Etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg
|
|
- Diana Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Public Health Etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg Majda Lamkaddem, Anouk van der Straten, Marie-Louise Essink-Bot, Manon van Eijsden en Tanja Vrijkotte Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Onderzoeken wat de etnische verschillen zijn in het gebruik van professionele kraamzorg en wat de factoren zijn die deze verschillen kunnen verklaren. Daarnaast is het effect van kraamzorg op risicogedrag in de omgang met de zuigeling onderzocht. Vragenlijstonderzoek. Met vragenlijstgegevens van 3967 moeders uit de Amsterdam born children and their development (ABCD)-studie (inclusie in ) onderzochten wij de verklarende rol van etniciteit, leeftijd, sociaal-economische status, beheersing van het Nederlands, pariteit, woonsituatie en plaats van bevalling voor het gebruik van professionele kraamzorg en het effect van kraamzorg op risicogedrag ten aanzien van roken in huis, slaapgedrag, voeding en omgaan met huilen. Moeders van niet-westerse herkomst maakten minder gebruik van professionele kraamzorg (Ghanese: 70%; Turkse: 75%; Marokkaanse: 79%; Surinaamse: 81%; Antilliaanse: 85%) dan autochtone moeders (95%). Een hogere opleiding, een betere beheersing van het Nederlands, het hebben van betaald werk en een thuisbevalling hingen samen met het vaker gebruiken van professionele kraamzorg. Deze factoren verklaarden de etnische verschillen voor een deel. Moeders die professionele kraamzorg gebruikten gaven vaker borstvoeding, vaker vitamine K en er werd minder vaak gerookt in huis. Het beschermende effect van kraamzorg was bij niet-westerse groepen sterker dan bij autochtone moeders. Moeders van niet-westerse herkomst maken minder gebruik van professionele kraamzorg. Aangezien kraamzorg resulteert in minder risicovol gedrag, met name bij moeders van niet-westerse herkomst, zou de toegankelijkheid van professionele kraamzorg juist bij deze groepen verbeterd moeten worden. Professionele kraamzorg is een belangrijk onderdeel van de perinatale zorg in het Nederlandse zorgstelsel. Het is de veelgebruikte, professionele vorm van zorg aan moeder en kind na de bevalling in de thuissituatie. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maakte ongeveer 95% van de moeders hier gebruik van in 2010 en De kraamverzorgende heeft naast verzorgende en basishuishoudelijke taken in het kader van de zorg aan moeder en kind, ook een belangrijke functie in het geven van voorlichting en advies ten aanzien van de gezondheid van de pasgeborene en de moeder. Een deel van deze voorlichting richt zich op de preventie van risicogedrag in het omgaan met de zuigeling. Academisch Medisch Centrum, afd. Sociale Geneeskunde, Amsterdam. Dr. M. Lamkaddem, socioloog; drs. A. van der Straten, student geneeskunde; prof.dr. M.L. Essink-Bot, arts maatschappij en gezondheid; dr. T. Vrijkotte, epidemioloog. GGD Amsterdam, cluster Epidemiologie & Gezondheidsbevordering, Amsterdam. Dr. M. van Eijsden, epidemioloog. Contactpersoon: dr. M. Lamkaddem (m.lamkaddem@amc.uva.nl). Gebruik van kraamzorg door allochtone moeders Het gebruik van professionele kraamzorg hangt samen met de etnische herkomst van de moeder. Volgens het CBS maakte 89% van de moeders van niet-westerse herkomst gebruik van kraamzorg. Deze moeders nemen ook minder uren professionele kraamzorg af: 29,0 uur ten opzichte van 41,9 uur onder autochtone moeders. Een eerder onderzoek, uit 2002, liet al zien dat allochtone vrouwen minder vaak kraamzorg aanvroegen. 2 Beide studies maakten echter geen onderscheid tussen de verschillende etnische groepen. Een onderzoek uit 1999, NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718 1
2 gebaseerd op kleine aantallen, liet zien dat 50% van de Marokkaanse en Turkse moeders gebruikmaakte van kraamzorg. 3 Over Surinaamse, Antilliaanse en Ghanese vrouwen zijn over dit onderwerp nog geen cijfers bekend. Waarom moeders van allochtone herkomst minder vaak gebruikmaken van professionele kraamzorg is niet bekend. Onderzoek laat zien dat zwangere vrouwen van niet-westerse herkomst laat instromen in de verloskundige zorg. 4,5 Factoren als een lager opleidingsniveau, multipariteit, jongere leeftijd, en het niet hebben van betaald werk dragen bij aan deze etnische verschillen. 4,5 Of deze en andere sociaal-demografische en culturele factoren een rol spelen bij etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg is tot nu toe onbekend. Meer inzicht in de reden waarom allochtone vrouwen minder gebruikmaken van kraamzorg is belangrijk, omdat professionele kraamzorg een spilfunctie heeft in de voorlichting aan de moeder over veilig gedrag in het omgaan met de pasgeborene. Nederlandse studies hebben aangetoond dat risicogedrag in de omgang met de zuigeling vaker voorkomt bij vrouwen van niet-westerse herkomst. Zuigelingen worden door deze moeders vaker op hun buik, onder een warm dekbed of met een hoofdkussen te slapen gelegd. 6 In Turkse gezinnen wordt vaker in het bijzijn van de zuigeling in huis gerookt. 7,8 Preventie van risicogedrag is een van de belangrijkste taken van kraamzorg, 9 maar tot nu toe ontbreekt onderzoek naar de effectiviteit hiervan op deze specifieke gedragingen bij moeders van niet-westerse herkomst. 10 In deze studie geven we antwoord op de volgende onderzoeksvragen: (a) Zijn er verschillen tussen etnische groepen in het gebruik van professionele kraamzorg?; (b) Welke factoren verklaren mogelijke etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg?; en (c) Is het gebruiken van professionele kraamzorg gerelateerd aan minder risicogedrag in het omgaan met de zuigeling? Methode Dataverzameling Voor dit onderzoek werd gebruikgemaakt van de gegevens uit de Amsterdam born children and their development (ABCD)-studie. 11 Dit is een grootschalig en langlopend onderzoek naar de relatie tussen leefgewoonten van zwangere vrouwen en de gezondheid van hun kinderen met verschillende etnische achtergronden in Amsterdam. In de periode januari 2003-maart 2004 werden zwangere vrouwen in Amsterdam benaderd voor deelname na de eerste prenatale screening door de verloskundige zorgverlener; 8266 van deze vrouwen vulden de Vragenlijst zwangerschap in (respons: 67%). 3 maanden na de bevalling ontvingen de vrouwen de Vragenlijst zuigeling. Deze werd door 5218 vrouwen ingevuld. Om de participatie van vrouwen van niet-westerse herkomst te stimuleren waren extra inspanningen gedaan, zoals het vertalen van de vragenlijsten in het Engels, Turks en Arabisch, en het inzetten van voorlichters eigen taal en cultuur (VETC-ers). 