Continurooster ja of nee?

Transcriptie

1 Whitepaper tussenschoolse opvang Stichting Lunchen op School (LoS) November 2013

2 Inleiding Deze whitepaper is bedoeld voor schoolleiders, directies en besturen in het primair onderwijs in Nederland die de tussenschoolse opvang (tso) op school anders willen organiseren. Zij overwegen de invoering van een continurooster, maar willen daarbij ook de mogelijkheden van een externe tso organisatie onderzoeken. De centrale vraag is: is er een verantwoord alternatief voor het continurooster als oplossing voor de tso, waarbij alle partijen kinderen, leerkrachten en ouders kwaliteit, plezier en ontspanning ervaren? U vindt in deze whitepaper de volgende onderwerpen: Is er een verantwoord alternatief voor het continurooster als oplossing voor de tso, waarbij alle partijen kinderen, leerkrachten en ouders kwaliteit, plezier en ontspanning ervaren? Inleiding pag. 1 De context: invloeden op het overblijven pag. 2 De feiten: resultaten onderzoek tussenschoolse opvang pag. 3 De afweging: continurooster als oplossing voor tso of niet? pag. 4 De financiën: wie betaalt de tussenschoolse opvang pag. 5 Het alternatief: een professionele organisatie voor tussenschoolse opvang pag. 6 De ervaring: de Villa Novaschool in Utrecht pag. 7 Het stappenplan: aan de slag pag. 8 Deze whitepaper is bedoeld als handvat voor scholen om een weloverwogen keuze te maken bij het inrichten van hun tussenschoolse opvang. 1 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 1

3 De context: invloeden op het overblijven De maatschappij verandert De afgelopen veertig jaar is de samenleving in sneltreinvaart veranderd. Technologisch, maatschappelijk, sociaal. Dat heeft onder andere zijn weerslag op onze arbeid. Dankzij alle mobiele ontwikkelingen kunnen we nu werken waar en wanneer we willen. Werktijden zijn verruimd: we werken niet meer per se van negen tot vijf. Daarnaast zijn meer vrouwen gaan werken. Gezinnen met tweeverdieners zijn eerder regel dan uitzondering. Tegelijkertijd neemt het aantal een oudergezinnen toe en ook die ouder heeft vaak een baan. Het aantal werkende ouders stijgt. Daardoor blijven steeds meer kinderen over, terwijl er steeds minder ouders zijn die willen of kunnen helpen bij de tussenschoolse opvang. Doordat steeds meer ouders werken en op steeds ruimere tijden, hebben zij meer behoefte aan opvang van hun kind rondom schooltijden. Vanuit de overheid hebben scholen de verplichting buitenschoolse opvang te organiseren als ouders hierom vragen. Dus ook tussenschoolse opvang. Bovendien ligt sinds 2005 de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het overblijven niet meer bij de ouderraad, maar bij het schoolbestuur. Daar komt meer bij kijken dan alleen het beschikbaar stellen van een ruimte. De tussenschoolse opvang verandert Vroeger regelden scholen de overblijf meestal zelf met ouders van school. Maar nu meer ouders werken, groeit het aantal overblijvende kinderen en zijn er steeds minder ouders die kunnen of willen helpen bij het overblijven. Daar komt bij dat de aandacht voor professionalisering van de opvang toeneemt. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de overheidsrichtlijn dat ten minste de helft van de overblijfmedewerkers geschoold moet zijn. En uit de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG), die verplicht is voor alle medewerkers. Door deze ontwikkelingen kost het schooldirecties en besturen steeds meer energie en moeite om zelf de overblijf goed, efficiënt en plezierig voor alle betrokkenen te organiseren. Zeker in een tijd waarin financiën en subsidies onder druk staan. Dan ligt ontevredenheid over de tussenschoolse opvang op de loer. 2 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 2

4 De feiten: resultaten onderzoek tussenschoolse opvang Maar liefst een op de vijf scholen is ontevreden over de huidige tso. Zij waarderen de overblijf op hun school met een 6 of lager. Dat blijkt uit Evaluatie TSO, een gezamenlijk onderzoek van de AVS, de Algemene Vereniging Schoolleiders, en Stichting Lunchen op School (LoS) naar hoe schoolleiders de tso hebben georganiseerd en wat hun behoeftes zijn. Het onderzoek vond plaats onder bijna 700 AVS leden. 1 op de 5 scholen is ontevreden over de huidige tso. Zij geven de tso een 6 of lager. Welke factoren worden negatief beïnvloed door een falende huidige tso? Het totaal van scholen die ontevreden (score 6 of lager) zijn over de huidige tso vinden dat vooral de volgende factoren daaronder lijden: het welbevinden van de leerlingen (84%) de belasting van het hele team (63%) het werkplezier van de leerkrachten (50%) prestaties van de leerlingen (44%) prestaties van de leerkrachten (32%) Hoe zit dat bij ontevreden scholen met een continurooster? Ontevreden scholen met een continurooster hebben dezelfde top drie, maar vinden dat deze factoren ongeveer even zwaar lijden onder een falende tso: de belasting van het team het welbevinden van de leerlingen het werkplezier van de leerkrachten Is een continurooster dan een zinvolle oplossing voor een falende tso? 3 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 3

