Antarctica. 31 Jan-10 Feb M/V Grigoriy Mikheev

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Antarctica. 31 Jan-10 Feb 2009. M/V Grigoriy Mikheev"

Transcriptie

1 Journal de bord Triplog Antarctic Peninsula Reisverslag Antarctica 31 Jan-10 Feb 2009 Á bord du on board of aan boord van M/V Grigoriy Mikheev M/V Grigoriy Mikheev est un navire de recherche du département d études hydrographiques de Saint Petersbourg en Russie. Il a été construit en 1990 et mesure 66 m de long, 12,8 m de large. Son tirant d eau est de 3,5 m pour un tonnage de unités. Le navire est en permanence sous contrat de la compagnie hollandaise Oceanwide Expeditions et il est régulièrement affrété par Grand Nord Grand Large pour des croisières avec un accompagnement francophone. MV Grigoriy Mikheev was a research vessel used by the Russian Academy of Science, now under a long-term contract to Oceanwide Expeditions. The ship was built in Finland in 1990 and is an ice-strengthened vessel. The Mikheev is 210 feet (66m) long, has a draft of 12 feet (3.5m) and can reach a top cruising speed of 12.5 knots. The passenger capacity is 48, in addition there is a Russian crew of 19, three international hotel and catering staff, three international expedition guides and polar experts and one emergency doctor. MV Grigoriy Mikheev was een onderzoeksschip van de Russische Academie voor Wetenschappen, nu onder een langdurig contract met Oceanwide Expeditions in gebruik als passagiersschip voor Artische en Antarctische natuurreizen. Het schip werd in 1990 in Finland gebouwd en het is een ijsversterkt vaartuig. De Mikheev is 66 meter lang, met een diepgang van 3.5 meter, en het kan een kruissnelheid van 12.5 knopen bereiken. Er is accommodatie voor 48 passagiers, met daarnaast ruimte voor een Russische bemanning van 19 koppen, drie personen voor de catering en de hoteladministratie, drie internationale expeditiegidsen en een dokter voor noodgevallen.

2 Avec with met Captain Andrey Khoroshaylov et son équipage russe and his Russian crew en zijn Russische bemanning Chef d expédition Rolf Stange (Allemagne, FRG, Duitsland) Guide Kees Camphuysen (Hollande, NL, Nederland) Guide Patrick Leipold (France, F, Frankrijk) Maître d Hôtel Gemma Heaney (Nouvelle Zélande, NZ, Nieuw Zeeland) Chef Mario Hribernik (Autriche) Sous Chef Juan Almonaciel (Chili) Médecin Mr. Albertus Arend Jansen (Hollande, NL, Nederland) and Samedi 31 janvier, Ushuaia Position S, 68 18W Après une sortie au Parc National «Tierra del Fuego» pour certain d entre-nous, un tour du centre ville pour d autres, nous nous retrouvons vers 16 h près de l Hôtel Albatros pour se rendre au port en compagnie de Marietta, notre accompagnatrice locale de la journée. Le Grigoriy Mikheev est sagement amarré au quai. Notre équipe de guides, Patrick et Kees, le médecin Albertus Arend Jansen et le chef d expédition Rolf nous y accueillent et nous souhaitent la bienvenue au cours d un premier briefing. 2

3 Après un contrôle de la présence de tous et de nos bagages, et surtout de l accord des autorités argentines, nous pouvons larguer les amarres vers 18 heures. Le temps est couvert, mais nous pouvons assister à la procédure de départ depuis le pont supérieur. Peu après, nous avons rendez-vous pour un exercice de sécurité d évacuation du navire. Nous prenons tous notre superbe gilet de sauvetage orange vif pour se rendre près des deux canots de sauvetage à l arrière. Il est enfin temps de dîner. Ceux qui veulent profiter des belles lumières de la soirée, restent sur les ponts extérieurs. Nous naviguons dans le canal Beagle, vers l est, les conditions sont assez bonnes, la mer est calme. C est une première occasion d observer nos premiers oiseaux du Grand sud : cormorans de Magellan, sternes sud-américaines, goélands dominicains. Saturday 31 January 2009, Ushuaia Position S, 68 18W The day of departure from Ushuaia was a day with complete overcast and only very brief sunny spells, but with light winds. After exploring the little town of Ushuaia, we were all keen to get onboard, keen to get to know the ship and our cabin, excited about the trip into the unknown, now to come. We were welcomed onboard by our staff (Rolf Stange, the expedition leader, Patrick Leipold the French guide, Kees Camphuysen the Dutch guide and Gemma Heaney the hotel manager), and found our way to the cabins. We raised a glass of champagne during a short welcome briefing and learned that the ship was essentially Dutch/Belgian French, with two Australian passengers and a German tour leader (and of course the Russian crew). A true mixture of languages and the way how announcements were to be put forward had to be figured out. Everyone had to attend the safety instructions talk and the fire drill, but apart from that we could enjoy dinner and watch the ship leave the pier and enter the Beagle Channel. Out in the Channel, we could see lots of birds (at least those with keen eyes could!), including Magellanic Penguins, Black-browed Albatrosses, Southern Giant Petrels, South American Terns and remarkable numbers of Chilean Skuas. For the true birders, some sightings of the Magellanic Diving Petrel were a real thrill. Zaterdag 31 januari 2009, Ushuaia Positie S, 68 18W De vertrekdag vanuit Ushuaia was een bewolkte dag met af en toe een korte zonnige periode, maar gelukkig een dag met weinig wind. Nadat we het stadje Ushuaia zo n beetje verkend hadden, wilden we allemaal graag aan boord komen (dat kon pas vanaf 16:00 uur), benieuwd naar het schip, de hut, de medepassagiers en de aanstaande reis naar het diepe zuiden. Aan boord werden we welkom geheten door de reisbegeleiders (Rolf Stange, de expeditieleider, Patrick Leipold, de Franstalige gids, en Kees Camphuysen, den Hollander) en Gemma Heaney, de hotelmanager, waarna we onze hutten konden betrekken. Met het heffen van een glas champagne wensten we elkaar een behouden tocht, nadat Rolf en de kapitein korte welkomstwoorden hadden uitgesproken. De passagiers waren overwegend Nederlandstalig en Franstalig, afgezien van twee Australische passagiers en de Duitse expeditieleider (en natuurlijk de Russische bemanning). De gebruikelijke voertaal Engels was dus minder geschikt en onze gidsen gingen achtereenvolgens over in Engelse, Franse 3

4 en Nederlandse aankondigingen en drills. De veiligheidsinstructies waren verplichte nummers rond de afvaart, maar uiteindelijk waten we toch aan tafel voor het eerste, smakelijke diner. Je wist maar nooit wie er morgen nog aan tafel zou zitten! De eerste uren op het Beagle Kanaal leverden, behalve prachtige landschappen, al tal van aardige waarnemingen op, althans voor hen die het wilden of konden zien, zoals Magelhaenpinguïns, Wenkbrauwalbatrossen, Zuidelijke Reuzenstormvogels, Zuid-Amerikaanse Sterns en verbazend veel Chileense Jagers. Voor de echte vogelaars waren twee Magelhaen Duikstormvogeltjes een waardig begin van deze reis. Dimanche 1 er février, Passage de Drake Position à 12h00 : S, W, Température de l air 8 C, température de l eau : 8 C Au cours de la nuit, nous sommes sortis du canal de Beagle. Alors que notre navire ne bougeait pas trop, progressivement, la longue houle d ouest a commencé à le faire rouler. Dès le lever plusieurs d entre nous ont manifesté les premiers signes du mal de mer. Au cours de la matinée, nous pouvons profiter des ponts extérieurs pour prendre un peu d air frais, se rafraîchir et découvrir encore d autres oiseaux. Kees nous annonce l observation du premier albatros hurleur, magnifique oiseau de plus de 3 m d envergure, qui pendant une dizaine de minutes suit notre sillage. Le programme des conférences commence par une présentation de la tectonique des plaques en anglais par Rolf. Après le déjeuner, c est au tour de Patrick de nous présenter l exploration de l Antarctique depuis les Grecs qui avaient émis l hypothèse d un continent austral jusqu au modernisme de la recherche scientifique du XX e siècle. Kees nous parle des baleines et des dauphins avec leurs identifications et leurs caracteristiques. A l extérieur, les albatros nous accompagnent pendant plusieurs heures ; nous pouvons alors identifier trois espèces : l albatros à sourcil noir, de taille moyenne, l albatros hurleur et l albatros royal, de plus de trois mètres d envergure. Sunday 1 February 2009, Drake Passage Noon Position : S, W, air temperature +8 C, sea water +8 C, moderate to strong southerly winds, some rainshowers, clear visibility, overcast A full Drake day, because we d left the Beagle Channel during the night. We were treated well with the weather and consequently made good progress with our ship (some 11 knots all day). Several lectures were offered today, including a nicely illustrated talk about plate tectonics by Rolf in the morning, a presentation in French by Patrick about the explorers in the afternoon, and a talk about whales and dolphins in Dutch by Kees in the afternoon, repeated in English (for the French) later in the evening. Several of us spent hours at the bridge, hoping to see whales or other spectacular wildlife. The ship was occasionally visited by the most spectacular of all seabirds, the Wandering Albatross, with a wing span of over 3 metres, by Giant 4