4,11 Voor deze studie maakten wij gebruik van de gegevens van respondenten van Nederlandse, Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse en Ghanese herkomst die zowel de Vragenlijst zwangerschap als de Vragenlijst zuigeling hadden ingevuld (n = 3967). Metingen Gebruik van professionele kraamzorg Het gebruik van professionele kraamzorg ( ja of nee ) werd verkregen uit de Vragenlijst zuigeling. Etnische herkomst Etnische herkomst baseerden wij op de definitie van het CBS, die zowel de eerste als tweede generatie includeert. 12 Sociaal-demografische kenmerken Informatie over de leeftijd van de moeder bij het invullen van de Vragenlijst zwangerschap, haar werksituatie ( werk of geen werk vóór de zwangerschap), aantal jaren onderwijs na de basisschool, beheersing van de Nederlandse taal (gedichotomiseerd in redelijk of goed vs. matig of slecht ) en thuissituatie (partner in huis: ja of nee ) werd verkregen uit de Vragenlijst zwangerschap. Bevallingsinformatie Gegevens over pariteit (primi- of multipara) werden verkregen uit het screeningsformulier van de verloskundige zorgverlener. De plaats van de bevalling (thuis of in een ziekenhuis) was afkomstig uit de Vragenlijst zuigeling. Risicogedrag 5 vormen van risicogedrag in de omgang met de zuigeling werden uitgevraagd: (a) slaapgedrag van de zuigeling: slapen onder een warm dekbed, met een hoofdkussen, in buikligging of bij de ouders in bed; (b) omgaan met huilen: tik geven, hand of doek op de mond houden of schudden van de baby; (c) roken in huis; (d) het niet geven van borstvoeding; en (e) het niet geven van vitamine K aan een zuigeling die borstvoeding krijgt. Dit zijn vormen van risicogedrag waarvan bekend is dat de kraamverzorgende hierover voorlichting geeft. 7 De antwoordcategorieën werden gedichotomiseerd in ja of nee. Analyses Etnische verschillen in kraamzorg De etnische verschillen in het gebruik van professionele kraamzorg toetsten wij met een χ 2 -toets. Om inzicht te krijgen in de verklarende rol van de determinanten gebruikten wij stapsgewijze multivariate logistische-regressiemodellen. In de eerste stap (model 0) keken wij ongecorrigeerd naar het verband tussen etnische herkomst en het gebruik van professionele kraamzorg. In stap 2 (model 1) werd leeftijd van de moeder toegevoegd en in stap 3 (model 2) de overige sociaal-demografische kenmerken, namelijk werksituatie, 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718
3 aantal jaar onderwijs en beheersing van de Nederlandse taal. In de laatste stap (model 3) voegden we de informatie over de bevalling en de thuissituatie toe, dus de plaats van bevalling, pariteit en of de partner in huis woonde. Kraamzorg en risicogedrag Voor elke vorm van risicogedrag werd een aparte logistische-regressieanalyse uitgevoerd, waarin wij corrigeerden voor sociaal-demografische kenmerken. De interactie tussen etnische herkomst en het gebruik van kraamzorg namen we daarin mee, om na te gaan of de relatie daartussen anders was voor moeders van Nederlandse afkomst in vergelijking met moeders van niet-westerse herkomst. Hiervoor werden interactietermen aangemaakt en toegevoegd aan het model: etnische herkomst (Nederlands vs. niet-westers) * gebruik van kraamzorg (ja vs. nee). Omdat het aantal respondenten per etnische groep te klein was, werd voor deze analyses onderscheid gemaakt tussen moeders van nietwesterse herkomst tegenover Nederlandse moeders. Alle analyses werden uitgevoerd met de software SPSS Resultaten Etnische herkomst en kraamzorg Tabel 1 laat zien dat Nederlandse vrouwen het meest gebruikmaakten van professionele kraamzorg (95%), gevolgd door Antilliaanse (85%), Surinaamse (81%), Marokkaanse (79%), Turkse (75%), en Ghanese vrouwen (70%). De associatie tussen etnische afkomst en gebruik van professionele kraamzorg was statistisch significant (p < 0,05, χ 2 -toets). Verklarende factoren De multivariate analyses lieten zien dat de etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg nauwelijks veranderden door toevoeging van leeftijd (model 1) aan het baseline -model (model 0). Bij alle niet-westerse groepen bleven de oddsratio s (OR s) < 1,0 met Nederlandse moeders als referentie (tabel 2). Deze etnische verschillen werden kleiner na de toevoeging van taalvaardigheid, opleidingsniveau en het hebben van betaald werk (model 2). Het toevoegen van de informatie over de omstandigheden rond de bevalling resulteerde in verdere afname van de etnische verschillen, maar de verschillen bleven significant (model 3). De multivariate analyses lieten zien dat een aantal factoren onafhankelijk geassocieerd was het gebruik van kraamzorg. Vrouwen met een baan (OR: 1,6; 95%-BI: 1,2-2,1), een middelbaar tot hoog opleidingsniveau (OR: 1,5; 95%-BI: 1,3-1,8) en een redelijk tot goede Nederlandse taalbeheersing (OR: 2,1; 95%-BI: 1,2-3,3) maakten vaker gebruik van kraamzorg. Een ziekenhuisbevalling was TABEL 1 Kenmerken van moeders, gebruik van professionele kraamzorg en risicogedrag naar etnische herkomst van de moeder* kenmerk Nederlands Surinaams Antilliaans Turks Marokkaans Ghanees kenmerken van moeders n leeftijd in jaren; gemiddelde (SD) 32,2 (4,0) 29,4 (6,4) 29,8 (5,3) 26,3 (5,6) 27,0 (5,0) 30,0 (6,2) eerste generatie betaald werk laagopgeleiden; eerste zwangerschap partner in huis slechte Nederlandse taalbeheersing bevalling in ziekenhuis gebruik van kraamzorg professionele kraamzorg; risicogedrag risico in slaapgedrag risico omgaan met huilen geen borstvoeding geen vitamine K-suppletie bij borstvoeding roken in huis * Alle getallen zijn %, tenzij anders vermeld. 0-5 jaar onderwijs gevolgd na de basisschool. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718 3