5 De afweging: continurooster als oplossing voor tso of niet? Er is een tendens dat steeds meer scholen kiezen voor een continurooster als oplossing voor het tsoprobleem. Harde cijfers ontbreken nog, maar uit het onderzoek Evaluatie TSO komt naar voren dat nu ongeveer 20% van de scholen de pauze overbrugt met een continurooster met leerkrachten als begeleiders. Natuurlijk zijn er scholen waar een continurooster goed werkt. Vooral als zij het hebben ingevoerd vanuit een pedagogische of onderwijskundige motivering. Maar als een school alleen kiest voor een continurooster om praktische tso problemen op te lossen, of omdat andere scholen het overblijven ook gratis maken, heeft dat al snel een nadelige invloed op zowel het team (belasting/werkplezier) als de leerlingen (welbevinden), zoals het onderzoek laat zien. Scholen overwegen steeds vaker een continurooster als oplossing voor de tso om alles maar geregeld te hebben. Maar klopt die gedachte wel? Vragen bij afweging continurooster Wanneer schoolleiders of directies een continurooster overwegen als oplossing voor het overblijven, kunnen de volgende vragen zinvol zijn: Past het in onze schoolvisie dat pauzetijd deels leertijd wordt? Is het financieel verantwoord om dure leerkrachten in te zetten als begeleiders van de tso? Willen en kunnen mijn leerkrachten 5,5 uur achter elkaar werken voordat ze een pauze hebben? Gedijen al onze leerlingen wel goed bij een verplichte overblijf? Hebben alle leerlingen dezelfde behoefte om te ontspannen in de pauze? Is een gratis lunch een doorslaggevende reden waarom ouders een school kiezen? Is het antwoord op drie of meer vragen nee? Dan is het nog maar de vraag of een continurooster de juiste oplossing is. 4 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 4

6 De financiën: wie betaalt de tussenschoolse opvang? Ouderbijdrage tussenschoolse opvang Op de website van de Rijksoverheid staat het duidelijk omschreven. De school organiseert de tussenschoolse opvang en is verantwoordelijk voor de ruimte en het toezicht. De ouders betalen een bijdrage voor de kosten van het overblijven. De school bepaalt de hoogte, maar de medezeggenschapsraad moet wel met het bedrag instemmen. Overheidsvergoeding in lumpsumbekostiging Naast de ouderbijdrage is er een jaarlijkse vergoeding voor het overblijven in de lumpsumbekostiging. Bijna 40% van alle basisscholen is hiervan niet op de hoogte, zo blijkt uit het onderzoek Evaluatie TSO. Van de basisscholen die wel weten dat ze subsidie krijgen, schat 2 op de 3 de vergoeding bijna de helft lager in. Slechts 40% zet dit bedrag in zijn geheel in voor de tso. Drie op de vijf scholen doen dat slechts gedeeltelijk of helemaal niet. 40% van alle basisscholen is niet op de hoogte van de jaarlijkse vergoeding voor het overblijven in de lumpsumbekostiging. 2 op de 3 scholen schat de vergoeding bijna de helft lager in dan dat deze werkelijk is. Maak beschikbare financiën inzichtelijk Financieel is er dus ruimte om de tussenschoolse opvang professioneel te organiseren. Zowel vanuit de lumpsumbekostiging als vanuit de ouderbijdrage. De allereerste stap is dus om een volledig inzicht te krijgen in welke financiering beschikbaar is. Daarna kan het schoolbestuur gaan afwegen hoe zij daarmee een betaalbare tussenschoolse opvang kan organiseren die voldoet aan alle eisen rondom professionaliteit, kwaliteit, veiligheid en bovenal ontspanning en plezier. 5 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 5

7 Het alternatief: een professionele organisatie voor tso? Schijnoplossing Steeds meer scholen kiezen voor een continurooster om alles maar geregeld te hebben. Geen wervingsperikelen, geen financiële administratie, geen gedoe over scholing: de leerkrachten lossen alles op. Maar met de vragen van pagina 4 in het achterhoofd, blijkt een continurooster voor deze scholen vaker een schijnoplossing dan de best denkbare oplossing. Een professionele tso kost maar een paar euro per kind per keer. Geen zorgen over tso Anderzijds zijn er steeds meer scholen die samenwerking zoeken met een professionele organisatie voor tussenschoolse opvang. Zij ervaren dat als een goed werkbaar alternatief. Hun belangrijkste motivering: Geen zorgen over werving en bezetting, financiële administratie en scholing. Garantie voor professionaliteit, kwaliteit en veiligheid. Opvang waarbij het kind centraal staat: vrije keuze in spel en ontspanning, binnen of buiten. Vrije pauze voor leerkrachten met tijd voor ontspanning, voorbereiding, overleg. Reële tarieven op basis van de keuzes die de school, samen met de MR, en de tso organisatie maken. Continurooster en ouderbijdrage Nog één keer terug naar de financiën. Wanneer een school toch kiest voor een continurooster, biedt een samenwerking met professionele tso nog altijd voordelen. Er heerst veel onduidelijkheid over wie wat betaalt bij een continurooster, maar de hoofdinspecteur primair onderwijs en expertisecentra geeft hierover in een brief aan Stichting Lunchen op School (LoS) uitsluitsel: Bepaalt de school/het bestuur met instemming van de MR dat leerlingen tijdens de pauze verplicht op school zijn en/of onderwijs krijgen, dan kan de school geen verplichte financiële bijdrage van ouders vragen. Wel een vrijwillige. Is de pauze niet verplicht, maar is er wel tussenschoolse opvang, dan dragen deelnemende ouders de kosten. 6 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 6