5 Petrels, Black-browed Albatrosses, Grey-headed Albatrosses, White-chinned Petrels, some prions, Cape Pigeons and some other species. With did not find any whales, apart from a possible sighting of an Antarctic Minke Whale around noon. Zondag 1 februari 2009, Drake Passage Middagpositie: S, W, luchttemperatuur +8 C, zeewater +8 C, matige tot harde zuidelijke wind, enkele regenbuien, helder zicht, bewolkte lucht Een volledige Drake-dag op zee, aangezien we het Beaglekanaal in de nacht verlaten hadden. We hadden veel geluk met het weer en daardoor maakte het schip behoorlijk voortgang op de weg naar Antarctica (11 knopen). Vandaag werden ons verschillende lezingen aangeboden, waaronder een verhaal over plaat-tectoniek door Rolf, een verhaal over de ontdekkingsreizen door Patrick in het Frans en een verhaal over walvissen en dolfijnen door Kees, eerst in het Nederlands, later, s avonds, in het Engels. Sommigen van ons brachten vele uren door op de brug, hopens op walvissen of andere interessante dieren. Zo nu en dan werd het schip door de spectaculaire Reuzenalbatrossen bezocht (enorme vogels met een spanwijdte van zo n 3 meter). Ook zagen wij onder andere Reuzenstormvogels (Noordelijke en Zuidelijke), Wenkbrauwalbatrossen, Grijskopalbatrossen, Witkinstormvogels, wat prions, Kaapse Duif en enkele andere soorten. Helaas konden we geen walvissen ontdekken, afgezien van een mogelijke waarneming van een Antarctische Dwergvinvis. Lundi 2 Février, Passage de Drake, Ile Aitcho Position à 7h30 : S, W, Température de l air 4 C, température de l eau : 1 C La nuit fut calme, le vent modéré. Le cycle de conférence continue avec Patrick qui présente la géographie de l Antarctique. Continent de l extrême isolé par ce courant océanique et entièrement consacré à la science, havre de paix pour les animaux, terre de recherche pour mieux comprendre notre planète, notre climat si bouleversé par l agression de l homme. On nous présente les règles de comportement du tourisme en Antarctique. Ces règles ont été établies par l Association Internationale des Tours opérateurs en Antarctique (IAATO) dont GNGL est membre associé. Elles visent à minimiser l impact du tourisme sur cet environnement si fragile. Déjà vers 3 heures de l après midi, nous apercevons les Shetlands du sud. Avant le dîner, on peut annoncer «terre»! Le ciel est dégagé, nous commençons à distinguer des rochers surmontés de calottes polaires. Le capitaine engage le navire dans un détroit entre deux îles et en l espace de quelques centaines de mètres, la houle se calme, au grand plaisir de la plupart d entre nous. La chance nous sourit, arrivant en avance, nous faisons notre premier débarquement en zodiac sur cet ilot du nom «aitcho», déformation de H.O, «hydrographe office», nous sommes acceuillis par une forte odeur de guano. A terre, les manchots papous avec leurs petits s approchent. De l autre coté de l ile, une colonie de jugulaires crient dans une cacophonie incroyable, alors que deux jeunes otaries jouent au milieu des manchots. 5

6 Monday 2 February 2009, Drake Passage and Aitcho Island Noon Position : S, W, air temperature +4 C, sea water +1 C, mostly moderate southerly winds, breezing up during snow showers, clear visibility, some sunny spells Slippery decks in the morning! Snow on the upper decks made walking out there a tricky business! This was our second day of the crossing and we already had hopes to reach land later in the afternoon! The good progress of the ship and the favourable weather were things to feel truly happy about. Perhaps even an extra landing was on offer. For those of use who did not quite appreciate the movements of the ship, the news made the dry cookies taste like cake. For the early birds, the sighting of six Southern Bottlenose Whales came as a welcome surprise, otherwise whale watching was not particularly successful until late afternoon when we saw several Humpback Whales closer to the South Shetland Islands. Some cetaceans we managed to find in between were often seen only so briefly, we did not manage to name them. Just after noon, however, some powerful blows were detected that turned out to be lunge-feeding Fin Whales, and those of us present on the bridge had excellent views of these large animals working their way through the surface waters in a westerly direction. Several seabirds made the trip worthwhile, such as some Light-mantled Sooty Albatross, Grey-headed, Wandering and Black-browed Albatross, the first (Chinstrap) Penguins were seen porpoising, as well as some Antarctic Fur Seals. Several other smaller seabirds kept us busy, particularly that small but steadily growing flock of Cape Petrel flying circles around the ship, later to be joined by Southerly Fulmars and even a (rare!) Antarctic Petrel. The bright light and sometimes even sunlight, kept photographers busy, when they tried to obtain some nice shots of the birds. In the morning we all attended the obligatory IAATO meeting ( Good behaviour in Penguin Country ), given respectively in English, French and Dutch. The South Shetland Islands were indeed reached in the afternoon, we in fact could well see the coastline at over 40 miles distance, and we made our first landfall, with our first zodiac experiences in the evening after dinner. The Aitcho Islands turned out to be an amazing place, bare and barren apart from an extensive moss and algae cover, where we slowly maneuvered through all those funny Gentoo and Chinstrap Penguins (were they muddy!) that inhabited the place. High clouds and a nice sunset gave the place magic colours when we left to go back to the ship to sleep. Maandag 2 februari 2009, Drake Passage tot aan Aitcho Eilanden Middagpositie: S, W, luchttemperatuur +4 C, zeewater +1 C, overwegend matige zuidelijke wind, harder gedurende sneeuwbuien, helder zicht, zonnige perioden Een spekglad dek vanmorgen, als gevolg van de sneeuwval die s nachts bleek te hebben plaatsgevonden. Buiten rondlopen werd daarmee een hachelijke onderneming. Door het rustige weer maakte het schip zo n goede vaart dat er misschien nog wel een vroege (extra!) landing inzat later op de dag. Voor diegenen onder ons die de bewegingen van het schip niet echt konden waarderen maakte dit nieuws dat de droge koekjes als taart gingen smaken. De vroege vogels vandaag konden zo waar een groep van zes Zuidelijke Butskoppen zien. Verder werden er tot laat in de middag niet veel walvissen gezien, afgezien van een tweetal Gewone Vinivissen, ruim 20 meter lange giganten, vlak voor het schip. Bij nadering van de Zuid Shetland Eilanden zagen we wel degelijk een aantal walvissen, niet dichtbij, maar de Bultruggen waren dus wel degelijk aanwezig en zichtbaar. Onderweg zagen we wel duidelijk meer zeevogels dan gedurende de eerste dag: Roetkopalbatros, Reuzenalbatros, Wenkbrauwalbatros, Grijskopalbatros en Noordelijke en Zuidelijke Reuzenstormvogel, zelfs de eerste (Keelband-)pinguïns sprongen als popcorn uit het water omhoog. Ook de eerste Antarctische Pelsrobben werden in zee ontdekt. Rond het schip vloog een gestaag in omvang toenemend groepje Kaapse Duiven (een stormvogel met een schaakbord-achtig vleugelpatroon), later aangevuld met Zuidelijke Stormvogels, Zwartbuikstormvogeltjes, Wilson s Stormvogeltjes en als klap op 6

7 de vuurpijl een zeldzame gast: de Antarctische Stormvogel (niet algemeen in dit deel van het Zuidpoolgebied. s Morgens moesten we allemaal de verplichte IAATO lezing bijwonen, in het Engels (Rolf), Frans (Patrick) of Nederlands (Kees), waarbij ons duidelijk werd gemaakt wat we wel en wat we beslist niet moesten doen tijdens landingen. Omdat de Zuid Shetland Eilanden inderdaad werden bereikt tegen de avond (land was al op 40 mijl afstand zichtbaar), konden we het geleerde meteen in praktijk brengen. Als bonus een extraeerste landing op de Aitcho Eilanden, waar we voor het eerst oog in oog stonden met Ezelspinguïns en Keelbandpinguïns. Het prachtige licht tijdens de zonsondergang maakte de ervaring alleen nog maar spectaculairder. Mardi 3 Février, Ile de la demi lune, Ile de la Déception Position à 7h00 : S, W, Température de l air 4 C, température de l eau : 1 C Nous débarquons a 8.45 du matin sur l île de la demi lune. Le soleil était au rendez vous très tôt, faisant miroiter les rayons du soleil sur les glaciers côtiers. C est finalement sous une légère giboulée de neige que les zodiacs accostent. Au fond de la baie se dressent quelques bâtiments oranges, attestant de la présence d Argentins. Déjà sur la plage de galets, de nombreux manchots a jugulaires font des allers retours entre la mer et leurs nids perchés sur les hauteurs. Une dizaine d otaries a fourrure se prélassent, et parmi elles, une étrange otarie au pelage blanc. Pendant deux bonnes heures, nous pouvons admirer cette faune si particulière a l autre bout du monde. Le navire avance entre l île Greenwich et Livingston pour rejoindre dans l après midi l île de la déception. Le capitaine dirige les opérations avec précaution et pénètre entre les falaises lugubres de la porte de Neptune. L entrée de la caldeira s offre à nous, nous pouvons voir les différentes couches de sédiments volcaniques qui virent du noir au rouge, sur notre droite, nous apercevons des bâtiments abandonnés de l époque des baleiniers du début du siècle. Le village fantôme nous incite à retracer la vie de ces marins et ouvriers chargés de dépecer les baleines. Un peu plus loin, un hangar abîmé par les intempéries témoigne des premiers pionniers venus tenter la traversée de l Antarctique en avion, Lincoln Ellsworth en Le temps s est légèrement déterioré. Vers 4 heures de l après midi, nous descendons sur les scories volcaniques et atteignons les rebords d un cratère. En nous retournant, nous pouvons voir au loin le navire ancré à 500m du bord. La promenade continue le long de la crête. Le dénivelé n est pas très important, la vue est magnifique malgré les bourrasques de vent et la neige intermittente. Le groupe rejoint la plage ou les zodiacs font la navette. Un bon café chaud nous attend à bord. Nous quittons le fond de la baie, les sommets de l île de Déception sont malgré tout visibles. Tuesday 3 February 2009, Half Moon Island to Telefon Bay, Deception Positie around 07h00: S, W, Air temperature 4 C, water temperature 1 C In the morning, we found ourselves anchored at Half Moon Island, one of the small islands off Livingstone Island, that large, largely ice-covered island in the South Shetland archipelago. The landing after breakfast turned out to be in fine weather with rather high clouds and sunny spells, as a result of which the glaciers of Livingstone Island were visible in all their grandeur. The landing at the beach turned out to be an easy one and we walked up to a ridge, after having passed the wreck of a wooden sloop at the beach, towards colonies of Chinstrap Penguins and other animals on the island. The penguins were packed in tight nesting groups, characteristically muddy and reddish, feeding their muddy chicks and therefore climbing rocky screes from the waterline all the way to the top of the island. On the island were nearly 100 fur-seals in various haul-outs, and to our surprise, to blond animals were discovered. One was a very young male, constantly attacked by other, normally pelted individuals, the second blonde was older and nearly fully grown. We found a nest of a Pale-faced Sheathbill with two small chicks in some crevice and witnessed several feeding bouts. Wilson s Storm-petrel chicks could be heard from the scree-slopes. 7

