Twee soorten gedachten B's: rationele en irrationele

Transcriptie

1 Vertaling: Wat je denkt, word je. Wat je voelt, trek je aan. Wat je je voorstelt, creëer je. - Boeddha Laten we eerst eens kijken wat nu eigenlijk rationele en irrationele gedachten zijn. We voeren, als het ware, voortdurend gesprekken met onszelf. Niet hardop natuurlijk, maar via onze gedachten en fantasieën over een bepaalde gebeurtenis. Dat kan een situatie zijn die net heeft plaatsgevonden, maar ook een toekomstige situatie of gebeurtenis waar je tegenop ziet. In zo'n 'gesprek' met jezelf komen allerlei opvattingen, ideeën, interpretaties, normen en waarden over de gebeurtenis naar voren. Dit zijn de gedachten die we in de RET-methode de B's noemen. Twee soorten gedachten B's: rationele en irrationele Via rationele. realistische gedachten ervaren we prettige, positieve en nuttige gevoelens, waaruit vervolgens prettig, positief en nuttig gedrag voortkomt. Deze gedachten maken dat je meer krijgt van wat je wilt en minder van wat je niet wilt: ze zijn positief en opbouwend. NB. Met rationeel denken wordt niet hetzelfde bedoeld als verstandelijk denken zonder enig gevoel. Rationeel verwijst hier naar het in de juiste verhouding zien van bepaalde gebeurtenissen.

2 Door irrationele, onrealistische gedachten ervaren we onprettige, negatieve en 'nutteloze' gevoelens, wat leidt tot onprettig, negatief en 'nutteloos' gedrag. Deze gedachten maken dat je meer krijgt van wat je niet wilt en minder van wat je wel wilt: ze zijn negatief en zelfondermijnend. Waaraan kan ik irrationele gedachten herkennen? Irrationele gedachten en uitspraken hebben vaak een eisend, dwingend, overdreven of vanzelfsprekend karakter. Zoals: 'Ik moet' / 'hij moet' / 'zij moeten' 'dat hoort gewoon zo' / 'dat hoort gewoon niet zo' 'dat leer ik echt nooit' / 'dat is gewoon vreselijk' / 'ik kan daar echt niet tegen' 'dat is gewoon zo' / 'zo ben ik nu eenmaal' / 'daar kan ik niets aan doen' Om je te helpen jouw eigen irrationele, zelfondermijnende denkpatronen op te sporen. volgt hieronder een aantal irrationele gedachten die bij heel veel mensen vaak onbewust een rol spelen en die je belemmeren om je doelen te bereiken. 5 categorieën Ze zijn verdeeld in vijf categorieën en gaan over hoe je over jezelf denkt, hoe je over anderen denkt en hoe je over de wereld in zijn algemeenheid denkt. Categorie 1: Overdreven perfectionisme De hoge eisen die je aan jezelf stelt, zoals de gedachte dat je foutloos (perfect) zou moeten zijn of werken, maakt je leven onnodig zwaar en moeilijk. Ik mag absoluut geen fouten maken, als iets niet lukt dan ben ik een mislukkeling. Ik moet er altijd slank en verzorgd uitzien. Ik moet altijd klaar staan voor anderen en ze helpen om hun problemen op te lossen. Ik moet sterk zijn en mag niet op anderen leunen.

3 Categorie 2: Rampdenken Rampdenkers bedenken keer op keer wat er allemaal mis kan gaan in hun leven. Zij voorspellen de meest verschrikkelijke dingen en maken van een mug een olifant. Als ik niet genoeg ben afgevallen voor mijn bruiloft, is dat gewoon verschrikkelijk. Als ik die deadline niet haal, dan word ik zeker ontslagen. Als ik mijn tekst vergeet tijdens die presentatie sta ik absoluut voor schut en dat is vreselijk. Ik durf echt niet te stoppen met lijnen, want dan kom ik absoluut weer ontzettend veel aan. Categorie 3: Lage Frustratie Tolerantie (LFT) Wanneer je op deze manier denkt, dan vind je dat het leven veel makkelijker zou moeten zijn dan het soms is. Je geeft de moed gauw op en ervaart kleine hindernissen als grote obstakels. Je gaat ook eerder voor succes op de korte dan op de lange termijn. Het lukt me nooit om 5 kilo af te vallen, dat is gewoon veel te moeilijk. Ik stop er maar weer mee. Het is gewoon niet eerlijk dat mijn vriendin wel afvalt met dit dieet en ik niet, terwijl ik me er streng aan houd en zij niet. Ik kan echt niets op mijn bord laten liggen, het moet gewoon altijd op, daar kan ik niets aan doen. Deze ellende is mij gewoon overkomen, daar kan ik niets aan doen. Het is toch logisch dat ik me nu zo voel en gedraag? Categorie 4: Overdreven behoefte aan waardering en respect Wanneer je op deze manier denkt, is de waardering van anderen zo belangrijk voor je, dat je krampachtig probeert om hoe dan ook hun goedkeuring te krijgen. Mensen moeten mij altijd aardig vinden, mij waarderen en mijn gedrag goedkeuren. Als mensen me niet aardig vinden, dan stel ik niets voor. Als ik dik(ker) ben accepteren mensen mij nooit en word ik afgewezen. Ik moet altijd ja zeggen op verzoeken van anderen. Als ik nee zeg dan vinden ze me vast niet aardig meer.

