Cradle-to-Cradle ook voor Vlaanderen? Themagroepvergaderingen MIP2 - Antwerpen 25/03/2010

Transcriptie

1 Cradle-to-Cradle ook voor Vlaanderen? Themagroepvergaderingen MIP2 - Antwerpen

2 Doel van deze studie Cradle to cradle is een belangrijke inspiratiebron voor MIP2 Een handleiding voor MIP2 om met het concept Cradle-to- Cradle om te gaan. Kader - wat is het en waar komt het vandaan? Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? De rol van het certificaat.

3 Cradle-to-Cradle Kader: wat is het en waar komt het vandaan? Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? De rol van het certificaat.

4 Kader? Groeiend bewustzijn: De laatste decennia welvaart - welzijn wat met de komende decennia Er wordt actie ondernomen: Initieel defensief (kostenreductie afval, opvolgen wetgeving) Meewerkend (preventief handelen, managementaanpak) Actieve aanpak ( productverantwoordelijkheid, levenscyclusanalyse, eco-efficiëntie)

5 Kader

6 Kader Is dit genoeg? Zal deze aanpak leiden tot een duurzame samenleving? of uitstel van executie? Misschien wel dit laatste. Een efficiëntie maatregel is vooral re-actief en wordt afgewogen tot de norm niet tot een doel. Als we echter een duidelijk doel voor ogen stellen dan kunnen we tot doeltreffende ofwel effectieve maatregelen komen.

7 Kader Nood aan een doel: Braungart en McDonough vullen dit in met hun C2Caanpak. Het brede kader is eco-effectiviteit Het uitgewerkte toepassingskader zijn producten en hoe om te gaan met materialen/grondstoffen/afval

8 Cradle to cradle concept: basisprincipes Eco-effectiviteit Doing the right things maximaliseren van de positieve effecten Eco-efficientie Doing the things right beperken van de schadelijke effecten

9 Cradle to cradle concept: basisprincipes Uitgangspunten: Doe zoals de natuur: Waste equals food Use current solar income Celebrate diversity

10 Kader

11 Cradle-to-Cradle Kader wat is het en waar komt het vandaan? Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? De rol van het certificaat.

12 C2C en transitie naar een duurzame samenleving Duurzame Samenleving Groene Economie Eco-efficiëntie

13 Hoe? Rol in het transitieproces naar een groene economie (sterktes/opportuniteiten): C2C: Doel (visie) scherp stellen + hoog ambitieniveau = Ontwikkel producten en processen die een positieve impact hebben op het milieu Het C2C- verhaal spreekt een brede groep van actoren in de samenleving aan: politiek, industrie, burgers Het reikt een deel van de oplossingen/scenarios aan: - Voor mens en natuur gezonde producten - Hoogwaardige kringlopen - Scheiden biologische en technologische kringloop - Voor de technogische kringloop: diensten ipv goederen - Gebruik curent solar income based energie

14 Bijkomende uitdagingen in de transitie naar een groene economie Meer dan enkel een materiaal transitie Hoogwaardige materiaalkringlopen zijn energie- intensief: behoefte aan energietransitie impact op mobiliteit? => onrechtstreekse impact op milieu. Hoe organiseer je de kringloopbewaking om downcycling te vermijden? Hoe gescheiden houden van C2C en niet-c2c producten? Wil de consument meestappen in het verhaal van product-dienstsystemen?

15 Andere uitdagingen voor het C2C-concept Algemene kritiek: C2C-oplossingen zijn niet (allemaal) nieuw: Ambitieniveau wel Veilige producten, kringloopdenken, gescheiden cyclussen, gebruik van zonne-energie, product-dienst systemen zijn oplossingen die ook bedacht zijn in het eco-efficiëntiedenken. Kan geïnterpreteerd worden alsof we in tussentijd onze levenswijze niet hoeven aan te passen. C2C-certificaat: Certificatieproces én consultancy in handen van founding fathers. Certificatieproces is niet transparant (hoe ziet de lijst van green materials eruit?) Huidige beleidskader en/of bedrijfsaanpak vertrekken vanuit eco-efficiëntiebenaderingen.

16 Cradle-to-Cradle Kader wat is het en waar komt het vandaan? Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? De rol van het certificaat.

17 Innovatietrajecten binnen dit transitiekader C2C als denkkader/visie/doel Ambitieuze doelstellingen Passen in langetermijnsvisie rond materiaalkringlopen Maar: niet blind voor andere noodzakelijke transities Link met wat nú mogelijk Vermijden van trade-off naar andere milieucompartimenten => Verzoenen van eco-effectiviteitsdoelstellingen en ecoefficiëntiebenaderingen.

18 Innovatietrajecten binnen dit transitiekader C2C als denkkader/visie/doel Ambitieuze doelstellingen Passen in langetermijnsvisie rond materiaalkringlopen Maar: niet blind voor andere noodzakelijke transities Link met wat nú mogelijk Vermijden van trade-off naar andere milieucompartimenten => Verzoenen van eco-effectiviteitsdoelstellingen en ecoefficiëntiebenaderingen.