8 On our way to Deception Island, just after lunch, we saw several pods of Humpback Whales, and some of the animals breached clear out of the water! The lucky few of use got some photos of these leaping giants. In the afternoon we entered the caldera of Deception Island through it s narrow entrance and sailed on towards Telefon Bay for a landing and a hill walk. Snowy showers made the blackish landscape turn white in patches. Not much wildlife to be seen, just some skuas and two seemingly lost Gentoo Penguins, but a nice, graphic landscape and an explanation by Rolf about it s history and making. Dinsdag 3 februari 2009, Half Moon Island tot Telefon Bay, Deception Positie rond 07h00: S, W, Luchttemperatuur 4 C, water temperatuur: 1 C s Morgens bij het wakker worden lagen we ten anker bij Half Moon Island, één van de kleine eilanden rond Livingstone Island, een groot, grotendeels met gletschers bedekt eiland van de Zuid Shetlandarchipel. De landing vond plaats bij prachtig weer, met een vrij hoog wolkendek en zonnige perioden, als gevolg waarvan de gletschers van Livingstone Island in al hun pracht te zien waren. De landing op het strand was eenvoudig en we liepen langs een houten scheepswrak op het strand naar een hoger gelegen richel om de kolonies keelbandpinguïns beter te kunnen zien. Deze pinguïns zaten weer in de kenmerkende, compacte, modderige en wat roodachtige broedplaatsen en alle dieren zat dik onder de modder en stront. Om hun modderige kuikens te moeten voeren moesten de dieren helemaal van de waterlijn over losse steenslag naar boven klauteren. Op het eiland lagen ook bijna honderd Antarctische Pelsrobben, waaronder twee exemplaren met een merkwaardige lichtgele pels, zogenaamde blonde pelsrobben. De eerste die we aantroffen was nog erg jong en het dier werd steeds aangevallen door de omringende, gewone pelsrobben. Het tweede dier was al ouder en bijna volgroeid We vonden een nest van de Zuidpoolkip met twee jongen en konden het grut verschillende keren gevoerd zien worden. Tussen de stenen in de puinhellingen waren de kuikens van Wilson s Stormvogeltjes te horen. Onderweg naar Deception Island zagen we enkele groepen Bultruggen en enkele van deze dieren sprongen enkele keren helemaal uit het water omhoog. Enkele gelukkige aanwezigen wisten de springende giganten overtuigend vast te leggen op de gevoelige digitale kaart. s Middags voeren we de caldera van Deception Island binnen, door de nauwe ingang, en voeren door naar Telefon Bay voor een wandeling door het heuvelige kraterlandschap. Sneeuwbuien maaktan dat de zwarte grond plaatselijk wit besneeuwd raakte: een grafisch landschap met diepe kraters en verder zwarte woestenij. er was hier weinig dierlijk leven te zien, afgezien van een paar jagers en blijkbaar fout geparkeerde Ezelspinguïns. Mercredi 4 Février, Canal Neumayer, Port Lockroy, île de Couverville Position à 6h30 : S, W, Température de l air 0 C, température de l eau : 2 C Levé dès 7h00 ce matin pour découvrir de chaque coté du bateau des falaises de glace, le fameux canal Neumayer apparaît sous un ciel chargé. Nous devinons au fur et a mesure le sommet du mont Français qui culmine a 2800m sur l île Wiencke. En arrivant dans l anse du port Lockroy, le ciel devient étonnement dégagé, la journée s annonce splendide, le ciel est immaculé, la petite base dorénavant anglaise fut découverte 8

9 en 1904 lors de la première expédition de Charcot en Antarctique qui la nomma en hommage au ministre de la marine. Le petit musée abrite des ustenciles des années cinquante. Nous débarquons sur un ilot ou une carcasse de baleine imposante blanchit au soleil. Un léopard de mer placide se repose sur un morceau de glace a la dérive. Apres le déjeuner nous faisons demi tour, nous pouvons admirer le chenal enfin resplendissant sous le soleil. La chance est avec nous, des baleines a bosse nous offrent un spectacle de toute beauté, le navire fait des ronds dans l eau pour nous permettre d admirer ces mastodontes qui se déplacent avec grace et nous récompensent de quelques sauts hors de l eau. Notre dernière sortie a lieu sur l ile Couverville. La vie chez les manchots papous semble rythmée par la saison paisible de la vie de famille. Ce soir, nous avons droit a un soleil couchant qui illumine les sommets dentelés d une douce lumière rose. Wednesday 4 February 2009, Port Lockroy, Jougla Point, Neumayer Channel, Cuverville Position around 06h30: S, W, Air temperature 0 C, water temperature 2 C Today s start was not so nice, with low cloud and snowfall when we sailed through Gerlache Strait towards the Neumayer Channel, scenic sea straits in the southern part of our trip to the Antarctic Peninsula. Some early birds on the bridge were happy, however, given a number of Humpack Whales they d seen followed by our first three (Type B) Killer Whales! One odd sighting was a spy-hopping make Southern Elephant Seal, a marine species that is actually seldom seen swimming. In Neumayer Channel, however, the weather cleared slightly and finally gave way for bright weather revealing the most spectacular scenery and landscapes. While the winds were strong in the first hours of the day, it calmed down completely prior to our landing at Port Lockroy. We visited the British station, greeted its commander and personnel, sent our postcards, collected our stamps, admired the funny fluffy Gentoo Penguins sleeping at the doorstep, and enjoyed the beautiful day. A Leopard Seal was detected at a nearby iceflow and the zodiacs took us near the animal, on our way to our next destination, the whale skeletons and Gentoo Penguins at Jougla Pointm a nearby island. Sailing on (or back rather) towards Cuverville, we again traveled through Neumayer Channel, but what a different world this happened to be in the bright sunshine. To our great surprise, not even the weather was brilliant, but the whales seemed to enjoy the conditions as well! About thirty different individual Humpback Whales were counted, some of which breached clear out of the water and the Mikheev followed some of these whales for a while, to provide us with excellent viewing possibilities and options to take pictures or obtain film footage. Some distant Killer Whales were the second pod of the day. Cuverville was our next landing and the weather stayed bright and shiny, so that we enjoyed our landing greatly. Just before landing, another Leopard Seal could be seen at close range, a resting young male on an icefloe, just off the 9

10 Whale numbers of the day Walvissen van vandaag Les baleines du jour (including particular seals inclusief bijzondere robben, incluant les phoques) Antarctic Minke Whale Antarctische Dwergvinvis petit rorqual (2) Type B Killer Whale Type B Orka s Orque epaulard (>26) Humpback Whale Bultrug Baleines a bosse (55) Southern Elephant Seal Zuidelijke Zeeolifant Elephant de mer austral (1) Leopard Seal Zeeluipaard Leopards de mer (3) beach and off the snackbar for these creatures: a large Gentoo Penguin colony. The Gentoos, rather oddly, were in all sorts of breeding phases: mating and building nests, incubating eggs or small chicks, caring for free-running chicks or chicks in crèches, or just having failed and starting to moult. The South Polar Skuas were patrolling the colony and were seen to attack chicks and steal eggs. One solitary Adelie Penguin on the island had clearly made a mistake, but planned to moult on the island. With some regret we left for dinner, but enjoyed a sunlit sailing cruise to scenic areas until darkness. This holiday could not fail anymore. Woensdag 4 februari 2009, Port Lockroy, Jougla Point, Neumayer Channel en Cuverville Positie rond 06h30: S, W, Luchttemperatuur 0 C, water temperatuur: 2 C Het begon s morgens niet zo prettig, met een straffe wind en gestage sneeuwval in Gerlache Strait. Toch waren de vroege opstaanders niet ontevreden, omdat zij al verschillende Bultruggen langs hadden zien komen. Kort voor het ontbijt kwamen zelfs drie (Type B) Orka s voorbijzetten en een merkwaardige waarneming was de spy-hopping (= hoog uit het water opkijkende) stier Zuidelijke Zeeolifant, een mariene soort die vreemd genoeg bijna nooit ergens zwemmend wordt waargenomen. In Neumayer Channel klaarde het weer ineens snel op, de wind nam af, en voor we het wisten was het stralend zonnig! De landing in Port Lockroy werd dan ook een heel wat minder koude onderneming dan het eerder had geleken. We bezochten het gerestaureerde Britse station, begroetten zijn commandant en vrijwilligers, verzonden onze ansichtkaarten en plaatsten de gewenste stempels op de gewenste plaatsen, kochten wat souvenirs en vermaakten ons met de pluizige jonge Ezelspinguïns op de drempel van de gebouwtjes. Omdat er een Zeeluipaard was ontdekt op de ijsschots voor de kust, maakten we een wat langere toch met de zodiacs naar onze volgende bestemmingm Jougla Point. Vlak langs de schots varend konden we het gevaarte met zijn gemene slangenkop van dichtbij bekijken. Op Jougla Point konden we ons verbazen over de enorme botten van de Gewone 10

11 Vinvissen die daar op een hoop liggen. Ondernemende lieden hadden één skelet min of meer in elkaar gepuzzeld, waardoor we een goede indruk kregen van het inwendige van zo n dier. Vervolgens voeren we verder, of eigenlijk weer terug door Neumayer Channel, maar wat een verschil door het opgeklaarde weer! Stralend witte gletschers en bergtoppen een blauwe zee, fraai gevormde ijsbergjes en als klap op de vuurpijl ruim 30 Bultruggen die soms een ware show opvoerden. Een groepje dat gevolgd werd door de Mikheev bleek te bestaan uit een wijfje met een opgewonden kalf, dat ware luchtacrobatiek liet zien en tenslotte met de flippers wuivend in de diepte verdween. Op enige afstand zwom een drietal Orka s, maar die dieren werden maar door weinigen van ons gezien. Cuverville was onze volgende bestemming en het weer bleef maar kalm en stralend, zodat de landing een groot succes werd. Op een ijsschots voor de kust lag weer een Zeeluipaard, slapend op een strategische positie gezien de snackbar om de hoek: een forse kolonie Ezelspinguins. Die pinguïns lieten vreemd genoeg zowat alle fasen van de broedtijd tegelijkertijd zien: nestenbouwende paartjes, parende vogels, dieren die eieren of kleine jongen warmhielden op fraaie steentjes-nesten, grotere min of meer vrij rondlopende jongen, creches, en mislukte broedvogels die al met de rui begonnen waren. De talrijke Zuidpooljagers hieldebn de boel goed in de gaten, stalen hier eens een ei, probeerden daar een kuiken te pakken, of pikten gewoon de gemorste krill van de grond wanneer ouders en jongen weer eens slordig geweest waren. Eén enkele, foutgeparkeerde Adeliepinguïn op het eiland realiseerde zich zijn vergissing misschien wel, maar leek toch met de rui te zullen aanvangen op Cuverville. Met enige tegenzin gingen we weer aan boord voor het diner en we voeren door een prachtig landschap tot het donker werd. Het bleef nog lang onrustig aan boord, maar deze reis kon niet meer stuk. 11

