Raamwerk voor Effect Analyse
|
|
- Anja van der Heijden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Raamwerk voor Effect Analyse M.H.F. Overwijk C.M. Kraan H.M. Londo December 2014 ECN-L
2 Raamwerk voor Effect Analyse Mark Overwijk, Carolien Kraan en Marc Londo Green Chemistry Campus, Bergen op Zoom
3 Inhoudsopgave Inleiding Criteria gebruikt in het raamwerk Overzicht gebruikte criteria Gebruikte analyse tools De drie geanalyseerde cases Resultaten uit de analyse Conclusies Appendix: Gebruikte tools
4 Inleiding Het doel van het project Raamwerk voor Effect Analyse is om een eenvoudig maar effectief raamwerk te ontwikkelen om de verschillende duurzaamheidsprojecten in het transitieproces van de Delta Regio te kunnen karakteriseren. Dit eenvoudige raamwerk bevat onder andere een aantal economische, sociale en duurzaamheids-criteria, en wordt getest op drie complementaire duurzaamheidsprojecten uit de regio. Het raamwerk zal worden gebruikt om de discussie met verschillende stakeholders meer gestructureerd te laten verlopen om al doende tot beter onderbouwde conclusies te komen. Het project is uitgevoerd in opdracht van Smart Delta Resources, Bio-Based Delta en EPZ.
5 Criteria gebruikt in het Raamwerk Gebruikte criteria zijn onderverdeeld in 5 categorieën: Financieel-economische effecten ( Profit ) Effecten op de leefomgeving ( Planet ) Effecten op mensen in de regio ( People ) Passendheid met de Delta Regio Risico s in termen van volwassenheid van het voorstel ( Maturity ) Het is aan de stakeholders om naar beste inzicht de verschillende criteria in hun overwegingen mee te wegen Om die reden worden de resultaten zo neutraal mogelijk gepresenteerd en worden geen gewichtsfactoren voor de verschillende criteria toegepast
6 Overzicht gebruikte criteria Profit Planet People Passendheid in regio Risico's Benodigde overheidsbijdrage Benodigde investering Bijdrage regionaal BNP Time-to-Market CO2 reductie Opwekking hernieuwbare energie Andere emissies Resource efficiency verbetering Werkgelegenheid Effect op leefomgeving Bijdrage aan kennisontwikkeling en innovatiepotentieel Interne symbiose en synergie Symbiose/synergie in de Delta Regio Regionale verdringingseffecten Strategische fit lange-termijnvisie van de Delta Regio Technische maturity Bedrijfseconomische maturity Realisatie maturity
7 Gebruikte analyse tools (van ECN) - I ECN tools gebruikt voor (zie appendix): Inschatting benodigde overheidsbijdrage Inschatting bruto-werkgelegenheidseffecten Inschatting directe CO 2 -effecten Bijdrage aan doelstelling hernieuwbare energie Mate waarin project bijdraagt aan regionale economische structuurversterking Om de complexiteit beheersbaar te houden zijn in deze analyse alleen de directe keteneffecten van de projecten meegenomen. Wanneer inputs (bijv. kosten van de technologie of benodigde CAPEX) onvoldoende zeker zijn worden in de analyse bandbreedtes gehanteerd.
8 Gebruikte analyse tools (van ECN) - II Verder is een eenvoudig maturity model gemaakt op basis van technische, bedrijfseconomische en realisatie risico s (zie appendix). De maturity geeft de mate weer waarin het project begrepen en onder controle is: Hoe hoger de maturity, hoe groter de kans op succes. Aparte scores voor technische, bedrijfseconomische, en realisatie maturity Maturity scores van 1 tot 3 Een hogere score betekent lager projectrisico op het moment van analyse. Naarmate het project vordert neemt in het algemeen de maturity toe.
9 De drie geanalyseerde cases Het raamwerk is toegepast op drie voor de Delta Regio relevante cases: Wind op zee windmolenpark voor de Zeeuwse kust Biomassa cluster cluster van bio-energie en bio-chemicaliën productie rond de EPZ centrale. Fossiel syngas - combinatie van residu waterstof met CO Er is bewust voor drie onderling zeer verschillende cases gekozen om het raamwerk te kunnen testen op een breed portfolio van projecten.