4 Categorie 5: Eisen aan anderen en de wereld Wanneer je op deze manier denkt, dan neem je je eigen normen en waarden als uitgangspunt, waaraan iedereen dient te voldoen. Anderen moeten zich dan gedragen naar jouw opvattingen, maar die kunnen daar natuurlijk heel anders over denken. Mensen moeten mij altijd eerlijk, respectvol en rechtvaardig behandelen, anders deugen ze niet. Mensen horen mij geen gebakje of ander lekkers aan te bieden, als ze weten dat ik aan het lijnen ben. Mensen moeten gewoon lijnen, want anders vallen ze nooit af. Mensen horen geen eten op hun bord te laten liggen, daarmee beledigen ze de gastvrouw. 'Moeten', 'altijd' en 'nooit' Zoals je vast wel is opgevallen, spelen de woorden 'moeten', 'altijd' en 'nooit' in deze denkpatronen een grote rol. 'Moeten' veronderstelt dringende spoed en 'altijd' en 'nooit' laten geen enkele ruimte voor het maken van eventuele fouten. Wanneer je in deze termen denkt, leg je de lat erg hoog! Wanneer je het woord 'moeten' zou kunnen vervangen door 'willen', valt er al meteen een behoorlijke druk van je af. 'Moeten' maakt de dingen zwaarder en moeilijker in je leven, terwijl 'willen' ze lichter en makkelijker maakt. Huiswerk Let de komende tijd eens goed op hoe vaak je het woord 'moeten' gebruikt en vervang het woord in diezelfde zin eens door 'willen'. En gebruik de woorden 'altijd' en 'nooit' eens wat minder. Probeer het eens en geef jezelf toestemming en de ruimte om te kunnen èn mogen leren dit soort zelfondermijnende gedachten om te buigen naar opbouwende gedachten.

5 Wat herken jij? Iedereen die het bovenstaande heeft gelezen, zal op zijn minst iets herkennen van dergelijke irrationele, onredelijke denkpatronen. We willen vaak graag dat alles netjes verloopt, iedereen aardig tegen ons is, altijd rekening met ons houdt en het liefst ook meteen doet wat wij vragen. Als dat niet zo blijkt te zijn, zijn we al gauw geneigd om de schuld of de oorzaak daarvan buiten onszelf te zoeken. In feite gebeurt dat ook wanneer je problemen met je eetgedrag en gewicht ervaart. Je zoekt naar oorzaken buiten jezelf, zoals het vele verleidelijke voedsel of de maatschappij, die jouw eetgedrag en daarmee je overgewicht zouden bepalen. Natuurlijk is het waar dat je op iedere straathoek wat lekkers kunt kopen en de maatschappij legt inderdaad een behoorlijke druk op je, maar dát betekent nog niet dat jij machteloos bent. Nog meer automatische, irrationele, zelfondermijnende gedachten Maar er zijn nog meer automatische, irrationele, zelfondermijnende gedachten die je kijk op de werkelijkheid kunnen vertroebelen en je belemmeren om je doel(en) te bereiken. Het kan bijvoorbeeld zijn dat jij de overtuiging hebt dat er een voor iedereen gangbare gemeenschappelijke norm bestaat waaraan jij zou moeten voldoen. Zoals slank, mooi, slim, sportief, succesvol of prestatiegericht, omdat je denkt dat de meeste mensen ook zo zijn. Deze manier van denken wordt vaak veroorzaakt door een heel vervelend stemmetje in je hoofd dat voortdurend kritiek op je uit Het zogenaamde duiveltje op je schouder, dat nooit tevreden is en je steeds weer aanspoort om het allemaal nóg beter te doen. Vaak zijn dit de normen en waarden die je vroeger van huis uit mee hebt gekregen en die je nog niet op de waarheid hebt getoetst, nu je zelf volwassen bent.