4 TABEL 2 Multivariate associaties tussen etnische herkomst van de moeder en het gebruik van professionele kraamzorg etnische herkomst van de moeder model voor multivariate logistische regressieanalyse; OR (95%-BI) model 0; OR (95%-BI)* model 1; OR (95%-BI) model 2; OR (95%-BI) model 3; OR (95%-BI) Nederlands Surinaams 0,22 (0,16-0,30) 0,22 (0,15-0,30) 0,30 (0,21-0,43) 0,35 (0,24-0,51) Antilliaans 0,30 (0,15-0,62) 0,30 (0,15-0,62) 0,37 (0,18-0,77) 0,38 (0,18-0,81) Turks 0,14 (0,10-0,21) 0,14 (0,10-0,21) 0,34 (0,21-0,54) 0,36 (0,22-0,58) Marokkaans 0,19 (0,13-0,27) 0,19 (0,13-0,28) 0,39 (0,25-0,60) 0,40 (0,26-0,63) Ghanees 0,12 (0,07-0,21) 0,12 (0,07-0,21) 0,30 (0,16-0,58) 0,40 (0,20-0,78) OR = oddsratio. * Model 0 is niet gecorrigeerd. Model 1 is model 0 gecorrigeerd voor leeftijd van de moeder. Model 2 is model 1 gecorrigeerd voor taalvaardigheid, onderwijsniveau en betaald werk van de moeder. Model 3 is model 2 gecorrigeerd voor bevallen in het ziekenhuis, de aanwezigheid van de partner thuis en de pariteit. Moeders van Nederlandse herkomst vormden de referentiegroep. geassocieerd met minder gebruik van professionele kraamzorg (OR: 0,3; 95%-BI: 0,2-0,5). Leeftijd, pariteit en de aanwezigheid van een partner in huis hadden geen invloed op kraamzorggebruik (model 3, niet in tabel 2). Etnische herkomst en risicogedrag Tabel 1 toont de etnische verschillen in zelfgerapporteerd risicogedrag. Het grootste verschil tussen de etnische groepen betrof het risico in slaapgewoontes. Van de Nederlandse moeders rapporteerde 18% dit onveilige gedrag, tegen 70% van de Turkse moeders en 68% van de Ghanese moeders. Onder de Marokkaanse en Antilliaanse moeders was dit percentage lager (respectievelijk 50 en 48%), maar nog steeds aanzienlijk. Kraamzorg en risicogedrag Voor 3 van de 5 vormen van risicogedrag was het gebruiken van kraamzorg een beschermende factor (tabel 3). Vrouwen die gebruikmaakten van professionele kraamzorg gaven vaker borstvoeding, gaven vaker vitamine K bij de borstvoeding en bij hen werd er in huis minder vaak gerookt dan bij vrouwen die geen kraamzorg hadden. Interactieanalyses lieten zien dat kraamzorggebruik meer geassocieerd was met het geven van vitamine K bij TABEL 3 Multivariate associaties tussen het gebruik van professionele kraamzorg en risicogedrag professionele kraamzorg aanwezigheid van risicofactor* risicovol slaapgedrag; OR (95-BI) risicovol omgaan met huilen; OR (95-BI) geen borstvoeding; OR (95-BI) geen vitamine K-suppletie bij borstvoeding; OR (95-BI) roken in huis; OR (95-BI) nee ja 0,93 (0,70-1,22) 0,86 (0,45-1,67) 0,40 (0,27-0,59) 0,47 (0,33-0,66) 0,70 (0,50-0,99) OR = oddsratio. * Gecorrigeerd voor etnische herkomst, leeftijd van de zwangere, taalbeheersing, opleiding en betaald werk door de zwangere. Significante resultaten zijn in rood weergegeven. Moeders die geen gebruikmaakten van professionele kraamzorg vormden de referentiegroep. 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718
5 Nederlandse moeders vergeleken met moeders van nietwesterse herkomst, hoewel dit verschil net niet significant was (p-waarde van de interactie: 0,068; tabel 4). Daarnaast was kraamzorg gerelateerd aan minder risicovol slaapgedrag van zuigelingen bij moeders van nietwesterse herkomst dan bij Nederlandse moeders. Bij Nederlandse moeders was kraamzorg hiermee niet geassocieerd. Ook voor de 3 andere vormen van risicogedrag was er geen significante interactie tussen het gebruik van kraamzorg en etnische herkomst. Dit betekent dat de associatie tussen kraamzorg en het geven van borstvoeding, het omgaan met huilen en het roken in huis niet anders was voor Nederlandse moeders dan voor moeders van niet-westerse herkomst. TABEL 4 Univariate en multivariate associaties tussen vormen van risicogedrag en het gebruik van professionele kraamzorg, gestratificeerd naar etnische herkomst van de moeder* risicofactor moeders die aanwezigheid van de risicofactor rapporteren; % absolute OR (95%-BI) gecorrigeerde OR (95%-BI) p-waarde voor de interactie risicovol slaapgedrag 0,025 Nederlandse moeders zonder kraamzorg 15,3 Nederlandse moeders met kraamzorg 18,3 1,24 (0,77-1,99) 1,37 (0,85-2,21) niet-westerse moeders zonder kraamzorg 70,8 niet-westerse moeders met kraamzorg 58,0 0,57 (0,40-0,81) 0,70 (0,49-1,02) risicovol omgaan met huilen 0,599 Nederlandse moeders zonder kraamzorg 1,4 Nederlandse moeders met kraamzorg 1,8 1,24 (0,30-5,13) 1,17 (0,28-4,89) niet-westerse moeders zonder kraamzorg 5,9 niet-westerse moeders met kraamzorg 3,8 0,64 (0,31-1,31) 0,80 (0,37-1,70) geen borstvoeding geven 0,998 Nederlandse moeders zonder kraamzorg 17,3 Nederlandse moeders met kraamzorg 7,4 0,38 (0,24-0,61) 0,44 (0,27-0,71) niet-westerse moeders zonder kraamzorg 11,2 niet-westerse moeders met kraamzorg 3,9 0,33 (0,18-0,59) 0,34 (0,18-0,64) geen vitamine K-suppletie bij borstvoeding 0,068 Nederlandse moeders zonder kraamzorg 21,7 Nederlandse moeders met kraamzorg 8,0 0,31 (0,20-0,50) 0,35 (0,22-0,56) niet-westerse moeders zonder kraamzorg 19,2 niet-westerse moeders met kraamzorg 12,0 0,58 (0,37-0,90) 0,59 (0,37-0,94) roken in huis 0,978 Nederlandse moeders zonder kraamzorg 11,5 Nederlandse moeders met kraamzorg 7,3 0,61 (0,35-1,04) 0,75 (0,43-1,31) niet-westerse moeders zonder kraamzorg 23,4 niet-westerse moeders met kraamzorg 15,9 0,62 (0,42-0,92) 0,64 (0,42-0,96) OR = oddsratio. * Niet-westerse moeders zijn van Marokkaanse, Turkse, Surinaamse, Antilliaanse of Ghanese herkomst. OR voor de aanwezigheid van de risicofactor bij moeders die wel kraamzorg hadden ten opzichte van moeders die geen kraamzorg hadden. Significante resultaten zijn in rood weergegeven. Gecorrigeerd voor leeftijd van de moeder, taalbeheersing, opleiding en betaald werk van de moeder. P-waarde voor het verschil in gecorrigeerde OR s. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718 5
6 Beschouwing Leerpunten Moeders van niet-westerse afkomst maken minder gebruik van professionele kraamzorg dan Nederlandse moeders. Moeders van Turkse en Ghanese afkomst gebruiken professionele kraamzorg het minst. Het gebruik van professionele kraamzorg is gerelateerd aan minder risicogedrag in de omgang met pasgeborenen; dit effect is nog groter voor moeders van niet-westerse afkomst. Dit onderzoek laat zien dat moeders van niet-westerse herkomst minder gebruikmaken van professionele kraamzorg dan autochtone moeders. Dit verschil wordt slechts voor een deel verklaard door sociaal-demografische en bevallings-gerelateerde kenmerken. Verder vonden wij een samenhang tussen het minder gebruiken van professionele kraamzorg en het vaker vertonen van risicogedrag in de omgang met de zuigeling. In de totale groep betrof dit risicogedrag de voeding en het roken in huis; specifiek bij moeders van niet-westerse herkomst betrof dit ook meer risicovol slaapgedrag van zuigelingen. Dit onderzoek bevestigt de schaarse bevindingen over het minder gebruiken van professionele kraamzorg door vrouwen van niet-westerse herkomst in Nederland. 1-3 Het verschil met de Nederlandse moeders werd deels verklaard door taalvaardigheid, een hoger opleidingsniveau en het hebben van een betaalde baan. Gezins- en bevallings-gerelateerde informatie verklaarde de verschillen verder, maar in mindere mate. In het algemeen waren Nederlandse taalbeheersing en het thuis bevallen het sterkst gerelateerd aan het hebben van professionele kraamzorg. Eerder onderzoek heeft pariteit als een belangrijke factor aangeduid. 