensen waarom het gaat net waarom ze n een samenwerkngsverband ztten. Dan krjg je een gemeente de een gebouw laat ontwkkelen, maar zch verder dstanteert van de gebrukers. Ook de bestuurders van de school ztten vaak op afstand. Het gevolg s dat schreeuwers ut de buurt bepalen hoe het gebouw wordt gebrukt, zonder dat er een concept s of afstemmng met de wjk. Daarom plet k voor bestuurders met vse. Vse als utgangspunt Hans Tromp slut zch daarbj aan. Bassscholen zjn wjkvoorzenngen en hebben een nauwe relate met de leefbaarhed n de wjken. Bj de realsate van brede scholen moeten de partners n de wjk elkaar opzoeken en kjken wat ze gemeenschappeljk hebben. Je moet een vse hebben, maar het net hoogdravender maken dan het s. Alle betrokken partjen wllen dat er wjken zjn waar mensen met plezer wonen, waar knderen naar school kunnen gaan en waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Als je de dre thema s neemt kun je 90 procent van de brede scholen heel znvol benoemen. Als je de gedachte samen helder hebt kom je ook wel ut de stenen en ut de verkante meters en dat soort dngen. Gezen de zware resultaatverplchtngen van het onderwjs vndt hj dat het vormgeven van de maatschappeljke functe n een brede school vooral een taak s van de overge partners. Samenwerken ut fnancële noodzaak Leen Spaans s van menng dat schoolbesturen zch wel ntensef moeten bezghouden met vseontwkkelng. Hj heeft ervarng met een school de het gebouw deelt met de gemeenteljke bblotheek, een kunstenaarsateler, een muzekschool, een speel-o-theek en een vestgng van jeugd- en jongerenwerk. Doordat wj ons hebben afgevraagd welke functes van het onderwjs zch verbnden met de andere functes n het complex was er meer fnancële speelrumte en hebben we een gebouw gekregen dat veel meer voorzenngen en rumte heeft dan apart als school mogeljk was geweest. Want met het budget dat de overhed heeft voor een voschool kom je er echt net ut. De keerzjde van de medalle s dat er heel veel tjd gaat ztten n de nauwe samenwerkng de verest s om het gebouw zeven dagen n de week maxmaal te benutten. Spaans vndt het van wezenljk belang om bj de vseontwkkelng de daaraan vooraf gaat rum de tjd te nemen voor het opbouwen van betrokkenhed van de medewerkers. Want als het gebouw klaar s moeten ze wel het gevoel hebben dat het hún gebouw s. Regeposte schoolbestuur bewaken GertJan van Mdden vndt dat veel klenere gemeenten en schoolbesturen te weng kenns hebben van zaken als we heeft welke rol n het proces en wat zjn de utgangspostes. Dat heeft tot gevolg dat schoolbesturen overvleugeld worden door een wonngbouwcorporate, een partculere nvesteerder of een gemeente, de een bepaald beeld hebben van wat ze wllen bouwen. Dan kan het voorkomen dat een projectontwkkelaar op een stuk grond al bezg s een school te bouwen, terwjl men helemaal vergeet dat de school de bouwheer en egenaar van het gebouw s. Dat s wel belangrjk, want daardoor heeft de school een bepaalde poste. Het betekent net dat het schoolbestuur alles zelf moet doen, maar het moet wel dudeljk zjn welke rol het schoolbestuur heeft n het bouwproject, zodat ook vanut de poste nbreng kan worden geleverd. Als je de defnte net goed doet loopt een samenwerkngsverband ergens stuk. Dan ontstaan er wantrouwen en rrtate en dan ben je heel ver van hus. Hans Tromp vult aan dat schoolbesturen moeten leren om te gaan met partjen als wonngbouwcorporates en leren hun regeposte te bewaken. Evengoed moeten corporates leren om te gaan met schoolbesturen. Corporates zjn van hus ut partjen de huzen neerzetten voor zchzelf. Ze hebben specalsten n hus voor het verhuren van huzen en voor het oplossen van huurproblemen. Maar ze zjn net gewend om voor andere partjen te bouwen. Dat s helemaal neuw voor ze. Competentestrjd tjdens bouwproces Voorztter Luuk Hazelhoff van de Verengng van Nederlandse Scholenbouwers vndt dat n de loop van het bouwproces allerle zaken ut de hand lopen doordat de archtecten n de orëntatefase teveel de boventoon voeren. Hj zegt dat de scholenbouwers eerder bj het proces betrokken moeten worden. Hans Tromp s het daar absoluut net mee eens en vndt dat de bouwers best een pas op de plaats mogen maken totdat dudeljk s welk gebouw de school nodg heeft. Een goede archtect gaat vooraf met de knderen aan tafel ztten. Dat klnkt msschen wel soft, maar dat s belangrjk om een functoneel schoolgebouw te krjgen. Hj s van menng GertJan van Mdden: "Schoolbestuur moet zch net laten overvleugelen door wonngbouwcorporates, partculere nvesteerders of gemeenten." dat veel archtecten zch al te gemakkeljk laten terugdrngen naar het terren van ontwerp, esthetca en plaatjes. Archtecten zouden best wat verder en deper mee mogen n het proces. Dan kunnen ze de bouwer een beetje n de hand te houden en de vnger aan de pols houden, zodat het ook n de utwerkng en bj de realsate gaat zoals zj het hebben bedoeld. Ik heb er helemaal geen bezwaar tegen dat een bouwer vroeg bj het proces wordt betrokken. Maar dat mag er net toe leden dat de archtect na de begnfase aan de kant wordt gezet. En dat zen we nu gebeuren. We s de baas? Luuk Hazelhoff wl dat alle aanbestedngen van scholenbouwprojecten worden aangemeld bj de Verengng van Nederlandse Scholenbouwers. Dat komt de kwaltet van schoolgebouwen ten goede. Leen Spaans s het net met hem eens. Een ervaren scholenbouwer heeft ongetwjfeld voordelen, maar voor een kwaltetsverbeterng n de functonaltet van schoolgebouwen kes k lever voor een grotere rol van de archtecten. De moeten zch volgens Hans Tromp net de kaas van het brood laten eten door de bouwmanagers. Als er ets moet worden gerealseerd komen de bouwmanagers neens tevoorschjn. Een bouwmanager krjgt heel scherp gezegd twee dngen mee: het tjdstp van opleveren en een budget. Naar mjn dee hoort daar een archtect bj te ztten, want de heeft ook verstand van het bouwproces en zaken als kostenbewakng. GertJan van Mdden benadrukt nogmaals dat schoolbesturen de regerol n het hele proces moeten opesen en kunnen sturen welke partjen welke rol gaan spelen n het bouwproces. Schoolbesturen dregen ondergesneeuwd te raken, maar utendeljk zjn zj er wel verantwoordeljk voor dat er een gebouw komt dat geschkt s voor het onderwjs dat zj wllen geven.. Wm Bos verbndt zch aan Infnte Per 1 januar 2009 s drs. W. (Wm) Bos n denst getreden bj Infnte Fnanceel BV. Wm Bos was gerume tjd werkzaam bj de Besturenraad (de besturenorgansate voor het Chrsteljk onderwjs). Hj ontwkkelde zch her tot een van de onbetwste specalsten op het terren van de onderwjsfnancerng. Hj geldt als expert op het terren van het fnancële beled n het onderwjs. Naast zjn werkzaamheden voor Infnte Fnanceel en als zelfstandg advseur, s Bos actef voor de Stchtng Dark & Lght Blnd Care. Tevens s hj bestuursld van Stchtng ECO (Expertse Centrum Onderwjs). Ruud Krykofsk e bezoeker beurs Facltar Beursmanagers Esther Kunstt en Aleke Roos hebben vandaag rond het mddaguur de e bezoeker van vakbeurzen Facltar en Gebouw mogen verwelkomen. Ruud Krykofsk, drecteur van GMA Faclty Servces ut Alphen aan den Rjn, was de gelukkge. Krykofsk gaf aan blj verrast te zjn en mocht naast een bos bloemen een jaarabonnement op weekblad Facltar & gebouwbeer n ontvangst nemen. Mnster Plasterk geeft startschot Wkwjs Mnster Plasterk heeft het startschot gegeven voor een project op nternet waar docenten en andere belangstellenden hun onderwjs materaal kunnen maken: Wkwjs. Elke docent moet toegang krjgen tot deze Wkpeda-achtge ste waar zj vaknformate kunnen bekjken of toevoegen, om zo zelf beter toegesneden lesstof te ontwkkelen. De stof moet dan op een ouderwetse maner worden overgedragen, met andere woorden n gewoon klasskaal onderwjs waarbj de docent de baas s. Plasterk vndt het belangrjk dat lesmateraal grats en voor edereen toegankeljk s. Daarnaast s het net meer van deze tjd om schoolknderen elk jaar weer zo'n veerten klo aan boeken te laten meezeulen, om nog maar te zwjgen van de bomen de je hervoor moet kappen. HD vdeoconferencng hoger onderwjs SURFnet heeft van verentwntg organsates een projectplan ontvangen n het kader van de Hgh Defnton vdeoconferencng (HD VC) wedstrjd voor unversteten, hogescholen en onderzoeksnstellngen. Deze nstellngen wnnen met hun nzendng een stmulerngsfnancerng bj de aanschaf van apparatuur voor het nrchten van een HD VC facltet. SURFnet heeft besloten alle nzenders te belonen op voorwaarde dat zj voor 1 augustus 2009 een functonerende HDomgevng hebben ngercht. Onder de nzenders zjn onder meer zes Hbo-nstellngen, ten unversteten en ver Unverstar Medsche Centra. Als alle nstellngen de HD VC-faclteten ook werkeljk nstalleren, zal SURFnet n totaal rum euro bjdragen. 3TU dende een voorstel n om dre vrtuele collegezalen n te rchten waar studenten van de technsche unversteten van Endhoven, Delft en Twente gezamenljk 3TU vakken op afstand kunnen volgen. De beschreven apparatuur moest aan een aantal voorwaarden voldoen, wlde de nstellng kans maken op fnancerng door SURFnet. Kjk voor meer nformate op: 10 SCHOOLFACILITIES FEBRUARI 2009 SCHOOLFACILITIES FEBRUARI