10 Wind op Zee Windpark op Nederlands continentaal plat (zoekgebied Borssele) Vermogen: 400 MW Jaarproductie: 5.5 PJ hernieuwbare elektriciteit
11 Biomassa cluster Integratie van diverse bio-based routes naar chemie, geavanceerde biobrandstoffen en energie. EPZ kolencentrale in te zetten als biomassacentrale Jaarproductie: 6 PJ elektriciteit/warmte plus 2 PJ geavanceerde biobrandstof
12 Fossiel Syngas Overschot aan waterstof bij Dow in Terneuzen CO residu af te scheiden uit het hoogovengas bij ArcelorMittal in Gent Samen in te zetten voor productie van 150 kton p.a. vloeibare koolwaterstoffen Resultaten zijn vermeden emissie en een waardevol product
13 Resultaten uit de analyse In onderstaande tabel is een samenvatting gegeven van de analyse van de drie cases Effecten per miljoen overheidsbijdrage Wind op zee Biomassacluster Syngascase*) Profit Investeringen (M ) ~2 Bijdrage regionaal BNP (M ) ,1-2 CO2 reductie (aantallen Planet huishoudens) Opwekking hernieuwbaar (TJ) People Werkgelegenheid (FTE's) ~2 Technische maturity (Techniek) Bedrijfseconomische maturity Maturity (Businesscase) Realisatie maturity (Consortium) *) Voor de syngascase is een bandbreedte voor benodigde investeringen aangenomen. Effecten zijn weergeven per miljoen Euro overheidsbijdrage.
14 Conclusies Het raamwerk voor effect analyse laat een goede vergelijking toe van onderling zeer verschillende cases, die ieder hun eigen voordelen hebben: De Fossiel Syngas case scoort hoog op veel van de profit, planet, people criteria per Euro subsidie, maar genereert geen hernieuwbare energie zoals wind op zee en de Biomassacluster case. Verder is de maturity nog laag. De Biomassacluster case scoort een midden waarde op alle profit, planet, people criteria per Euro subsidie, en heeft ook qua maturity een middenpositie. Wind op Zee scoort per Euro subsidie in het algemeen lager dan beide andere cases maar is wel met lager risico op korte termijn realiseerbaar. De resultaten bieden de mogelijkheid om een portefeuille van complementaire duurzaamheidsprojecten samen te stellen die onderling in opbrengsten en/of risicoprofiel verschillen.
15 Een portefeuille van complementaire duurzaamheidsprojecten
16 Achtergrond Appendix: Beschikbare ECN tools - I Berekening overheidsbijdrage Cashflow model dat ook gebruikt wordt voor de adviezen van ECN omtrent de SDE+ basis bedragen. Status is een publiek beschikbaar model Input zijn diverse technisch-economisch en financieel-economische parameters Output: SDE+ basis bedragen
17 Achtergrond Appendix: Beschikbare ECN tools - II Inschatting bruto-werkgelegenheidseffecten Beschrijving: Tool waarmee op basis van investerings- en O&M-kosten een inschatting wordt gemaakt van bruto-werkgelegenheidseffecten: het aantal banen direct in de productiekolom, exclusief 2 e -orde- verdringingsen macro-economische effecten. Resultaten gelden in principe voor Nederland maar kunnen indicatief worden vertaald naar de Delta Regio. Basis voor de berekeningen zijn CBS-gegevens. Het model is ook gebruikt bij de doorrekening energie-akkoord en in de nationale energieverkenning (NEV). Input: investerings- en O&M-kosten Output: Arbeidsjaren (investeringen) en FTE s (O&M) Status: Intern model, niet deelbaar.
18 Achtergrond Appendix: Beschikbare ECN tools - III Inschatting directe CO 2 -effecten Beschrijving: Directe reductie van CO 2 -emissies worden berekend op basis van de vermeden brandstoffen c.q. geproduceerde energiedragers. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen ETS-emissies en non-ets-emissies Input: vermeden c.q. geproduceerde energiedragers Output: ton vermeden CO 2, ETS en niet-ets. Status: Interne berekeningen
19 Achtergrond Appendix: Beschikbare ECN tools - IV Bijdrage aan doelstelling hernieuwbare energie Beschrijving: Gegeven de gegevensbasis voor de NEV kan ECN snel gerealiseerde hernieuwbare energie relateren aan de nationale doelstelling. Nationale doelstelling kunnen vertaald worden naar de Delta Regio, gegeven de regionale potentiëlen voor de verschillende opties. Hiervoor moeten een aantal specifieke verdeelsleutels in de methode worden ingeschat voor de Delta Regio. Input: gerealiseerde PJ s hernieuwbare energie Output: aandeel in nationale of provinciale doelstelling. Status: Interne tool in ontwikkeling.