3 Uit onze resultaten bleek echter dat pariteit niet samenhing met het meer gebruiken van professionele kraamzorg. Rol van verzekering De jaren waarin onze onderzoeksgegevens verzameld werden vielen vóór de invoering van de Zorgverzekeringswet, dus het oude Nederlandse zorgstelsel was nog van toepassing. De vergoeding van kraamzorg was toen voor particulier verzekerden ruimer dan voor ziekenfondsverzekerden. Moeders van niet-westerse herkomst waren over het algemeen minder hoog opgeleid en hadden minder vaak een betaalde baan, waardoor hun jaarinkomen mogelijk lager was en ze waarschijnlijk vaker via het ziekenfonds verzekerd waren. Dit verschil in de financiële toegankelijkheid van kraamzorg kan in onze onderzoekspopulatie een rol hebben gespeeld. Mogelijk verklaart dit deels waarom het gebruik van kraamzorg onder moeders van niet-westerse herkomst lager was. Informatie over de zorgverzekering was echter niet beschikbaar binnen ons onderzoek. Wel hebben we zo veel mogelijk rekening gehouden met sociaaleconomische verschillen. Onder de huidige Zorgverzekeringswet (2006) en binnen de basisverzekering is het aantal uren kraamzorg beperkter geworden. Ook geldt voor professionele kraamzorg een eigen bijdrage. Dit kan ertoe hebben geleid dat er minder gebruikgemaakt wordt van kraamzorg, in het bijzonder onder groepen met een lage sociaal-economische status. Wij verwachten echter niet dat deze veranderingen grote invloed zullen hebben op de door ons gevonden etnische verschillen, omdat we in onze analyses rekening hebben gehouden met sociaal-economische verschillen. Interpretatie van resultaten Onze bevindingen wijzen in de richting van een positief effect van professionele kraamzorg op voeding, slaapgedrag en roken in huis. Wel moeten we voorzichtig omgaan met deze bevinding. Het verband zou een gevolg kunnen zijn van selectie. Moeders die uit zichzelf veilig gedrag vertonen in de omgang met de zuigeling, gebruiken ook vaker professionele kraamzorg, omdat professionele kraamzorg als een vorm van veilig gedrag in de omgang met de zuigeling kan worden gezien. Door sociaal-demografische factoren, taalbeheersing en leeftijd mee te nemen in onze analyses hebben we hiervoor geprobeerd te corrigeren. Onze resultaten laten een mogelijk gedifferentieerd effect van kraamzorg zien tussen Nederlandse moeders en moeders van niet-westerse herkomst. De analyses konden niet zoals we gehoopt hadden per groep uitgevoerd worden, omdat de aantallen te klein waren om statistisch significante resultaten te kunnen vinden (de power van de analyses was te laag). Meer onderzoek is nodig om te kunnen vaststellen of een gedifferentieerde aanpak leidt tot meer gebruik van kraamzorg en verdere afname van risicogedrag. Een sterk punt van deze studie is het grote aantal respondenten. Door de aandacht voor etnische verschillen in de opzet van de Amsterdam born children and their development (ABCD)-studie konden we voor het eerst getallen laten zien van Surinaamse, Antilliaanse en Ghanese vrouwen. De aantallen waren echter niet groot genoeg voor multivariate analyses per etnische groep. Daarnaast waren onze gegevens gebaseerd op zelfrapportage. Vooral wat betreft risicogedrag zou dit tot sociaalwenselijke antwoorden en hierdoor tot onderrapportage van 6 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718
7 risicogedrag kunnen leiden. Vrouwen die professionele kraamzorg hebben gebruikt, zouden zich bovendien bewuster kunnen zijn van de norm over veilig gedrag, waardoor zij vaker sociaalwenselijk antwoorden. Ook dit kan onze resultaten hebben beïnvloed. Verder zou de lagere respons onder de niet-westerse groepen in theorie voor een selectie kunnen zorgen, zoals beschreven is in een ander onderzoek dat zich op dezelfde data baseert. 4 Om de potentiële selectie van alleen hoger opgeleide allochtone vrouwen te voorkomen, zijn veel inspanningen gedaan. Zo werden vragenlijsten vertaald en werden voorlichters eigen taal en cultuur (VETC-ers) ingezet. Daardoor is selectiebias tot een minimum beperkt. De multivariate analyses over de determinanten van het gebruik van kraamzorg, en van het effect van kraamzorg op risicogedrag zouden hierdoor niet beïnvloed zijn. De data werden verzameld in een sterk stedelijke omgeving. De resultaten zijn daardoor mogelijk wel generaliseerbaar naar andere grote steden in Nederland, maar mogelijk niet naar minder verstedelijkte gebieden. Verder onderzoek zou zich moeten richten op de motivatie om geen professionele kraamzorg te nemen en op mogelijke alternatieven zoals informele kraamzorg. Meer informatie hierover kan handvatten bieden om enerzijds de kraamzorg toegankelijker te maken voor alle etnische groepen en anderzijds de informele kraamzorg te ondersteunen en te voorzien van gezondheidsvoorlichting voor moeder en kind. Conclusie Ghanese en Turkse vrouwen maken het minst gebruik van professionele kraamzorg, Nederlandse vrouwen het meest. Redenen voor deze verschillen zijn taalvaardigheid, opleidingsniveau, werksituatie van de moeder en de plaats van de bevalling. Ook na correctie hiervoor bleef het verschil tussen Nederlandse en niet-westerse vrouwen bestaan. Verkleining van deze etnische verschillen is belangrijk omdat het gebruik van professionele kraamzorg een positieve relatie heeft met een verlaagd risicogedrag in het omgaan met de zuigeling, met name op de risicofactoren voeding en roken in huis. Verdere analyse van deze etnische verschillen in het gebruik van kraamzorg kan handvatten bieden om de toegankelijkheid van professionele kraamzorg te verbeteren of om informele kraamzorg te ondersteunen, met het oog op de gezondheid van moeder en kind. Dit artikel maakt deel uit van een serie artikelen in het NTvG over public health. Belangenconflict en financiële ondersteuning: ICMJE-formulieren zijn online beschikbaar bij dit artikel. Aanvaard op 4 juli 2014 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:A7718 > Kijk ook op Literatuur 1 Houben-van Herten M. Allochtone moeders maken inhaalslag in gebruik van kraamzorg. CBS Webmagazine 8 januari Korfker DG, Herschderfer KC, de Boer JB, Buitendijk SE. Kraamzorg in Nederland: een landelijk onderzoek. Eindrapportage Kraamzorg voor allochtonen; een onderzoek naar kraamzorg bij Turkse en Marokkaanse vrouwen. Leiden: TNO; El Fakiri F, Kulu Glasgow I, Weide MG, Foets, M. Kraamzorg in allochtone gezinnen. Maarssen: Elsevier; Alderliesten ME, Vrijkotte TG, van der Wal MF, Bonsel GJ. Late start of antenatal care among ethnic minorities in a large cohort of pregnant women. BJOG. 2007;114: Choté AA, Koopmans GT, Redekop WK, et al. Explaining ethnic differences in late antenatal care entry by predisposing, enabling and need factors in The Netherlands. The Generation R Study. Matern Child Health J. 2011;15: Van der Wal MF, De Jonge GA, Pauw-Plomp H. Etnische afkomst en voor wiegendood relevante verzorgingsfactoren. Ned Tijdschr Geneeskd. 