12 Jeudi 5 Février, Canal Lemaire, île Petermann, île Booth Position à 6h30 : S, W, Température de l air 5 C, température de l eau : 2 C Le soleil est encore au rendez vous a l entrée du canal Lemaire, chenal de 1.8 km de large sur 12 km de long dominé de chaque coté par des falaises de plus de 900 m de hauteur. Le ciel se dégage au fur et à mesure. La lumière joue avec les icebergs au loin, nous contournons le sud de l île Booth, tout le monde est sur le pont avant le petit déjeuner. Nous débarquons sur l île Petermann, dans l anse où il a hiverné en Cette île a aussi la particularité d avoir une colonie de plus de 500 manchots Adélie. Cette fois-ci nous n avons pas de mal à les repérer : leur rond blanc autour de l œil est caractéristique. Nous continuons la marche vers l autre versant de l île. Nous surplombons une petite crique dans laquelle quelques icebergs sont venus s échouer. Quelques dizaines de sternes antarctique se sont installés sur un gros rochers et nous pouvons observer des petits aux jumelles. Pour une fois, le groupe est presque silencieux, comme si chacun voulait s imprégner de ce calme, troublé par le seul cri strident des ces charmantes «hirondelles de mer». Enfin nous mettons le pied sur l île Booth, nommé au départ Wandell par Adrien de Gerlache en JB Charcot a hiverné sur cette île avec 19 membres d équipage en sur le bateau «Le Français». Nous montons vers le cairn qui surplombe la baie du port Charcot, ainsi nommé en hommage à son père. Du sommet, la vue porte sur 360, d un coté la mer, ouverte vers l océan Pacifique, parsemée d icebergs, de l autre, la chaîne de montagne de la terre de Graham, recouverte de glaciers. Nous redescendons pour remonter une pente de neige en haut de laquelle se trouve une petite colline de manchots à jugulaire et Adélie. Nous avons bien du mal à les repérer au milieu des nombreux papous. Les icebergs semblent échoues non loin de la baie, tels des joyaux scintillant au soleil, ils nous offrent un spectacle étincellant de lumière et de glace, le zodiac passe au ralenti au milieu de ces cristaux sculptes par l eau. Quelques léopards de mer se laissent bercer sur des bouts de glace, leur museau particulier est le signe caractéristique de ce prédateur redoutable aux allures de reptile, pouvant peser jusqu a 450 kgs! La surprise de cette journée magnifique arrive au moment ou nous nous appretions a remonter a bord, deux baleines a bosse frolent notre zodiac et se livrent a un spectacle enchanteur devant nos yeux ébahis, le ballet qu elles nous offrent est une image a la fois gracieuse et émouvante, provenant du plus imposant des mammifères marin du règne animal. L autre surprise du jour se trouve à l arrière du navire. L équipage a préparé un barbecue. Tout le monde est sur le pont, un peu de vin chaud et quelques bouteilles avant de danser devant un décor de glaciers, et le tour est joué. La musique russe s emballe et le rythme soutenu permet d affronter le froid intense. 12

13 Thursday 5 February 2009, Lemaire Channel, Petermann Island and Booth Island (Port Charcot) Southernmost position 08h45: S, W, Airtemperature 5 C, water temperature 2 C Our early morning passage through the Lemaire Channel was surely memorable: we continued to have fine weather and sun, so that the spectacular cliffs could be seen at their best. Some Antarctic Minke Whales were observed and it was during breakfast that we reached our southernmost location, off Petermann Island. The landing went smooth, and we climbed a snowhill towards the colonies of a penguin species we had not seen in numbers yet: Adelie Penguins. The fine weather made that we could simply admire the sledging penguins working their way downhill, the frost-broken stones, and the odd Antarctic Fur Seal on their haul-outs high up on the island. Our views from the west coast of Petermann were simply stunning, and the two distant Humpback Whales did not even ruin the view. When we came back on board (my God what a great spaghetti!), we sailed on towards Booth Island for another landing, which turned later out to be combined with a zodiac cruise. The weather seemed subject to some change, a large halo around the sun became visible, and some cirrus clouds predicted wind to come in the near future. Our landing was nevertheless just perfect! Totally still weather made the low temperatures a non-issue and high on hill-tops could we admire either simply the views, or the penguins working on their nests (little late), incubating eggs (also late), or taking care of chicks of various size classes. Our zodiac 13

14 cruise was split in parties of two and three zodiacs (the early birds and the late-comers). Some Leopard Seals were dozing on ice-floes, the icebergs themselves were simply fantastic. The late cruisers were pleased with some highly co-operative Humpback Whales that could be approached to short distances, showing flukes and flippers and all, much to our appreciation. In the evening, we had our barbeque and dance-party. Numerous pictures were taken and we happily celebrated Yvonne s birthday, even if this was not the case. Donderdag 5 februari 2009, Lemaire Channel, Petermann Island and Booth Island (Port Charcot) Zuidelijkste positie 08h45: S, W, Luchttemperatuur 5 C, water temperatuur: 2 C De ochtendpassage van het Lemaire Kanaal was gedenkwaardig, vanwege het aanhoudend fantastische weer en de zon, waardoor de specatulaire kliffen goed tot hun recht kwamen. Enkele Antarctische Dwergvinvissen werden gezien en tijdens het ontbijt bereikten wij het zuidelijkste punt van deze reis voor de kust van Petermann Island. Na een eenvoudige landing klommen we bij stralend weer over een sneeuwhelling naar de kolonies Adelie Pinguïns, een soort waarvan we tot dusverre nog geen wezenlijke aantallen hadden gezien. Het prachtige weer maakte dat we nog eens extra genoten van de grappige op hun buik glijdende Adelie s, of de door vorst opengebarsten rotsblokken, en de schaarse, in diepe slaap verkerende Antarctische Pelsrobben, hoog op het eiland. Sommigen van ons klommen door naar de westkust van Petermann Island en werden vergast op een geweldig uitzicht, dat nog niet eens zo sterk werd verstoord door enkele Bultruggen op afstand. Terug aan boord, (tjonge wat een lekker spaghetti!), voer het schip meteen door naar Booth Island, enkele kilometers noordelijker, waar we een landing zouden maken gevolgd door (zo later bleek) een zodiac cruise. Het weer leek te veranderen (uitgestrekte windveren en opzettende bewolking), maar voorlopig bleef het overwegend zonnig en vooral volkomen windstil. Door het windstille weer konden we op ons gemak vanaf heuveltoppen van het uitzicht of de pinguïns genieten. Het is opmerkelijk op wat voor enorme hoogtes de pinguïns hier nestelen en er was sprake van grote verschillen in vordering. Sommige waren nesten aan het bouwen (beetje laat), andere zaten op eieren (eveneens rijkelijk te laat), en weer andere paren zorgden voor jonge vogels van allerlei verschillende leeftijden. Onze zodiac cruises waren gesplitst in een cruise van 2 (vroege) en een cruise van 3 (late) boten. Op een ijsschots lagen twee Zeeluipaarden te 14

15 luieren, de in dit gebied talrijke, vastgelopen ijsbergen waren eenvoudigweg fantastisch. De late zodiacs werden vervolgens verrast door een stel uiters co-operatieve Bultruggen, die tot op korte afstand konden worden benaderd en die werkelijk alles lieten zien. s Avonds een barbeque op het achterdek, inmiddels was het al bewolkt geraakt! Talloze foto s werden gemaakt en we vierden de verjaardag van Yvonne, die niet eens jarig was. Vendredi 6 Février, Baie Deloncle (Chenal Lemaire), Base de Gonzalez Videla (Waterboat Point) Position à 7h30 : S, W, Température de l air 5 C, température de l eau : 2 C Ce matin, le ciel est couvert, un temps normal finalement en Antarctique, après ces jours passes au soleil. La promenade en zodiac s effectue au milieu de la baie Deloncle. Le pneumatique trace son sillon au milieu d une mer couverte de glace fine. Au fond, les langues glaciaires qui sous la pression se cassent dans un bruit de tonnerre, provoquent une houle et dispersent ces morceaux bleutés. Un léopard a l affut nous observe et plus loin surprend une dizaine de manchots réfugies sur un floe. A plusieurs reprises, sa tête sort de l eau glacée, le safari des glaces peut continuer. Le redoutable prédateur glisse entre les zodiacs, ses yeux scannent la surface de l eau, il souffle et nous dédaigne, plongeant a nouveau, préférant sans doute des proies plus familières. Le moteur coupé, le bruit du silence laisse entendre uniquement la formidable pression des glaces, la température est agréable, cet univers magique nous enveloppe et le retour a bord du navire est malheureusement encore trop tot. 15

16 Nous remontons vers le nord, en passant dans la baie du Paradis. Un navire est a l ancre aux abords de la station Gonzales Videla, des bâtiments orangés apparaissent, c est la station de recherche chilienne. Les chiliens contactés par radio nous donnent l accord pour visiter la station. Effectivement plusieurs personnes sont au petit débarcadère pour nous accueillir. Nous pouvons alors suivre le chemin qui a été tracé entre les colonies de manchots papous jusqu aux bâtiments: celui marqué «museo» est une simple salle avec une grande table où quelques souvenirs sont en vente. Apres le dîner, le commandant accepte de refaire une sortie en zodiac. Nous mettons enfin le pied en terre Antarctique sur la pointe Neko, dans la baie d Andword. Une cabane aux couleurs du drapeau argentin est posé au milieu de la colonie de manchots papous. Chaque individu a son propre cri et peut reconnaître son compagnon ou sa compagne au milieu de ce tintamarre. Nous immortalisons ce moment par une photo du groupe devant la colonie et les glaciers. Chacun poursuit sa progression sur les hauteurs. Le panorama est époustouflant, le Mikheev au fond de la baie est cerné d icebergs. Nous faisons face a une langue glaciaire. La glace craque comme un coup de tonnerre. Il est déjà 21h30, il est temps de rentrer car la neige tombe a gros flocons. Friday 6 February 2009, Deloncle Bay (Lemaire Channel) and Gonzalez Videla (Waterboat Point), Neko Harbour Position 06h50: S, W, Airtemperature 5 C, water temperature 2 C Complete overcast and light winds in the morning, suggested the weather had indeed changed on the next day. We were still anchored of Booth Island in the morning, but soon set off to Lemaire Channel for our first destination. In an icy bay, we went out in zodiacs in search of wildlife and icy bits and pieces, glacier fronts and the like. The wind was forcing ice into our little bay, so that sailing became harder and harder. We observed Leopard Seals making penguins on ice floes very nervous and a strange sighting was the baby face of a young Elephant Seal swimming around some ice floe. Some of the ice floes had Adelie Penguins on them, so that we could enjoy further sightings of this penguin, the least common of the three for as far as our landings were concerned. We continued through the Lemaire Channel and sailed on to Paradise Harbour to visit the Chilian research station Gonzalez Videla at Waterboat Point. On our way, we observed several Humpback Whales and the occasional Antarctic Minke Whales. We were warmly welcomed by a whole team of Chileans on the jetty, and investigated this little base that became established on this site in Gentoo Penguins were breeding 16