7 Verhoudng normvergoedng en PvE nzake nvesterngskosten neuwbouw brede school begrotngen gemaakt van de nvesterngskosten. De twee varanten beschrjven de nvesterngskosten voor de brede school met bouwbeslutkwaltet (Tabel 1: varant BB) en met een kwaltet zoals de vanut het programma van esen s gesteld (Tabel 2: varant PvE). Afbeeldng 1: Vlekkenplan Er s al gerume tjd veel te doen over de bekostgng van neuwbouw van onderwjsgebouwen. De normvergoedng voor neuwbouw (modelverordenng VNG) s veelal net meer toerekend voor de husvestngsconcepten van hedendaagse scholen. Gevolg s dat ambtes en esen tjdens het ontwerp- en bouwproces flnk moeten worden bjgesteld, omdat de normvergoedng hervoor net toerekend s. In een vroeg stadum kan een eerste kostenramng op bass van het programma van esen en op bass van hudge normerngen goed nzchteljk maken wat een onderwjsgebouw moet gaan kosten. Chrstan van Gnneke (M3V advespartners) en Davd Mejer (Vtruvus Consultancy) In dt artkel wordt het husvestngsconcept beschreven van een hedendaagse brede school voor knderen van 0-12 jaar. Aan de hand van een tweetal analyses wordt vervolgens nzchteljk gemaakt hoe normerngen en het programma van esen zch n de nvesterngskosten tot elkaar verhouden. Husvestngsconcept In de brede school de n dt artkel wordt beschreven zjn 2 bassscholen (totaal 20 groepen) en een kndercluster gehusvest, met daarn knderopvang, een peuterspeelzaal en butenschoolse opvang. De normateve rumtebehoefte voor deze gezamenljke voorzenng heeft een totale omvang van m² Bruto Vloer Opperlvak (BVO). De partners wllen dudeljk herkenbaar bljven voor de omgevng. Zj wllen net opgaan n het geheel, maar hun egen denttet behouden. Dt wordt berekt door herkenbare onderdelen n het gebouw, met elk een egen ngang. Wel zjn de partners van menng dat door de gezamenljke husvestng n één accommodate er meerwaarde s ten opzchte van soltare husvestng. Door samenwerkng en synerge op rumteljk nveau (gezamenljke rumten), kunnen rumten gecreëerd worden de de afzonderljke partners n een soltare voorzenng net hadden kunnen realseren. Iedere partner krjgt dan ook gedurende een gedeelte van de tjd de beschkkng over meer m² dan n een soltare voorzenng het geval zou zjn geweest. In een vlekkenplan worden de rumteljke relates van de gebrukers onderlng en met elkaar weergegeven (afbeeldng 1: Vlekkenplan). De gezamenljke rumten worden geclusterd n een centraal gelegen gemeenschappeljke kern, waarvoor alle partners egen m² hebben ngeleverd. Flexbltet en multfunctonaltet Het doel s het realseren van een duurzaam en toekomstgercht husvestngsconcept dat het nhoudeljk en rumteljk concept van de betrokken partjen ondersteunt en stmuleert. Bj het ontwkkelen van het husvestngsconcept s het van groot belang te realseren dat de neuwe gezamenljke voorzenng (mnmaal) 40 jaar mee moet gaan, zodat de nvesterng wordt terugverdend. Dt s een lange perode en het s wenseljk een flexbel gebouw te realseren waarn wjzgngen (andere gebrukers, functes, behoeften) gemakkeljk kunnen worden opvangen. In het programma van esen van deze brede school staat beschreven dat rumten tjdeljk kunnen worden samengevoegd of gespltst. Zo moet het bjvoorbeeld mogeljk zjn bede speellokalen en de ontmoetngsrumte n de gemeenschappeljke kern te koppelen tot één grote rumte. Dat kan o.a. door het gebruk van eenvoudg verplaatsbare wanden (rumteljke flexbltet). De scholen zjn klasskaal opgezet, waardoor een ndelng n jaargroepen mogeljk wordt gemaakt. De scholen verwachten net dat hern op korte termjn veranderng komt. Maar als gevolg van veranderngen n het onderwjs zelf en het mogeljk tekort aan personeel n de toekomst, wordt het werken n grotere eenheden net utgesloten. Dan zal het nodg zjn om meerdere groepsrumten samen te voegen. Daarnaast moet het gebouw groe en/of krmp n de toekomst kunnen opvangen, waardoor groepsrumten ook geschkt gemaakt kunnen worden voor de knderopvang en/of BSO. Investerngskosten Op bass van de modelverordenng van de VNG s een nschattng te maken van de normateve nvesterngskosten. De gemddelde verkante meterprjs voor deze brede school bedraagt crca 1.450,- per m² BVO. Dt bedrag s nclusef BTW en de gedachte s dat de hele gezamenljke voorzenng voor dt bedrag gebouwd kan worden, nclusef de kosten voor archtect en advseurs. De modelverordenng beschrjft echter net de technsche kwaltet en prestate van het gebouw, maar er wordt doorverwezen naar de normerngen van het bouwbeslut. Het valt ook nog maar te bezen n hoeverre deze normvergoedng aanslut op de wensen vanut het programma van esen. Op bass van bovenstaand gegeven zjn twee De vergeljkng Er s het nodge te zeggen over de verschllen tussen de twee varanten en over kosten (-management). De geoefende lezer zal geljk onder de streep naar het endverschl kjken en constateren dat het verschl tussen de varanten rum 20% bedraagt. De verkante meterprjs ut varant PvE bedraagt per m² BVO (ncl. BTW). Dt bedrag lgt 30% hoger dan de genormeerde per m² BVO (ncl. BTW). De rekenexercte wjst echter ook ut dat varant BB 14% hoger lgt dan de genormeerde nvesterngskosten. Dt betekent dat met de hudge normbedragen de kwaltet van het bouwbeslut net gerealseerd kan worden, laat staan de behoefte van de gebrukers. De vergeljkng op nvesterngskostennveau s eenvoudg. Her s de maat der dngen de omslag (het berekende percentage) van de bouwkosten naar de nvesterngskosten. En de s voor een geljksoortg project ongeveer geljk. Verhoudngsgewjs s de PvE-varant zelfs ets voordelger, dat heeft te maken met aard van honorarumberekenngen. Wat ook opvalt, s dat het kostenverschl over de hele begrotng verspred s. De kostenverdelng n % s nagenoeg geljk. De bouwkosten Om aan te geven waar de verschllen ztten s het belangrjk te kjken naar de bouwkosten van bede varanten, omdat daar het grootste verschl te vnden s. De varant op bass van het programma van esen wjkt op de volgende onderdelen af: - meer gevelopenngen (transparante, benutten daglcht); - automatsche zonwerng (klmaatbeheersng); - groot aandeel vouwwanden (van hoge kwal- Tabel 3: Varant BB Analyse van de bouwkosten van een brede school, kwaltet 'volgens de norm' tet) om grotere rumten te kunnen maken, dt s (zoals eerder aangegeven) een veel genoemd onderdeel n het PvE; - koelng (klmaatbeheersng); - betere kwaltet luchtbehandelng (regelbaarhed, hoeveelhed, lawaaproducte); - betere bevelgngsnstallate; - gebouwbeheersysteem (programmeren en controle van de nstallates); - keuken mooer ; - terren, mooer en velger door meer verlchtng.v.m. toenemend avondgebruk. Uteraard zal deze opsommng de nodge dscusse opleveren; daar waar zaken overdreven gevonden worden zullen er ook onderwerpen gemst worden. Dudeljk moet zjn dat het her gaat om kwaltateve verbeterngen (en geen esthetsche). In bede varanten zjn net de kosten meegerekend wat betreft steden- Tabel 4: Varant PvE bouwkundge randvoorwaarden, de locate en mogeljke parkeervoorzenngen. Deze elementen werken veelal kostenverhogend. In de tabellen 3 en 4 zjn de bouwkosten per varant utgewerkt. Kostenbesparngen Verschllen kunnen ontstaan doordat er (per begrotngsregel) meer kwaltet of meer verkante meters gemaakt moeten worden. De mogeljkheden om tot lagere kosten te komen n bede varanten beperken we voor nu tot volgende twee voorbeelden. Voorbeeld 1. Het oppervlak zal net groter worden, omdat deze vanut de modelverordenng zjn vastgesteld (ca m² BVO). De rumten n het programma van esen zjn vormgegeven op het Analyse van de bouwkosten van een brede school, kwaltet volgens gebrukers Tabel 1: Varant BB Investerngsoverzcht van een brede school, kwaltet 'volgens de norm' Investerngskosten totaal per m2 BVO % van bk 0 Grondkosten - - 0,0% 10 Bouwkosten ,0% 20 Bjkomende kosten ,7% 30 Losse nrchtng - - 0,0% 40 Adveskosten ,6% 50 Rentekosten - - 0,0% 60 Reserverngen ,7% 70 Startkosten ,4% Investerngskosten excl. BTW % Investerngskosten ncl. BTW Tabel 2: Varant PvE Investerngsoverzcht van een brede school, kwaltet volgens gebrukers Investerngskosten totaal per m2 BVO % van bk 0 Grondkosten - - 0,0% 10 Bouwkosten ,0% 20 Bjkomende kosten ,5% 30 Losse nrchtng - - 0,0% 40 Adveskosten ,6% 50 Rentekosten - - 0,0% 60 Reserverngen ,7% 70 Startkosten ,4% Investerngskosten excl. BTW % Investerngskosten ncl. BTW Kostenanalyse totaal per onderdeel /element /BVO Onderbouw % Gevel % Dak % Bnnenwanten % Overg bouwkundg % 180 W-nstallates + santar % 128 E-nstallates % 103 Vaste nrchtng + terren % 60 Indrecte kosten ('staart') % 210 Bouwkosten % Kosten hoofdgroepen /BVO Bouwkundg + staart 852 Installates 231 Vaste nrchtng 26 Terren Kostenanalyse totaal per onderdeel /element /BVO Onderbouw % Gevel % Dak % Bnnenwanten % Overg bouwkundg % 184 W-nstallates + santar % 209 E-nstallates % 122 Vaste nrchtng + terren % 77 Indrecte kosten ('staart') % 275 Bouwkosten % Kosten hoofdgroepen /m2 BVO Bouwkundg + staart nclusef ntd nstallates Installates 331 Vaste nrchtng 35 Terren SCHOOLFACILITIES FEBRUARI 2009 SCHOOLFACILITIES FEBRUARI