1999;143: Waelput AJM, Achterberg PW. Etniciteit en zorg rondom zwangerschap en geboorte: een verkenning van Nederlands onderzoek. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; Kunst AE, Mackenbach JP, Lamkaddem M, Rademakers J, Devillé W. Overzicht en evaluatie van resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar etnische verschillen in gezondheid, gezondheidsrisico s en zorggebruik in Nederland. Utrecht: NIVEL; Buurman M, Kanters H, Alblas C, Langerak D et al. Het beroepscompetentieprofiel kraamverzorgende t.b.v. de branche erkende opleiding tot kraamverzorgende. Den Haag: Stichting FAOT; Troe EJ, Raat H, Jaddoe VW, et al. Smoking during pregnancy in ethnic populations: the Generation R study. Nicotine Tob Res. 2008;10: Van Eijsden M, Vrijkotte T, Gemke R, Van der Wal M. Cohort profile: the Amsterdam Born Children and their Development (ABCD) study. Int J Epidemiol. 2011;40: Keij I. Standaarddefinitie allochtonen. Index. 2000;10:24-5. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2014;158: A7718 7
THUIS IN ANDERE CULTUREN WORKSHOP KRAAMCAFE 18 MEI THUIS IN ANDERE CULTUREN
WORKSHOP KRAAMCAFE 18 MEI THUIS IN ANDERE CULTUREN HANDLEIDING kraamzorg bij gezinnen met een andere culturele achtergrond geen HANDLEIDING kraamzorg bij gezinnen met een andere culturele achtergrond.
Nadere informatieDisclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven.
Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieEtnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden
Etnische verschillen in vallen en valangst onder zelfstandig wonende ouderen in de grote steden 4 e Landelijk Valsymposium 2 December 2016 Aantal 65-plussers en prognose (G4) 500000 400000 300000 200000
Nadere informatieHealthy Pregnancy 4-All 2 Kraamzorg onderzoek
Healthy Pregnancy 4-All 2 Kraamzorg onderzoek Dag van de kraamzorg 08-09-2015 drs. J Lagendijk, arts-onderzoeker Inhoud Sociale geneeskunde Het onderzoek Healthy Pregnancy 4 All 1 & 2 Het kraamzorg project
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieZorggebruik. 5.1 Inleiding. 5.2 Contact eerste lijn
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert.. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid
Nadere informatieKinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging
Kinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging Respons thuiszorgorganisaties en GGD en In deden er tien thuiszorgorganisaties mee aan het, verspreid over heel Nederland. Uit de
Nadere informatieAlleenstaande moeders op de arbeidsmarkt
s op de arbeidsmarkt Moniek Coumans De arbeidsdeelname van alleenstaande moeders is lager dan die van moeders met een partner. Dit verschil hangt voor een belangrijk deel samen met een oververtegenwoordiging
Nadere informatieLeefstijl. 6.1 Inleiding. 6.2 Roken
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert.. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid
Nadere informatieRapportage cliëntervaringsonderzoek CQI Kraamzorg. Kraamzorg JoNa BV
Rapportage cliëntervaringsonderzoek CQI Kraamzorg Kraamzorg JoNa BV Uitgevoerd door Kraamzorg Prestatie Monitor (Qualizorg B.V.) Periode: Van 01 01 2013 t/m 31 12 2013 Geaccrediteerd door : Inleiding In
Nadere informatieCHAPTER 9. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 9 Nederlandse samenvatting Chapter 9 138 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift beoogt bij te dragen aan de kennis over prenataal zorggebruik van zwangere vrouwen die eerstelijns verloskundige
Nadere informatieSamenvatting. Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties
Samenvatting Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting 116 In de huid van het menselijk lichaam wordt, bij blootstelling aan zonlicht,
Nadere informatieGrootstedelijke perinatale gezondheid Aanvalsplan Perinatale Sterfte Rotterdam
Grootstedelijke perinatale gezondheid Aanvalsplan Perinatale Sterfte Rotterdam Eric A.P. Steegers, Verloskunde en Prenatale Geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Rotterdam circa 9000 zwangeren per jaar 5000
Nadere informatieROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP
ROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP Percentages over de periode 2001-2015 In 2014 rookte naar schatting 27% van alle 20-40 jarige vrouwen in Nederland (Bron: Gezondheidsenqute/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM
Nadere informatieSeminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker
Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden Fatima El Fakiri onderzoeker Over wie hebben we het? 3 grote groepen migranten: Migratie uit voormalige koloniën Arbeidsmigratie Asielmigratie
Nadere informatieALCOHOLGEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING
ALCOHOLGEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) drinkt van alle vrouwen van 25 tot 45 jaar in Nederland naar schatting 80% wel eens alcohol. Cijfers
Nadere informatieLisa Tromp. Rectificatie bericht Het Parool. is de 1 ste winnaar van de ABCD-Kleurwedstrijd!
NIEUWSBRIEF December 2008 KICK-OFF ABCD-STUDIE OP 3 NOVEMBER 2008: FASE 3 OFFICIEEL VAN START! De 3 e fase van de ABCD-studie is maandag 3 november jl. officieel van start gegaan op de 14 e Montessorischool
Nadere informatieFetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING
Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities in Early Childhood Health The Generation R Study Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Sociaal-economische gezondheidsverschillen vormen een groot maatschappelijk
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld. Nee
Disclosure belangen Marie-Louise Essink-Bot (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatie7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs
7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/
Nadere informatieOnderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie
Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische
Nadere informatieHoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
Hoofdstuk 1 Algemene inleiding De algemene inleiding beschrijft de context en de doelen van de huidige studie. Prenatale screening op aangeboren afwijkingen wordt sinds 2007 in Nederland aan alle zwangere
Nadere informatieANALYSE PATIËNTERVARINGEN ELZ HAAKSBERGEN
ANALYSE PATIËNTERVARINGEN ELZ HAAKSBERGEN Dr. C.P. van Linschoten Drs. P. Moorer Definitieve versie 27 oktober 2014 ARGO BV Inhoudsopgave 1. INLEIDING EN VRAAGSTELLING... 3 1.1 Inleiding... 3 1.2 Vraagstelling...