17 all over the place and among them was a lonely leucist (a white colour abberation) incubating two normally patterned chicks. The museum and the shop were situated in a little shed, while on the main building a small tower provided a lookout over Paradise Harbour (where three Antarctic Minkes could be seen). Because it was low tide, we were now actually on the Antarctic Continent. Given the early flights of some of us, we were slightly time-stressed on this trip and could not start our return any later than next day around noon. Just to provide us with all we deserved, Rolf scheduled an extra landing this evening on Neko Harbour, a more real continental outcrop, where we watched glaciers calve, and Gentoos feed their offspring, while the bravest of us all managed to climb a snowy hill behind the landing site. Some whales were in the bay, the snow fell gently, and this was a nice finale of just another grand day. Vrijdag 6 februari 2009, Deloncle Bay (Lemaire Channel) en Gonzalez Videla (Waterboat Point) en Neko Harbour Positie 06h50: S, W, Luchttemperatuur 5 C, water temperatuur: 2 C Het volledig bewolkte weer in combinatie met een licht bries s morgens suggereerde dat het weer inderdaad was omgeslagen. We lagen nog steeds voor Booth Island ten anker, maar verlieten die positie tijdens het ontbijt, op weg naar onze volgende bestemming. In een kleine zijarm van het Lemaire Channel kwam het schip tot stilstand, waarna vijf zodiacs te water werden gelaten voor een korte cruise. Op zoek naar leven ploegden we door het ophopende zeeijs. We zagen Zeeluipaarden die pinguïns de stuipen op het lijf joegen, en merkwaardig (en vooral ongewoon!) was de ontmoeting met een jonge Zeeolifant die ons met grote babyogen van onder een ijsschots bleef aankijken. Op sommige schotsen zaten Adelie Pinguïns, zodat we opnieuw een blik konden werpen op de meest schaarse van de drie pinguïns die we tijdens deze reis op het Antarctisch Schiereiland hadden gezien. Na de cruise, op weg naar Paradise Harbour, zagen we weer de nodige walvissen, waaronder de onvermijdelijke Bultruggen en Antarctische Dwergvinvissen. Op de Chileense basis Gonzalez Videla werden we hartelijk verwelkomd op de steiger door een hele ploeg handenschuddende Chilenen. Het station was omgeven door broedende Ezelspinguïns, waartussen een eenzame leucist (witte kleurafwijking) stond op een nest met twee normaal getekende jongen. Het museum en de winkel waren gevestigd in een schuur en hier werd verhaald over de historie van het in 1951 daar gevestigde 17

18 onderkomen. Bovenop het hoofdgebuw bevond zich een uitkijktorentje vanwaaruit een mooi gezicht op Paradise Harbour mogelijk was (waar ook al weer drie Antarctische dwergvinvissen zwommen). Omdat het laagwater was, bevonden we ons feitelijk op het Antarctische Continent. Vanwege het de vroege vluchten vanuit Ushuaia van sommigen van ons, stonden we enigszins onder tijdsdruk. Het vertrek naar het noorden kon niet later zijn dan rond het middaguur de volgende dag, om verrassingen als gevolg van slecht weer te voorkomen. Om ons toch de volle mep te bezorgen had Rolf daarom vanavond (onverwacht) een extra landing op Neko Harbour op het programma gezet, een rotspunt van het Antarctische Continent. Het sneeuwde licht en we zagen een gletscher flink wat ijs verliezen. In de baai zwommen enkele walvissen en de Ezelspinguïns op de kant hapten naar de vallende sneeuwvlokken. De dappersten onder ons beklommen een flinke heuvel, achter de landingsplaats en kregen een prachtig uitzicht over de met ijsbergen gevulde baai. Samedi 7 Février Melchior Islands et Passage de Drake Position à 7h30 : S, W, Température de l air 5 C, température de l eau : 2 C La sortie en zodiac de ce matin se fait sous un ciel couvert. Nous atteignons l archipel de Melchior entre les îles d Anvers et de Brabant. Une baleine nous surprends en sautant hors de l eau dans un décor unique. Les cinq zodiacs filent dans les chenaux, et au détour d une langue de glace, nous pouvons admirer des otaries a fourrure, des cormorans, des océanites de Wilson, des goélands dominicains, quelques manchots perchés sur les rochers. Nous avançons entre les parois recouvertes de neige. La calotte repose sur plusieurs dizaines de mètres sur le socle rocheux. La glace bleutée est souvent striée, a certains endroits, des blocs se détachent, le son du craquement nous parvient à distance quelques secondes plus tard. En observant l endroit où le bloc s est détaché, nous remarquons que d autres blocs semblent très instables. Effectivement quelques minutes après, nous assistons à l écroulement du front. Le spectacle est unique. Nous repartons en longeant les méandres de cette côte. En continuant le tour de l île Omega, nous passons au pied d une colonie de cormorans impériaux et de goélands dominicains.il est temps de rentrer à bord pour se préparer à la traversée du passage de Drake. Les zodiacs sont remisés dans l immense soute avant, la passerelle est repliée les hublots verrouillés et nous pouvons lever l ancre. En quelques minutes, le navire commence à tanguer, bien que le vent soit faible mais la longue houle de l océan Austral est toujours présente. Nous reprenons le rythme des longues traversées, c est à dire : déjeuner, conférences, bar, dîner, soirée télé! Patrick nous présente le Commandant Charcot et le 100eme anniversaire du second hivernage en Kees nous explique le comportement des manchots. Dans la soirée, un documentaire de la BBC sur le regne animal en haute mer est présenté. 18

19 Saturday 7 February 2009, Melchior Islands and Drake Passage Position 07h00: S, W, Airtemperature 5 C, water temperature 2 C We approached the Melchior Islands (with its Argentinian base) in the early morning, no wind, but complete overcast, for our final event: a zodiac cruise around the islands. Humpback Whales were seen feeding on large krill swarms earlier today in Dallman Bay, an area known to be frequently visited by these giants, probably because of substantial food availability. The low cloud prevented us from seeing much of the scenery, but the cruise was very successful thanks to some co-operative wildlife. A mother and calf Humpback were seen at close range, and a solitary adult whale later during the trip did a nice aerial display with several breaches including some, where the animal came completely free from the water. We sailed past a nice little colony of Antarctic Shags and Kelp Gulls, saw occasional Chinstrap Penguins and Antarctic Fur Seals sitting on the shoreline and found a nice flock of Wilson s Storm Petrels pattering and butterflying an inlet in Omega Island. The glacier calved with considerable noise. Back on board, the zodiacs (three of them at least) were placed in the hold of the ship, the other two were secured on deck and off we went to the north and into the Drake Passage. Dense fog prevented any sightings and a pouring rain assured us that we had left for good reasons: the weather had changed. Two lectures (Patrick about Commander Charcot in French, Kees about penguins in English) were presented and the BBC movie on the blue planet filled part of our evening. Zaterdag 7 februari 2009, Melchior Islands en Drake Passage Positie 07h00: S, W, Luchttemperatuur 5 C, water temperatuur: 2 C We naderden de Melchior Islands (met zijn nu onbemande Argentijnse basis) vroeg in de ochtend, bij volledige (laaghangende) bewolking maar zonder enige wind voor ons laatste avontuur, een zodiac cruise rondom de eilanden. s Morgens vroeg hadden we al weer Bultruggen gezien in Dallman Bay (een bekende plek voor deze soort), foeragerend op grote zwermen krill die zelfs op de diepte-recorder zichtbaar waren. Omdat de wolken zo laag hingen, konden we niet veel zien van de omgeving, maar het dierenleven in zee en op het land maakte de zodiac-trip evengoed tot een zeer geslaagde onderneming. Eerst zagen we een wijfje Bultrug met een behoorlijk klein kalf, later vertoonde zich een eenzame adult die een aantal keren volledig uit zee opsprong. We voeren langs een aardige, kleine kolonie Antarctische Aalscholvers (met opgeschoten jongen) en Kelpmeeuwen, troffen verschillende Pelsrobben en af en toe Keelbandpinguïns op de rotsen aan en vonden tenslotte een vlinderende groep Wilson s Stormvogeltjes in een zeestraatje van Omega Island, waar ook nog eens een gletscher met groot geweld aan het afkalven was. Terug aan boord werden drie zodiacs in het ruim geplaatst en werden de overige twee aan dek vastgesjord en al snel voeren we richting Drake Passage. Dichte mist en stromende regen zorgde ervoor dat we niet veel meer te zien kregen van enig dierenleven rond het schip en na de tour in de zodiacs, een uitgebreide lunch, en ook dankzij de gebrekkige zuurstofvoorraad in het restaurant, was het voor velen vechten tegen de slaap tijdens de presentaties van Patrick (in het Frans over commandant Charcot) en Kees (in het Engels over pinguïns). s Avonds werd een aflevering van de Blue Planet serie vertoond in het restaurant. 19

20 Dimanche 8 Février, Passage de Drake Position à 7h00 : S, W, Température de l air 6 C, température de l eau : 2 C Sur le chemin du retour, la houle n est pas trop forte, les prévisions météo sont bonnes, le bateau tangue et tout le monde anticipe les forts vents annoncés. Mais la réalité est finalement bien meilleure. La houle reste forte, le ciel de temps a autre laisse passer quelques rayons. Les conférences abordent différents sujets, D abord la fabuleuse aventure de la course au pole entre les trois personnages légendaires, Shackleton, Amundsen et R.F Scott en francais et en anglais et dans l apres midi, Kees nous expose les differentes especes de phoques et leurs comportements. Dans la soirée un documentaire primé est diffusé sur la caverne des phoquiers dans l ile de Kerguelen Sunday 8 February 2009, Drake Passage Position 07h00: S, W, Airtemperature 6 C, water temperature 2 C A complete sea day in the Drake, with moderate winds (briefly 7B during a spell of rainy weather) and light swell and relatively few seabirds around the ship (some Wandering, Black-browed and Grey-headed Albatrosses, rather many Soft-plumaged Petrels, some Sooty Shearwaters, prions and storm-petrels, but with very many (Common?) Diving Petrels during mid-day). A rather spectacular event was the brief sighting of a Strap-toothed Beaked Whale poking it s head fully out of some wave while surfacing near the vessel, followed by another, but now unidentified beaked whale, in 2.8km deep waters, but over a seamount with only 1.8km depth. Patrick performed great with lectures in French and English about the race to the north pole (Shackleton, Amundsen and Scott), while Kees produced two talks about seals and Humpback Whale tail catalogues (and our possible contributions) in English and Dutch later in the afternoon. A French film about the south pole and penguins was played at night. Zondag 8 februari 2009, Drake Passage Positie 07h00: S, W, Luchttemperatuur 6 C, water temperatuur: 2 C Een complete zeedag in de Drake Passage, bij een matige wind (maximaal 7B gedurende een korte periode met buiig weer) en een lichte deining. Er waren betrekkelijk weinig vogels rond het schip te zien, waaronder Reuzen-, Wenkbrauw- en Grijskopalbatros, tamelijk veel Donsstormvogels (zeker in vergelijking met de heenweg), enkele Grauwe Pijlstormvogels, prions, stormvogeltjes, maar vooral met erg veel (Gewone?) duikstormvogeltjes rond het middaguur. Een spectaculair moment was het plotselinge opduiken van een Strap-toothed Beaked Whale, een zelden waargenomen spitssnuitdolfijn, die herkend kon worden doordatv de kenmerkende kop even ver uit een hoge golf stak, op korte afstand van het schip. Korte tijd later volgde een tweede dier, een spitssnuitdolfijn althans, maar nu kon de soort niet worden vastgesteld. Interessant was dat beide dieren gezien werden tijdens het overvaren van een zogenaamde sea mount (een onderzeese berg van ruim 1000m hoogte, 1.8km diep in een gebied waar het gemiddeld ruim 2.8 diep was). Deze diepduikende walvissen foerageren vermoedelijk rond de hellingen van zo n onderzeese berg. Patrick overtrof zichzelf met fraai verzorgde presentaties in Frans en Engels over de race naar de Zuidpool (door Shackleton, Amundsen and Scott), terwijl Kees twee verhalen (Engels en Nederlands) presenteerde over zeehonden, pelsrobben en de individuele herkenning van Bultruggen aan de hand van de vorm en kleur van de staart en de bijdrage die wij aan bestaande walvis-staart-catalogi zouden kunnen leveren door het uitzoeken van onze foto s. s Avonds draaide een Franse film over pinguïns en de zuidpool. 20

VOORZETSELS. EXERCISE 1 Bestudeer de bovenstaande voorzetsels en zinnen goed!