8 The Floor s Yours aantal m² functoneel nuttg oppervlak (FNO). Het aantal m² FNO s de daadwerkeljk beschkbare rumte voor de prmare processen na aftrek van rumte de nodg s voor constructes, nstallates, verkeersrumte e.d. Door rumten effcënt ten opzchte van elkaar te postoneren, kan het aantal functonele m² voor de prmare processen wellcht verder worden geoptmalseerd. De verhoudng tussen het functoneel nuttg oppervlak (FNO) ten opzchte van het bruto vloer oppervlak (BVO) noemen we de bruto:netto verhoudng. Hoe lager dt getal, hoe lager de kosten kunnen utvallen. In bede varanten s gerekend met een bruto: netto factor van 1,67. Een eerste dscusse s of deze factor n de varanten scherp genoeg s gesteld. Stel dat de omslag van FNO naar BVO kan worden verbeterd, waardoor we 5% mnder BVO hoeven te realseren. Dan betekent dt net automatsch een besparng van 5% op de bouwkosten. Als vustregel kan worden aangehouden dat de helft van de besparng n m² terug te vnden s als kostenbesparng. Een oorzaak daarvan s dat de hoeveelhed gevel net met dezelfde verhoudng s terug te brengen. Een tweede oorzaak s dat als de hoeveelhed footprnt van het gebouw net evenredg verklent er dan ook geen kostenbesparng op de funderng te behalen s. De esen aan het gebouw zjn vooral gedefneerd voor de functonele rumten en de zullen net veranderen. Voorbeeld 2. Verschjnngsvorm en stapelng leden wel tot een ander aantal geveloppervlak. Vanut het husvestngsconcept gedacht zal de hoeveelhed gevel, en dan met name de hoeveelhed daglcht de daar door naar bnnen komt, net wezenljk verschllen. Een locate - de vorm van de kavel en de beperkngen vanut de omgevng (extra voorzenngen tegen geludsoverlast) - kan daar echter wel nvloed op hebben, maar zjn her buten beschouwng gelaten. Is de vormfactor voor de gevel wel scherp genoeg gesteld? Een besparng van 10% op de hoeveelhed gevel maakt dat het gebouw gemddeld genomen deper moet worden (afstand van de gevel tot het hart van het gebouw). Het s de vraag of dat functoneel ook mogeljk s, omdat met name de hoeveelhed daglchttoetredng belangrjk zal zjn. Dat laatste tem s dan meteen een ndcate dat ook bj besparng van m² gevel de kosten net evenredg teruglopen, omdat alleen op de dchte gevel zal worden bespaard. De snelle berekenng s dan als volgt: Kosten van de gevel bedragen 12% waarvan 30% open. Te besparen s dan (1-30%) x 12% x 10% = 0,85% van de bouwkosten. Dt s gezen de planfase (PvE-fase, haalbaarhedsonderzoek) bjna te verwaarlozen. Concluse Het doorvoeren van kostenbesparende maatregelen zjn onlosmakeljk verbonden met de kwaltet van het gebouw. Afgezen van typsche marktomstandgheden s er een rechtljng verband tussen kosten en kwaltet. Het verschl tussen bede varanten komt voornameljk door het toevoegen van extra kwaltet. Ben je bered wat meer te betalen, dan kun je ook meer krjgen. Andersom geredeneerd: we wl besparen op bouwkosten (of moet bezungen) zal al heel snel kwaltet nleveren. De rekenexercte wjst echter ut dat de hudge normbedragen net eens toerekend zjn voor het gewenste nveau van het bouwbeslut. Daarom s het hard nodg om de gewenste kwaltet van schoolgebouwen ook n de modelverordenng vast te leggen en de normbedragen daar op aan te passen.. Voor meer nformate: Chrstan van Gnneke, vangnneke@m3v.nl Davd Mejer, dm@vtruvus-consultancy.nl Kennscentrum Systeembouwend Nederland opgercht Op woensdag 28 januar jl. vond de startmanfestate van het Kennscentrum Systeembouwend Nederland plaats. Dt s een ntatef van De Groot Vroomshoop Bouwsystemen, Hodes Bouwsystemen en Verlaat Uden Bouwsystemen. Het NVTB (Nederlands Verbond Toeleverng Bouw) ondersteunt Systeembouwend Nederland. Met de oprchtng van het Kennscentrum Systeembouwend Nederland, zeggen zj samen een antwoord te geven op de maatschappeljke vraag naar duurzame en flexbele ontwkkelngen n de bouw. Een gezond bnnenmleu waarn schoolprestates, tapjtdesgn en duurzaamhed bjeenkomen Desso NL Tel +31 (0) servce-nl@desso.com Volgens de dre ntatefnemers s er tegenwoordg meer dan oot vraag naar duurzame gebouwen de langere tjd meegaan. Systeembouw s de maner om flexbel en mleubewust te bouwen en past bj deze behoeft en bj de neuwe kjk op duurzaam bouwen: lfe cycle denken, duurzame omgevngsontwkkelng en nvesteren op bass van kostenverlagng door explotatevoordeel. Systeembouw s een ndustrële bouwmethodek met een mleuvrendeljke maner van produceren en de mogeljkhed tot hergebruk. Het bedt optmale mogeljkheden om tegemoet te komen aan de wensen van opdrachtgevers en gebrukers. Voorbered op de toekomst De esen en wensen van gebrukers veranderen contnue. Systeembouw bedt het antwoord op deze varabele gebruksbehoefte. Systeembouw bedt opdrachtgevers zoals projectontwkkelaars, zorgaanbeders en onderwjsnstellngen de keuze ut oplossngen de doelgroeponafhankeljk rumte en mogeljkheden bedt om maatwerk te leveren, nu en n de toekomst. Met systeembouw worden de voordelen van tradtoneel bouwen gecombneerd met de van ndustreel bouwen. Maatwerk gaat her hand n hand met een lagere prjs, een hogere bouwsnelhed en hogere kwaltet. Interactef dscusseplatform Alle kenns over systeembouw s nu op één plek beschkbaar. Het Kennscentrum Systeembouwend Nederland verzamelt, ontwkkelt en verspredt specfeke kenns over systeembouw. Iedereen de deelneemt n de bouwkolom, van opdrachtgever en archtect tot gebruker, kan deze kenns en nformate benutten. Om gedachten te delen, deeën te ontwkkelen en ervarngen ut te wsselen met de deelnemers n het bouwproces opent het Kennscentrum een nteracteve webste met een overzcht van reeds realseerde projecten met referentes van deskundgen en een toegankeljke bblotheek over systeembouw, met een door deskundgen opgestelde rapporten en een dscusseplatform. Voor meer nformate Frédérque Donders nfo@systeembouwendnederland.nl Tel Desso BE Tel +32 (0) salesbelux@desso.com SCHOOLFACILITIES FEBRUARI