Nadere informatieK I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R
VOEDING, BEWEGING EN GEWICHT K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Jeugd 2010 6 Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD
Nadere informatieK I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R
ROKEN EN ALCOHOLGEBRUIK Jeugd 2010 5 K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland
Nadere informatieMonitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2015
1 Monitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2015 Fact sheet juni 20 De werkloosheid onder Amsterdamse jongeren is het afgelopen jaar sterk gedaald. Van de 3.00 Amsterdamse jongeren in de leeftijd van 15
Nadere informatie1 De bevolking van de regio Gelre-IJssel
1 De bevolking van de regio Gelre-IJssel De gezondheid van de bevolking hangt samen met demografische en sociaaleconomische factoren. Zo leven lager opgeleide mannen en vrouwen gemiddeld korter dan hoog
Nadere informatieSamenvatting Jong; dus gezond!?
Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg
Nadere informatiePatiëntregistratie. 9.1 Inleiding. 9.2 Variabelen en meetinstrumenten
9 Patiëntregistratie 9.1 Inleiding 81 In dit hoofdstuk wordt de patiëntregistratie beschreven. De patiëntregistratie is een van de zes gegevensverzamelingsmodules van de Tweede Nationale Studie. Het doel
Nadere informatieZwanger, Bevallen, een Kind! Cursus voor alle aanstaande ouders
Zwanger, Bevallen, een Kind! Cursus voor alle aanstaande ouders Aya Crébas Programma - Voorstellen, ZBK gezamenlijk project - Optimale preventie begint voor de geboorte - Geboortecultuur en nieuwe Nederlanders
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieDecember Afronding fase 3, maar wordt vervolgd! Depressieve vrouw baart kleiner kind Kun jij de rebus oplossen? Vitamine D en lengtegroei
NIEUWSBRIEF December 2010 Afronding fase 3, maar wordt vervolgd! Depressieve vrouw baart kleiner kind Kun jij de rebus oplossen? Vitamine D en lengtegroei De ABCD-studie..hoe zat het ook alweer.? Het belangrijkste
Nadere informatiePerinatale sterfteverschillen in Amsterdam
Onderzoek Perinatale sterfteverschillen in Amsterdam Anita C.J. Ravelli, Eric A.P. Steegers, Greta C. Rijninks-van Driel, Ameen Abu-Hanna, Martine Eskes, Arnoud P. Verhoeff, Simone E. Buitendijk, Karien
Nadere informatieEtnische verschillen bij zorg rond de zwangerschap
Etnische verschillen bij zorg rond de zwangerschap Naam: Astrid van Ee Studentnummer: 295335 Adres: Achterharingvliet 37 3011 TD Rotterdam Datum: 16 november 2007 Begeleider: M. Foets Meelezer: A. Choté
Nadere informatieThuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen
Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Jeroen Nieuweboer Allochtonen in, en voelen zich minder thuis in Nederland dan allochtonen elders in Nederland. Marokkanen, Antillianen
Nadere informatieDe relatie tussen de groente- en fruitconsumptie en sociaal economische status bij zwangere vrouwen. Nanda Gost en Manon Ritico Referaat, 7 juni 2013
De relatie tussen de groente- en fruitconsumptie en sociaal economische status bij zwangere vrouwen Nanda Gost en Manon Ritico Referaat, 7 juni 2013 ONDERZOEKSDOEL Wat is de associatie tussen de groente-
Nadere informatieArtikelen. Arbeidsparticipatie van vrouwen: een vergelijking naar opleidingsniveau, leeftijd en herkomst
Artikelen Arbeidsparticipatie van vrouwen: een vergelijking naar opleidingsniveau, leeftijd en herkomst Martijn Souren en Jannes de Vries Onder laagopgeleide vrouwen is de bruto arbeidsparticipatie aanzienlijk
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel
Nadere informatieGebruik van kinderopvang
Gebruik van kinderopvang Saskia te Riele In zes van de tien gezinnen met kinderen onder de twaalf jaar hebben de ouders hun werk en de zorg voor hun kinderen zodanig georganiseerd dat er geen gebruik hoeft
Nadere informatieSamenvatting en beschouwing
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (MW van der Linden, GP Westert, DH de Bakker, FG Schellevis. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieVragenlijst. Ervaringen met de Kraamzorg
Vragenlijst Ervaringen met de Kraamzorg Bestemd voor personen van 18 jaar en ouder die gebruik maken (of hebben gemaakt) van kraamzorg CQ-index Kraamzorg Versie 3.1 Online Deze specifieke vragenlijst is
Nadere informatieSteeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs
Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs
Nadere informatieLevensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders
Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders Martine Mol De geboorte van een heeft grote invloed op het arbeidspatroon van de vrouw. Veel vrouwen gaan na de geboorte van het minder werken.
Nadere informatieSamenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie
Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd
Nadere informatieLangdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking Geeke Waverijn, Mieke Rijken
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking, G. Waverijn & M. Rijken, NIVEL, januari
Nadere informatieDe cliënt: Kenmerken, leefstijl, wensen en tevredenheid. Dr.Ir. Judith Manniën Senior onderzoeker / epidemioloog
De cliënt: Kenmerken, leefstijl, wensen en tevredenheid Dr.Ir. Judith Manniën Senior onderzoeker / epidemioloog 2 Dataverzameling Augustus 2009 t/m April 2011 20 praktijken 25% 30% 30% 15% 3 Dataverzameling
Nadere informatiePerinatale sterfte verschillen naar zorgregio s in Nederland
Perinatale sterfte verschillen naar zorgregio s in Nederland Anita CJ Ravelli, AMC afdeling Klinische Informatiekunde Mede namens: Martine Eskes, Jan Jaap HM Erwich, Hens AA Brouwers, Erna Kerkhof, Joris
Nadere informatieToelichting... 3 Cijfers... 3 Meisjes... 3 Vrouwen... 3 Kenmerken... 4 Meisjes... 4 Vrouwen... 4 Keuzes... 5 Zelf opvoeden... 5 Afstand ter adoptie
Toelichting... 3 Cijfers... 3 Meisjes... 3 Vrouwen... 3 Kenmerken... 4 Meisjes... 4 Vrouwen... 4 Keuzes... 5 Zelf opvoeden... 5 Afstand ter adoptie en pleegzorg... 5 Abortus... 5 Hulp... 6 Referenties...