20 Achtergrond Appendix: Beschikbare ECN tools - V Mate waarin project bijdraagt aan regionale economische structuurversterking FIT Beschrijving: ECN levert een systematische analyse op welke manier het project een bijdrage levert en of die bijdrage relevant is gegeven karakteristieken van de technologie en bijbehorende markt. Input: projectkarakteristieken Output: kwalitatieve overweging bijdrage economische structuurversterking Status: Tool in ontwikkeling.
21 Appendix: Tool voor maturity level Opportunity level 1 hoog Technologie is bewezen op labschaal. Bepaalde kritische componenten nog niet commercieel verkrijgbaar. Geen goed model voor opschalling van de kritische process parameters van de (Deel) risico Technische maturity Bedrijfseconomische maturity Realisatie maturity 2 gemiddeld Technologie is bewezen op pilot schaal. Alle componenten zijn beschikbaar of bekend hoe deze in de toekomst vergkregen kunnen worden. Opschaling van enkele kritische parameters wordt nog onderzocht. 3 laag Technologie is bewezen op commerciele (demo) schaal. Alle componenten zijn in principe off-the shelf commercieel beschikbaar. Alle process opschallingswetten zijn begrepen en experimenteel geverifieerd Verliesgevende business case. Er zit nog een significant gat in de begroting waarvoor geen financier bekend is. Nog geen potentiele klanten in beeld. Soortgelijk producten zijn beschikbaar tegen vergelijkbare kosten. Businesscase onzeker. Winstgevendheid afhankelijk van slecht beinvloedbare externe factoren of beslissingen. Enkele partijen moeten zich nog comitteren, maar in princiepe is de financiering rond. Potentiele klanten zijn geindentificeerd. Enkele vergelijkbare concurrenten zijn in ontwikkeling. Duidelijke business case. Winstgevende business case. De financiering van de voorgenomen installatie is rond en gecomitteerd. Klanten bekend en hebben intentie uitgesproken of zich verplicht om af te nemen. Geen concurrentie, of duidelijk differentiatie t.o.v. verwachte concurrentie. Verschillende bedrijfsculturen in het consortium die elkaar nog niet goed kennen. Nog niet alle competenties zijn beschikbaar. Nog niet alle partijen hebben hun commitment uitgesproken. Nog geen planning. Nog geen organisatorische afspraken gemaakt. Nog niet alle belangrijke stakeholders zijn benaderd. Partijen kennen elkaar ondertussen goed en er is een goede klik. Alle competenties zijn beschikbaar. Partijen hebben in principe overeenstemming over het te realiseren doel en hun rol daarin. Draft of ruwe planing beschikbaar. Duidelijk afgestemde samenwerkingsovereenkomst, incl eventuele verdeling overspend, IP eigendom, verdeling van inkomsten. Met alle belangrijke stakeholders wordt gesproken. (Veel van) de betrokken partijen hebben eerder succesvol samengewerkt. Partijen hebben over en weer aanvullende competenties. Alle partijen hebben een gezamelijk doel en profiteren hier naar rato van hun inbreng van. Detail planning gecommitteerd door alle partners. Onafhankelijke ervaren projectleider beschikbaar. Duidelijke rol verdeling over partners. Alle stakeholders zijn aan boord. Voor het gebruik van de tool per element van boven naar beneden langs de niveaus. De score is dat niveau waar nog zo'n 80% van de relevante uitspraken waar is.