VOORZETSELS. EXERCISE 1 Bestudeer de bovenstaande voorzetsels en zinnen goed! ENGLISH, WE WILL DO BETTER! LESSON EIGHT VOORZETSELS at three o'clock = om drie uur around three o'clock = rond drie uur by three o'clock = tegen drie uur before Saturday = voor zaterdag for a week = voor

Nadere informatie

Antarctic Peninsula - Walvis spotten

Antarctic Peninsula - Walvis spotten Antarctic Peninsula - Walvis spotten Op zoek naar de reuzen van de zee Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Meer over: Antarctic Peninsula - Walvis spotten 19 mrt - 28

Nadere informatie

Details van de Antarctica-reis met Starling

Details van de Antarctica-reis met Starling Details van de Antarctica-reis met Starling Belangrijk: door de unieke omstandigheden op Antarctica is het onmogelijk om specifieke stops te garanderen. Flexibiliteit staat voorop om het maximale te halen

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Handleiding The very hungry caterpillar. Eric Carle

Handleiding The very hungry caterpillar. Eric Carle Handleiding The very hungry caterpillar Eric Carle In the light of the moon a little egg lay on a leaf. One Sunday morning the warm sun came up and pop! - out of the egg came a tiny and very hungry caterpillar.

Nadere informatie

FABULOUS CHIC WINTER LODGE CHRISTMAS MORNING BALANCED WHITE

FABULOUS CHIC WINTER LODGE CHRISTMAS MORNING BALANCED WHITE FABULOUS CHIC WINTER LODGE CHRISTMAS MORNING BALANCED WHITE We presenteren u graag onze nieuwe kerstthema s: FABULOUS CHIC, WINTER LODGE, CHRISTMAS MORNING, BALANCED WHITE.* Naast deze thema s blijven

Nadere informatie

voltooid tegenwoordige tijd

voltooid tegenwoordige tijd SirPalsrok @meestergijs It has taken me a while to make this grammar explanation. My life has been quite busy and for that reason I had little time. My week was full of highs and lows. This past weekend

Nadere informatie

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt.

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt. Don t you worry There s an eternity behind us And many days are yet to come, This world will turn around without us Yes all the work will still be done. Look at ever thing God has made See the birds above

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

Zaterdag 26 en zondag 27 mei 2007 voor alle R.B.S.C. yachtsmen en bemanning

Zaterdag 26 en zondag 27 mei 2007 voor alle R.B.S.C. yachtsmen en bemanning Zaterdag 26 en zondag 27 mei 2007 voor alle R.B.S.C. yachtsmen en bemanning Beste zeilvrienden, Wij verwachten u voor een zomerse Fun race op zaterdag 26 en zondag 27 mei 2007 vóór de kust van Duinbergen.

Nadere informatie

DREAMS NATURE GLAMOUR WINTER

DREAMS NATURE GLAMOUR WINTER CHRISTMAS at work 2014 We presenteren u graag onze nieuwe kerstthema s: DREAMS, NATURE, GLAMOUR, WINTER Naast deze thema s blijven we u ook onze CLASSIC-thema s (rood, zilver of goud) aanbieden; onze sfeer-volle

Nadere informatie

!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op! Benodigdheden:!!

!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op!  Benodigdheden:!! WildPeacockOmslagdoek VertalingdoorEerlijkeWol. Hetgarenvoorditpatroonisteverkrijgenopwww.eerlijkewol.nl Benodigdheden: 4strengenWildPeacockRecycledSilkYarn rondbreinaaldnr8(jekuntnatuurlijkookgewonebreinaaldengebruiken,maar

Nadere informatie

Playa Lechi Residence 7, Kaya Gob. N. Debrot, Kralendijk

Playa Lechi Residence 7, Kaya Gob. N. Debrot, Kralendijk Playa Lechi Residence 7, Kaya Gob. N. Debrot, Kralendijk US$ 165 per nacht, vanaf Kralendijk - 2 Slaapkamers - 2 Badkamer(s) - Zwembad Specificaties Buurt Kralendijk Playa Lechi Residence 7, Adres Kaya

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

Antarctic Peninsula - Whale Watching

Antarctic Peninsula - Whale Watching Antarctic Peninsula - Whale Watching Voyage In search for the giants of the seas Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Let op: Meer over: Antarctic Peninsula - Whale Watching

Nadere informatie

OdenneBoom Design Christmas tree

OdenneBoom Design Christmas tree OdenneBoom Design Christmas tree A DESIGN CHRISTMAS TREE? w w w. s t u d i o b o o n. b e Deze producten zijn eigendom van StudioBoon. En zijn auteursrechtelijk geregistreerd. Ces produits sont la propriété

Nadere informatie

20 twenty. test. This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text.

20 twenty. test. This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text. 9006625806_boek.indd 1 31/08/16 15:26 1 6 test This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text. living room kitchen bedroom toilet

Nadere informatie

Nieuwsbrief 23 december Beste ouders/ verzorgers,

Nieuwsbrief 23 december Beste ouders/ verzorgers, Nieuwsbrief 23 december 2016 Beste ouders/ verzorgers, Uitgaan na de kerstvakantie Niet vergeten: na de kerstvakantie komen alle kinderen met hun groepsleerkracht naar buiten om 14.00 uur. Naschoolse activiteiten

Nadere informatie

Antarctic Peninsula. De klassieke Antarctica route. Reisdatum: 23 jan - 2 feb, Engelstalige reisleiding

Antarctic Peninsula. De klassieke Antarctica route. Reisdatum: 23 jan - 2 feb, Engelstalige reisleiding Antarctic Peninsula De klassieke Antarctica route Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Let op: Summary: Meer over: Antarctic Peninsula 23 jan - 2 feb, 2018 OTL28-18 10

Nadere informatie

Nederlandstalig begeleide reis Antarctica - December 2011

Nederlandstalig begeleide reis Antarctica - December 2011 Nederlandstalig begeleide reis Antarctica - December 2011 'PROBABLY THE MOST BEAUTIFUL PLACE ON EARTH' De gigantische ijsbergen en ijsschollen vindt u nergens anders ter wereld terug. De uitgestrekte bergketens

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE

THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE DUTCH THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE 4 0 0 W O R D S T O G E T S T A R T E D I N A N Y L A N G U A G E BY THE FOREIGN LANGUAGE COLLECTIVE Verbs Werkwoorden To be zijn I ik ben You jij bent He/She/It hij/zij/het

Nadere informatie

The upside down Louisa tutorial by Dorothée: Noortjeprullemie.blogspot.be Written for Compagnie M.: m.com

The upside down Louisa tutorial by Dorothée: Noortjeprullemie.blogspot.be Written for Compagnie M.:  m.com The upside down Louisa tutorial by Dorothée: Noortjeprullemie.blogspot.be Written for Compagnie M.: www.compagnie- m.com Dorothée heeft een unieke Compagnie M. hack gemaakt: de Louisa op zijn kop. Als

Nadere informatie

Illustrator Tutorial - How to Create a Watch

Illustrator Tutorial - How to Create a Watch Illustrator Tutorial - How to Create a Watch «Andrew Bannecker - Simple, True and Tender Vector Movie Posters by GABZ» Categories: Tutorials Have you ever seen print advertising of some watch brand before?

Nadere informatie

1. will + hele werkwoord (Future Simple) 2. shall + hele werkwoord 3. to be (am/is/are) going to + hele werkwoord

1. will + hele werkwoord (Future Simple) 2. shall + hele werkwoord 3. to be (am/is/are) going to + hele werkwoord FUTURE TENSE ( TOEKOMENDE TIJD ) Hoe? 1. will + hele werkwoord (Future Simple) 2. shall + hele werkwoord 3. to be (am/is/are) going to + hele werkwoord Wanneer? Ad 1. Als iets in de toekomst zal gebeuren

Nadere informatie

Read this story in English. My personal story

Read this story in English. My personal story My personal story Netherlands 32 Female Primary Topic: SOCIETAL CONTEXT Topics: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS IDENTITY Year: 1990 2010 marriage/co-habitation name/naming court/justice/legal rights

Nadere informatie

dv d sign is following a new direction

dv d sign is following a new direction tavola d sign dv d sign is following a new direction dv d sign produce objects for interior decoration in your home, which are sold across the World! The goal of our design is always to combine the best

Nadere informatie

irregular verbs onregelmatige werkwoorden

irregular verbs onregelmatige werkwoorden SirPalsrok @meestergijs Wanneer je een zin maakt, zul je iets moeten doen met een werkwoord. Je kan tenslotte niet het hele werkwoord gebruiken bij elk onderwerp. Bijvoorbeeld: spelen Wij spelen volleybal.

Nadere informatie

Example. Dutch language lesson. Dutch & German Language Education Pieter Wielick

Example. Dutch language lesson. Dutch & German Language Education Pieter Wielick Example Dutch language lesson Demonstrative Adjectives Close: dit and deze `dit' agrees with `het' and is used to indicate objects that are close, like `this' in English. `deze' agrees with `de' and is

Nadere informatie

Mefa brievenbussen. Puur design. Mefa boîtes aux lettres. Design à l état pur.