Nadere informatieMonitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 2016
1 Monitor Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 20 Fact sheet april 20 De totale werkloosheid onder Amsterdamse jongeren is het afgelopen jaar vrijwel gelijk gebleven aan 2015. Van de 14.000 Amsterdamse jongeren
Nadere informatieLeeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen
Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In
Nadere informatieIs een aanvullende verzekering nog wel voor iedereen weggelegd? Marloes van Dijk, Anne Brabers, Margreet Reitsma en Judith de Jong
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Marloes van Dijk, Anne Brabers, Margreet Reitsma en Judith de Jong. Is een aanvullende verzekering nog wel voor iedereen
Nadere informatieBevolkingstrends 2014. Allochtonen en geluk. Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1
Bevolkingstrends 2014 Allochtonen en geluk Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1 1. Inleiding Economische welvaart draagt bij aan welzijn, maar ook niet-economische
Nadere informatieCephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk
Cephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk 26 januari 2015 Opening Selma Bouthoorn: 3 Maart 15.30 uur (woe) Anne Wijtzes: 13 Mei 11.30 uur (woe) Programma van vandaag
Nadere informatieGeboortezorg bij verschillende culturen
Geboortezorg bij verschillende culturen Symposium SPSZN, maandag 12 november 2018 Drs. I.A. Peters, promovenda Erasmus MC & coördinerend stafadviseur SPSZN Belangen (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatie8. Werken en werkloos zijn
8. Werken en werkloos zijn In 22 is de arbeidsdeelname van allochtonen niet meer verder gestegen. Onder autochtonen is het aantal personen met werk nog wel licht toegenomen. De arbeidsdeelname onder Surinamers,
Nadere informatieBinnenmilieu en luchtwegklachten bij jonge kinderen; analyse van gegevens uit een prospectief cohort onderzoek in de regio Westelijke Mijnstreek
Binnenmilieu en luchtwegklachten bij jonge kinderen; analyse van gegevens uit een prospectief cohort onderzoek in de regio Westelijke Mijnstreek Paola Esser, Milieugezondsheidkundige, afdeling SIM Evelien
Nadere informatieOpzet. Methode. Inleiding. Resultaten. Conclusie. Martine Eskes, Adja Waelput, Sicco Scherjon, Klasien Bergman en Anita Ravelli
Martine Eskes, Adja Waelput, Sicco Scherjon, Klasien Bergman en Anita Ravelli Een kwart van de aterme perinatale sterfte betreft SGA (
Nadere informatieResultaten voor België Risicofactoren voor wiegendood Gezondheidsenquête, België, 1997
6.7.4.1. Inleiding Er werd reeds vroeger bewezen dat een prematuur respiratoir systeem een oorzaak was voor wiegendood. Het gevaar bestond vooral tijdens de slaap. Met de huidige kennis van zaken zijn
Nadere informatieVLAAMS HUMAANBIOMONITORINGSPROGRAMMA 2012-2015 ANALYSES INVLOED SOCIAAL-ECONOMISCHE STATUS EN ETNISCHE HERKOMST RAPPORT PASGEBORENEN
VLAAMS HUMAANBIOMONITORINGSPROGRAMMA 2012-2015 ANALYSES INVLOED SOCIAAL-ECONOMISCHE STATUS EN ETNISCHE HERKOMST RAPPORT PASGEBORENEN Ann Colles, Bert Morrens, Liesbeth Bruckers, Greet Schoeters en Ilse
Nadere informatieWIE IS DE NIET-WESTERSE ALLOCHTONE GEVER?
WIE IS DE NIET-WESTERSE ALLOCHTONE GEVER? Amsterdam, november 2011 Auteur: Dr. Christine L. Carabain NCDO Telefoon (020) 5688 8764 Fax (020) 568 8787 E-mail: c.carabain@ncdo.nl 1 2 INHOUDSOPGAVE Samenvatting
Nadere informatieNEMO-CONSULTEN EEN GROOT SUCCES ONDERZOEK RESULTATEN NISA FOR NISA STEUNT DE ABCD-STUDIE. Juli 2010. Meer dan 500 kinderen gemeten in NEMO Amsterdam
NIEUWSBRIEF Juli 2010 NEMO-CONSULTEN EEN GROOT SUCCES Meer dan 500 kinderen gemeten in NEMO Amsterdam ONDERZOEK RESULTATEN Nieuwe resultaten van de ABCD-studie NISA FOR NISA STEUNT DE ABCD-STUDIE Fatima
Nadere informatie2. De niet-westerse derde generatie
2. De niet-westerse derde generatie Op 1 januari 23 woonden in Nederland tussen de 34 duizend en 36 duizend personen met ten minste één grootouder die in een niet-westers land is geboren. Dit is ruim eenderde
Nadere informatieDiversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit
Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Prof. Dr. Walter Devillé Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg UvA Vluchtelingen en Gezondheid OMGEVING POPULATIE KENMERKEN GEZONDHEIDS-
Nadere informatieEtniciteit en zorg rondom zwangerschap en geboorte: een verkenning van Nederlands onderzoek
RIVM Rapport 270032004/2007 Etniciteit en zorg rondom zwangerschap en geboorte: een verkenning van Nederlands onderzoek A.J.M. Waelput P.W. Achterberg Contact: A.J.M. Waelput Centrum Volksgezondheid Toekomst
Nadere informatieTabak, cannabis en harddrugs
JONGERENPEILING 0 ZUID-HOLLAND NOORD De jongerenpeiling heeft als doel om periodiek op systematische wijze ontwikkelingen in gezondheid en gewoonten van jongeren in kaart te brengen. Dit is het eerste
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Wolbert (PvdA) over kinderen van allochtone afkomst die overgewicht hebben (2014Z07817).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)
Nadere informatieBewegen en overgewicht in Purmerend
Bewegen en overgewicht in Purmerend In opdracht van: Spurd, Marianne Hagenbeuk Uitgevoerd door: Monique van Diest Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Gemeente Purmerend mei 2009 Verkrijgbaar
Nadere informatieNIEUWSBRIEF Januari 2012
NIEUWSBRIEF Januari 2012 Fijne feestdagen! Wie zijn er nieuw bij de ABCD-studie? Angst tijdens de zwangerschap Hoge bloeddruk bij kinderen ABCD-studie: hoe gaat het nu? In de vorige nieuwsbrief berichtten
Nadere informatieSamenvatting hoofdstuk 1
Samenvatting Een van de hoofddoelen van dit proefschrift was het bestuderen van de perinatale gezondheid in de multi-etnische stad Amsterdam in Nederland. Zoals beschreven staat in hoofdstuk 1 bestudeert
Nadere informatieJeugdwerkloosheid Amsterdam over 2017
Gemeente Amsterdam Jeugdwerkloosheid Amsterdam over 201 Factsheet maart 201 De totale werkloosheid onder Amsterdamse jongeren is het afgelopen jaar sterk gedaald ten opzichte van 201. Van de.000 Amsterdamse
Nadere informatieEvaluatie van het Negen Maanden spel. Een laagdrempelig voorlichtingsmiddel ter bevordering van de perinatale gezondheid in Den Haag en Rotterdam