22 Dank voor uw aandacht Contact persoon: Mark Overwijk ECN Westerduinweg 3 P.O. Box LE Petten 1755 ZG Petten The Netherlands The Netherlands T F info@ecn.nl
23 ECN Westerduinweg 3 Postbus LE Petten 1755 LG Petten T F info@ecn.nl 6
De salderingsregeling
De salderingsregeling Wat kost dat de overheid? Is dat houdbaar en nodig? Marc Londo ECN unit Policy Studies Amsterdam 27 mei 2014 www.ecn.nl Boodschappen 1. Saldering wordt een voor de overheid oncomfortabele
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieHet Energieakkoord: wat gaat het betekenen? Opzet, werkwijze Hoofdlijnen van de doorrekening Hernieuwbare energie Marc Londo Den Haag, 2 oktober
Het Energieakkoord: wat gaat het betekenen? Opzet, werkwijze Hoofdlijnen van de doorrekening Hernieuwbare energie Marc Londo Den Haag, 2 oktober Opzet, werkwijze Uitgangspunten doorrekening Effecten akkoord
Nadere informatieDe energietransitie: kansen grijpen kansen creëren
De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren Inspiratie voor de avond Marc Londo, ECN Beleidsstudies Alkmaar 1 april 2015 www.ecn.nl Boodschappen 1. De energiehuishouding verandert, en daar zijn
Nadere informatieBijlage 1 Meerjarenoverzicht SDE+
Bijlage 1 Meerjarenoverzicht SDE+ Hoe werkt de SDE+? De SDE+ is een exploitatiesubsidie. Dat wil zeggen dat producenten subsidie ontvangen voor de duurzame energie die zij opwekken. Omdat de kostprijs
Nadere informatieSmart Delta Resources Platform
Platform Slimme Energie & Grondstof uitwisselingen in de Delta Regio Het resultaat van gezamenlijke inzet is groter dan de som van de individuele inspanningen 3 September 2015 Ger Spork, Program Manager
Nadere informatieWaterstofmobiliteit: status en uitdagingen
Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen Marcel Weeda, ECN Mini-symposium zero-emissie openbaar vervoer in Noord-Holland Provinciehuis NH, Haarlem 16 september 2015 www.ecn.nl Inhoud Zero-emissie openbaar
Nadere informatieOnderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent
Onderzoek Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012 Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Datum: 9 september 2013 Vragen of reacties kunt u sturen
Nadere informatieENERGIE & Wat Is het?
ENERGIE & KLIMAAT Wat is het? Fossiele grondstoffen worden schaars. Bedrijven en overheden zijn daarom op zoek naar alternatieve groene grondstoffen en hernieuwbare energie. Als Provincie hebben we daarbij
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieGROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu
GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu A. van der Drift December 2013 ECN-L--13-081 GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu Bram van der Drift Clean Tech Business Day 11 december
Nadere informatieWELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018
WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 Inleiding Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam? Hoe bouwen wij aan een duurzame haven? Wat doen wij aan waterstof? 2 Wat doet het
Nadere informatiec.c. het Ministerie van EZ t.a.v. dhr. P. Silvertant
VAN Algemene Rekenkamer, team SDE+ DATUM 12 mei 2015 AAN De Vaste Kamercommissie EZ t.a.v. mw. M. Franke c.c. het Ministerie van EZ t.a.v. dhr. P. Silvertant BETREFT Uitgaven SDE+ en ODE Tijdens de briefing
Nadere informatieSmart Delta Resources
Smart Delta Resources Slimme Energie & Grondstof uitwisselingen in de Delta Regio Het resultaat van gezamenlijke inzet is groter dan de som van de individuele inspanningen Werkconferentie Energieakkoord
Nadere informatieWaterstofmobiliteit: status en uitdagingen
Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen Marcel Weeda, ECN Mini-symposium zero-emissie openbaar vervoer in Noord-Holland Provinciehuis NH, Haarlem 16 september 2015 www.ecn.nl Inhoud Zero-emissie openbaar
Nadere informatieUitwerking categorie: Overig Hernieuwbaar (of wel de 186 PJ)
Uitwerking categorie: Overig Hernieuwbaar (of wel de 186 PJ) (tussenstand 1 mei 2015) Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Achtergrond 186 PJ opgave ENERGIEAKKOORD VOOR DUURZAME GROEI Concrete afspraken
Nadere informatieNEV 2015: hoe hard zijn de maatregelen in het energieakkoord?
