Dierenliefde. Een studie naar altruïsme als motief voor actief lidmaatschap van de Partij voor de Dieren. Erik Spratte

Transcriptie

1 Dierenliefde Eenstudienaaraltruïsmealsmotiefvooractieflidmaatschapvande PartijvoordeDieren ErikSpratte Eerstebegeleider:Prof.dr.N.A.Wilterdink Tweedebegeleider:dr.B.Paulle UniversiteitvanAmsterdam

2 Inhoudsopgave Inleiding 4 Hoofdstukindeling 5 1.HetontstaanendeontwikkelingvandeDierenbeweging 7 1.1Vervreemdingvangeweld 8 1.2Eerstemilieubewegingentegenverstedelijking 8 1.3Progressievemilieuorganisaties 8 1.4OpkomstvandierenorganisatiesendePvdD 9 2.Theorieënvanaltruïsme,reciprociteitensocialeidentificatie Inleidinginaltruïsme Verwantschapsaltruïsme Groepsaltruïsmeensocialeidentificatie Humanitairaltruïsme Universeelaltruïsme Altruïsmeenreciprociteit Reciprociteitbijverwanten Groepsreciprociteit Humanitairereciprociteit Universelereciprociteit 21 3.Methodevanonderzoek Interviewsverkrijgen Deinterviewszelf25 4.Resultaten VerwantschapbijdePvdD 27 2

3 4.2GroepsaltruïsmebijdePvdD SocialeidentificatieonderdePvdDleden HetzelfbeeldvandePvdDenhaarleden EconomischereciprociteitbinnendePvdD Reciprociteitviasociaalkapitaal Reciprociteitviacultureelkapitaal Hetverkrijgenvansymbolischkapitaal HumanitairaltruïsmevanPvdDleden HumanitairereciprociteitbijdePvdD UniverseelaltruïsmevanPvdDleden UniverselereciprociteitbijdePvdD 43 5.Conclusie 44 6.Literatuurlijst 49 3

4 Inleiding Groeiendemaatschappelijkeaandachtvoordierenwelzijn Vandaagdedaglijktereengroeiendeaandachttebestaanvoorhetgoed behandelenvandieren.populaireboekenalssafranfoer seatinganimalsen filmsalsfoodinc.enmeatthetruthbrengenhetthemaonderdeaandachtbijeen breedpubliek.ookbelandtdierenwelzijnsteedsvakeropdepolitiekeagenda. DelaatstedertigjaarzetdeorganisatieWSPA(WorldSocietyProtectingAnimals) zichinvoorderechtenvandieren.eenvanhundoelenishetonderdeaandacht brengenvandierenwelzijnproblematiekbijdeverenigdenaties.sindstienjaar bestaaterookeenaanzienlijkaantaleuropeseorganisatiesdiezichbezighoudt methetlotvandieren.innederlandisin2002departijvoordedierenopgericht enziensindshetkabinetrutteheuse animalcops toeopeengoedebehandeling vannederlandsedieren.dierenwelzijnlijktinzwanggeraaktals maatschappelijkthema. Devraagdieditgroeiendebewustzijnoproeptiswelkeontwikkelingten grondslagligtaandezeinitiatieven.hoeisdezezorgomdierentotstand gekomenenwatisdeaardvanditzachtaardigegedragtenopzichtevandieren? Totheteindvande17 e eeuwwerdenkattenopstraatgeknuppeldalszijnde volksvermaak.tegenwoordigriskeertiemandeenrechtszaakwanneerhij/zij hamsterstelangineenhamsterballaatrondlopen 1.Waaromzettenmensenzich actiefinvoordierenwelzijn,ietswathenopheteerstegezichtnietsoplevert? Hetlijktaannemelijkomdergelijkevragentebeantwoordenmetaltruïstische argumenten;dathetmenselijkhandelenvanuitonvoorwaardelijkedierenliefde wordtverklaard. Isditookwerkelijkhetgeval?Inhoeverreisonvoorwaardelijkedierenliefdede drijfveerachterdezegroeiendemaatschappelijkeaandachteninzetvoor dierenwelzijn?omdezevraagtebeantwoordeniseengrootschaligen diepgravendhistorischvergelijkendonderzoekvereist.doormiddelvandeze scriptiewilikhiereenbijdrageaanleveren.ditkandoordedrijfverenvan actieveledenvanéénspecifiekemaatschappelijkeorganisatiediezichinzetvoor dierenwelzijnteanalyseren:departijvandedieren.deveronderstellinghierbij isdatdezeorganisatieeenenigszinsgeneraliseerbaartoonaangevendvoorbeeld vandebrederemaatschappelijketendensis.demaatschappelijkeachtergrond vanledenvandepartijvoordedierenzalnietwordenverklaard.eenmogelijk vervolgonderzoekzouhieropaankunnensluiten.welkomthetzelfbeeldvande respondentenaandeordeenhoezijzichidentificerenmetdesocialegroep. IndezescriptiebekijkikdemotievenvanactieveledenvandePartijvande Dieren.Kloptdeaannamedatzijhandelenuitenkelaltruïstischebeweegredenen ofishungedragteverklarenaandehandvanandere,meersociologische redenen?toentijdenshetveldwerkbleekdataltruïstischetheorieënniet 1KunstenaresTinkebelwerdop21januarij.l.vrijgesprokenvoormishandeling.Zijhadineen kunstprojecthamstersvieruurlanginhamsterballenlatenlopen.alserwelaantoonbare lichamelijkeschadebijdehamsterswasgevondenhadtinkebel1000euroboetegekregen. 4