Evaluatie van het Negen Maanden spel Een laagdrempelig voorlichtingsmiddel ter bevordering van de perinatale gezondheid in Den Haag en Rotterdam [Titel] 1 Januari 2015 Evaluatie van het Negen Maanden Spel
Nadere informatiePreventie van wiegendood bij zuigelingen
Preventie van wiegendood bij zuigelingen Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71
Nadere informatieVeranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders
Veranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders Suzanne Peek Gescheiden moeders stoppen twee keer zo vaak met werken dan niet gescheiden moeders. Ook beginnen ze vaker met werken. Wanneer er
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift gaat over de invloed van inductieprogramma s op het welbevinden en de professionele ontwikkeling van beginnende docenten, en welke specifieke kenmerken van inductieprogramma s daarvoor
Nadere informatieABCD-consulten in science center NEMO
NIEUWSBRIEF December 2009 ABCD-consulten in science center NEMO Bezoek onze vernieuwde website www.abcd-studie.nl Onderzoek...Resultaten! Interview met ABCD-moeder Lezersaanbieding NEMO De ABCD-studie:
Nadere informatievan Dag met de Kraamzorg
van Dag met de Kraamzorg Prof. dr Gouke J. Bonsel ErasmusMC Rotterdam 9 sep 2014 Nederland in beroering 2008-2013 Perinatale sterfte onaanvaardbaar hoog en ongelijk Grote rol (75%!) voor organisatiefactoren,
Nadere informatieBegeleiding van tienermoeders door zorgverleners in de prenatale, natale en postnatale periode. Literatuurstudie
Begeleiding van tienermoeders door zorgverleners in de prenatale, natale en postnatale periode Literatuurstudie Ellen Rooswinkel, 1 ste lijns verloskundige, kringvoorzitter de Betuwe Referenten: Yvette
Nadere informatieArtikelen. Overwerken in Nederland. Ingrid Beckers en Clemens Siermann
Overwerken in Nederland Ingrid Beckers en Clemens Siermann In 4 werkte 37 procent de werknemers in Nederland regelmatig over. Bijna een derde het overwerk is onbetaald. Overwerk komt het meeste voor onder
Nadere informatieABCD-studie: Amsterdamse kinderen wijzen de weg naar gezondheid
ABCD-studie: Amsterdamse kinderen wijzen de weg naar gezondheid TEKST IR. VIYAN RASHID (HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM), DR. TANJA VRIJKOTTE (UNIVERSITEIT AMSTERDAM), IR. ANGELA SEVERS (SCRIPTUM COMMUNICATIE
Nadere informatieBIJLAGEN. Jaarrapport integratie 2013
Jaarrapport integratie 2013 Willem Huijnk Mérove Gijsberts Jaco Dagevos BIJLAGEN Bijlage bij hoofdstuk 2... 2 Bijlage bij hoofdstuk 3... 8 Bijlage bij hoofdstuk 4... 11 Bijlage bij hoofdstuk 5... 14 Bijlage
Nadere informatieVerloskundige zorg en kraamzorg
Verloskundige zorg en kraamzorg 2015 Verloskundige zorg en kraamzorg Gefeliciteerd met uw zwangerschap! Het krijgen van een kind is een bijzondere gebeurtenis. Om ervoor te zorgen dat u straks van uw kraamtijd
Nadere informatiehet psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van
9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Cannabisgebruik en stoornissen in het gebruik van cannabis in de adolescentie en jongvolwassenheid. Cannabis is wereldwijd een veel gebruikte drug. Het gebruik van cannabis is echter niet zonder consequenties:
Nadere informatieSensitief omgaan met culturele verschillen
Sensitief omgaan met culturele verschillen Agatha Boerleider, MD, MSc, PhD Vandaag Niet-westerse populatie in Nederland Promotieonderzoek Tips Niet-westerse populatie in Nederland Ongeveer 12% van de Nederlandse
Nadere informatie6.7.1.1. Inleiding. Bespreking 5.3.7.1.2. pagina 1
6.7.1.1. Inleiding Algemeen wordt erkend dat de prenatale consultaties een fundamentele rol spelen inzake de gezondheid van de moeder en het toekomstige kind, maar de rol van respectievelijk de huisarts,
Nadere informatie5. Onderwijs en schoolkleur
5. Onderwijs en schoolkleur Niet-westerse allochtonen verlaten het Nederlandse onderwijssysteem gemiddeld met een lager onderwijsniveau dan autochtone leerlingen. Al in het basisonderwijs lopen allochtone
Nadere informatieVragenlijst. Ervaringen met de Kraamzorg
Vragenlijst Ervaringen met de Kraamzorg Bestemd voor personen van 16 jaar en ouder die gebruik maken (of hebben gemaakt) van kraamzorg CQ-index Kraamzorg Versie 3.2 Deze specifieke vragenlijst is gebaseerd
Nadere informatieKennispoort conferentie 2016
Kennispoort conferentie 206 Het effect van de geplande plaats van bevalling op obstetrische interventies en maternale uitkomsten bij laagrisico vrouwen Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieInhoudsopgave volledig rapport
NIVEL/VUmc, 2005 72 pag. NIVEL bestelcode: W9.69 Prijs: 7,50 Verzendkosten: 2,50 ISBN: 90-6905-749-2 Deze samenvatting van onderstaand rapport is een uitgave van het NIVEL in 2005. De gegevens mogen met
Nadere informatieRotterdam Lekker Fit! Gezinsaanpak draagt bij aan vermindering consumptie gezoete dranken door kinderen.
Februari 2013 Rotterdam Lekker Fit! Gezinsaanpak draagt bij aan vermindering consumptie gezoete dranken door kinderen. In Rotterdam heeft een kwart van de basisschoolkinderen overgewicht, met alle gezondheidsrisico
Nadere informatieVerzekerden bezuinigen op hun zorgverzekering, het aantal overstappers neemt nog steeds toe. Margreet Reitsma-van Rooijen en Anne Brabers
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Margreet Reitsma-van Rooijen en Anne Brabers. Verzekerden bezuinigen op hun zorgverzekering, het aantal overstappers neemt
Nadere informatieFACTSHEET ZORGPADEN. Zorgpaden worden lokaal uitgewerkt en sluiten aan bij lokale netwerken. Hiervoor kunnen model-zorgpaden
FACTSHEET ZORGPADEN Bredere risicosignalering en zorgtoeleiding Het wordt steeds duidelijker dat niet-medische risicofactoren kunnen leiden tot ongunstige zwangerschapsuitkomsten, zeker wanneer er sprake
Nadere informatie10. Veel ouderen in de bijstand
10. Veel ouderen in de bijstand Niet-westerse allochtonen ontvangen 2,5 keer zo vaak een uitkering als autochtonen. Ze hebben het vaakst een bijstandsuitkering. Verder was eind 2002 bijna de helft van
Nadere informatieAllochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010
FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage
Nadere informatieHet ABCD-team wenst iedereen alvast een fijne zomervakantie!
NIEUWSBRIEF Juni 2011 Het ABCD-team wenst iedereen alvast een fijne zomervakantie! Nieuwe vragenlijst Subsidie voor ABCD-studie toegekend Overgewicht vaak moeilijk te herkennen Cafeïne en gedragsproblemen
Nadere informatie