NEV 2015: hoe hard zijn de maatregelen in het energieakkoord? Ton van Dril Den Haag 1-5-2015 www.ecn.nl/energieverkenning Overzicht Resultaten domeingesprekken Conclusies betreffende hardheid (+SMARTheid)
Nadere informatieTabellenbijlage. Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052
Tabellenbijlage Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052 Verantwoording Dit rapport is de tabellenbijlage bij de Nationale Energieverkenning 2014 verschenen
Nadere informatieECN-N Energiescenario s Drenthe 2030
December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen
Nadere informatieEnergietransitie = CO 2 -transitie
Energietransitie = CO 2 -transitie MARJOLEIN DIEPERINK VMR 14 JUNI 2017 DE ACTOREN STIP OP DE HORIZON - PARIJSAKKOORD: Een (bijna) CO2-neutrale samenleving in 2050! EEN (BIJNA) CO2-NEUTRALE SAMENLEVING
Nadere informatieTool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012
17/11/2014 Tool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012 Kadering» VITO actualiseert jaarlijks, in opdracht van LNE, CO 2 -inventaris gemeenten» Taken voorzien in actualisatie
Nadere informatie16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013
16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)
Nadere informatieMonitor Schoon en Zuinig
Monitor Schoon en Zuinig Actuele stand van zaken 2008 Den Haag, 13 mei 2009 www.ecn.nl Overzicht Monitor Schoon en Zuinig: doel en kader Opzet monitor en stand van zaken 2008: - Doelgrootheden - Effecten
Nadere informatieStrategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid
Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:
Nadere informatieAanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari
Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak Ron Wit, Den Haag, 19 januari 2018 1 Inzet klimaatakkoord volgens minister EZK Een doelstelling van
Nadere informatieWie betaalt de rekening van de energietransitie?
Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Symposium KVGN 17 november 2016 Ron Wit Ron.Wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling broeikasgassen in Nederland 2. Ontwikkeling integrale kosten
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieFinanciële baten van windenergie
Financiële baten van windenergie Grootschalige toepassing van 500 MW in 2010 en 2020 Opdrachtgever Ministerie van VROM i.s.m. Islant Auteurs Drs. Ruud van Rijn Drs. Foreno van der Hulst Drs. Ing. Jeroen
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatie17 februari 2016 Hans Ahoud, Daniël ten Holder, Tom Verhoef
17 februari 2016 Hans Ahoud, Daniël ten Holder, Tom Verhoef 15.30 uur: ontvangst 15.45-16.45 uur: Presentatie regelingen OP 2016 16.45-17.30 uur: Presentatie Businesscases 17.30-18.00 uur: drankje en snack
Nadere informatieIceWorld Drenthe. Bevindingen review businesscase. 28 maart 2017
IceWorld Drenthe Bevindingen review businesscase Onze opdracht en aanpak Onze opdracht van provincie Drenthe 2 plannen ontvangen van 2 initiatiefnemers (uit Assen en Hoogeveen) Het plan voor Assen is vertrouwelijk
Nadere informatieHernieuwbare energie in Nederland
Hernieuwbare energie in Nederland Nieuwe business modellen Amsterdam, 25 juni 2015 Rapport over hernieuwbare energie in Nederland Accenture en Climex onderzoeken kansen binnen het veranderende energielandschap
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieInteractie tussen bio-materialen en bio-energie. Annita Westenbroek 17 december 2013
Interactie tussen bio-materialen en bio-energie Annita Westenbroek 17 december 2013 Discussiepunten (1) Er is genoeg biomassa! Ja, na gebruik voor materialen en chemie blijft er voldoende over voor energie!
Nadere informatieBNG Bank Betrokken partner voor een duurzamer Nederland. BNG Bank en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019
en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019 BNG BANK: Eigendom - 50% Nederlandse Staat - 50% Nederlandse Gemeenten en Provincies. Missie is betrokken partner voor een duurzamer Nederland.
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieGeothermie. traditioneel energiebedrijf?
31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro
Nadere informatieWarmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst
Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming
Nadere informatieAYOP IN DE ENERGIETRANSITIE
AYOP IN DE ENERGIETRANSITIE OP WEG NAAR MEER WIND OP ZEE & NIEUWE BUSINESS KANSEN AYOP.COM URGENTIE - ENERGIETRANSITIE Monday 8 th of October 2018, the UN Climate Scientists have alarming news for the
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieWelke hernieuwbare energie in 2020?