Een levensloopregeling voor software

Een levensloopregeling voor software Een levensloopregelng voor Neuwe benaderng - en nformatebevelgng De gebruker van een nformatesysteem streeft naar contnuïtet. De ongestoorde werkng van s hervoor essenteel. Maar wat weet de gebruker van

Nadere informatie

Middenkaderfunctionaris bouw & infra (Netwerkschool)

Middenkaderfunctionaris bouw & infra (Netwerkschool) Mddenkaderfunctonars bouw & nfra (Netwerkschool) MBO College voor Bouw, Infra & Intereur Door ondernemend te zjn krjg k meer verantwoordeljkhed. 2013-2014 BOL Nveau 4 Thorbeckelaan 184 Almelo Crebo: 22012

Nadere informatie

Ontvlechting van ICT vereist nieuwe samenwerking

Ontvlechting van ICT vereist nieuwe samenwerking Behoefte aan Archtectuur Lfecycle Management Ontvlechtng van ICT verest neuwe samenwerkng Bnnen de ICT s sprake van verzulng van zowel de systemen als het voortbrengngsproces. Dt komt doordat de ICT n

Nadere informatie

3.7.3 Welke meetinstrumenten zijn geschikt voor het vastleggen van motorische vaardigheden?

3.7.3 Welke meetinstrumenten zijn geschikt voor het vastleggen van motorische vaardigheden? 3. Dagnostek 3.7. Hoe meet je verbeterng of verslechterng n het dageljks functoneren met betrekkng tot de mobltet (ztten, staan, lopen, verplaatsen) bj CP? 3.7.3 Welke meetnstrumenten zjn geschkt voor

Nadere informatie

Waardeoverdracht. Uw opgebouwde pensioen meenemen naar uw nieuwe pensioenuitvoerder

Waardeoverdracht. Uw opgebouwde pensioen meenemen naar uw nieuwe pensioenuitvoerder Waardeoverdracht Uw opgebouwde pensoen meenemen naar uw neuwe pensoenutvoerder In deze brochure 3 4 5 6 Gefelcteerd! Een neuwe baan Wel of net kezen voor waardeoverdracht? Vergeljk de regelngen Hoe waardevast

Nadere informatie

LUCIA MARTHAS. Institute for Performing Arts HBO MBO. Talent is only the starting point. Vooropleiding. Leerbedrijf.

LUCIA MARTHAS. Institute for Performing Arts HBO MBO. Talent is only the starting point. Vooropleiding. Leerbedrijf. LUCIA MARTHAS Insttute for Performng Arts Talent s only the startng pont - Irvng Berln - HBO MBO Vooropledng Leerbedrjf Onderwjsvse Voorwoord Het Luca Marthas Insttute for Performng Arts (LMIPA) s een

Nadere informatie

Toelichting advies gemeenteraad bij aanvraag aanwijzing als lokale publieke media-instelling

Toelichting advies gemeenteraad bij aanvraag aanwijzing als lokale publieke media-instelling B000012403 25 ĩ O Toelchtng adves gemeenteraad bj aanvraag aanwjzng als lokale publeke meda-nstellng Ì...Ï 1. Algemeen De wetgever heeft gekozen voor een s ys teem waarbj per gemeente, voor de termjn van

Nadere informatie

Elke dag het zonnige leven

Elke dag het zonnige leven Elke dag het zonnge leven Zomer en wnter, lente en herfst: n Mpato genet u elke dag opneuw van medterrane sferen. In de overdekte bnnentun kunt u het hele jaar door endeloos ontspannen te mdden van groen,

Nadere informatie

~~i~il' 1025 VS Amsterdam. Geacht bestuur,

~~i~il' 1025 VS Amsterdam. Geacht bestuur, / - Mr. W. Nass Vrjstraat 2a Postbus 420 5600 AK Endhoven Tel 040-2445701 Fax 040-2456438 Advocatenkantoor Mr. W. Nass Het bestuur van de BOA. e-mal Neuwe Purrnerweg 12 na~kanooma.n 1025 VS Amsterdam nternet

Nadere informatie

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Al cohol kenn s door gespeel d Eval uat eal cohol voor l cht ng doorpeer sopf est val s ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Evaluate alcoholvoorlchtng door peers op festvals December 2005 INTRAVAL Gronngen-Rotterdam

Nadere informatie

Feestelijke opening nieuwe woningen bij Op de Bies

Feestelijke opening nieuwe woningen bij Op de Bies KleurRjk dgtaal magazne voor medewerkers van Koraal Groep - 2015 - Nr. 6 Verder n dt magazne: Neuwe aanpak leerwerkbedrjven Feesteljke openng neuwe wonngen bj Op de Bes RICHTPUNT 2015: een neuwe kjk op

Nadere informatie

Deze factsheet ouderen en eenzaamheid is een gezamenlijke uitgave van GGD Midden-Nederland en Schakels, adviesbureau voor welzijn en zorg.

Deze factsheet ouderen en eenzaamheid is een gezamenlijke uitgave van GGD Midden-Nederland en Schakels, adviesbureau voor welzijn en zorg. Deze factsheet ouderen en eenzaamhed s een gezamenljke utgave van GGD Mdden-Nederland en Schakels, advesbureau voor welzjn en zorg. Inhoud Informateblad Wat s eenzaamhed? Wat veroorzaakt eenzaamhed? Overge

Nadere informatie

lus+ De klachtencommissie en de rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen

lus+ De klachtencommissie en de rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen De klachtencommsse en de rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen Op het moment dat emand te maken krjgt met ongewenst gedrag zjn er verschllende mogeljkheden om dat ongewenst gedrag te stoppen.

Nadere informatie

Heerhugowaard Stad van kansen

Heerhugowaard Stad van kansen Heerhugowaard Stad van kansen Bestuursdenst I adves aan Burgemeester en Wethouders Reg.nr: BW 13-0415 Sector/afd.: SO/OV Portefeullehouder: S. Bnnendjk Casenr.: Cbb130383 Steller/tst.: E. Brujns Agenda:

Nadere informatie

Forse besparing op telefonie

Forse besparing op telefonie KleurRjk dgtale neuwsbref voor medewerkers van Koraal Groep - februar 2015 Verder n deze neuwsbref: The Thunderbes maken razendsnel naam op nternet Forse besparng op telefone RvB en RvT bezoeken Berkenhofcollege

Nadere informatie

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en mogelijkheden. www.eulerhermes.nl. Monitoring van uw kredietverzekering. Euler Hermes Online Services

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en mogelijkheden. www.eulerhermes.nl. Monitoring van uw kredietverzekering. Euler Hermes Online Services EH SmartVew Euler Hermes Onlne Servces Een slmme kjk op rsco s en mogeljkheden Montorng van uw kredetverzekerng www.eulerhermes.nl EH SmartVew Montor uw rsco s en maak onmddelljk gebruk van neuwe kansen

Nadere informatie

DE SPORTCLUB: NIET ALLEEN VOOR MAAR OOK VAN DE JEUGD

DE SPORTCLUB: NIET ALLEEN VOOR MAAR OOK VAN DE JEUGD DE SPORTCLUB: NIET ALLEEN VOOR MAAR OOK VAN DE JEUGD Mogeljkheden en tps om de jeugd actever bj de sportclub te betrekken INHOUD 1. Het wat en waarom van jeugdpartcpate n de sportverengng Jeugdpartcpate:

Nadere informatie

flits+ Geen idee Ongeveer de helft? Wanneer is de vraag... Uh..? Ik weet het! bpfhibin.nl Ik verkoop mijn huis Wie dan leeft... Zien we dan wel weer

flits+ Geen idee Ongeveer de helft? Wanneer is de vraag... Uh..? Ik weet het! bpfhibin.nl Ik verkoop mijn huis Wie dan leeft... Zien we dan wel weer pensoen Hoeveel pensoen denk je dat je krjgt? Wat ontvang je egenljk als je met pensoen gaat? 5 prangende vragen aan drecteur Rob Braaksma Verantwoordngsorgaan De regelng n nfographc Feten, cjfers en wetenswaardgheden

Nadere informatie

officiële bijdrage aan het CMMI. Jan Jaap Cannegieter

officiële bijdrage aan het CMMI. Jan Jaap Cannegieter Nederlandse bjdrage aan offcële CMM CMMI-s De Nederlandse stchtng SPIder heeft s ontwkkeld voor het CMMI, verschllende routes door het CMMI voor het oplossen van bepaalde problemen of het halen van bepaalde

Nadere informatie

Is de app een onmisbaar onderdeel van de les of het leerproces? nee. Is de leerling/student 16 jaar of ouder?