Mefa brievenbussen. Puur design. Mefa boîtes aux lettres. Design à l état pur. Mefa brievenbussen. Puur design. Mefa boîtes aux lettres. Design à l état pur. Mefa brievenbussen. Puur design. Mefa brievenbussen blinken niet alleen uit door hun stijlvol design. Ze zijn ook functioneel,

Nadere informatie

Voorstelling Raven 31 augustus Heverlee. Dames en Heren in uw titels, graden en hoedanigheden, Defensie is een verhaal van mensen en middelen.

Voorstelling Raven 31 augustus Heverlee. Dames en Heren in uw titels, graden en hoedanigheden, Defensie is een verhaal van mensen en middelen. Voorstelling Raven 31 augustus Heverlee Dames en Heren in uw titels, graden en hoedanigheden, Defensie is een verhaal van mensen en middelen. In mijn strategische visie schets ik de toekomst van ons leger.

Nadere informatie

Appendix A: The factor analysis for the immersion questionnaire

Appendix A: The factor analysis for the immersion questionnaire 1 Appendix A: The factor analysis for the immersion questionnaire 2 3 Summary of exploratory factor analysis for the immersion questionnaire. Ik voelde mij zoals de hoofdpersoon zich voelde. 0.85 0.23-0.03-0.05-0.13

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

Le transfert de la magnifique collection des livres français vers l OBA de cette année est une énorme valeur ajoutée pour tous les Amstellodamois!

Le transfert de la magnifique collection des livres français vers l OBA de cette année est une énorme valeur ajoutée pour tous les Amstellodamois! Votre excellence, chers amis, Hartelijk welkom, As-salam alaykom Bienvenue à la Nuit des Idées, Le transfert de la magnifique collection des livres français vers l OBA de cette année est une énorme valeur

Nadere informatie

TE HUUR. Maliestraat CA Den Haag. 950 p.m. ex.

TE HUUR. Maliestraat CA Den Haag. 950 p.m. ex. TE HUUR Maliestraat 18 2514 CA Den Haag 950 p.m. ex. KENMERKEN Prijs 950 p.m. ex. Postcode 2514 CA Ligging Aan rustige weg, In centrum Woningtype Benedenwoning Woonruimte 40m² Inhoud 120m³ Kamers 1 Oplevering

Nadere informatie

Vergaderen in het Engels

Vergaderen in het Engels Vergaderen in het Engels In dit artikel beschrijven we verschillende situaties die zich kunnen voordoen tijdens een business meeting. Na het doorlopen van deze zinnen zal je genoeg kennis hebben om je

Nadere informatie

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14)

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14) Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of (09.09.14) Content: 1. Requirements on sticks 2. Requirements on placing sticks 3. Requirements on construction pallets 4. Stick length and

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

TE KOOP. Anna van Buerenplein DB Den Haag k.k.

TE KOOP. Anna van Buerenplein DB Den Haag k.k. TE KOOP Anna van Buerenplein 112 2595 DB Den Haag 475.000 k.k. KENMERKEN Prijs 475.000 k.k. Postcode 2595 DB Ligging Aan bosrand, Aan water, Aan park, Aan drukke weg, Aan rustige weg, In centrum, In woonwijk,

Nadere informatie

Reading comprehension: The Tropical Rainforest

Reading comprehension: The Tropical Rainforest Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Patricia Termeer 05 februari 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71971 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

The first line of the input contains an integer $t \in \mathbb{n}$. This is followed by $t$ lines of text. This text consists of:

The first line of the input contains an integer $t \in \mathbb{n}$. This is followed by $t$ lines of text. This text consists of: Document properties Most word processors show some properties of the text in a document, such as the number of words or the number of letters in that document. Write a program that can determine some of

Nadere informatie

Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition)

Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition) Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition) C.R.C. Huizinga-Arp Click here if your download doesn"t start automatically Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition) C.R.C.

Nadere informatie

een kopie van je paspoort, een kopie van je diploma voortgezet onderwijs (hoogst genoten opleiding), twee pasfoto s, naam op de achterkant

een kopie van je paspoort, een kopie van je diploma voortgezet onderwijs (hoogst genoten opleiding), twee pasfoto s, naam op de achterkant Vragenlijst in te vullen en op te sturen voor de meeloopochtend, KABK afdeling fotografie Questionnaire to be filled in and send in before the introduction morning, KABK department of Photography Stuur

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Wegbeschrijving naar P27 en de kantoren van Brussels Airport Company (Satellietgebouw en Passport)

Wegbeschrijving naar P27 en de kantoren van Brussels Airport Company (Satellietgebouw en Passport) Wegbeschrijving naar P27 en de kantoren van Brussels Airport Company (Satellietgebouw en Passport) 1. Op de ring van Brussel volgt u richting A201 Zaventem Luchthaven. 2. Blijf op de hoofdrijbaan A201

Nadere informatie

Nieuwsbrief december 2016

Nieuwsbrief december 2016 Nieuwsbrief december 2016 Jong geleerd, oud gedaan Leuk om een verrassing te krijgen zo vlak voor Sinterklaas. Wij hadden Putu Ari en Komang gevraagd om een stukje te schrijven voor de nieuwsbrief over

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

Active or passive. Patricia Termeer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/66055

Active or passive. Patricia Termeer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/66055 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Patricia Termeer 16 september 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/66055 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

TE KOOP. Laan van Meerdervoort CE Den Haag k.k.

TE KOOP. Laan van Meerdervoort CE Den Haag k.k. TE KOOP Laan van Meerdervoort 1286 2555 CE Den Haag 335.000 k.k. KENMERKEN Prijs 335.000 k.k. Postcode 2555 CE Ligging Aan drukke weg, Vrij uitzicht Woningtype Portiekflat Woonruimte 110m² Inhoud 379m³

Nadere informatie

LA COLOMBE JOYEUSE REGLEMENTEN KAMPIOENSCHAPPEN

LA COLOMBE JOYEUSE REGLEMENTEN KAMPIOENSCHAPPEN LA COLOMBE JOYEUSE - 2017 REGLEMENTEN KAMPIOENSCHAPPEN Er worden drie voorbereidende klassementen opgesteld. 1 KLASSEMENT 1 ste AFGEGEVEN: ( max. 20 personen) Hier worden alle liefhebbers geklasseerd die

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Wegbeschrijving naar P27 en de kantoren van Brussels Airport Company (Satellietgebouw)

Wegbeschrijving naar P27 en de kantoren van Brussels Airport Company (Satellietgebouw) Wegbeschrijving naar P27 en de kantoren van Brussels Airport Company (Satellietgebouw) 1. Op de ring van Brussel volgt u richting A201 Zaventem Luchthaven. 2. Blijf op de hoofdrijbaan A201 en houd links

Nadere informatie

Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius

Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius De meest actieve reis in Antarctica Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Meer over: Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius 17

Nadere informatie

FOR SALE. Willemstraat 64 G 2514 HN Den Haag k.k.

FOR SALE. Willemstraat 64 G 2514 HN Den Haag k.k. FOR SALE Willemstraat 64 G 2514 HN Den Haag 275.000 k.k. FEATURES Price 275.000 k.k. Zipcode 2514 HN Type Penthouse Garage Payed, Permit Living Surface 49m² Volume 156m³ Rooms 2 Acceptance in consultation

Nadere informatie

Wie helpt? Weet je het nog? Luister en kies de juiste foto. Datum:... Klas:... Naam:... Voornaam:...

Wie helpt? Weet je het nog? Luister en kies de juiste foto. Datum:... Klas:... Naam:... Voornaam:... Naam:... Voornaam:... Datum:... 65 Luister en kies de juiste foto. Éditions VAN IN Onderweg! 3 Reproduction autorisée. Weet je het nog? Wie helpt? Klas:... 142 Onderweg3 GUIDE PROF.indd 142 1/12/14 20:56

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Antarctic Peninsula met de South Shetlands

Antarctic Peninsula met de South Shetlands Antarctic Peninsula met de South Shetlands Klassiek Antarctica inclusief Deception Island Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Let op: Meer over: Antarctic Peninsula

Nadere informatie

ANTARCTICA een wereld apart!

ANTARCTICA een wereld apart! ANTARCTICA een wereld apart! KRAS-reis van Emilie, Wigger en Paul met de MS Delphin in februari 2010. Wat overheerst na terugkomst in Nederland van onze geslaagde reis naar Antarctica is dankbaarheid.

Nadere informatie

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition)

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) L. A. te Winkel Click here if your download doesn"t start automatically

Nadere informatie

Geachte Bezoeker, Adresgegevens

Geachte Bezoeker, Adresgegevens Geachte Bezoeker, Wij heten u van harte welkom bij Astellas Pharma Europe B.V. te Leiden. Astellas Leiden wordt ook wel Mirai House genoemd en is gelegen in het Bio Science Park van Leiden. Als u als bezoeker

Nadere informatie

III. L adjectif. III. L adjectif. 1. Accord de l adjectif 1.1 L adjectif prend s 1.2 L adjectif + E 1.3 L adjectif substantivé

III. L adjectif. III. L adjectif. 1. Accord de l adjectif 1.1 L adjectif prend s 1.2 L adjectif + E 1.3 L adjectif substantivé III. 1. Accord de l adjectif 1.1 prend s 1.2 + E 1.3 substantivé 2. Les degrés de comparaison 2.1 Les comparatifs 2.2 Les superlatifs 2.3 Les irréguliers 1 III. 1. Accord de l adjectif 1.1. prend S Quand

Nadere informatie

Update Empowermentproject Awasi Kenia september 2013

Update Empowermentproject Awasi Kenia september 2013 Update Empowermentproject Kenia september 2013 Het Empowerment-project in Kenia van de Rotaryclub Rhenen-Veendaal begint aan de derde fase: een derde en laatste bezoek, met een Empowerment workshop voor

Nadere informatie

SEMEX STUDIEREIS 2018 CANADA

SEMEX STUDIEREIS 2018 CANADA SEMEX STUDIEREIS 2018 CANADA SEMEX ROYAL WINTER FAIR NOVEMBER 3 NOVEMBER 10, 2018 OPTION ONE PROGRESSIVE FARM TOUR, QUEBEC & ONTARIO SATURDAY, NOVEMBER 3 WEDNESDAY, NOVEMBER 7 Arrive Montreal and transfer

Nadere informatie

Davide's Crown Caps Forum

Davide's Crown Caps Forum pagina 1 van 6 Davide's Crown Caps Forum A Forum for Crown Cap Collectors Zoeken Uitgebreid zoeken Zoeken Forumindex Crown Caps Unknown Caps Lettergrootte veranderen vriend Afdrukweergave Gebruikerspaneel

Nadere informatie

Listen. Twenty One Pilots Niveau 3a Song 4 Lesson B Worksheet. a Luister naar wat Leo, Tina en Martin vertellen. Omcirkel het juiste antwoord.

Listen. Twenty One Pilots Niveau 3a Song 4 Lesson B Worksheet. a Luister naar wat Leo, Tina en Martin vertellen. Omcirkel het juiste antwoord. 1 Listen a Luister naar wat Leo, Tina en Martin vertellen. Omcirkel het juiste antwoord. 1 Leo is a kid / a teenager / a grown-up. 2 Tina is a kid / a teenager / a grown-up. 3 Martin is a kid / a teenager

Nadere informatie

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other Dutch survival kit This Dutch survival kit contains phrases that can be helpful when living and working in the Netherlands. There is an overview of useful sentences and phrases in Dutch with an English

Nadere informatie

ANT S KINGDOM Here is some advice for setting up your Master Ant Farm!

ANT S KINGDOM Here is some advice for setting up your Master Ant Farm! ANT S KINGDOM Master NL EN Instructies Mierenboerderij Master Bedankt voor je bestelling van de Mierenboerderij Master. De beste keus! Installatie NL Naast de informatie die te lezen is in ons boekje

Nadere informatie

Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius

Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius De meest actieve reis in Antarctica Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Meer over: Antarctic Peninsula - Basecamp Plancius 29

Nadere informatie

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Online Resource 1 Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Journal: Higher Education Authors: Anja J. Boevé, Rob R. Meijer, Roel J. Bosker, Jorien

Nadere informatie

Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit van de projectmanager (Dutch Edition)

Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit van de projectmanager (Dutch Edition) Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit van de projectmanager (Dutch Edition) Ron Schipper Click here if your download doesn"t start automatically Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit

Nadere informatie

Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition)

Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) D.J. Peek Click here if your download doesn"t start automatically Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) D.J. Peek Een vrouw, een kind en azijn (Dutch

Nadere informatie

You probably know animals can have best friends too. But what do you think about these special friendships?

You probably know animals can have best friends too. But what do you think about these special friendships? 1 Animal friends read Lees de tekst. Waar gaat deze tekst over? Animal friends You probably know animals can have best friends too. But what do you think about these special friendships? Look at this mouse

Nadere informatie

TE HUUR. Suzannaland JJ Den Haag p.m. ex.

TE HUUR. Suzannaland JJ Den Haag p.m. ex. TE HUUR Suzannaland 108 2591 JJ Den Haag 1.500 p.m. ex. KENMERKEN Prijs 1.500 p.m. ex. Postcode 2591 JJ Ligging In woonwijk, Vrij uitzicht, Open ligging Woningtype Portiekflat Tuin Ja Woonruimte 114m²

Nadere informatie

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen.

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Lesbrief Les 2.1: My family Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Nouns: brother, sister, cousin, mother, father, aunt, uncle, grandmother,

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Antarctic Peninsula met de South Shetlands

Antarctic Peninsula met de South Shetlands Antarctic Peninsula met de South Shetlands Klassiek Antarctica inclusief Deception Island Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Taal: Let op: Summary: Meer over: Antarctic Peninsula

Nadere informatie

Janne s 4 e engeltjesdag

Janne s 4 e engeltjesdag Janne s 4 e engeltjesdag Filmpje: La Luna - Pixar Tekst: Anoniem verdriet - Marinus van den Berg Er zijn vrouwen die moeder en mannen die vader zijn maar bijna niemand weet het ze verwachten een kind ze

Nadere informatie

Bulletin d informations novembre 2016

Bulletin d informations novembre 2016 Bulletin d informations novembre 2016 Het Bulletin d informations is een maandelijkse terugkerende nieuwsbrief waarin u op de hoogte wordt gesteld van de laatste nieuwtjes en wetenswaardigheden. Bezoek

Nadere informatie

TE KOOP. Pomonalaan XV Den Haag k.k.

TE KOOP. Pomonalaan XV Den Haag k.k. TE KOOP Pomonalaan 19 2564 XV Den Haag 519.500 k.k. KENMERKEN Prijs 519.500 k.k. Postcode 2564 XV Ligging Aan het water, Aan rustige weg, Vrij uitzicht Woningtype Bovenwoning Garage Openbaar parkeren,

Nadere informatie

Route. Nederlands Engels Frans. Routebeschrijving naar kantoor Antwerpen. 1 Vanuit richting Gent (E17/E34 West)

Route. Nederlands Engels Frans. Routebeschrijving naar kantoor Antwerpen. 1 Vanuit richting Gent (E17/E34 West) Route Nederlands Engels Frans Routebeschrijving naar kantoor Antwerpen 1 Vanuit richting Gent (E17/E34 West) neemt u op de ring rond Antwerpen afrit 5 (aan de Holiday Inn Crowne Plaza) en bovenaan de afrit

Nadere informatie

HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM READ ONLINE AND DOWNLOAD EBOOK : HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN Click button to download this ebook READ ONLINE AND DOWNLOAD

Nadere informatie

onvoltooid verleden tijd

onvoltooid verleden tijd onvoltooid SirPalsrok @meestergijs What did you do yesterday? Past Simple I went to the movies yesterday. We had to do some homework yesterday. Yesterday I visited my niece and nephew. Yesterday I fell

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

EndParalysis foundation Financial report- Year 2014

EndParalysis foundation Financial report- Year 2014 EndParalysis foundation Financial report- Year 2014 Established by Jaap Pipping, Treasurer, February 2 nd, 2014 Version francaise: ici Nederlandse versie: hier EndParalysis foundation Non-profit organization

Nadere informatie

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition)

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker Click here if your download doesn"t start automatically Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker

Nadere informatie

FOR RENT. Gevers Deynootweg 25 A 2586 BB Den Haag p.m. ex.

FOR RENT. Gevers Deynootweg 25 A 2586 BB Den Haag p.m. ex. FOR RENT Gevers Deynootweg 25 A 2586 BB Den Haag 1.800 p.m. ex. FEATURES Price 1.800 p.m. ex. Zipcode 2586 BB Type Upper floor apartment Living Surface 120m² Volume 310m³ Rooms 4 Acceptance directly Build

Nadere informatie

NUCLEAIR RISICO? BEREID JE VOOR! Meer tips op Informeer je op

NUCLEAIR RISICO? BEREID JE VOOR! Meer tips op  Informeer je op NUCLEAIR RISICO? BEREID JE VOOR! Informeer je op www.nucleairrisico.be. Schrijf je in op BE-Alert. Zo ben je meteen verwittigd in een noodsituatie. Maak een noodplan op maat op www.mijnnoodplan.be. 4 Haal

Nadere informatie

AMÉNAGEMENT DE MAGASINS WINKELINRICHTING

AMÉNAGEMENT DE MAGASINS WINKELINRICHTING AMÉNAGEMENT DE MAGASINS WINKELINRICHTING Quatre-vingts ans d expérience en aménagement de magasin L agencement de votre magasin vous rappelle les années 70? Vous ouvrez prochainement une nouvelle boutique?

Nadere informatie

31 mai 2008 Beachclub Duinbergen

31 mai 2008 Beachclub Duinbergen 31-05-08 Zeebrugge LW 17:36 HW 11:22 31 mai 2008 Beachclub Duinbergen 1. Comité de course: RBSC 2. Jury de course: RBSC INSTRUCTIONS DE COURSE 3. Règlements: RRS 2005-2008, règles de classe et instructions

Nadere informatie

UNITE 26 : On a joué, on a nagé, on a chanté!

UNITE 26 : On a joué, on a nagé, on a chanté! UNITE 26 : On a joué, on a nagé, on a chanté! Oefening 1: Cherchez les phrases dans le texte. Ecrivez les phrases sans fautes. Zoek volgende zinnen in de tekst. Schrijf ze correct over. - In de namiddag,

Nadere informatie

B1 Woordkennis: Spelling

B1 Woordkennis: Spelling B1 Woordkennis: Spelling Bestuderen Inleiding Op B1 niveau gaan we wat meer aandacht schenken aan spelling. Je mag niet meer zoveel fouten maken als op A1 en A2 niveau. We bespreken een aantal belangrijke

Nadere informatie

CATALOGUS / CATALOGUE

CATALOGUS / CATALOGUE CATALOGUS / CATALOGUE LA SOCIÉTÉ EUROPOCHETTE HET BEDRIJF [ NL ] Wat 10 jaar geleden aarzelend begon, groeide voor Europochette uit tot een succesverhaal. Met het uitvinden van het bestekzakje gaf Europochette

Nadere informatie

Document préparé par Marie Spaey, en collaboration avec Pauline de Wouters. Novembre 2009.

Document préparé par Marie Spaey, en collaboration avec Pauline de Wouters. Novembre 2009. . Déclaration environnementale Document préparé par Marie Spaey, en collaboration avec Pauline de Wouters. Novembre 2009. Définition dans le cadre de Clé Verte Dans le cadre de l éco-label Clé Verte, l

Nadere informatie

DIRECTIONS www.flyinggroup.aero

DIRECTIONS www.flyinggroup.aero FLYINGGROUP Antwerp Luchthavenlei 1 Box 18, 2100 Antwerp 2 FLYINGGROUP Brussels General Aviation Terminal 36C, 1930 - Zaventem 8 FLYINGGROUP Luxembourg Gate 2 Route de Tréves, L-1110 Luxembourg 17 FLYINGGROUP

Nadere informatie

Reizen De weg vinden. De weg vinden - Locatie. I am lost. Niet weten waar je bent.

Reizen De weg vinden. De weg vinden - Locatie. I am lost. Niet weten waar je bent. - Locatie I am lost. Niet weten waar je bent. Can you show me where it is on the map? Vragen naar een bepaalde op de kaart Where can I find? Naar een bepaalde vragen... a bathroom?... a bank/an exchange

Nadere informatie

Installatie van versie 2.2 van Atoum

Installatie van versie 2.2 van Atoum Version française en seconde partie du document. Installatie van versie 2.2 van Atoum U moet in uw databases een nieuwe tabel aanmaken na de installatie van versie 2.2 van de toepassing Atoum. Hiervoor

Nadere informatie

Vertaling Engels Gedicht / songteksten

Vertaling Engels Gedicht / songteksten Vertaling Engels Gedicht / songteksten Vertaling door een scholier 1460 woorden 23 januari 2002 5,4 399 keer beoordeeld Vak Engels Songtekst 1 Another day in paradise Artiest: Brandy & Ray J She calls

Nadere informatie

NEPAL KATHMANDU. Periode: 31/08 30/ Leeftijd: 18+

NEPAL KATHMANDU. Periode: 31/08 30/ Leeftijd: 18+ NEPAL KATHMANDU Periode: 31/08 30/09 2015 Leeftijd: 18+ Nepal Kathmandu Help mee aan een toekomst voor straatkinderen Periode: 31/08 30/09 2015 Deelnemers: 4 Belgische en 2 Nederlandse vrijwilligers Leeftijd:

Nadere informatie