Welke hernieuwbare energie in 2020? Waar staan we en wat is de verwachting? Het aandeel hernieuwbare energie van het totaal energetisch eindgebruik groeide van 2000 1,4% via 2,3% in 2005 tot 4,3% in 2011
Nadere informatieBiomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA)
Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA) Marit van Hout, PBL 10 oktober 2018, Den Bosch TKI BBE overleg Wat staat er over biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het
Nadere informatieBEDRIJFSECONOMISCHE BEOORDELING VAN TWEE CO 2 -VRIJE OPTIES VOOR ELEKTRICITEITSPRODUCTIE VOOR DE MIDDELLANGE TERMIJN
Januari 3 ECN-C---55A BEDRIJFSECONOMISCHE BEOORDELING VAN TWEE CO -VRIJE OPTIES VOOR ELEKTRICITEITSPRODUCTIE VOOR DE MIDDELLANGE TERMIJN Notitie Herziening bedrijfseconomische beoordeling offshore windenergie
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieInnovatieContract Wind op Zee. Het Contract De Green Deal Tender invulling Matchmaking. Almere, 24 Mei 2012 Ernst van Zuijlen TKI WIND OP ZEE
1 InnovatieContract Wind op Zee Het Contract De Green Deal Tender invulling Matchmaking Almere, 24 Mei 2012 Ernst van Zuijlen 1 VISIE EN AMBITIE Ambitie van het InnovatieContract is een daling van 40%
Nadere informatieDuurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden
Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord
Nadere informatieFiches van Private financieringsbronnen IPO-project Slim financieren
Fiches van Private financieringsbronnen IPO-project Slim financieren Private equity/investeringsfonds Ampere Equity Fonds Aandeelhouders zijn APG, PGGM, Delta Lloyd and Rabobank. Focus op productie duurzame
Nadere informatiebuffer warmte CO 2 Aardgas / hout WK-installatie, gasketel of houtketel brandstof Elektriciteitslevering aan net
3 juli 2010, De Ruijter Energy Consult Energie- en CO 2 -emissieprestatie van verschillende energievoorzieningsconcepten voor Biologisch Tuinbouwbedrijf gebroeders Verbeek in Velden Gebroeders Verbeek
Nadere informatieINVESTA: Het expertisecentrum voor biomassavergassing en groen gas
INVESTA: Het expertisecentrum voor biomassavergassing en groen gas Het InVesta R&D programma Mark Overwijk et al. Juni 2017 www.ecn.nl Van biomassa naar groen product Biomassavergassing is de sleutel Diverse
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieAchtergrond en doel presentatie
Achtergrond en doel presentatie Achtergrond Uitnodiging van de raad; Nuon heeft reeds wind turbines in de Hoofdplaatpolder; Nuon ziet mogelijkheden voor het op termijn vervanging van de huidige turbines
Nadere informatieEnergie uit hout. Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid. Your partner in bioenergy
Energie uit hout Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid Auteur Datum Martijn Vis 31-10-2013 Your partner in bioenergy BTG Biomass Technology Group B.V. Bestaat 26 jaar 100% focus
Nadere informatie*Z075167D42B* Gemeenteraad van Goeree-Overflakkee Postbus AA MIDDELHARNIS. Geachte raad,
Gemeenteraad van Goeree-Overflakkee Postbus 1 3240 AA MIDDELHARNIS *Z075167D42B* Geachte raad, Registratienummer : Z -16-69161 / 8211 Agendanummer : 11 Portefeuillehouder : Wethouder Van der Vlugt Raadsvergadering
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 4 juli 2017 Betreft Tweede openstelling SDE+ 2017
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieStand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving
Stand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving Kees Kwant Inhoud Doelstellingen duurzaam energiebeleid Energiesituatie in Nederland Ondersteuning vanuit SenterNovem (SDE, EOS, EIA, DEN-B)
Nadere informatieDatum 23 april 2014 Betreft reactie op analyse nut en noodzaak windenergie van de heer Lukkes
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Energie, Telecom & Mededinging Directie Energie
Nadere informatieTKI Wind op Zee Workshop Financiering
TKI Wind op Zee Workshop Financiering Met welk support regime worden ambities offshore wind NL bereikt? 7 mei 2013 Amersfoort Marco Karremans Wind op Zee cruciaal voor 16% duurzame energie in 2020 Doelstelling:
Nadere informatieZonne-energie op kleine daken
Zonne-energie op kleine daken Inhoud De energietransitie Energieneutraal De Glind Inventarisatie Glindse daken Mogelijkheden Kleine daken Vervolg Vragen De energietransitie Gebruik van fossiele brandstoffen
Nadere informatieDe kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen
De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy
Nadere informatieInvulling van de 186 PJ - categorie Overige hernieuwbare energie
Invulling van de 186 PJ - categorie Overige hernieuwbare energie Tussenstand Duurzame Energie Koepel: Teun Bokhoven. 8 december 2014 Achtergrond 186 PJ opgave ENERGIEAKKOORD VOOR DUURZAME GROEI Concrete
Nadere informatiePortfoliomanagement. Management in Motion 7 maart 2016
Portfoliomanagement Management in Motion 7 maart 2016 PMO Institute Julianalaan 55 3761 DC Soest I: www.pmoinstitute.com I: www.thinkingportfolio.nl E: info@pmoinstitute.com Tjalling Klaucke E: tj.klaucke@pmoinstitute.com
Nadere informatie13 Resultaten, financiële consequenties en dekking
13 Resultaten, financiële consequenties en dekking 13.1 Inleiding In dit hoofdstuk volgt een beknopt overzicht van de beoogde en berekende resultaten van het Energieakkoord voor duurzame groei. Voor een
Nadere informatieKostenbevindingen t.b.v. advisering over SDE+ 2018
Kostenbevindingen t.b.v. advisering over SDE+ 2018 Sander Lensink Den Haag, 12 april 2017 www.ecn.nl Opbouw Toelichting onderzoeksproces Enkele highlights van kostenbevindingen Uitvragen van ECN/DNV GL
Nadere informatieHet EBC*L onderscheidt drie niveaus, die zich met name richten op bedrijfseconomische (basis)kennis.