Is de app een onmisbaar onderdeel van de les of het leerproces? nee. Is de leerling/student 16 jaar of ouder? Beslsboom onderwjsapps Deze beslsboom helpt je bj het maken van de afwegng of (en onder welke voorwaarden) je een onderwjsapp kunt gebruken bnnen jouw les. START HIER het onderzoek naar je app Is de app

Nadere informatie

effectief inzetten? Bert Dingemans

effectief inzetten? Bert Dingemans archtectuur Is meten weten? Kwaltateve en kwanttateve analyse n archtectuurmodellen Kwaltateve en kwanttateve analyses kunnen de denstverlenng van de enterprsearchtect verbeteren. Toch s de nzet van deze

Nadere informatie

Beroepsregistratie en vooraanmelden voor beroepsregistratie. in de jeugdhulp en jeugdbescherming

Beroepsregistratie en vooraanmelden voor beroepsregistratie. in de jeugdhulp en jeugdbescherming Beroepsregstrate en vooraanmelden voor beroepsregstrate n de jeugdhulp en jeugdbeschermng Inhoudsopgave Werk jj n de jeugdhulp of jeugdbeschermng? Bjvoorbeeld n de ggz? Ben je socaal werker? Of begeled

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Dutch summary)

Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Nederlandse samenvattng (Dutch summary) Gezondhedszorg s kostbaar en wordt steeds duurder onder nvloed van een toenemende en veranderende vraag naar zorg door een vergrjzende samenlevng, toenemende vraag

Nadere informatie

- 2 - Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9. Verzoek toepassing regeling Rood voor Rood met gesloten beurs op de locatie Scharlebeltweg 1 te Nijverdal

- 2 - Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9. Verzoek toepassing regeling Rood voor Rood met gesloten beurs op de locatie Scharlebeltweg 1 te Nijverdal - 2 - Nota Voor burgemeester en wethouders Nummer: 4INT05600 IIIIIIlllllllllIIIIIIIIIIIlllllllllllllllll Onderwerp: Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9 Gemeente Hellendoorn DEC. 20W Verzoek toepassng

Nadere informatie

Zo krijg je wél grip op IT-investeringen

Zo krijg je wél grip op IT-investeringen T-servcemanagement Zo krjg je wél grp op T-nvesterngen ntegrate van applcate- en projectportfolomanagement Met één druk op de knop een overzcht genereren van alle T-projecten en bjbehorende applcates (of

Nadere informatie

Investeren in samenwerking bij onderwijshuisvesting loont

Investeren in samenwerking bij onderwijshuisvesting loont NOVEMBER 2009 - JAARGANG 26 WWW.SCHOOLFACILITIES.NL 3 O N A F H A N K E L I J K VA K B L A D V O O R H U I S V E S T I N G E N O N D E R W I J S O N D E R S T E U N E N D E C O N C E P T E N Investeren

Nadere informatie

De kloof: welke kennis heeft een opdrachtgever nodig?

De kloof: welke kennis heeft een opdrachtgever nodig? projectmanagement Goed opdrachtgeverschap De kloof: welke kenns heeft een opdrachtgever nodg? Een van de redenen waarom projecten net succesvol zjn s de kloof tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Om

Nadere informatie

Wmo inzicht. Scharnieren in de regio: Zuid Oost Brabant. december 2014 nummer 15. ⓮ Cliënt in. In dit e-zine: ⓬ Over de grenzen.

Wmo inzicht. Scharnieren in de regio: Zuid Oost Brabant. december 2014 nummer 15. ⓮ Cliënt in. In dit e-zine: ⓬ Over de grenzen. Wmo nzcht Gehandcaptenzorg Neuwe Stjl december 2014 nummer 15 ❸ Scharneren n de rego: Zud Oost Brabant In dt e-zne: Rdderkerk over de grenzen heen ❺ Aan de keukentafel met: Marga de Goej, wethouder gemeente

Nadere informatie

Onderzoek! Ontdek! Onderneem! WELKOM BIJ DE EUREKA!CUP WWW.EUREKACUP.NL. Eureka!Cup is een programma van Stichting Techniekpromotie

Onderzoek! Ontdek! Onderneem! WELKOM BIJ DE EUREKA!CUP WWW.EUREKACUP.NL. Eureka!Cup is een programma van Stichting Techniekpromotie GEVER WELKOM BIJ DE EUREKA!CUP E!C16-1 GEVER 7 Bètawerelden De opdrachten van het Eureka!Cup sezoen worden geplaatst bnnen een van de 7 bètawerelden: Voedng & Vtaltet Mobltet & Rumte Lfestyle & Desgn Scence

Nadere informatie

Beperkt? Niet in de mode!

Beperkt? Niet in de mode! dgtale neuwsbref voor medewerkers van Koraal Groep - 2015 - Nr. 3 Verder n deze neuwsbref: De projecten van RICHTPUNT 2015 Beperkt? Net n de mode! Vrenden van De Hondsberg ontvangen groot bedrag En nog

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van. IKC Het Sterrenbos

Dit is de digitale schoolgids van. IKC Het Sterrenbos 2015 2016 Dt s de dgtale schoolgds van IKC Het Sterrenbos IKC het Sterrenbos IKC-gds schooljaar 2015-2016 IKC het Sterrenbos; Onderwjs Knderopvang 2 4 jargen Buten Schoolse Opvang schoolvakantes adressen

Nadere informatie

RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353

RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353 RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353 gemeente WOERDEN Van Wethouder Schreurs Datum : 25 september 2012 Portefeullehouders) : wethouder Scheurs Portefeulle(s) : wethouder Schreurs Contactpersoon : R. Broekmeulen

Nadere informatie

In vier stappen naar een succesvolle informatievoorziening

In vier stappen naar een succesvolle informatievoorziening In ver stappen naar een succesvolle Meer toegevoegde waarde van IT voor de busness IT wordt dkwjls ervaren als net aanslutend op de wensen van de busness en net strategsch voor de organsate. Er gaat veel

Nadere informatie

inner living i nnerarchitecture vrijstaande woonhuizen en verbouwingen

inner living i nnerarchitecture vrijstaande woonhuizen en verbouwingen nner lvng nnerarchtecture vrjstaande woonhuzen en verbouwngen 0 10 25 nnerarchtecture feelng good n natural archtecture nspred by nature, buldng for people, creatng envronments, wth a natural touch 03

Nadere informatie

EVENT OVERDRACHT IN LAND- EN TUINBOUW

EVENT OVERDRACHT IN LAND- EN TUINBOUW 14 MAART 2014 KONING BOUDEWIJNSTADION EVENT OVERDRACHT IN LAND- EN TUINBOUW Infostands Indvdueel adves Workshops GRATIS EVENT overdrachtsplan fnancerng coachng talentenjacht emotes overdracht orënteren

Nadere informatie

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 3 Toepassng: Codes Als toepassng van vectorrumten over endge lchamen kjken we naar foutenverbeterende codes. We benutten slechts elementare kenns van vectorrumten, en van de volgende functe.

Nadere informatie

DE HAVO-LEERLING STUDIEVAARDIG

DE HAVO-LEERLING STUDIEVAARDIG DE HAVO-LEERLING STUDIEVAARDIG Handrekng voor scholen hoe zj op gestructureerde en structurele wjze de vaardgheden ut de Genereke studevaardghedenset voor doorstroom havo-hbo n hun currculum op kunnen

Nadere informatie

IKC-gids. Dit is de digitale schoolgids van. IKC Binnenstebuiten

IKC-gids. Dit is de digitale schoolgids van. IKC Binnenstebuiten IKC-gds 2015 2016 Dt s de dgtale schoolgds van IKC Bnnenstebuten IKC Bnnenstebuten nformategds 2015-2016 schoolvakantes adressen 2 Woord vooraf Beste ouders/verzorgers, Geachte ouders, verzorgers en andere

Nadere informatie

ISO/IEC 38500 BiSL ASL

ISO/IEC 38500 BiSL ASL nformatevoorzenng Een vergeljkng ISO/IEC 38500 BSL ASL ISO/IEC 38500, BSL en ASL kunnen een grote rol spelen n het professonalseren van de nformatevoorzenng, eder model vanut hun egen doelstellng en kracht.