19 Innovatietrajecten binnen dit transitiekader Hoe invullen? Studie een vergelijkende SWOT analyse tussen denkkaders/bedenkingen/evaluatiemethodes: - C2C-criteria - (E) LCA - Ecodesign (LiDS) - IWT-DTO => inspiratiebronnen voor een denkkader voor innovatietrajecten.

20 Eerste inspiratiebron: C2C-certificaat Wat: Invulling van het concept in de vorm van een certificatieprogramma voor materialen en producten. Hoe: criteria voor een 5-tal thema s vertrekkende vanuit het ecoeffecitiviteitsdenken Wie: MBDC en EPEA

21 Cradle to Cradle Certificatie modules Materialen Proces Audit Certificaat Evaluatie Evaluatie 1 Materialen 2 Materiaal hergebruik 3 Energie 4 Water 5 Sociale verantwoord.

22 Eerste inspiratiebron: C2C-certificaat Zwakte/bedreiging: Sterkte/opportuniteit: - Eco-effectiviteitscriteria -> onderzoeksdoelstellingen - inspiratie voor een verbetertraject - Niet de gehele levenscyclus in rekening: - Gebruiksfase, Contaminatie van bestaande kringlopen? Impact kringloop,energie? - Transparantie: Welke zijn de green materials? Waarom PVC uitgesloten?, hoe evaluatie van de kwalitatieve criteria - Vooral product focus minder proces - Bereikt het de relevante producten? (geen complexe producten gecertificeerd)

23 Duurzame Samenleving Groene Economie Eco-efficiëntie

24 Tweede inspiratiebron: LCA-analyse Wat: integrale milieu-impact analyse van producten tijdens hun levenscyclus (cradle to grave). Hoe: ISO-methode: goal & scope, inventarisatie inputs /outputs, impact assessment, interpretatie Wie: opengestelde methode

25 Tweede inspiratiebron: LCA-analyse Sterkte/opportuniteit: - Bekijkt alle aspecten van de levenscyclus - Trade-off s kunnen niet ongemerkt - Brengt de belangrijkste pijnpunten in kaart - Hoeft niet tegenstrijdig met een C2C aanpak: - Enkel een meetmethode geen reden om C2Cproducten niet aan een LCA te onderwerpen. - Exergetische LCA: - Methodiek om de thermodynamische effectiviteit van processen door te rekenen

26 Tweede inspiratiebron: LCA-analyse Zwakte/Bedreigingen: - Vooral een meetmethode - Impact op mens/milieu vooral doorgerekend via indirecte impacten - Omgevingsanalyse en evaluatie van de huidige situatie - Analyse leidt vooral toch tot re-actief handelen (beperken van de schadelijke effecten) - Voorziet niet de impact op lange termijn - Analyse pas mogelijk achteraf? - Niet ingebed in een langetermijnsdoelstelling waar willen we naartoe innovatietrajecten rond duurzaamheid

27 Duurzame Samenleving Groene Economie Eco-efficiëntie (E)LCA

28 Derde inspiratiebron: Eco-Design (LiDS wiel) Wat: LiDS: Lifecycle Design Strategies Hoe: Design strategie die ervoor zorgt dat de milieu-impact tijdens de productlevenscyclus beperkt wordt op basis van 8 hoofdstrategieën Wie: opengestelde methode

29 Derde inspiratiebron: LiDS wiel Design strategie Sterkte/Opportuniteit: - Bekijkt alle aspecten van de levenscyclus - Biedt voor elk van die aspecten een strategie aan om de milieu-impact ervan te beperken. - Ook strategieën voor: Productietechnieken, Transportmethoden, Milieubelasting tijdens de gebruiksfase - Een aantal van deze strategieën doen denken aan de C2C aanpak: Milieu/mens-vriendelijke materialen, Optimaliseren functievervulling, Aandacht voor hergebruik materialen - Strategieën vertalen zich makkelijk in projectdoelstellingen

30 Derde inspiratiebron: LiDS wiel Design strategie Zwakte/Bedreigingen: - Minder een totaalvisie: Wat is het uiteindelijke doel? - Combinatie van verschillende deelvisies - Minder hoog ambitieniveau - Vooral strategieën in de richting van minder slecht doen. - Aantal strategieën op lange termijn onvoldoende: - Optimaliseer levensduur - Dematerialisatie - Minder productieprocessen

31 Duurzame Samenleving Groene Economie Eco-efficiëntie Ecodesign (LiDS) (E)LCA

32 Vierde inspiratiebron: IWT-DTO Wat: bijkomende steun voor duurzame technologische ontwikkeling Hoe: onderzoeksproject is gericht op het halen van ecologische doelstellingen (7). 4 motivaties: hernieuwbare energie, beter dan BBT, ecopuntenmethode, toekomstige s trengere milieunormen Wie: IWT

33 Vierde inspiratiebron: IWT-DTO evaluatie Sterkte/Opportuniteit: - Is een evaluatiekader voor onderzoeksprojecten - doelstellingen gericht op duurzame technologische ontwikkeling - Ook doelstellingen naar: impact van productieprocessen, energiebesparing, andere milieuhinder (geluid, geur, ) - Een aantal van deze strategieën doen denken aan de C2C aanpak: gebruik hernieuwbare hulpbronnen, sluiten van de stofkringloop - eco-puntenmethode: laat toe om de milieuwinst in relatie te brengen met de investeringssteun (indicatie voor relevantie) en potentiële trade-off s te kwantificeren.