Vergelijking inhoud EBC*L en CE Ondernemerschap Inleiding Met de komst van de CE Ondernemerschap zijn er veel vragen gesteld over de overeenkomsten en verschillen tussen de CE Ondernemerschap en EBC*L.
Nadere informatieEnergieConversiePark Moerdijk Een ECP aansluitend op bestaande verwerking van biomassa
EnergieConversiePark Moerdijk Een ECP aansluitend op bestaande verwerking van biomassa Nathalie Márquez Luzardo, Jan Venselaar (Avans Hogeschool) en Patrick Reumerman (BTG) Inleiding - ECP Moerdijk is
Nadere informatieCuraçao Carbon Footprint 2015
Willemstad, March 2017 Inhoudsopgave Inleiding 2 Methode 2 Dataverzameling 3 Uitstoot CO2 in 2010 3 Uitstoot CO2 in 2015 4 Vergelijking met andere landen 5 Central Bureau of Statistics Curaçao 1 Inleiding
Nadere informatieVersterking van het EU ETS via splitsing van sectoren
Versterking van het EU ETS via splitsing van sectoren Jos Sijm Sessie Groenboek 2030 Ministerie van Economische Zaken Den Haag, 5 April 2013 www.ecn.nl Achtergrond en doelstelling van het onderzoek Opdrachtgever:
Nadere informatieExterne notitie Amsterdam, 29 augustus Bevindingen
Externe notitie Amsterdam, 29 augustus 2017 Kenmerk Afdeling Van Voor ECN-N--17-022 S.M. Lensink, L.W.M. Beurskens Ministerie van Economische Zaken Onderwerp Kosten wind op zee 2017 (versie 2 met update
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieGrootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies
Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet
Nadere informatieNotitie Amsterdam, 20 november Samenvatting. 1 Langetermijnenergieprijs
Notitie Amsterdam, 20 november 2017 ECN-N--17-026 Kenmerk Afdeling Van Voor Beleidsstudies Sander Lensink, Adriaan van der Welle Ministerie van Economische Zaken Onderwerp Basisprijzen en basisprijspremies
Nadere informatieMaturity Matrix Duurzame Logistiek voor (potentiële) Lean & Green Awardwinnaars. Beschrijving & case
Duurzame Logistiek voor (potentiële) Lean & Green Awardwinnaars Beschrijving & case Inhoud Inhoud beschrijving Kern van de tool Aanpak Mensen & middelen Resultaat Case beschrijving / best practice Toepassing
Nadere informatieDuurzaam benutten van warmte
Duurzaam benutten van warmte Netwerkbijeenkomst duurzame regionale energie Gelderland 12 juni 2013 Door: Hans Wouters Programma energietransitie Provincie Gelderland Provincie zet zich in op de toepassing
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieNederlands beleid Wind op Zee. Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl
Nederlands beleid Wind op Zee Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl Inhoud Beleid op Hernieuwbare energie in Europa en in Nederland Ruimtelijke planning toekomstige ontwikkelingen Green deal met de offshore
Nadere informatieDuurzaamheidsdialoog. Strategisch richten en inrichten van duurzaamheid
Duurzaamheidsdialoog Strategisch richten en inrichten van duurzaamheid Duurzaamheid U kunt waarschijnlijk bijna alle woorden relateren aan uw organisatie. Maar welke zijn echt relevant en significant?