Nadere informatie

Applicatieportfoliomanagement

Applicatieportfoliomanagement governance Applcateportfolomanagement Governance zet applcatebeheer op scherp Nu applcates steeds nauwer verweven zjn met bedrjfsprocessen, s een gestructureerde aanpak van het applcatebeheer noodzakeljk,

Nadere informatie

ARU. ;ijniv-ersitejt. e 3 ndhov (2007.050) TEM. niet uitleenbaar

ARU. ;ijniv-ersitejt. e 3 ndhov (2007.050) TEM. niet uitleenbaar ARU 27 TEM (27.5) ;jnv-erstejt e 3 ndhov F net utleenbaar Colofon Ttel Onderzoek naar Rollen en Rolcombnates bj lokale Rabobanken l onderttel Afstudeeropdracht Verse, datum 27 augustus 27 Samengesteld

Nadere informatie

Rekenen met rente en rendement

Rekenen met rente en rendement Rekenen met rente en rendement Woekerpols? Lenng met lokrente? Er wordt met de beschuldgende vnger naar banken en verzekeraars gewezen de op hun beurt weer terugwjzen naar de consument: Deze zou te weng

Nadere informatie

Nota van B&W. onderwerp Uitrol gemeentelijk hondenbeleid in overig deel Nieuw-Vennep. Portefeuilehouder S. Bak, drs. Th.L.N.

Nota van B&W. onderwerp Uitrol gemeentelijk hondenbeleid in overig deel Nieuw-Vennep. Portefeuilehouder S. Bak, drs. Th.L.N. gemeente Haarlemmermeer Nota van B&W onderwerp Utrol gemeenteljk hondenbeled n overg deel Neuw-Vennep Portefeulehouder S. Bak, drs. Th.L.N. Weterngs ollegevergaderng 5 november 20 3 nlchtngen A. Monster

Nadere informatie

One size fits not all

One size fits not all archtectuur One sze fts not all Methoden voor enterprsearchtectuur Welke maner van archtectuur bedrjven past het best bj een organsate? Een (onderzoeks)rchtng om meer grp te krjgen op bepalende factoren

Nadere informatie

6. Behandeling van kinderen met spastische cerebrale parese gericht op verbetering van handvaardigheid

6. Behandeling van kinderen met spastische cerebrale parese gericht op verbetering van handvaardigheid 6. Behandelng van knderen met spastsche cerebrale parese gercht op verbeterng van handvaardghed 6.1.Wat s de meerwaarde van oefentherape bj de behandelng van knderen met spastsche CP op vaardghedsnveau

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van R.K. basisschool St. Jacobusschool 2014-2015

Dit is de digitale schoolgids van R.K. basisschool St. Jacobusschool 2014-2015 Dt s de dgtale schoolgds van R.K. bassschool St. Jacobusschool 2014-2015 s t n p 5 v f 1 z k c o g 2 8 x u e d b r z l y g 6 4 m q h t 7 9 St. Jacobusschool schoolgds 2014-2015 3 schoolvakantes adressen

Nadere informatie

inner living i nnerarchitecture vrijstaande woonhuizen en verbouwingen

inner living i nnerarchitecture vrijstaande woonhuizen en verbouwingen nner lvng nnerarchtecture vrjstaande woonhuzen en verbouwngen 0 10 25 2 nspred by nature, buldng for people, creatng envronments, wth a natural touch nnerarchtecture feelng good n natural archtecture aboratorum

Nadere informatie

SERVICESFORTINET PRE PRE PRE SALES SALES

SERVICESFORTINET PRE PRE PRE SALES SALES SERVICE The tme you need SERVICESFORTINET Presales Support - Consultancy - Testapparatuur, Demo s en Plots - Wreless Ste Survey - Tranngen Installate Servce - Onderhoudscontracten - Telemarketng Al deze

Nadere informatie

zijn, kunnen we stellen dat de huidige analyses vooral toegespitst zijn op een ordergerichte situatie.

zijn, kunnen we stellen dat de huidige analyses vooral toegespitst zijn op een ordergerichte situatie. 1\1. H. CORBEY El'\ R. A JAT\SEJ'\ FLEXBLTET EN LOGSTEKE KOSTEN DE LOGSTEKE GELDSTROOMDAGt LOGSTEKE KOSTEN Voor het onderzoek 'Logsteke geldsrroomdagnose' zjn verschllendc utgangspunten geformuleerd. Ten

Nadere informatie

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en opportuniteiten. www.eulerhermes.be. Monitoring van kredietverzekering. Euler Hermes Online Services

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en opportuniteiten. www.eulerhermes.be. Monitoring van kredietverzekering. Euler Hermes Online Services EH SmartVew Euler Hermes Onlne Servces Een slmme kjk op rsco s en opportunteten Montorng van kredetverzekerng www.eulerhermes.be De voordelen van EH SmartVew De juste nformate op het juste moment helder

Nadere informatie

Kostenefficiënte woningbouw met eigen identiteit

Kostenefficiënte woningbouw met eigen identiteit #2 2015 9 wonngen Ons Huuske te Apeldoorn Kosteneffcënte wonngbouw met egen denttet In gesprek met Pm Ketelaars, conceptmanager en grondlegger van het Hejmans Woon Concept Hoe ondersched je jezelf n de

Nadere informatie

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015 Bronnen & Methoden bj Marktscan medschspecalstsche zorg 2015 Hoofdstuk 2: Wachttjden voor medsch specalstsche zorg Ontwkkelng van wachttjden Voor de wachttjdanalyses s gebruk gemaakt van gegevens afkomstg

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van. basisschool de Kameleon

Dit is de digitale schoolgids van. basisschool de Kameleon 2015 2016 Dt s de dgtale schoolgds van bassschool de Kameleon De Kameleon schoolgds 2015-2016 Dt s de schoolgds van samenwerkngsschool de Kameleon. schoolvakantes adressen 2 Woord vooraf Beste ouders/verzorgers,

Nadere informatie

Digitale Atlas Europa en de Digitale Agenda

Digitale Atlas Europa en de Digitale Agenda Europa Bevorderng van vertrouwen n en deelname aan dgtale wereld Dgtale Atlas Europa en de Dgtale Agenda De Dgtale Atlas Europa, bestaand ut dertg natonale atlassen, heeft als doel een beeld te schetsen

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van. R.K. basisschool St. Jacobusschool

Dit is de digitale schoolgids van. R.K. basisschool St. Jacobusschool 2015 2016 Dt s de dgtale schoolgds van R.K. bassschool St. Jacobusschool St. Jacobusschool schoolgds 2015-2016 schoolvakantes adressen 2 Woord vooraf Voor u lgt onze schoolgds. Wj nformeren u met dt document

Nadere informatie

WELZIJNSCAMPUS DR. CONSTANT JANSSEN

WELZIJNSCAMPUS DR. CONSTANT JANSSEN Welzjnsonthaal 1 INHOUD Voorwoord Concept: een warm en toegankeljk onthaal voor elke burger Een flexbel en functoneel ontwerp Tjdsljn Aanspreekpunt p3 p4 p6 p10 p11 2 VOORWOORD Beste Bedankt voor uw nteresse

Nadere informatie

Wmo inzicht. augustus 2014 nummer 13. ❸ De regio aan zet. In dit e-zine: ⓮ Over de grenzen. Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl. over de grenzen heen

Wmo inzicht. augustus 2014 nummer 13. ❸ De regio aan zet. In dit e-zine: ⓮ Over de grenzen. Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl. over de grenzen heen Wmo nzcht Gehandcaptenzorg Neuwe Stjl augustus 2014 nummer 13 ❸ De rego aan zet In dt e-zne: ❺ Aan de keukentafel met: Ells Jongerus en Caron Landzaat, ervarngsdeskundgen bj LFB ❻ Kennsmaken met Jantene

Nadere informatie

Operational excellence vereist excellente procesondersteuning

Operational excellence vereist excellente procesondersteuning bedrjfsvoerng Operatonal excellence verest excellente procesondersteunng Esen aan bedrjfsvoerngssystemen worden steeds hoger Organsates moeten tegenwoordg hun processen goed geregeld hebben. Om deze operatonal

Nadere informatie

Cats. Den Haag, ~ '' Kenmerk: DGB 2010-423

Cats. Den Haag, ~ '' Kenmerk: DGB 2010-423 Cats Den Haag, ~ '' Kenmerk: DGB 2010-423 ] Motverng vanjhet beroepschrft n cassate (rolnummer 10/00158) tegen de utspraak van het Gerechtshof te Arnhem van 1 december 2009, nr. 08/00145, j j/ nzake SËËÊÊÊÈÈÊÈtemÈ

Nadere informatie

Proostwetering 24L 3543 AE Utrecht Phone +31 (0)30-241.60.30 Fax +31 (0)30-241.60.43 info@realxs.nl. Brochure NL versie.indd 1 24-11-2011 9:38:42