5 voldoendeblekenomdedatameetebevatten,ontstonddenoodzaakomhet theoretischkaderuittebreidenmetsociologischetheorieën Dezescriptiezalheeftalsdoelstellinginzichttegevenvandebeweegredenen vanactieveledenvandepvdd,doordevolgendespecifiekevragente beantwoorden: Decentralevraagvandezescriptieluidt: Inhoeverreliggenaltruïstischebeweegredenentengrondslagaandeinzetvan actieveledenvandepartijvandedieren? Uitdecentralevraagvolgtdedeelvraag: Watzijnanderemogelijkeverklaringenvoordezeactieveinzet? Omdezevragentekunnenbeantwoordeniseengedetailleerdedefinitievan altruïsmenodig.metdezedefinitiekunnendemotievenvanactieflidmaatschap vanledenvandepartijvandedierenwordenonderzocht.altruïstische theorieënalleenkunnendithandelenvolgensmijnietvoldoendeverklaren. Daaromwordthettheoretischekaderaangevuldmetsociologischetheorieën vanonderanderenorbertelias,pierrebourdieu,marcgranovetterenabramde Swaan. Hoofdstukindeling Hoofdstuk1:Historischecontext DitonderzoeknaardemotievenvanactieveledenvandePartijvoordeDieren, inhetvervolgookaangeduidmetdeafkortingpvdd,ligtingebedineenbredere maatschappelijkegroeiendeaandachtvoordierenwelzijn.indithoofdstukwordt debrederehistorischecontextuiteengezet.opbasisvandeideeënvan sociologenalsnorberteliasenegberttellegenwordendenederlandsemilieu endierorganisaties,diezichhebbeningezetvoorhetlotvandieren,onderzocht. Hoofdstuk2:Theoretischkader;eenwerkbaredefinitievanaltruïsmeen aanvullendesociologischetheorieën Inhettweedehoofdstukwordtingegaanophetbegripaltruïsme.Metbehulpvan bestaandebiologischeensociologischetheorieën(williamhamilton,robert TriversenRuudKoopmans)wordteenonderscheidgemaakttussen verschillendevormenvanaltruïsme.vervolgenswordenerverschillende sociologischetheorieënbesproken,diemogelijkniet altruïstischemotievenvan deledenvandepartijvandedierenkunnenverklaren.metnamehetwerkvan PierreBourdieuoververschillendevormenvankapitaalspeelthierineen sleutelrol.hetideeachterhetbetrekkenvandezetheorieisdatactieveleden onderanderegemotiveerdkunnenzijndooreenbeloningindevormvaneen vandedoorbourdieubeschrevenkapitalen.ookwordteraandehandvanwerk vanabramdeswaangekekennaargroepsidentificatiealsmotiefvanactieve leden. Hoofdstuk3:methodologieenwaaromdezeaansluitbijhetonderzoek 5

