4h economie module 5 samenwerken en onderhandelen
|
|
- Juliaan Sasbrink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 4h economie module 5 samenwerken en onderhandelen Vb. werknemers en werkgevers CAO-onderhandelingen via vakbonden Stel: vakbond van werknemers eist arbeidstijdverkorting van 4 uur per week; van 40 uur naar 36 uur (bij gelijkblijvend loon) Vraag: hoeveel % stijgen voor de werkgever de loonkosten per product (stel dat de arbeidsproductiviteit per uur gelijk blijft)? arbeidstijdverkorting = 4 / 40 x 100 = 10% een arbeider produceert dus 10% minder tegen hetzelfde loon (stel 100,- per week) loonkosten per product waren 100,- / 50 producten = 2,- per product loonkosten per product worden 100,- / 45 producten = 2,22 per product een stijging van de loonkosten per product met (2,22 2) / 2 x 100 = 11,1% Stel dat de vakbond daarbij ook nog 5% loonsverhoging eisen Vraag: hoeveel % stijgen voor de werkgever de loonkosten per product? loonkosten worden 105 (%), productie wordt 90 (%) loonkosten per product worden 105 / 90 = 1,167, dus een stijging met 16,7% gewoon spel spelers, spelregels, 1 winnaar economiespel economie als spel met spelers en vaak meerdere winnaars in het marktevenwicht (vb. consumentensurplus en producentensurplus bij vrije marktwerking) de speltheorie voorspelt de uitkomst van het spel, het evenwicht elk spel: 3 elementen -2 spelers, bijv. 2 concurrenten -2 mogelijke acties, bijv. prijs wel of niet verlagen -doelstellingen, bijv. maximale winst zie vb. Mc Donalds en Burger King prijs verlagen; ja of nee? opbrengstenmatrix blz. 156 Mc Donalds bepaalt de rij die gespeeld wordt = rij-speler Burger King bepaalt de kolom die gespeeld wordt = kolom-speler uitkomst van het spel bepalen = het evenwicht stap 1: onderstreep voor beide spelers de beste opbrengst gegeven de actie van de andere speler stap 2 bepaal de uitkomst van het spel = de cel van de opbrengstenmatrix waar beide spelers een beste opbrengst hebben
2 in het evenwicht kan geen speler er op vooruit gaan door alleen zelf een andere actie te kiezen Gevangenendilemma Er is voor beide spelers een betere cel (actiecombinatie) dan de evenwichtscel die de speltheorie als uitkomst voorspelt, maar daarvoor moeten ze elkaar vertrouwen en/of afspraken maken. probleem: vanuit deze cel kan elke speler zich individueel verbeteren door eenzijdig de andere actie te kiezen (de afspraak niet nakomen / het vertrouwen te schaden), dus zullen ze (tenzij ze zeker weten dat ze de ander kunnen vertrouwen) allebei voor de andere actie kiezen, zodat ze niet gen**id (de voor hun meest ongunstige uitkomst) kunnen worden = het gevangenendilemma; beide spelers bevinden zich in een niet-optimale keuze. Het nastreven van het individueel belang zorgt er dus voor dat het collectief belang geschaad wordt. Klaslokaalexperiment: Een voor allen, allen voor een Elke leerling krijgt 1 zwarte en 1 rode kaart. 2 leerlingen laten gelijktijdig 1 kaart zien: Z-Z = allebei 2 punten R-R = allebei 8 punten Z-R = 16 punten voor zwart, 0 punten voor rood R-Z = 0 punten voor rood, 16 punten voor zwart speler A speler B R Z R (8, 8) (0, 16) Z (16, 0) (2, 2) De speltheorie voorspelt als uitkomst Z-Z, ondanks dat R-R voor beide spelers beter is, maar ze zitten gevangen, want als de ander niet R doet en zij wel, dan zijn ze de pineut. Zie daar: het gevangenendilemma! Zie ook The golden balls; split or steal
3 M5 H2 Par.2 Collectieve goederen en het gevangenendilemma Enkele kenmerken van collectieve goederen: -niet individueel leverbaar / na productie kan niemand van gebruik uitgesloten worden -er kan geen individuele prijs bepaald worden iedereen profiteert ervan zonder rechtstreeks een prijs te betalen er is dus sprake van positieve externe effecten -er kan geen winst mee behaald worden -kunnen alleen door de overheid geleverd worden -kunnen alleen via belastingheffing (dwangbetaling) gefinancierd worden De positieve externe effecten leiden ertoe dat bij collectieve goederen sprake is van het gevangenendilemma niemand zal vrijwillig (financieel) bijdragen aan de productie van collectieve goederen als iedereen / alle anderen er (gratis) van kan/kunnen profiteren meeliftgedrag (free rider - gedrag) = niet (mee)betalen, wel profiteren Individueel belang zal dus boven collectief belang gesteld worden en dus is de overheid genoodzaakt om collectieve goederen te produceren en te financieren via belastingheffing (collectieve dwang). Zie ook handboek bron 4 maken M5 H2 vraag 5 t/m 11 Klaslokaalexperiment Het is voor een goed doel collectieve goederen; wie levert vrijwillig een bijdrage en wie lift mee (free ride)? Winnaar = degene met de meeste punten, maar alleen als het meer dan 80 is punten van de winnaar worden uitbetaald in centen, vb. 100 punten = 1,- Regels: -iedereen 3 kaarten; 2 rood, 1 zwart -2 rondes; in elke ronde betaal je 1 rode kaart (belasting) + 1 keuzekaart -berekening score = totaal aantal ingeleverde rode kaarten van de klas + 4 x het aantal rode kaarten dat jij in je hand hebt gehouden (dus 4 x 0 of 4 x 1 of 4 x 2) Collectieve goederen; wie levert een bijdrage? -het collectieve goed kost in totaal 8 om te produceren -het collectieve goed levert iedere speler 6 op speler A speler B wel bijdragen niet bijdragen wel bijdragen ( ) ( ) niet bijdragen ( ) ( ) 1. Welke acties voorspelt de speltheorie als uitkomst = evenwicht? Leg uit 2. Is hier sprake van het gevangenendilemma? Leg uit
4 Intro m5 h3 Onderhandelen In de economie is er vaak sprake van situaties waarin beide partijen voordeel kunnen behalen. Via onderhandelingen wordt dan bepaald welk deel van het totale voordeel naar de ene en welk deel naar de andere partij gaat. Constante waarde spel; bij verandering van keuze-actie is de winst van de ene speler, het verlies van de ander (je verdeelt een totaal gelijkblijvend getal) Man Vrouw Justin Pieper Voetbal Justin Pieper ( 2, 1 ) ( 0, 0 ) Voetbal ( 0, 0 ) ( 1, 2 ) Vb. CAO-onderhandelingen (= een van de verplichte contexten bij deze module zie E- pack), prijsonderhandelingen tussen fabrikanten en supermarkten Prijzenoorlog (= verplichte context in werkboek) M5 H3 par.2 Verzonken kosten Citaat uit het examenprogramma: de kandidaat kan in contexten voorbeelden geven van verzonken kosten en herkennen wat de gevolgen (voordelen / nadelen) kunnen zijn voor de betrokken partijen die verzonken kosten hebben bij onderhandelingen. Verzonken kosten: vooraf gemaakte kosten (moeten nog terugverdiend worden) die niet/moeilijk voor iets anders gebruikt kunnen worden. M5 VC (= verplichte context) Prijzenoorlog Als een prijzenoorlog alleen om bestaande klanten draait, ontstaat een gevangenendilemma met vaak alleen verliezers, uitgezonderd de consument (lagere prijzen, maar ook mogelijk nadelen; minder service, kleiner assortiment, lagere kwaliteit ). De winkels maken minder winst per product en hebben vaak meer kosten (reclame). Prijzenoorlog gevangenendilemma; de speltheorie voorspelt dat beide spelers de prijzen zullen verlagen, ondanks dat het voor beiden beter zou zijn om de prijzen niet te verlagen. Als de een zijn prijzen niet verlaagt, maakt de ander veel winst als hij zijn prijzen wel verlaagt. Een afspraak om allebei de prijzen niet te verlagen, houdt dus in de praktijk vaak niet stand (alleen als er echt vertrouwen is, eventueel ondersteund door een vorm van zelfbinding). Beide spelers kunnen er op vooruit gaan door de afspraak eenzijdig te schenden = klassiek gevangenendilemma.
5 M5 VC CAO-onderhandelingen Een arbeidsovereenkomst = de afspraken tussen werkgever en werknemer over loon, werktijden, vakantiedagen etc. etc. Er zijn 2 soorten arbeidsovereenkomsten: -individuele arbeidsovereenkomst afspraken tussen 1 werkgever en 1 werknemer -collectieve arbeidsovereenkomst (= een CAO) afspraken die voor meerdere werkgevers (of 1 groot bedrijf) en meerdere werknemers gelden, vb. CAO voor het onderwijs Een CAO wordt afgesloten tussen vertegenwoordigers van werkgevers (vb. werkgeversorganisatie VNO-NCW) en werknemers (vb. de vakbond FNV) en gelden voor de aangesloten leden. De overheid kan een afgesloten CAO laten gelden voor alle werkgevers en werknemers uit de betreffende bedrijfstak, de overheid zal deze CAO dan algemeen verbindend verklaren. Verband met onze stof: Bij toenemende welvaart moet er onderhandeld worden over de verdeling (surplus) hiervan tussen werkgevers en werknemers. Werknemers willen meer loon (zeker in tijden van (hoge) inflatie). Werkgevers willen meer winst, dus niet teveel loonsverhoging (loon = kosten). Via onderhandelingen moeten beide partijen eruit zien te komen.
UIT speltheorie HV
Speltheorie. Wat is de speltheorie (gametheorie). De speltheorie bekijkt (economische) situaties in de echte wereld waarbij twee partijen met elkaar verbonden zijn, via hun acties. Als de ene partij een
Nadere informatieUIT speltheorie
Speltheorie. Wat is de speltheorie (gametheorie). De speltheorie beschouwt situaties in de echte wereld waarin twee (of meerdere) partijen aan elkaar verbonden zijn via hun acties. Als de ene partij een
Nadere informatieNascholing Economie: Speltheorie
Nascholing Economie: Speltheorie Jeroen Hinloopen (UvA) Aristo Amsterdam, 28 januari 2010 Programma (28 januari 2010, 10.00 11.45) Inleiding: De drie vernieuwingen in het economie examenprogramma Wat is
Nadere informatieNascholing Economie: Speltheorie. Jeroen Hinloopen (UvA) J.Hinloopen@uva.nl
Nascholing Economie: Speltheorie Jeroen Hinloopen (UvA) Programma Inleiding: De drie vernieuwingen in het economie examenprogramma Deel 1: 10.00 10.45 Wat is speltheorie en wanneer is het gebruik zinvol?
Nadere informatieWerkboek Workshop Speltheorie op de Havo en Vwo Samenstelling: Jacobien van Willigen en Jolanda Suijker
Werkboek Workshop Speltheorie op de Havo en Vwo Samenstelling: Jacobien van Willigen en Jolanda Suijker Lesvoorbeeld 1 Fokke en Sukke Fokke en Sukke wonen in Almere, waar zij al jaren op Koninginnedag
Nadere informatieHAVO 5 M O D U L E 5
HAVO 5 M O D U L E 5 1 OLIGOPOLIE Bekend dus. Beperkt aantal aanbieders Homogeen Heterogeen Veel concurrentie / minder concurrentie 2 TWEE AANBIEDERS Bastognes Jumbo Prijs AH Prijs 1,20 1,15 Bastognes
Nadere informatieWerkboek Werk Ver 2. Week Opgaven Bijzonderheden 5 Toetsbespreking 1.1 t/m 1.12. Dit boekje elke les meenemen! 6 1.13 t/m 1.20 2.1 t/m 2.
Werkboek Werk Ver 2 Week Opgaven Bijzonderheden 5 Toetsbespreking 1.1 t/m 1.12 Dit boekje elke les meenemen! 6 1.13 t/m 1.20 2.1 t/m 2.9 7 2.10 t/m 2.14 Afmaken beleggen Inleveren handelingsdeel bij docent
Nadere informatieSamenvatting Economie Vervoer
Samenvatting Economie Vervoer Samenvatting door S. 1607 woorden 25 april 2017 5,2 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Hoofdstuk 2 : Met de taxi of met de fiets Afzet onderneming Markt Afzet= ------------------------------------
Nadere informatieDomein D: markt (module 3) vwo 4
1. Noem 3 kenmerken van een marktvorm met volkomen concurrentie. 2. Waaraan herken je een markt met volkomen concurrentie? 3. Wat vormt het verschil tussen een abstracte en een concrete markt? 4. Over
Nadere informatieDomein D: markt. 1) Nee, de prijs wordt op de markt bepaald door het geheel van vraag en aanbod.
1) Geef 2 voorbeelden van variabele kosten. 2) Noem 2 voorbeelden van vaste (=constante) kosten. 3) Geef de omschrijving van marginale kosten. 4) Noem de 4 (macro-economische) productiefactoren. 5) Hoe
Nadere informatieRollenspel centraal akkoord (2x)
Rollenspel centraal akkoord (2x) 1 Algemeen Een zestal leerlingen spelen tijdens dit rollenspel het onderhandelingsproces voor een centraal akkoord na. Zij moeten hierbij rekening houden met een gegeven
Nadere informatieEvenwichtspri js MO WINST
Volkomen concurrentie Volledige mededinging Hoeveeldheidsaanpassing: prijs komt door Qa en Qv tot stand, individu heeft alleen invloed op de hoeveelheid die hij gaat produceren Veel vragers en veel aanbieders
Nadere informatieEconomie Module 3. De marktstructuur is het geheel van kenmerken van de markt die het marktevenwicht beïnvloeden.
Module 3 Hoofdstuk 1 1.1 - Markt, marktstructuur en marktvorm De markt is het geheel van factoren waaronder vragers en aanbieders elkaar ontmoeten en producten verhandelen. Er zijn twee soorten: - De concrete
Nadere informatie4.1 De collectieve arbeidsovereenkomst
4.1 De collectieve arbeidsovereenkomst De arbeidsvoorwaarden van veel werknemers zijn vastgelegd in een collectieve arbeidsovereenkomst. Dit is een overeenkomst die per bedrijf of bedrijfstak wordt afgesloten
Nadere informatieSamenvatting Economie Consument & Producent
Samenvatting Economie Consument & Producent Samenvatting door een scholier 1097 woorden 3 april 2003 7,7 84 keer beoordeeld Vak Economie CONSUMENT & PRODUCENT Hoofdstuk 1 de klant Marktaandeel afzet eigen
Nadere informatie6,1. Samenvatting door M. 884 woorden 28 december keer beoordeeld. Economie Hoofdstuk 5
Samenvatting door M. 884 woorden 28 december 2015 6,1 5 keer beoordeeld Vak Economie Economie Hoofdstuk 5 1 Stroomgrootheden: meten tijden een bepaalde periode sparen, lenen, inkomen etc Voorraadgrootheden:
Nadere informatie1 Aanbodfunctie. 2 Afschrijvingskosten Asymmetrische 3 informatie
1 Aanbodfunctie 2 Afschrijvingskosten Asymmetrische 3 informatie Het verband tussen prijs een aangeboden hoeveelheid kun je weergeven met een vergelijking: de aanbodfunctie. De jaarlijkse waardevermindering
Nadere informatieGevangenenprobleem. Samenwerken en onderhandelen
Gevangenenprobleem Samenwerken en onderhandelen 10 20 30 40 50 60 HAVO VWO Dit experiment illustreert het gevangenenprobleem door middel van een kaartspel in groepjes van twee. In iedere ronde kiezen deelnemers
Nadere informatieeconomie havo 2015-II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 bij (1) verkoopmarkt bij (2) monopolistische
Nadere informatieWerken of vrije tijd?
Samenvatting door Sophie 612 woorden 28 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO H1 Werken of vrije tijd? Je moet keuzes maken tussen vrije tijd en werken/ geld verdienen. Veel mensen werken
Nadere informatie1.1 Elke generatie kiest opnieuw
1.1 Elke generatie kiest opnieuw Op elk moment in je leven moet je keuzes maken: De keuze naar welke middelbare school je gaat; De keuze waar je op vakantie gaat; De keuze waar je gaat wonen als je het
Nadere informatieBeste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak economie havo, eerste tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre
Nadere informatieFor dummies: de economie van een land
H2 in het kort V4 For dummies: de economie van een land Consumenten Producenten De markt Bijvoorbeeld Goederenmarkt Arbeidsmarkt Vermogensmarkt Overheid 2 De economie: een groot rollenspel Vier algemene
Nadere informatieKlaslokaalexperiment: het gevangenenprobleem
Klaslokaalexperiment: het gevangenenprobleem Voor leerling en docent Het gevangenenprobleem Moet je horen, zegt Corine, Twee studenten bekennen schuld. Ze laat de krantenkop aan Bart zien. Wat hebben ze
Nadere informatie1. Werkgevers en vakbonden willen jou meer betrekken bij het cao-overleg. Dat vind ik..
CNV Unie ledenenquête kunststof- en rubberindustrie oktober 2015 1. Werkgevers en vakbonden willen jou meer betrekken bij het cao-overleg. Dat vind ik.. Onzin, daar hebben we vakbonden voor Ben benieuwd
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 10 t/m 16
Samenvatting Economie Hoofdstuk 10 t/m 16 Samenvatting door M. 1175 woorden 17 juni 2015 7,5 10 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie hoofdstuk 10 Samenwerken Externe effecten = onbedoelde
Nadere informatieToetsing en economische experimenten : twee voorbeelden
Toetsing en economische experimenten : twee voorbeelden Voorbeeld 1: Het verwerken van experimenten in toetsvragen Opgave 1. (ad fishing game en tragedy of the commons) Onderstaande tekeningen en tekst
Nadere informatieArbeidsmarkt Vraag naar arbeid Werkgelegenheid Aanbod van arbeid: b Marktmechanisme Loonkosten per product
Arbeidsmarkt Vraag naar arbeid = mensen Door werkgevers: bedrijven en overheid Werkgelegenheid Hoe lager het loon, hoe groter de vraag naar arbeid Aanbod van arbeid: beroepsbevolking (iedereen tussen de
Nadere informatiekeer beoordeeld 12 februari 2015
0 Samenvatting door C. 919 woorden keer beoordeeld 12 februari 2015 Vak Economie Methode Economie in context Hoofdstuk 15 Markt en Welvaart Paragraaf 1 Arbeidsmarkt bestaat uit de totale vraag naar en
Nadere informatieMarkt. Kenmerken van marktvormen:
1 1 1 Markt 1 3 5 7 9 1 1 1 1 1 hoeveelheid 1 3 5 7 9 Qv Qa nieuw Qa Qv nieuw p Kenmerken van marktvormen: Volkomen concurrentie: Veel aanbieders Homogeen product(mais) Vrije toetreding Alle kennis van
Nadere informatieEconomie Module 3 H1 & H2
Module 3 H1 & H2 Hoofdstuk 1 1.1 - Markt, marktstructuur en marktvorm De markt is het geheel van factoren waaronder vragers en aanbieders elkaar ontmoeten en producten verhandelen. Er zijn twee soorten:
Nadere informatie7,9. Samenvatting door een scholier 1248 woorden 29 september keer beoordeeld. Economie Samenvatting; de arbeidsmarkt
Samenvatting door een scholier 1248 woorden 29 september 2004 7,9 28 keer beoordeeld Vak Economie Economie Samenvatting; de arbeidsmarkt Hoofdstuk 1. De arbeidsmarkt op. Een concrete arbeidsmarkt, is een
Nadere informatieMARKT & OVERHEID. HAVO 4 Blok 4
MARKT & OVERHEID HAVO 4 Blok 4 INHOUD Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6: Hoofdstuk 7: De telefoniemarkt Van volledige mededinging naar monopolie Oligopolie en
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieEindexamen economie pilot vwo II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit
Nadere informatieUIT loonruimte en AIQ v1.1
Uitleg loonruimte en AIQ. 1. Wat is de AIQ? De AIQ is de arbeidsinkomensquote en geeft weer hoeveel procent van het Nationaal inkomen (totaal aan beloningen productiefactoren) uitgekeerd wordt aan arbeidsloon.
Nadere informatie8,2. Samenvatting door een scholier 1686 woorden 10 februari keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 1686 woorden 10 februari 2003 8,2 97 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1: Arbeidsmarkt: De wijze waarop vraag en aanbod zodanig bij elkaar komen dat er een prijs (=loon)
Nadere informatieDomein D: markt. 1) Noem de 4 (macro-economische) productiefactoren. 2) Groepeer de micro-economische productiefactoren bij de macroeconomische
1) Noem de 4 (macro-economische) productiefactoren. 2) Groepeer de micro-economische productiefactoren bij de macroeconomische productiefactoren. 3) Hoe ontwikkelt de gemiddelde arbeidsproductiviteit als
Nadere informatieSamenvatting Economie Lesbrief Arbeidsmarkt
Samenvatting Economie Lesbrief Arbeidsmarkt Samenvatting door een scholier 1291 woorden 7 maart 2004 8,4 13 keer beoordeeld Vak Economie Lesbrief 'de Arbeidsmarkt' Hoofdstuk 1 Concrete markt: een vaste
Nadere informatieDomein D: markt (module 3) havo 5
Domein D: markt (module 3) havo 5 1. Noem 3 kenmerken van een marktvorm met volkomen concurrentie. 2. Waaraan herken je een markt met volkomen concurrentie? 3. Wat vormt het verschil tussen een abstracte
Nadere informatieDomein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)
1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom
Nadere informatieDocentenhandleiding module 9 versie 2012
Docentenhandleiding module 9 versie 2012 Algemeen: Module 9 is geheel herzien ten opzichte van de versie in 2009. De oude versie bleek op verschillende punten nog verbeterd te kunnen worden. Verbeteringen
Nadere informatieLESBRIEF VERVOER. havo 4 blok 3
LESBRIEF VERVOER havo 4 blok 3 Inhoud Met de taxi of met de fiets (kosten, opbrengsten, winst, mo, mk) Verzekeren tegen risico (verzekeren) De lucht in (vraag, aanbod, surplus) Het beroepsgoederenvervoer
Nadere informatieKlas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel
Klas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel Mollers Inleiding spel koehandel De komende 5 lessen gaan we aan de slag met het spel koehandel. Dit spel speel je met maximaal 5 personen. Met deze vijf
Nadere informatieOnderneming en omgeving - Speltheorie
Onderneming en omgeving - Speltheorie 1 Inleiding... 1 2 Het oplossen van een standaard tweepersonenspel... 1 3 Twee aanbieders van bronwater... 3 4 Links of rechts rijden... 5 5 Free rider gedrag... 6
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 Rookremmers 1 maximumscore 2 De genoemde bijkomende/onbedoelde (maatschappelijke)
Nadere informatie9,6. Samenvatting door N woorden 15 oktober keer beoordeeld. Hoofdstuk 1. Begrippen
Samenvatting door N. 1514 woorden 15 oktober 2016 9,6 4 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1 Begrippen bindende afspraak Een afspraak waar je (juridisch) niet van af kunt/niet onderuit kunt. budget
Nadere informatievwo Economie voor havo & vwo bovenbouw prof. dr. J. Hinloopen drs. P. Adriaansen Speltheorie
Economie voor havo & vwo bovenbouw Speltheorie vwo prof. dr. J. Hinloopen drs. P. Adriaansen Werken met Praktische Economie Praktische Economie, de titel van dit boek, geeft meteen de essentie weer van
Nadere informatieSamenvatting Economie Lesbrief werk H1 t/m 6
Samenvatting Economie Lesbrief werk H1 t/m 6 Samenvatting door een scholier 1767 woorden 28 juni 2011 6,4 212 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie lesbrief Werk hoofdstuk 1 t/m 6. Hoofdstuk
Nadere informatie1.1 t/m 1.4 Ondernemen het combineren van productiefactoren; arbeid kapitaal en natuur.
Samenvatting door een scholier 1547 woorden 16 april 2007 5,2 6 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Samenvatting economie Module 2. Hoofdstuk 1 1.1 t/m 1.4 Ondernemen het combineren
Nadere informatieaanbod van arbeid: alle mensen tussen de 15 en de 65 die willen, kunnen en mogen werken. (werknemers, zelfstandigen en werklozen)
Samenvatting door een scholier 1898 woorden 28 maart 2004 6,9 64 keer beoordeeld Vak Economie Economie H 1 tm 5 1 aanbod van arbeid: alle mensen tussen de 15 en de 65 die willen, kunnen en mogen werken.
Nadere informatieIntroductie Serious Gaming
Introductie Serious Gaming Programma Introductie: de kracht van games Prijzenoorlog Serious Gaming: de theorie Spelbundel klaslokaalexperimenten Zelf ervaren 2 Eind 2010: 72 miljoen actieve spelers Groter
Nadere informatieCAO & Arbeidsvoorwaardenreglement. Twee soorten cao s
CAO & Arbeidsvoorwaardenreglement Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken over arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd, bijvoorbeeld over loon, betaling
Nadere informatie6.7. Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inhoudsopgave
Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni 2005 6.7 110 keer beoordeeld Vak Economie Inhoudsopgave - Inleiding (Waarom heb ik voor dit onderwerp gekozen, hoofd- en deelvragen.) 1. Hoe komt
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 1 t/m 5, Arbeidsmarkt
Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 t/m 5, Arbeidsmarkt Samenvatting door een scholier 1500 woorden 30 mei 2006 6,8 66 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO H1, de arbeidsmarkt op. Aanbod van arbeid
Nadere informatieStartkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te vinden. Het gaat dan om een diploma, havo, vwo of mbo.
Samenvatting door D. 1363 woorden 7 februari 2016 0 keer beoordeeld Vak Economie Paragraaf 1; De werknemer Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te
Nadere informatieConcept PTA economie havo Belgisch Park cohort
Het eindexamen economie bestaat uit een centraal schriftelijk examen en een schoolexamen. Domeinen economie Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Vaardigheden 1. Informatievaardigheden.
Nadere informatieEindexamen vwo economie 2014-I
Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat verantwoord autogebruik wordt beloond met premiekorting / onverantwoord gebruik wordt gestraft met premieverhoging, zodat voorzichtig rijgedrag
Nadere informatieOF TIJDENS HET INVULLEN VAN JE LOGBOEK
Doelstellingen De leerling kan: 1. aangeven in welke situaties spanning kan ontstaan tussen het eigen belang en het gezamenlijke belang; 2. aantonen dat in deze situaties de bovengenoemde spanning zowel
Nadere informatie4,8. Samenvatting door een scholier 1776 woorden 6 december keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 1776 woorden 6 december 2010 4,8 1 keer beoordeeld Vak Methode Economie In balans 4.1 het aanbod van arbeid Arbeid is een productiefactor. De arbeidsmarkt is de abstracte
Nadere informatie6,9. Samenvatting door Larissa 659 woorden 18 januari keer beoordeeld. Samenvatting Economie Werk & Inkomen H1. Actieven en inactieven:
Samenvatting door Larissa 659 woorden 18 januari 2016 6,9 10 keer beoordeeld Vak Methode Economie Index Samenvatting Economie Werk & Inkomen H1 Actieven en inactieven: Actieven; mensen die betaald werk
Nadere informatieCao-onderhandelingen gaan beginnen.
Zaterdag 28 maart 2015 Cao-onderhandelingen gaan beginnen. Beste FNV vrienden As maandag (30 maart) starten de onderhandelingen over jullie Collectieve Arbeidsvoorwaarden (Cao). Zoals bekend hebben de
Nadere informatieBeroepsbevolking: het aantal mensen tussen de 15 en 65 jaar, dat meer dan 12 uur per week wil en kan werken.
Samenvatting door een scholier 1221 woorden 5 januari 2004 5,8 48 keer beoordeeld Vak Methode Economie In balans Hoofdstuk 4: werk, werk, werk 4.1 Het aanbod van arbeid Beroepsbevolking: het aantal mensen
Nadere informatieMinimumloon, jeugdloon januari 2016 - juni 2016 plus Uurloon
Minimumloon, jeugdloon januari 2016 - juni 2016 plus Uurloon Het wettelijk minimum loon of wettelijk minimum jeugdloon is het loon of het salaris dat je minimaal uitbetaald hoort te krijgen. Werknemers
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 4
Samenvatting Economie Hoofdstuk 4 Samenvatting door D. 1323 woorden 7 februari 2016 1 1 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting Hoofdstuk 4; Aan 't werk Boek: 200% Economie 4 mavo/tl Paragraaf 1; productie
Nadere informatie4.9. Samenvatting door K woorden 6 november keer beoordeeld Markt:
Samenvatting door K. 1250 woorden 6 november 2012 4.9 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO 1.2 - Markt: Het geheel van vraag naar en aanbod van een bepaald product of dienst. Er zijn 4 marktsvormen:
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 monopolie 2 maximumscore 3 bij
Nadere informatie1)Waaruit bestaat de vraag op de Werkenden en arbeidsmarkt? (openstaande)vacatures. 2)Noem een ander woord voor Werkenden werkgelegenheid.
1 1)Waaruit bestaat de vraag op de arbeidsmarkt? 2)Noem een ander woord voor werkgelegenheid. 3)Wie vragen arbeid? 4)Met welk woord wordt het aanbod van arbeid ook aangeduid? 5)Geef de omschrijving van
Nadere informatiep1 = 20 euro p2 =10 euro Budget = 100 euro Stel budgetvergelijking op en teken budgetlijn Budgetvergelijking: B = 20q 1 + 10q 2 Budgetlijn.
1. Wat zijn behoeften? 2. Waarom is er sprake van schaarste bij behoeften? 3. Leg uit waarom netto-baten een beter begrip bij te keuzen maken dan baten. 4. Leg met een voorbeeld uit wat alternatief aanwendbaar
Nadere informatieSamenvatting Economie Arbeidsmarkt hoofdstuk 1,2,3,4,5
Samenvatting Economie Arbeidsmarkt hoofdstuk 1,2,3,4,5 Samenvatting door een scholier 1751 woorden 23 januari 2008 7,1 21 keer beoordeeld Vak Economie ARBEIDSMARKT Hoofdstuk 1 De arbeidsmarkt op 1.1 Op
Nadere informatie7,5. Samenvatting door een scholier 1363 woorden 7 februari keer beoordeeld. Lesbrief: Arbeidsmarkt. Hoofdstuk 1: De arbeidsmarkt op
Samenvatting door een scholier 1363 woorden 7 februari 2002 7,5 813 keer beoordeeld Vak Economie Lesbrief: Arbeidsmarkt Hoofdstuk 1: De arbeidsmarkt op Concrete markt: een plek waar vragers en aanbieders
Nadere informatieEindexamen economie vmbo gl/tl 2006 - II
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. HET GROTE ONDERNEMERSSPEL 1 B 2 A 3 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste berekening: Loonkosten in twee jaar:
Nadere informatie4,3. Samenvatting door een scholier 2003 woorden 31 oktober keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 2003 woorden 31 oktober 2011 4,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting (zie ook bijlage, voor duidelijkere samenvatting met markering) Arbeidsmarkt
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl economie 2011 - II
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. MINpunten 1 maximumscore 1 2 / 6 x 100 % = 33,3% 2 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste reden: Klantenbinding:
Nadere informatieEen product begint als grondstof en daarna word het verwerkt tot een eindproduct.
Samenvatting door G. 1151 woorden 21 januari 2015 7,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Economie Economie voor jou Paragraaf 3: 3.1: Produceren: is het maken van goederen of het leveren van diensten. Een product
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL-COMPEX 2005
Examen VMBO-GL en TL-COMPEX 2005 tijdvak 1 dinsdag 31 mei totale examentijd 2 uur ECONOMIE CSE GL EN TL Vragen 24 tot en met 38 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt
Nadere informatieLoonstarheid: lonen staan minimaal een jaar vastà vertraging à overschotten of tekorten niet meteen weggewerktà gevolg:
Samenvatting door K. 546 woorden 21 oktober 2013 9,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie Economie in context 15.1 Arbeidsmarkt: Abstracte markt Aanbod: werkenden en werkzoekenden Vraag: vraag naar arbeidskrachten
Nadere informatieSamenvatting Economie Module 2
Samenvatting Economie Module 2 Samenvatting door S. 1008 woorden 3 januari 2013 6,7 62 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Praktische economie Module 2 Economie Module 2 Eenmaal, andermaal,verkocht
Nadere informatieSamenvatting Economie Arbeidsmarkt
Samenvatting Economie Arbeidsmarkt Samenvatting door een scholier 1948 woorden 17 november 2009 7,2 12 keer beoordeeld Vak Economie Economie, arbeidsmarkt PTA 2 Hoofdstuk 1; De arbeidsmarkt op. 1.1 op
Nadere informatieRechten en Plichten als werknemer
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Helvine de Graaf 28 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/71612 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2006-II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: kosten van politie-inzet
Nadere informatieVoor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang:
economie 1 Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 20 06 Tijdvak 1 Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo I
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 vakbonden, werkgeversbonden, individuele
Nadere informatieHoofdstuk 5 behoort tot de stof van schoolexamen 2 in periode 1 van 5 havo.
0 0 periode lesplanner wiskunde A Lwn, Scj, Vlj havo les datum lesmateriaal leren maken overslaan bijzonderheden ma 6/ havo A deel.c,.a t/m 6, 9 APPLETS bij de opgaven 6, 6, 6 wo / havo A deel.b 6 t/m
Nadere informatieUIT de arbeidsmarkt
Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid
Nadere informatieEconomie hoofdstuk 1:
Samenvatting door een scholier 3074 woorden 23 oktober 2011 5,8 33 keer beoordeeld Vak Economie Economie hoofdstuk 1: De meesten mensen moeten een inkomen verdienen en om daar aan te komen moeten ze meestal
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Voordat de export wegviel was er evenwicht op de
Nadere informatieUitleg theorie AS-AD model. MEV Wat betekent AS-AD. Aggregated demand: de macro-economische vraag.
Uitleg theorie AS-AD model. Het AS-AD model is een theoretisch model over de werking van de economie. Het model is daarmee een macro-economisch model. Het model maakt sterk gebruik van het marktmodel uit
Nadere informatieEnquête Cao Zoetwaren 2019
1 Waar ben je werkzaam? Invulveldenvraag Ik ben werkzaam bij (naam bedrijf invullen) Ik werk op de vestiging in 2 Leeftijd 3 tot en met 25 jaar 26-35 jaar 36-45 jaar 46-55 jaar 56-65 jaar vanaf 66 jaar
Nadere informatieIndexcijfer productie= indexcijfer werkgelegenheid x indexcijfer arbeidsproductiviteit 100
Samenvatting door een scholier 1391 woorden 3 juni 2005 7 34 keer beoordeeld Vak Economie Economie de arbeidsmarkt hoofdstuk 4 en 5 Hoofdstuk 4 4.1 Werkgelegenheid in Nederland Alleen een opdracht 4.2
Nadere informatie6,4. Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer
Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni 2004 6,4 68 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Om het vak maatschappijleer af te sluiten, moest ik nog een PO maken. Deze moest gaan
Nadere informatieVWO oefenopgave busonderneming ABV in problemen AM v1.1
Opgave 1. Busonderneming Arron Bus Vervoer (ABV) in de problemen. Arron Bus Vervoer (ABV) is een busonderneming in een grote stad, die het alleenrecht heeft gekregen van de gemeente om het gemeentelijke
Nadere informatieTussenevaluatie cao-seizoen 18
Vooruitgang door vernieuwend werkgeven Tussenevaluatie cao-seizoen 18 NVA-bijeenkomst 26 juni 2018 FNV, Utrecht De balans opgemaakt 1. Economische groei beïnvloedt cao 2. Duurzame inzetbaarheid stagneert
Nadere informatie3.1 Omcirkel het juiste antwoord.
3.1 Vraag 1 Lees de uitspraken I en II en bedenk welke juist is/zijn. I Economie gaat over behoeften II Economie gaat over middelen A. I en II zijn beiden juist B. I is juist, II is onjuist C. II is juist,
Nadere informatiePensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom
Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4
Nadere informatieNaar de kern. Thema 1: De kern van het ondernemen ...
Thema 1: De kern van het ondernemen overheid klanten leveranciers leefomgeving onderneming werknemers... mede-eigenaars drukkingsgroepen en actiecomités U Ondernemen doet iemand in de eerste plaats uit
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Op de gegevens voor de top 10% van 1999
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 1
Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 Samenvatting door S. 946 woorden 2 april 2017 8,1 1 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1 De vraag naar producten Kernbegrippen 1) Individuele vraaglijn 2) Betalingsbereidheid
Nadere informatie