Proostwetering 24L 3543 AE Utrecht Phone +31 (0)30-241.60.30 Fax +31 (0)30-241.60.43 info@realxs.nl. Brochure NL versie.indd 1 24-11-2011 9:38:42 Proostweterng 24L 3543 AE Utrecht Phone +31 (0)30-241.60.30 Fax +31 (0)30-241.60.43 nfo@realxs.nl Brochure NL verse.ndd 1 24-11-2011 9:38:42 Inhoud Pagna 1. Inledng 3 2. Organsate & Tjdbalk 4 3. realxs

Nadere informatie

AUDIT FACILITY MANAGEMENT

AUDIT FACILITY MANAGEMENT Mnstere van Verkeer en Waterstaat. Rjkswaterstaat, stafdenst Audt RWS AUDT FACLTY MANAGEMENT drs. P. Kool drs..e. Leene Stafdenst Audt RWS 's-gravenhage, jun 999 waterstaat nent&te! /Fex. 070-3513003 Audt

Nadere informatie

Gemeentefonds verevent minder dan gedacht

Gemeentefonds verevent minder dan gedacht Gemeentefonds verevent mnder dan gedacht Maarten A. Allers Drecteur COELO en unverstar hoofddocent aan de Rjksunverstet Gronngen De rjksutkerng aan gemeenten wordt verdeeld op bass van utgangspunten de

Nadere informatie

Bestemmingsplan Groene Kruisweg te Albrandswaard 3 mei 2011 PvN Peter J. van Nederpelt p.van.nederpelt@ooms.com (010)424 88 25 (010)424 88 89

Bestemmingsplan Groene Kruisweg te Albrandswaard 3 mei 2011 PvN Peter J. van Nederpelt p.van.nederpelt@ooms.com (010)424 88 25 (010)424 88 89 r^ooms.com Ooms Makelaars Bedrjfshusvestng B.V. Maaskade 113 Postbus 24040 3007 DA Rotterdam Telefoon (010) 424 88 88 Fax (010) 424 88 89 Het College van B&W van de Gemeente Albrandswaard Postbus 1000

Nadere informatie

Gezonde School-scan Bewegen & Sport

Gezonde School-scan Bewegen & Sport Gezonde School-scan Bewegen & Sport Met deze Gezonde School-scan worden de actvteten n kaart gebracht de uw school utvoert op het gebed van bewegen en sport. Vragen met een * zjn voorwaarden voor het thema-vgnet.

Nadere informatie

Wmo inzicht. Wmo 2015. juni 2014 nummer 12. ❸ Laatste ronde. In dit e-zine: ⓮ Over de grenzen. Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl. over de grenzen heen

Wmo inzicht. Wmo 2015. juni 2014 nummer 12. ❸ Laatste ronde. In dit e-zine: ⓮ Over de grenzen. Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl. over de grenzen heen Wmo nzcht Gehandcaptenzorg Neuwe Stjl jun 2014 nummer 12 ❸ Laatste ronde Wmo 2015 In dt e-zne: ❻ Aan de keukentafel met: Wendy Verklej, wethouder Bodegraven-Reeuwjk ❼ Kennsmaken met Henk Steen Bestuurder

Nadere informatie

inner living i nnerarchitecture vrijstaande woonhuizen en verbouwingen

inner living i nnerarchitecture vrijstaande woonhuizen en verbouwingen nner lvng nnerarchtecture vrjstaande woonhuzen en verbouwngen 0 10 25 nnerarchtecture feelng good n natural archtecture nspred by nature, buldng for people, creatng envronments, wth a natural touch 03

Nadere informatie

Process mining: leuk voor de liefhebber of noodzaak?

Process mining: leuk voor de liefhebber of noodzaak? process mnng Process mnng: leuk voor de lefhebber of noodzaak? Pledoo voor een breder draagvlak en toepassng n de audtpraktjk Process mnng toepassen n de audtpraktjk. Waarom zouden we dat wllen? En wat

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van R.K. basisschool Sunte Werfert

Dit is de digitale schoolgids van R.K. basisschool Sunte Werfert Dt s de dgtale schoolgds van R.K. bassschool Sunte Werfert f 1 z s t k c o g n 2 8 x u e d b r z l y g 6 4 p v m q h t 7 9 Sunte Werfert schoolgds 2014-2015 3 schoolvakantes adressen 2 z x p 5 y 8 d Een

Nadere informatie

Websites beoordeel je zo!

Websites beoordeel je zo! Webstes beoordeel je zo! Iedereen kan van alles op nternet zetten. Je kunt dus net zomaar alle nformate de je tegenkomt geloven. Hoe weet je of een webste goede nformate geeft en dus betrouwbaar s? Dat

Nadere informatie

MRT/RT MKT/KT. Wormwielreductoren. www.triston.nl

MRT/RT MKT/KT. Wormwielreductoren. www.triston.nl MRT/RT MKT/KT Wormwelreductoren www.trston.nl Het s tjd voor Trston! Natuurljk wlt u dat uw producteproces soepel verloopt. Trston helpt. Want met de wormwelreductoren van Trston kest u voor langdurge

Nadere informatie

De enterprisearchitect als coach

De enterprisearchitect als coach archtectuur De enterprsearchtect als coach Naar een vloeende samenwerkng tussen enterprseen projectarchtecten Grotere organsates kennen vaak een (te strkte) schedng tussen enterprse- en projectarchtecten.

Nadere informatie

Vernieuwing Lake Land Hotel Jachthaven 1 Monnĩckendam Gemeente Waterland

Vernieuwing Lake Land Hotel Jachthaven 1 Monnĩckendam Gemeente Waterland FFF ï ī-ï n t on ra n t -1 «.u jy l l ;I H n rŗ nr Es Verneuwng Jachthaven 1 Monnĩckendam Gemeente Waterland Bestemmngsplan, ontwerpstjl en welstand. Datum: 8 februar 2014 Jachthaven 1 1141 AV Monnckendam,

Nadere informatie

Grote Synagoge. Sjoelgasse. Walter Süskindzaal. Snoge (Portugese Synagoge) Museumcafé (JHM) Auditorium (JHM)

Grote Synagoge. Sjoelgasse. Walter Süskindzaal. Snoge (Portugese Synagoge) Museumcafé (JHM) Auditorium (JHM) Zaalverhuur Bjzondere locates voor uw evenement Het Joods Hstorsch Museum heeft verschllende locates beschkbaar voor externe verhuur, elk met een egen functe en sfeer. Zo organseert u samen met het JHM

Nadere informatie

Scoren met sport en bewegen in het sociale domein

Scoren met sport en bewegen in het sociale domein Scoren met sport en bewegen n het socale domen Ontmoet, nspreer en leer tjdens NISB bjeenkomsten Utdagende plenen voor alle leeftjden Sportbedrjf Deventer aan tafel met Stadsmarketng en Rumteljke Ordenng

Nadere informatie

Gedegen innovatief 2014

Gedegen innovatief 2014 Organsate Scholen Ontwkkelngen Gedegen nnovatef 2014 Professonalserng Cjfers / Kengetallen Jaarrekenng Inhoudsopgave Navgate Voorwoord Hoofdstuk 1 Organsate 1.1. We s MosaLra? 1.2. Raad van Toezcht 1.3.

Nadere informatie

Het Nederlands Persmuseuml

Het Nederlands Persmuseuml [HET ARCHIEF] Het Nederlands Persmuseuml HELLEKE VAN DEN BRABER lr In museale krngen bestaat vrj grote overeenstemmng over de crtera waaraan een echt museum moet voldoen. Een eerste vereste s uteraard

Nadere informatie

D-1029 DGG (INTERN) Betuweroute. Ministerie van Verkeer en Waterstaat

D-1029 DGG (INTERN) Betuweroute. Ministerie van Verkeer en Waterstaat D-029 DGG (NTERN) Betuweroute Mnstere van Verkeer en Waterstaat Organsateontwkkelng Betuweroute Ontwerp van de projectorgansate tjdens de utvoerngsfase f nhoudsopgave.. nledng 2. Ontwerpprncpes 3. Projectdrecte

Nadere informatie

inzicht Gehandicaptenzorg in de Wmo: wie en hoeveel? ❸ Burgers met een beperking In dit e-zine: Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl juli 2014

inzicht Gehandicaptenzorg in de Wmo: wie en hoeveel? ❸ Burgers met een beperking In dit e-zine: Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl juli 2014 Gehandcaptenzorg nzcht Gehandcaptenzorg Neuwe Stjl jul 2014 ❸ Burgers met een beperkng n de Wmo: we en hoeveel? In dt e-zne: over de grenzen heen Amsterdam ❺ Clënten n beeld Over de grenzen ❿ Ut de praktjk:

Nadere informatie

donkerstraat samen de stad ontwerpen Masterplan Leieboorden park cafe parel

donkerstraat samen de stad ontwerpen Masterplan Leieboorden park cafe parel Masterplan Leeboorden Dt paneel maakt deel ut Menen. De wandelng neemt u n het plan voor gemaakt deze wandelng s te verkrjgen n het stadhus waar u ook het overzchtsplan assen van het masterplan n het groot

Nadere informatie

Praktijkboek De knop om!