6 Hieronder nog een aantal irrationele manieren van denken, waarmee je je zelfvertrouwen behoorlijk kunt ondermijnen. Etiket plakken Je plakt jezelf een etiket op wanneer je jezelf in negatieve zin omschrijft, zoals: "Ik ben een mislukkeling, omdat het me niet lukt om af te vallen" of "Ik ben lui, omdat ik niet iedere week naar de sportschool ga". Wanneer je zo denkt, heb je een negatief zelfbeeld, dat je baseert op slechts één onderdeel van je persoonlijkheid, zoals je uiterlijk, je gewicht of je prestaties. Door op deze manier te denken koppel je één enkele eigenschap of bepaald gedrag van jou, aan jezelf als persoon. De talloze andere eigenschappen, die je natuurlijk ook bezit, vergeet je hierbij gewoon. Zwart-wit of star denken Wanneer je op deze manier denkt, dan heb je de neiging om alles wat je ervaart of doet in uiterste tegenstellingen te zien, het is bij jou alles of niets. Bijvoorbeeld: of je houdt je strikt aan je dieet of je slaat door en eet alles wat los en vast zit. Voedsel is dan of goed of slecht. Typische zwart-wit gedachten zijn bijvoorbeeld: "Als ik heb gezondigd en/of ben aangekomen, dan is mijn dieet compleet mislukt en kan ik er net zo goed mee stoppen" of "Als ik niet begrijp wat mijn fitnessleraar zegt, dan ben ik stom". Dit noemen we het 'als-dan-denken'. Zou-moeten-denken Hoogst waarschijnlijk heb je weleens (of vaak) tegen jezelf gezegd, om jezelf te proberen te motiveren: "Ik zou nu toch echt weer eens streng moeten zijn" of "Ik zou nu toch echt weer eens moeten gaan sporten". Waarschijnlijk heb je allang gemerkt dat dit vaak averechts werkt en dat je door deze manier van denken eerder weerstand voelt dan echte motivatie.

7 Mentaal filteren Wanneer je dit doet, dan zet je je neutrale of positieve ervaringen om in negatieve ervaringen. Omdat je voornamelijk gericht bent op de negatieve dingen van jezelf en/of in je leven ben je je hier juist heel erg van bewust. Waardoor de positieve of neutrale ervaringen, die er natuurlijk ook zijn, niet of nauwelijks nog tot je doordringen: "Ik heb de hele week niet gezondigd, behalve gisteravond, hoe kan ik toch weer zo stom zijn". Overdrijven Je bent geneigd om, wanneer jou iets vervelends overkomt, direct te concluderen dat zoiets jou altijd overkomt of dat je het ook altijd verkeerd doet. Of dat je het nooit zult leren, wanneer iets niet direct lukt. Van één enkele gebeurtenis maak je zo een algemeen geldende regel, zonder na te gaan of dit ook werkelijk klopt. "Ik heb me nu al twee maanden aan mijn dieet gehouden, maar vanmiddag heb ik me vreselijk laten gaan. Ik heb zes koekjes bij de thee genomen, waarom doe ik het toch altijd verkeerd, ik leer het echt nooit". Gedachtelezen Hierbij ga je er al bij voorbaat vanuit, dat alle andere mensen net zo zijn en denken als jij en zich daarbij ook net zo voelen. Jij vindt of voelt je bijvoorbeeld te dik en bent er vast van overtuigd dat anderen dat dus ook vinden. Of jij vindt het bijvoorbeeld erg onbeleefd als je niet je hele bord leeg eet als iemand speciaal voor jou heeft gekookt. En gaat er vanzelfsprekend vanuit dat anderen dat dus ook vinden. Omdat dit voor jou 'gewoon zo is', kom je niet op het idee om eens bij de ander na te vragen of het eigenlijk wel klopt wat jij denkt. Emotioneel redeneren Hierbij ga je er vanuit dat jouw gevoelens bewijzen dat wat jij denkt ook werkelijk zo is.

8 Bijvoorbeeld: "Ik voel mij schuldig, omdat ik een eetbui heb gehad en dus heb ik iets verkeerd gedaan" of "Ik voel mij minderwaardig, omdat ik weer niet naar de sportschool ben gegaan en dus ben ik dat ook". Het feit dat jij zo denkt, komt voort uit je negatieve instelling tegenover jezelf Maar deze zelfondermijnende gedachten hoeven helemaal niet te kloppen. Wanneer je je gedachten met behulp van de RET-methode zou veranderen, veranderen ook je gevoelens en verdwijnt dit negatieve 'bewijsmateriaal'. Zelfverwijt Je betrekt dan alle negatieve gebeurtenissen op jezelf. Je gaat er al bij voorbaat vanuit dat alleen jij verantwoordelijk bent voor alles wat verkeerd of negatief uitpakt in je leven en soms ook in dat van anderen. Zelfondermijnende gedachten ombuigen met behulp van de RET-methode Behalve dat deze manieren van denken je vaak belemmeren om je doel(en) te bereiken, kun je jezelf hiermee ook erg neerhalen, door bijvoorbeeld als-dangedachten te hebben, zoals: "Als het me niet lukt om me aan mijn dieet te houden, dan ben ik een mislukkeling". In feite is dit een onlogische redenering. Want wanneer je het omdraait, zeg je eigenlijk tegen jezelf: "Omdat ik een mislukkeling ben, lukt het me niet om me aan mijn dieet te houden". Door voortdurend op deze manier over jezelf te denken, moet deze voorspelling zichzelf uiteindelijk wel waarmaken. Omdat je al bij voorbaat denkt dat het toch (weer) niet lukt, werkt deze gedachte als een self-fulfilling prophecy, een zichzelf waarmakende voorspelling. Omdat onze geest nu eenmaal zo werkt, moet het dus ook wel mislukken. Gelukkig is het mogelijk om irrationele, zelfondermijnende gedachten om te (leren) buigen naar rationele en opbouwende gedachten met behulp van de RET-methode.