8 De ervaring: de Villa Novaschool in Utrecht De Villa Novaschool in de multiculturele wijk West in Utrecht droeg de tso over aan een professionele organisatie voor tussenschoolse opvang. Scholleider Gerard Peelen vertelt waarom hij koos voor een externe partner en afzag van een continurooster. Niet meer zelf doen De overblijf deden we zelf met overblijfouders. Dat kostte extreem veel tijd en leverde te weinig kwaliteit. Bovendien zagen we subsidies onder andere voor scholing afnemen. We wilden veranderen. Onderwijzen is zeer intensief en verantwoordelijk werk. Je hebt echt even pauze nodig om weer op te laden. Gerard Peelen, schoolleider Villa Novaschool, Utrecht Continurooster? We hebben een continurooster overwogen, maar zagen dat niet zitten. Het is toch een taakverzwaring voor de leerkrachten, terwijl zij juist mijn grootste kapitaal zijn. Ik waak er daarom voor om steeds meer taken op hun bord te lepelen, waardoor ze minder toekomen aan onderwijs geven. Bovendien gaven de leerkrachten zelf aan dat ze een pauze belangrijk vinden. Onderwijzen is verantwoordelijk en zeer intensief werk. Je hebt die pauze echt even nodig. Voor ons geen continurooster dus. Externe partner voor tso Wij besloten de tso uit te besteden. Maar wel aan een betrouwbare partner. Dus hebben we marktonderzoek gedaan en scholen binnen onze stichting gepolst. We keken naar organisatie, prijsstelling, pedagogische kwaliteit, structuur en scholing. Zo hebben we een tso partner gevonden, die mijn team ontlast van een zeer tijdrovende taak. Omdat het een grote organisatie is, hebben zij voldoende expertise, ervaring en capaciteit in huis om een professionele tso te verzorgen die voldoet aan onze kwaliteitseisen. De Villa Novaschool in Utrecht heeft 220 leerlingen en is onderdeel van de KSU, de Katholieke Scholen Stichting Utrecht, met 24 scholen de grootste stichting voor primair onderwijs in Utrecht. 7 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 7

9 Het stappenplan: aan de slag Overweegt u als schoolleider, directeur of bestuurder de tussenschoolse opvang anders te organiseren? Dan loont het de moeite om uit te zoeken of een professionele tso organisatie een werkbaar en betaalbaar alternatief kan bieden voor een continurooster. 10 stappen naar een weloverwogen keuze voor de tussenschoolse opvang 1. Pijnpunten: benoem de belangrijkste pijnpunten bij de huidige tso. 2. Financiering: verkrijg volledig inzicht in de financiering: lumpsumvergoeding en ouderbijdrage. 3. Onderzoek: doe marktonderzoek naar continurooster, tso organisaties of een combinatie daarvan: op internet, bij andere scholen. 4. Criteria: leg voor externe partijen afwegingscriteria vast, zoals organisatie, prijsstelling, pedagogische kwaliteit en visie, structuur en scholing. 5. Kosten/opbrengsten: vraag offertes aan en vergelijk kosten/opbrengsten voor uitbesteding met die voor continurooster. 6. Visie: ontwikkel een visie op de tussenschoolse opvang op uw school op grond van de bevindingen en ga daarvoor staan. 7. MR: betrek de MR in de besluitvorming, zowel de personeelsgeleding als de oudergeleding. Vorm eventueel een representatieve, kleine klankbordgroep van ouders voor extra draagvlak. 8. Match: nodig tso organisaties uit en doe een bloedgroepentest : past de organisatie bij mijn school? 9. Informatie: organiseer een informatieavond met de tso organisatie voor ouders, naast communicatie via schoolnieuwsbrief of website. 10. Beslissing: neem een weloverwogen beslissing voor een professionele, plezierige tso voor iedereen. In 10 stappen naar een weloverwogen keuze voor een externe tso organisatie, een continurooster of een combinatie daarvan. 8 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 8

10 Meer weten over professionele opvang op school? Stichting Lunchen op School (LoS) Ineke Renckens, directeur Stichting Lunchen op School (LoS), 2013 Auteur: Monique van Deursen, Komm A Communicatie 9 Stichting Lunchen op School (LoS) pag. 9