Praktijkboek De knop om! Praktjkboek De knop om! Maak uw organsate energebewust >> Duurzaam, Agrarsch, Innovatef en Internatonaal ondernemen De knop om! Maak uw organsate energebewust Voorwoord Bnnen bedrjven en nstellngen wordt

Nadere informatie

Beleggen in duurzame aandelen bij Robeco

Beleggen in duurzame aandelen bij Robeco Beleggen n duurzame aandelen bj Robeco Beleggen n duurzame aandelen bj Robeco Insttutonele beleggers staan voor tal van utdagngen. Zo leggen pensoendeelnemers, klanten en de samenlevng steeds meer druk

Nadere informatie

De waarde van de CIO

De waarde van de CIO organsatestructuur De waarde Model voor de toegevoegde waarde In de afgelopen decenna s de rol van IT n de bedrjfsvoerng steeds groter geworden. Door het toenemende belang van IT neemt ook de nvloed en

Nadere informatie

Cloudproviders. in kaart gebracht. Wie biedt welke wolk QUADRANT COMMUNICATIONS. De Standaard. Page 1 / 7 SILICON GROUP 26135

Cloudproviders. in kaart gebracht. Wie biedt welke wolk QUADRANT COMMUNICATIONS. De Standaard. Page 1 / 7 SILICON GROUP 26135 Auxpress Page: 7 n Dgtale wolk Crculaton: 107603 631dd6 1768 We bedt welke wolk Cloudprovders n kaart gebracht Auxpress Chaussée de Wavre 1945 Waversesteenweg B 1160 Bruxelles/Brussel T +32(0)2 514 64

Nadere informatie

Biesbosch verdient het!

Biesbosch verdient het! Besbosch verdent het! Ontwkkelscenaro s - Endadves - Utgevoerd n opdracht van: Parkschap De Besbosch Opgesteld door: Buck Consultants Internatonal Njmegen, 14 oktober 2013 Voorwoord Snds medo jul 2013

Nadere informatie

Uitgebreide aandacht warmtapwatersystemen. Door afnemende warmtevraag voor ruimteverwarming, neemt het belang van het

Uitgebreide aandacht warmtapwatersystemen. Door afnemende warmtevraag voor ruimteverwarming, neemt het belang van het NEN 5128: overzcht van rendementen Utgebrede aandacht warmtapwatersystemen Door afnemende warmtevraag voor rumteverwarmng, neemt het belang van het opwekkngsrendement voor warmtapwater toe. In de norm

Nadere informatie

I I i I I I 1 I I 1 I I I I f i

I I i I I I 1 I I 1 I I I I f i f 2.3 Kwaltetsdag Rjkswaterstaat 998 "Goed utbesteden, Nu en Na 2000" 95 (2) woensdag, 2 december 999 RA Congrescentrum, Amsterdam D 0 C (bblotheek en documentate) ~s?- Denst Weg- en Waterbouwkunde ^3b^

Nadere informatie

Wat is EN81-28? Opgesloten in de lift?

Wat is EN81-28? Opgesloten in de lift? Wat s EN81-28? Opgesloten n de lft? www.safelne.se Geen panek! SafeLne waakt Hsselektronk ontwkkelt en vervaardgt elektronsche componenten voor lften, met als belangrjkste producten lfttelefoons voor het

Nadere informatie

www.dtco.nl DLK Pro De all-round uitlee s apparatuur voor onderweg Maatwerk voor verschillende toepassingen

www.dtco.nl DLK Pro De all-round uitlee s apparatuur voor onderweg Maatwerk voor verschillende toepassingen www.dtco.nl DLK Pro De all-round utlee s apparatuur voor onderweg Maatwerk voor verschllende toepassngen Gewoon brljant, brljant eenvoudg DLK Pro s de productfamle van VDO, de neuwe standaards stelt voor

Nadere informatie

Pagina 0 van 37 VADEMECUM ZORG OP ONZE SCHOOL. 09/374 05 00 schoolsint-maria-aalter@taborscholen.be www.taborscholen.be

Pagina 0 van 37 VADEMECUM ZORG OP ONZE SCHOOL. 09/374 05 00 schoolsint-maria-aalter@taborscholen.be www.taborscholen.be Pagna 0 van 37 VADEMECUM ZORG OP ONZE SCHOOL Taborschool Snt-Mara-Aalter-Brug 09/374 05 00 schoolsnt-mara-aalter@taborscholen.be www.taborscholen.be Pagna 1 van 37 NIVEAU 1. ALGEMENE ZORG... 2 1.1. KENMERKEN

Nadere informatie

MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING

MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING Utrecht, me 2013 INHOUD 1 Algemeen 5 2 Het opbrengstenoordeel 7 3 Rendement onderbouw 8 4 Van 3e leerjaar naar dploma (rendement bovenbouw) 11 5 Gemddeld CE-cjfer

Nadere informatie

federatie Samen voor een mooi en duurzaam Drenthe. Raad van de gemeente Emmen Postbus 30001 7800 RA EMMEN

federatie Samen voor een mooi en duurzaam Drenthe. Raad van de gemeente Emmen Postbus 30001 7800 RA EMMEN Hertenkamp 6 9401 HL Assen telefoon (0592) 311 150 e-mal nfo@nmfdrenthe.nl www.nmfdrenthe.nl federate Raad van de gemeente Emmen Postbus 30001 7800 RA EMMEN K o p e Grffe Assen, 3 aprl 2013 Betreft: Energesprong

Nadere informatie

Reinier van der Kuij

Reinier van der Kuij 03 2014 Wonngcorporates en Vastgoedontwkkelng: Ft for Use? Rener van der Kuj Wonngcorporates en Vastgoedontwkkelng: Ft for Use? Rener van der Kuj Technsche Unverstet Delft, facultet Bouwkunde, afdelng

Nadere informatie

Jaarverslag 2014 i <

Jaarverslag 2014 i < Jaarverslag 2014 Verbouwng en verneuwng De ambte van het CBR s zch verder te ontwkkelen tot een professonele publeke denstverlener. Daarom stond ook 2014 n het teken van verbouwng en verneuwng, zowel letterljk

Nadere informatie

Uitgeest 28 Mei 2013. Geachte Voorzitter en Commissieleden

Uitgeest 28 Mei 2013. Geachte Voorzitter en Commissieleden Utgeest 28 Me 203 Geachte Voorztter en Commsseleden Vanwege neuwe ontwkkelngen n verband met het verwjderen van de scootmobelen ut het atrum van De Slmp wl k dt n de GGZ-vergaderng nogmaals onder uw aandacht

Nadere informatie

Automatic-schakelaar Komfort Gebruiksaanwijzing

Automatic-schakelaar Komfort Gebruiksaanwijzing opzetstuk Systeem 2000 Art. nr.: 0661 xx / 0671 xx Inhoudsopgave 1. Velghedsnstructes 2. Functe 2.1. Werkngsprncpe 2.2. Detecteveld verse met 1,10 m lens 2.3. Detecteveld verse met 2,20 m lens 3. Montage

Nadere informatie

Privaat-gestuurde Gebiedsontwikkeling

Privaat-gestuurde Gebiedsontwikkeling Prvaat-gestuurde Gebedsontwkkelng Sturng, Samenwerkng & Effecten n Nederland en Engeland Dr. r. E.W.T.M. Heurkens Prvaat-gestuurde Gebedsontwkkelng Sturng, Samenwerkng & Effecten n Nederland en Engeland

Nadere informatie

anwb.nl/watersport, de site voor watersporters

anwb.nl/watersport, de site voor watersporters Het s net zo gebrukeljk om voor klene jachten een sleepproef te laten utvoeren. Zo'n proef s duur en daardoor vaak net rendabel. Toch loont een sleepproef de moete. Aan de hand ervan kunnen bj voorbeeld

Nadere informatie

Introductie Pull & Play casco wandsysteem

Introductie Pull & Play casco wandsysteem #1 2015 As buld gegevensutwsselng levert doorlooptjdverkortng op 28 wonngen n Borne BIM-samenwerkng tot op productenveau met Joop Jansen, Adjunct drecteur bj wsselen, moet je eerst weten wat je van Roosdom

Nadere informatie

GEMEENTE HELLEN DOORN lichand.: 1 FEB 2013. A1 B Stuk itreťw.: Werkpr.. Kopie aan: Archief' ü 1 N reeks/vlvcrtr.:

GEMEENTE HELLEN DOORN lichand.: 1 FEB 2013. A1 B Stuk itreťw.: Werkpr.. Kopie aan: Archief' ü 1 N reeks/vlvcrtr.: 13INK00403 mn 11 Mnstere van Bnnenlandse Zaken en Konnkrjksrelates > Retouradres Postbus 200112500 EA Den Haag Burgemeesters Wethouders Gemeenteraadsleden Overhedsmedewerkers GEMEENTE HELLEN DOORN lchand.:

Nadere informatie