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatie24 maart Met dank aan de gemeente Almelo
24 maart 2016 Met dank aan de gemeente Almelo R&D projecten R&D samenwerkingsprojecten Grote R&D- samenwerkingsprojecten Stimuleren proeftuinen Stimuleren cluster- en netwerkactiviteiten Wbso regelingen
Nadere informatieOnderwerp: Kaders voor windenergie
Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Vaststellen van beleidskaders voor windenergie-initiatieven; 2. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark
Nadere informatieEnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16
EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI
Nadere informatieZeeland in stroomversnelling. Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht
Zeeland in stroomversnelling Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht Wat is er gebeurd sinds 2 juni? Het advies van de Commissie Balkenende
Nadere informatieWie wind niet durft, verliest!
Wie wind niet durft, verliest! Onderzoek naar de (on)haalbaarheid van de doelstellingen van de gemeente Hellendoorn op het gebied van duurzame energie en CO2-reductie met en zonder windmolens 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management P3M3 DIAGNOSTIEK IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. P3M3 -DIAGNOSTIEK (PROJECT PROGRAMMA PORTFOLIO MANAGEMENT MATURITY
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieBenodigde capaciteit, middelen, faciliteiten en infrastructuur
Elementen van een businessplan De toegevoegde waarde en doelstellingen Doelgroepen en waarde proposities Aanbod van producten en diensten Risicoanalyse en Concurrentie Speelveld / Ecosysteem Business model
Nadere informatieVoortgangsrapportage 3 CO 2 -Prestatieladder
CO 2 -Prestatieladder Inhoudsopgave INLEIDING... 3 BRANDSTOF... 4 REDUCTIEDOELSTELLING... 4 RESULTATEN... 4 GROENAFVAL... 5 KETENANALYSE... 5 REDUCTIEDOELSTELLING... 5 HOEVEELHEID GROENAFVAL... 5 TRANSPORT
Nadere informatieUrgenda ESCo-project. Peter Odermatt
Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage
Nadere informatieAuteur: C J Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent
Onderzoek: Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2013 Auteur: C J Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Datum: 22 augustus 2014 Vragen of reacties kunt u sturen
Nadere informatieBetreft vergadering Provinciale Staten 12 december 2014. Commissiegriffier Margreeth Trimpe 0118 63 14 37 me.trimpe@zeeland.nl
Griffier van de Staten Geleidebrief Kaderstellend 1-1 Naam voorstel Nummer SERV-187 Statenvoorstel verkoop aandelen DELTA in Windpark Kreekraksluis B.V. Betreft vergadering Provinciale Staten 12 december
Nadere informatieEnergie Management Programma. InTraffic
Energie Management Programma InTraffic Wijzigingsblad Versie Datum Auteur Wijzigingen 0.1 17/2/2012 Marije de Vreeze Opzet structuur 0.2 13/3/2012 Marije de Vreeze Gegevens 0.3 5/4/2012 Dirk Bijkerk Input
Nadere informatieMaak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo
Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen
Nadere informatieVan Kerstboom tot Groene Energie. Voorbeeld van een diatitel
Van Kerstboom tot Groene Energie Voorbeeld van een diatitel 0. Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. projectteam 3. Doel van de proef 4. Tussenopslag en Biomassa centrale 5. Wijze van inzameling 6. Vermeden CO2
Nadere informatieWindenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi. Annemiek Verrips
Windenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi Annemiek Verrips 2 Discussie windenergie op Zee Kivi Stelling in MKBA Windenergie op Zee Duurzame energiesubsidies windenergie hebben geen effect op CO2- uitstoot
Nadere informatieLezing FHI te Leusden
Lezing FHI te Leusden M. Geusebroek Maart 2014 ECN-L--14-012 Gasanalyse bij ECN Ervaringen op micro-en macroschaal Lezing FHI - Leusden Maart 2014 www.ecn.nl Inhoud 1. ECN en ECN Environment & Energy Engineering
Nadere informatieTechnisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015
Technisch-economische scenario s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015 Overzicht Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot
Nadere informatieDatum 1 februari 2016 Betreft Beantwoording vragen over bij- en meestook van duurzame biomassa in kolencentrales
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatie