Ik schop graag vanaf de zijlijn
|
|
- Adam de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Ewald Engelen, financieel geograaf Ik schop graag vanaf de zijlijn nummer 5, november 2013 VERZEKERD! 11
3 Hij staat bekend om zijn scherpe oneliners, ergert zich mateloos aan de bezuinigingsdrift van het kabinet en ziet het liefst dat Nederland vandaag nog uit de euro stapt. Financieel geograaf Ewald Engelen maakt zich met zijn stevige uitspraken niet bij iedereen populair, maar weet de recessie in Nederland wel haarscherp te analyseren. Nog meer lastenverzwaringen zijn enorm schadelijk voor de economie. Ik hoop dat de financiële sector daartegen in het geweer wil komen. Hij is hoogleraar, columnist, auteur en is wel eens omschreven als onconventionele, filosofisch ingestelde wetenschapper die van bikkelen houdt. Engelen is moeilijk in een hokje te plaatsen en dat komt misschien vooral door de onbekendheid van zijn vakgebied. In een uitzending van Oog om Oog van juni legt hij uit wat een financieel geograaf doet: Het is eigenlijk heel simpel: ik doe onderzoek naar de ruimtelijke verspreiding van kapitaalstromen over deze aardkloot. Engelen staat bekend om dat soort rake uitspraken en is juist daarom een graag geziene gast in tv-programma s. Sinds het uitbreken van de eurocrisis zit hij geregeld aan tafel bij Pauw & Witteman. Niet omdat ik nou zo ijdel ben, maar omdat ik vind dat ik wat kan bijdragen aan de discussie wat goed is voor Nederland, zegt hij zelf. Die bijdrage weet hij in ieder geval vlijmscherp te formuleren. Toen hij de Miljoenennota in september in handen kreeg, schreef hij zelden zoveel drogredeneringen, desinformatie en halfleugens bij elkaar te hebben gezien. Op de dag van het interview is het kabinet nog in gesprek over de Miljoenennota met de oppositie. Engelen is geen waarzegger, maar kan de uitkomst nu al voorspellen. Ik vrees dat een aantal oppositiepartijen in ruil voor wat strooigoed gewoon zijn handtekening zet onder het bezuinigingspakket van zes miljard U hoopt duidelijk op iets anders? Ja, natuurlijk! De afgelopen drie jaar is er al veel te veel bezuinigd. Rutte I begon in 2010 met achttien miljard. Toen dat twee jaar later niet voldoende bleek en het kabinet viel, hebben de oppositiepartijen er twaalf miljard bovenop gedaan. Vervolgens heeft Rutte II er bij zijn aantreden zestien miljard tegenaan gegooid en nu moet er weer zes miljard bij. Denk niet dat we er daarmee zijn. We weten nu al dat het begrotingstekort in 2014 niet genoeg is teruggebracht en dus krijgen we ditzelfde circus over een jaar nóg een keer. Hoe erg is dat? De schade aan de Nederlandse economie wordt groter en groter. Kijk om je heen: het aantal werklozen stijgt, de koopkracht neemt af en het aantal faillissementen is gigantisch. De pest is dat vaak wordt gesproken over bezuinigingen, terwijl het in de praktijk gewoon om lastenverzwaringen gaat. Die kunnen niet op een ongunstiger moment komen dan nu. Nederland heeft zich tussen 1994 en 2008 massaal in torenhoge hypothecaire schulden gestoken. Veel mensen hebben nu alle reserves nodig voor het aflossen van hun hypotheek en dat betekent dat ze dat geld niet gebruiken om uit eten te gaan, een vakantie te boeken of nieuwe voetbalschoenen voor de kinderen te kopen. Als het kabinet het voor die mensen nu nóg zwaarder maakt, gaan ze minder uitgeven dan ze al deden, krijgt de overheid op haar beurt minder belastinginkomsten binnen én wordt ze geconfronteerd met hogere uitgaven door nog meer uitkeringsafhankelijken. Kortom: deze lastenverzwaring drijft ons alleen maar verder de recessie in. U bent niet de enige criticaster die langs deze lijn redeneert. Hoe kan het dan dat die bezuinigingen er toch komen? Omdat er in Den Haag een sterke beleidsconsensus heerst om door te gaan op de ingeslagen route. In de Macro-Economische Verkenningen van het CPB van september had Henk Kamp het in een voorwoord over een balansrecessie. Die houdt in dat verschillende segmenten in een economie te maken hebben met schulden en hun balansen moeten terugbrengen. Een goede samenvatting die in mijn ogen onderstreept dat je één ding vooral niet moet doen, namelijk: in alle segmenten op hetzelfde moment de balansen terugbrengen. Maar nee hoor, in de allerlaatste zin schrijft Kamp doodleuk en dus gaan wij door op de ingeslagen weg. Verbaasde u dat? Ja, eerlijk gezegd wel, al is het vanuit politiek oogpunt natuurlijk niet zo gek. Als coalitiepartijen elkaar nu laten vallen, volgen er verkiezingen en je hoeft maar naar de peilingen te kijken om te weten hoe groot de stok achter de deur is om door te gaan. Politici zijn opportunisten. Ik denk dat ze hopen dat de economie in 2014 aantrekt via de exportsector. En dat ze hopen op een vergeetachtige kiezer. IJdele hoop? Ik hoop van wel, maar ik zou aan de andere kant niet raar opkijken als de hoop van de coalitie bewaarheid wordt en deze kabinetsperiode uit twee gezichten bestaat: een tamelijk hopeloze eerste helft en een relatief snel herstel in de tweede helft, waarin de groei weer aantrekt en de werkloosheid licht afneemt. Politici hopen op een vergeetachtige kiezer fotografie: ivar pel 12 VERZEKERD! nummer 5, november 2013
4 Wat zou u doen als u het nu voor het zeggen had? Het gaat niet alleen om nu, maar ook om vandaag en gisteren. Dat betekent dat je eerst lessen moet trekken uit het verleden. De belangrijkste les is dat een groot deel van de Nederlandse macroeconomische prestaties afkomstig is van private schuldengroei, mede mogelijk gemaakt door een deels ongecontroleerde interbancaire markt. We hebben nagelaten de balansen van banken af te waarderen met alle gevolgen van dien. Toen Lehman Brothers viel en ook andere banken in de problemen kwamen, zijn centrale banken ingestapt om alsnog funding te verstrekken. Banken hebben die funding voor een groot deel ook gebruikt niet om krediet te verstrekken in de reële economie, maar om het te beleggen in iets meer renderende overheidsobligaties. Heeft de overheid daar niets van geleerd? Zeker aan het begin van de kredietcrisis heeft het toenmalige kabinet ervoor gezorgd dat huishoudens toch wat te besteden hadden. Denk aan constructies voor parttime werkloosheid en aan infrastructurele investeringen die in de tijd naar voren zijn gehaald. Allemaal heel goed. Maar bij het uitbreken van de eurocrisis is Nederland, net als veel andere landen, collectief op de rem gaan staan. Onze problematiek wordt sindsdien geframed als een publieke schuldencrisis, maar dat is het niet. Alleen in Griekenland is daar sprake van, maar wij hebben hier, net als in Ierland en Spanje, gewoon te maken met een private schuldencrisis. De regering houdt mensen echter voor dat we met een uit de klauwen gegroeide verzorgingsstaat te maken hebben. Met dat verhaal probeert ze steun te verwerven voor beleid gericht op versneld eigen tekorten verminderen met kwalijke consequenties voor de binnenlandse investeringen. En dat leidt tot de derde recessie waar we nu middenin zitten. Blijft de vraag: hoe komen we eruit? Volgens mij kan het kabinet maar één ding doen: de lastenverzwaringen teruggeven aan de burgers. Hoe reëel is dat, gezien de druk vanuit Brussel? Lastig, dat realiseer ik me heel goed. Toen Rutte I er in Brussel op heeft aangedrongen het keurslijf aan te trekken, heeft het kabinet zich waarschijnlijk niet gerealiseerd dat dat keurslijf Nederland zelf in de weg kon gaan staan. Dijsselbloem kan er nu niet zomaar meer onderuit, want dat zou een 180 graden draai van het beleid zijn. Het kabinet kijkt bij mogelijke oplossingen ook naar de financiële sector. Wat vindt u daarvan? Dat het kabinet naar de financiële sector kijkt, is logisch, want die heeft een enorm vermogen. Maar we moeten ons goed realiseren dat de verslaving aan goedkope, kortemijn-funding van banken in heel belangrijke mate de oorzaak is geweest voor de stijgende huizenprijzen. Ik las laatst over het voorstel voor een nationaal hypotheekinstituut; in mijn ogen een poging om de funding-problemen van banken op te lossen, terwijl we ons nou juist moeten richten op de betalingsproblemen van huishoudens. Ook bij investeringsfondsen plaats ik vraagtekens. Er is simpelweg te weinig effectieve koopkracht in de Nederlandse economie, waardoor groeiperspectieven van veel markten slecht zijn. Ik zou graag zien dat de financiële sector er bij de overheid veel sterker nummer 5, november 2013 VERZEKERD! 13
5 Personalia op aandringt om te stoppen met lastenverzwaringen, omdat die de binnenlandse economie zo beschadigen. Kijk naar de Rabobank. Die moet de stroppenpotten voor het mkb ieder kwartaal ophogen, omdat het aantal faillissementen steeds maar toeneemt. Wat mij betreft mag de financiële sector een duidelijke vuist maken en zeggen: jongens, stop ermee, want jullie staan een verder balansherstel van de financiële sector in de weg. Laat de financiële sector zich te weinig horen? Vind ik wel. De financiële sector is natuurlijk zeer gefragmenteerd en kent botsende belangen dat snap ik, maar ik hoop dat banken, verzekeraars en pensioenfondsen daaroverheen stappen en het collectieve belang voorop durven stellen. Ze zouden één grote coalitie moeten smeden, liefst met andere partijen erbij, zoals het mkb en de vakbeweging. Ewald Engelen (1963) studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte na zijn studie onder andere voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. In 2000 promoveerde hij als politiek en sociaal filosoof op een proefschrift over medezeggenschap in grote beursgenoteerde ondernemingen. Engelen is als hoogleraar financiële geografie verbonden aan de UvA. Ook bekleedt hij daar de bijzondere leerstoel Etnisch ondernemerschap namens VNO-NCW. Hij heeft diverse boeken geschreven en is columnist voor De Groene Amsterdammer en Follow the Money. Engelen is getrouwd en heeft een dochter. Waarom intrigeert de crisis u eigenlijk zo? Pff, dat is zo gegroeid. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de verschillende varianten van kapitalisme. Waarom is een Duits bedrijf gefocust op kwaliteit, terwijl een Amerikaans bedrijf zich richt op de aandeelhouders? Ik constateerde al vrij snel dat er veel literatuur voorhanden is over dat soort prikkels bij grote industrieën, maar nauwelijks over de kapitaalmarkten. Daarom ben ik me erin gaan verdiepen. Precies toen ik met mijn door NWO gefinancierde onderzoek over financiële centra bezig was, ging ABN AMRO onderuit en brak de kredietcrisis uit. Sindsdien kwam alles in een stroomversnelling, werd ik gevraagd bij Pauw & Witteman aan tafel aan te schuiven en voor ik er erg in had, was ik de helft van mijn tijd bezig met journalisten te woord staan. Daarmee maakt u niet altijd vrienden. Zo laat u zich regelmatig kritisch uit over economen Klopt. Als deze crisis iets duidelijk maakt, is het wel dat die niet puur economisch is. Ga het dan niet als jouw terrein claimen! Economisch onderzoek is heel sterk modelgedreven. Modellen werken prima onder vrij stabiele condities, maar bij condities waarbij we niet weten hoe de dag van morgen, laat staan van overmorgen eruitziet, heb je er in mijn optiek minder aan. Benadert u het als financieel geograaf dan anders? Financieel geografisch onderzoek is empirisch onderzoek, waar- Financiële sector mag duidelijke vuist maken bij de vraag centraal staat waarom verschijnselen zich voordoen zoals ze zich voordoen. Ik pas dus geen modellen toe in de praktijk, maar kijk wat er in de praktijk gebeurt en probeer daar patronen in te ontdekken. Deze crisis raakt een hele samenleving en is vergelijkbaar met de crisis van de jaren dertig. Ik vind het ontzettend belangrijk dat we goed interpreteren wat er toen is gebeurd, wat er nu gebeurt en welke lessen we daaruit kunnen trekken. Daarom observeer ik continu, schrijf ik columns, tweet ik veelvuldig en treed ik op in de media. Ik krijg wel eens de kritiek dat ik het zou doen om aandacht te trekken en dat ik een ijdeltuit ben, maar dat is echt onzin. Ik heb gewoon een diep doorvoelde bekommernis bij het wel en wee van dit land en maak me druk over wat er gebeurt. Wat wilt u bereiken? Uiteindelijk hoop ik invloed uit te oefenen, omdat ik er stellig van overtuigd ben dat er verkeerd beleid wordt gevoerd. Hij lacht even. Niet dat het echt wat uithaalt, maar ik blijf volhouden. Voelt u zich wel eens een roepende in de woestijn? Soms wel, maar ik zie steeds meer roependen. Gelukkig! Neem de discussie over Europa: ik zeg al maanden dat de euro niet meer haalbaar is. In het begin rustte daar een sterk taboe op. Als je in dit land de euro ter discussie stelde, werd je meteen met Wilders geassocieerd. Maar de argumenten vóór de euro vallen steeds verder weg. Toch is de euro er nog steeds, terwijl u een paar jaar geleden voorspelde van niet Klopt, maar de onevenwichtigheden tussen de lidstaten nemen alleen maar toe. Die kun je wel ondervangen door constante transfers van noord naar zuid, maar hoe lang gaan we dat volhouden? Wat politici doen, is bouwstenen realiseren die de muntunie tot een transferunie maken, zonder dat het eerlijke verhaal wordt verteld. Daarom vind ik ook dat niet de zwakste, maar de sterkste landen uit de euro moeten stappen. Heeft u wel eens overwogen om de politiek in te gaan? Nee, nooit! Zou ook niet verstandig zijn, vrees ik. Op mijn columns krijg ik vaak de feedback dat het zo fraai is dat ik met m n hele persoon sta achter de dingen die ik schrijf. Als politicus moet je bereid zijn water bij de wijn te doen en daar zou ik doodongelukkig van worden. Ik voel me prettig bij het schoppen vanaf de zijlijn. < 14 VERZEKERD! nummer 5, november 2013
Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatieLesbrief 14. Naar personeelszaken.
http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.
Nadere informatie30 januari 2015. Onderzoek: Griekenland en de EU
30 januari 2015 Onderzoek: Griekenland en de EU Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieDe erfenis. Notaris. Snif, ik mis opa zo! Daniël, Mijn vader was jouw opa helemaal niet! Gerrie
Deze theaterleestekst is gratis te downloaden. Het is een voorproefje uit: Verkeerd verbonden, geschreven door Annemarie Bon. Illustraties: Eric Heuvel. Uitgeverij de Inktvis. In het boek staan nog veel
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieLisa Van Damme. Ik hou ervan om het juiste moment af te wachten!
2 portfolio Lisa Van Damme Lisa Van Damme begon, geïnspireerd door sociaal geëngageerde fotografen, op 17-jarige leeftijd aan een studie fotografie. Voor haar is fotografie meer dan een doel; het is eerst
Nadere informatieMeten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid
Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieActielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl
http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente
Nadere informatieEindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft
Nadere informatieLes 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase
Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken
Nadere informatieVoorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde
Voorwoord 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Fluitsma & Van Tijn, 2007 Het zijn er inmiddels 16 miljoen en het zullen er ook nog
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieWeer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.
Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt
Nadere informatieCrisis in de EU docentenhandleiding
Crisis in de EU docentenhandleiding In deze les vergelijken leerlingen de economische situatie van verschillende EU-leden met elkaar. Daarbij maken zij gebruik van de interactieve kaart en grafiek Economische
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatiemaakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf?
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! maakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf? Vertel alles wat je
Nadere informatieVerdieping: Eerste reactie partijen
Verdieping: Eerste reactie partijen Korte omschrijving werkvorm: Uit de berekeningen van het CPB blijkt dat het begrotingstekort van Nederland in 2013 en 2014 niet onder de door de EU gestelde 3%-norm
Nadere informatieEvaluatie Rots & Water
Evaluatie Rots & Water Training Weerbaarheid Groep 8 St. Jozefschool Locatie Tarcisius Schooljaar 2003/2004 Door: Linda Geraeds Sociaal Cultureel Werker Docente Weerbaarheid Rots en Water Trainer CMWW
Nadere informatieHANDIG ALS EEN HOND DREIGT
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT
Nadere informatieInterviewfragmenten. Vraag 1: Heeft u een zeer goede, goede, redelijke of slechte gezondheid?
Interviewfragmenten Onderstaande fragmenten zijn uitsuitend bedoeld voor gebruik bij het boek Onderzoek doen met vragenlijsten. Het is niet toegestaan deze fragmenten te publiceren of anderszins te verspreiden.
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatie19 maart 2016. Onderzoek: Korten pensioenen?
19 maart 2016 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen
Nadere informatieLes 3 Voorspellen Leestekst: Mijn droom. Introductiefase:
Les 3 Voorspellen Leestekst: Mijn droom "Welkom:..." Introductiefase: 1. "Vandaag gaan we voor de laatste keer voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen welke vraag wij onszelf moeten stellen om
Nadere informatieOPA EN OMA DE OMA VAN OMA
Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en
Nadere informatieZomaar een clubavond
Zomaar een clubavond door Ig Nieuwenhuis Gewoon een vrijdagavond bij BCO, spelvorm paren, en eens zien wat er gebeurt. Mijn verzuchting dat paren niet mijn spelletje is, zal wel bekend zijn. Geïnspireerd
Nadere informatieWant doen we nu echt zoveel samen?
Dames en heren, Welkom in het DOEK en welkom in 2014. Dit welkom spreek ik uit namens de organisatoren van deze Ommer Nieuwjaarsreceptie; de Ondernemersvereniging Ommen, de Handelsvereniging Ommen, Koninklijke
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieDe financiële reddingsboei
De financiële reddingsboei Hoe voorkom ik dat ik financieel verzuip? Jeroen Langendam Inhoud Inhoud... 2 Over de auteur... 5 Voorwoord... 6 Inleiding... 9 Hoofdstuk 1: De noodzaak...11 Hoofdstuk 2: Het
Nadere informatieKinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT
Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas
Nadere informatieSchoolkrant. Juli 2015
Schoolkrant Juli 2015 Inleiding Shakira Naar de middelbare school! Interview juf Sanne over het kamp van groep 7/8. Interview juf Femke over bruiloft 25 jaar jubileum Over ons Spelletjes Shakira Geschreven
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Vrienden & Relaties s Avonds en in het weekend zit ik vaak alleen thuis. Ik bel dan wel eens met mijn vrienden, maar ze bellen me nooit terug. Ik heb verkering,
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieVerslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.
Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien
Nadere informatieVerzekeraars op social media
ONLINE Verzekeraars op social media Centraal Beheer Achmea is de meest actieve verzekeraar op social media. Dat concludeert ITDS Business Consultants in de Social Media Insurance Monitor. Centraal Beheer
Nadere informatieLes 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?
Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het
Nadere informatieVragenlijst: Wat vind jij van je
Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatieSLB eindverslag. Rozemarijn van Dinten HDT.1-d 12053449 11-11-12
SLB eindverslag Rozemarijn van Dinten HDT.1-d 12053449 11-11-12 Eindverslag De afgelopen periode heb ik een aantal lessen SLB gehad. Hierover ga ik een eindverslag schrijven en vertellen hoe ik de lessen
Nadere informatieHandboek Politiek deel 2
Handboek Politiek deel 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren
Nadere informatieonthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst.
Nederlands Leesvaardigheid Leesstrategieën Oriënterend lezen Globaal lezen Intensief lezen Zoekend lezen Kritisch lezen Studerend lezen Om het onderwerp vast te stellen en te bepalen of de tekst bruikbaar
Nadere informatieThema In en om het huis.
http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!
Nadere informatieVragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012
Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat
Nadere informatieNTERVIEW. In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze. Doen waar je goed in bent
NTERVIEW In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze Doen waar je goed in bent Ieder mens moet regelmatig keuzes maken. Dat begint al met de keuze voor een bepaalde school, een studie of een opleiding.
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieHet is te duur om nu uit de euro te stappen
econoom barbara baarsma Het is te duur om nu uit de euro te stappen nummer 3, juli 2012 VERZEKERD! 11 Vastberaden. Gedreven. Scherp. En wie de laatste tijd DWDD of Pauw & Witteman heeft gekeken, weet dat
Nadere informatie16 juli 2015. Onderzoek: Akkoord Griekenland
16 juli 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieAan de slag met de Werk Ster!
Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt
Nadere informatieInleiding. Veel plezier!
Inleiding In dit boek lees je over Danny. Danny is een jongen van 14 jaar. Er zijn veel dingen die Danny verkeerd doet. Hij rent door de school. Hij scheldt zomaar een klasgenoot uit. Of hij spuugt op
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieBevriend met Bram of met een autist
Bevriend met Bram of met een autist Eerste druk, januari 2010 2010 Nanno Ymus isbn: 978-90-484-0990-7 nur: 283 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl De namen, plaatsen en gebeurtenissen
Nadere informatieKijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord
Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen bekijken een filmpje van de NOS, van maandag 29 oktober. Daarna beantwoorden ze vragen over dit
Nadere informatieErvaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier
Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden
Nadere informatieCommuniceren is teamwork
Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.
Nadere informatieMijn droom is dat klanten met hun voeten kunnen stemmen
merel van vroonhoven, voorzitter AFM Mijn droom is dat klanten met hun voeten kunnen stemmen nummer 4, december 2014 VERZEKERD! 11 Goed toezicht houden kan alleen als we openstaan voor kritiek Ze staat
Nadere informatieInhoud Voorwoord Steekproefsamenstelling Resultaten Conclusies
Onderzoek Instagram Uitgevoerd door Scholieren.com in november 2015 Inhoud Voorwoord Steekproefsamenstelling Resultaten Conclusies Voorwoord Scholieren.com heeft haar bezoekers middels een enquête vragen
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.
http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag
Nadere informatieBeslis zelf over je toekomst!
Beslis zelf over je toekomst! Is deze folder voor jou? Elk jaar komen vele jongeren van school met een havo, vwo of mbo niveau 2 diploma. Behoor jij bij deze groep? Dan is deze folder niet voor jou bestemd.
Nadere informatieLes 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"
Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...
Nadere informatieVoor iedereen die een gelukkig en succesvol leven niet aan het toeval wil overlaten
Voor iedereen die een gelukkig en succesvol leven niet aan het toeval wil overlaten Anderen over het werk van David en Arjan: Met hun boek en hun seminars maken De Kock en Vergeer heel Nederland gelukkig.
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieChristmas Edition. Voor wielrennen was het... Mijn familie is mijn ware vriend! ALIES GESPOT IN BELGIË. Alies: Ik heb een schoenen verslaving
Glass Christmas Edition Voor wielrennen was het... Alies: Ik heb een schoenen verslaving Mijn familie is mijn ware vriend! ALIES GESPOT IN BELGIË Inhoudsopgave Pagina: Even voorstellen 4-5 Ik heb een schoenen
Nadere informatieSta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner:
Boetseweg 47 7895 AV Roswinkel telefoon: 0591 785 780 www.jolandalinders.com e-mail: info@jolandalinders.com IBAN: NL32 KNAB 0729 6439 99 BIC: KNABNL2H KvK nummer: 59561742 BTW nummer: NL155366701B02 Alsjeblieft!
Nadere informatie7.5 Script en plaatjes post-test
7.5 Script en plaatjes post-test De vorige keer waren we hier om Drakie wat beter te leren praten en Drakie heeft toen een heleboel van jou geleerd. Dat vond ie heel leuk. Vandaag gaan we wat dingen die
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties
Nadere informatieEn, wat hebben we deze les geleerd?
Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:
Nadere informatieGoede zorg is een groot goed
Goede zorg is een groot goed Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport nummer 4, september 2011 VERZEKERD! 11 Ouderdom is geen ziekte, maar hoort bij het leven Ze staat bekend om
Nadere informatieVan sondevoeding naar marsepein
Van sondevoeding naar marsepein Eerste druk, 2013 2013 Nelleke van Doodewaard Corrector: Anneke van Heusden isbn: 9789048430765 nur: 402 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel
Nadere informatieSpeech Gerbrandy-debat
Speech Gerbrandy-debat Goedemiddag allemaal, Woorden doen ertoe. Vandaag en toen. De woorden van premier Gerbrandy hebben een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis. Via de radio sprak
Nadere informatieWat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.
Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen
Nadere informatieDie nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Nadere informatieJe krijgt er ook wat van, futures ietjes minder en ze dumpen met zweet op de knie gelijk...de engelen...
19 mei 10 Eurowin 17 nov 09 Dollarwin 12 nov 09 Eurowin 21 okt 09 Cintwin 9 okt 09 Bugsy Eurowin - 21 mei 10, 10:16 noobienoob schreef: eurowin zo naar de 4,72 wat ga je doen? Gewoon houden noobie, ik
Nadere informatieHet instappen in de Paranormale Wereld
Het instappen in de Paranormale Wereld Eerste druk, 2014 2014 Johanna de Vos isbn: 9789048432189 nur: 728 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieKans op Amerikaanse dubbele dip is klein
Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein De Verenigde Staten gaan meestal voorop bij het herstel van de wereldeconomie. Maar terwijl een gerenommeerd onderzoeksburo recent verklaarde dat de Amerikaanse
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er
Nadere informatieBeginnerslessen. Lesbrief 42. Het inburgeringsexamen
Beginnerslessen Lesbrief 42. Het inburgeringsexamen Wat leert u in deze les? Gesprekken over het inburgeringsexamen begrijpen. Welke examens bij het inburgeringsexamen horen. Waar u kunt oefenen met de
Nadere informatieDenkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril
hoofdstuk 6 Denkfouten We hebben al gezien dat sommige van onze brandende automatische gedachten ons in de weg zitten. Ze geven ons een onprettig gevoel of weerhouden ons ervan dingen te doen. Het probleem
Nadere informatieKarin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.
Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als
Nadere informatieDe bij die niet kon vliegen
De bij die niet kon vliegen De kleine bij zat in het gras en keek treurig om zich heen. Daar vlogen alle andere bijen af en aan. Hun kleine pootjes vol met stuifmeel, de mond vol met de nectar van de mooie
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieLucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?
Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint
Nadere informatieEerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders
Leo Leeuwtje Eerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders isbn: 9789048431052 nur: 282 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming
Nadere informatieHet spel dat we niet mochten spelen
Het spel dat we niet mochten spelen door Rob Heinen Na het sein wisselen op onze Sinterklaasavond, schuiven wij aan aan tafel dertien. Dat had al een waarschuwing kunnen zijn. Ik krijg, op Spel 13, de
Nadere informatieWat is de essentie van het 6 miljard pakket? Waarom is er besloten om te bezuinigen? Wordt de economie kapot bezuinigd?
Wat is de essentie van het 6 miljard pakket? Er is een pakket van 6 miljard euro aan aanvullende bezuinigingen overeenkomen. De bezuinigingen worden hoofdzakelijk gevonden via uitgavenbeperkingen binnen
Nadere informatieDé 14 fundamentele stappen naar geluk
Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op
Nadere informatieTica Peeman. Gebaseerd op columns voor Management Team. In samenwerking met Management Team en Happy Companies
Tica Peeman Gebaseerd op columns voor Management Team In samenwerking met Management Team en Happy Companies Inhoudsopgave 5 8 11 14 17 20 23 26 29 32 35 38 41 44 47 50 53 56 60 62 64 68 72 De magie van
Nadere informatieIK BEHANDEL ZELFS DAMES VAN AMPER. uit het gooi geklapt_kr_bs.indd 66
IK BEHANDEL ZELFS DAMES VAN AMPER 66 uit het gooi geklapt_kr_bs.indd 66 18-04-14 11:27 twintig Bart Biermans (35), naar eigen zeggen behoorlijk ijdel, werkt al bijna tien jaar als cosmetisch arts. Met
Nadere informatieHEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN
E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te
Nadere informatieDankwoord (Acknowledgements)
Dankwoord (Acknowledgements) Dankwoord (Acknowledgements) 245 Het heeft even geduurd maar daar ligt hij dan eindelijk, de gedrukte versie van mijn proefschrift! Ik kan me nog als de dag van gisteren herinneren
Nadere informatieTwaalf grafieken over de ernst van de crisis
Twaalf grafieken over de ernst van de crisis 1 Frank Knopers 26-04-2012 1x aanbevolen Voeg toe aan leesplank We hebben een aantal grafieken verzameld die duidelijk maken hoe ernstig de huidige crisis is.
Nadere informatieEen wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.
Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.
Nadere informatieGemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG
rente rente Datum: 2 januari 2013 Terugblik renteontwikkeling 2012: de hypotheekmarkt is dood 2012 was een heel saai jaar. Er waren maar heel weinig wijzigingen in de hypotheekrentes. Je kunt wel zeggen
Nadere informatieAnna en Alex nemen het op tegen de valsemunters
Anna en Alex nemen het op tegen de valsemunters Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties terecht en samen hebben ze al heel wat spannende
Nadere informatie