34 Vierde inspiratiebron: IWT-DTO evaluatie Zwakte/Bedreiging: - Zie ook LiDS (veel strategieën) zijn gelijklopend - Minder hoog ambitieniveau dan C2C - Eco-punten methode weegt af tov huidige praktijk en niet tov een lange termijn doelstelling

35 Duurzame Samenleving Groene Economie Eco-efficiëntie DTO Ecodesign (LiDS) (E)LCA

36 Conclusie C2C-geïnspireerde technologische onderzoeksprojecten focussen zich op: Maar: - Voor mens en natuur gezonde producten - Hoogwaardige kringlopen - Scheiden biologische en technologische kringloop - Voor de technologische kringloop: diensten ipv goederen - Gebruik current solar income based energie Transitieverhaal in achterhoofd Niet altijd is een eco-effectieve benadering al haalbaar Ook andere transities nodig

37 Conclusie C2C-geïnspireerde onderzoeksprojecten: Experimenten in het transitieproces naar eco-effectieve producten en processen Hebben best ook aandacht voor: De aanwezigheid van dit transitiekader (helpt hen te plaatsen in het langetermijnsverhaal). De onderbelichting van een aantal aspecten in het C2Cverhaal. De noodzaak aan andere transities opdat een C2C-aanpak kan slagen. Goed evenwicht zoeken tussen eco-effectiviteit en ecoefficientie doelstelling vs haalbaarheid

38 Voorstel voor concrete invulling bij C2Cinnovatietrajecten Multi-criteria benadering Criteria s C2C-inspired materiaal samenstelling (productveiligheid naar mens en milieu) materiaal hergebruik/design for environment (kringloopsluiten) Gebruik hernieuwbare energie Aanvullend Milieu-impact van het productieproces Milieu-impact tijdens het doorlopen van de kringloop (o.a. logistiek): Milieu-impact tijdens gebruiksfase van het product water (bij de productie van het product) Totaal te realiseren milieuwinst van het onderzoeksproject Social responsibility Contaminatie van bestaande kringlopen

39 rang Omschrijving Voorbeeld: energiebehoefte bij het productieproces 1 Het onderzoeksproject zal leiden tot bijkomende energiebehoefte bij het (productie)proces(tov de referentiesituatie) maar de verwachtte milieuvoordelen(op korte of lange termijn) wegen hier voldoende tegen op maar de inzet van current solar income gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject. 3 Het onderzoeksproject zal niet leiden tot bijkomende energiebehoefte bij het (productie)proces(tov de referentiesituatie) de inzet van current solar income gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject. 5 Het onderzoeksproject zal leiden een reductie van de energiebehoefte bij het (productie)proces(tov de referentiesituatie) de inzet van current solar income gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject. 7 Het onderzoeksproject heeft als doel het (productie)proces te optimaliseren vanuit een exergiebenadering. 8 Het onderzoeksproject heeft als doel het (productie)proces te optimaliseren vanuit een exergiebenadering + de inzet van current solar income gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject.

40 Cradle-to-Cradle Kader wat is het en waar komt het vandaan? Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? De rol van het certificaat.

41 Cradle to Cradle Certificatie modules Materialen Proces Audit Certificaat Evaluatie Evaluatie 1 Materialen 2 Materiaal hergebruik 3 Energie 4 Water 5 Sociale verantwoord.

42 Cradle to Cradle certificatieniveau s & criteria

43 Cradle to Cradle Chemical Profiling Chart

44 Zijn er genoeg certificaten en labels?

45

46 Tendenzen - Stijgend aantal - Reden: maatschappelijke uitdagingen zijn sector en productgebonden bv. - sociale omstandigheden in textielsector, - bescherming biodiversiteit door gecontroleerde houtkap, - milieuperformantie bij electronica - Gevolg: consument ziet door de bomen het bos niet meer - Bijkomende certificaten/labels dienen aldus specifieke toegevoegde waarde te geven

47 Types certificaten en labels - Officieel versus privaat - Collectief (sector) versus individueel - Gecontroleerd (onafhankelijke externe partij) versus niet gecontroleerd Cradle to Cradle is een privaat, individueel niet gecontroleerd label - Biedt uniformiteit en beschermt hoog ambitiegehalte - Onvoldoende transparantie en onafhankelijkheid - Wens om daarin te groeien naar de toekomst