6 Indithoofdstukwordtdemethodologiedievoorhetveldwerkendeanalyse gebruiktisverantwoord.hierinwordtduidelijkopwelkemanierdegekozen methodologiebijdraagtaanhetbeantwoordenvandehoofdvraag.erwordt ingegaanopbepaaldeoverwegingendietijdenshetonderzoekzijngemaakt:het introducerenvanhetonderzoekaanderespondenten,vraag en onderwerpkeuzevandeinterviews,hetcontacterenvanrespondenten enzovoorts. Hoofdstuk4:data analyse Indithoofdstukzaldedoorinterviewsverkregendatageanalyseerdwordenaan dehanddealtruïstischeensociologischeverklaringendieinhettheoretisch kaderzijnomschreven.erzalwordengekekeninhoeverrealtruïstische motieventebespeurenzijnindekeuzevandegeïnterviewdenomzichactiefin tezettenvoordepvdd.daarnaastwordtonderzochtofenzoja,welke afwijkendemotieven,zoalsomschreveninhettheoretischkaderinhethandelen eenrolspelen. Hoofdstuk5:conclusie Indithoofdstukzalopbasisvandedata analyseeenantwoordgeformuleerd wordenopdehoofdvraagensubvragen.altruïstischebeweegredenenalleen zoudeneenonvolledigeverklaringkunnenzijnvoorhetactieflidmaatschapvan respondenten.actieflidmaatschapkanookverklaardwordenaandehandvan anderebeweegredenen,dieuitgelegdkunnenwordenmetdetheorieënvan Bourdieuoverhetmenselijkestrevennaarkapitaalende sociale identificatietheorie vandeswaan. 6

7 1.HetontstaanendeontwikkelingvandeDierenbeweging 1.1Mensenrakenvervreemdvangeweldengaandierenbeterbehandelen VolgensdesocioloogC.WrightMillsishetdeopdrachtvandesociologieomhet persoonlijkelevenslotvanmensentebegrijpenenteverklarenvanuitde maatschappelijkeontwikkelingenwaarvanzijdeeluitmaken(mills,1959:3).dit hoofdstukzaldaaromingaanopderecentegeschiedenisvanmaatschappelijke initiatieventerbevorderingvandierenwelzijninnederland.hetdoelhiervanis omdecasusvandepartijvandedierenineenbredermaatschappelijk historischeperspectiefteplaatsen. EeuwengeledenbekommerdenNederlanderszichzeldenomhetwelzijnvan dieren.vandaagdedagzijnbepaalderechtenvoordierengeïnstitutionaliseerd indenederlandsewetgeving.watiserindeloopvandejarenveranderd? Afkeervangeweldgezienvanuitcivilisatietheorie VolgensdecivilisatietheorievanNorbertEliaszijnEuropeanensindsde Middeleeuwengeleidelijkvervreemdgeraaktvangeweld.Metdetoenemende institutionalisering,legitimeringenmachtvaneuropesestatengroeidetevens devanzelfsprekendheidvanhetideedatdiezelfdestatenhetmonopolieop geweldinpachthebben.waarruziëndeburgersvoorheenhetheftineigen handennamen,werdlaterberoepgedaanopdestaatomgeschillenoptelossen (bijvoorbeeldviahetinschakelenvanpolitie).geweldwerdsteedsmeerals pijnlijk ervaren,waardoorburgerszichzelfdoormiddelvan zelfdwang of zelfopgelegdedwangdisciplineerde.zo civiliseerde hetgedrag(elias,1969: ).Dezevervreemdingvangeweldkandoorgetrokkenwordentotde relatietussenmensendier:ookhetgebruikvangeweldjegensdierenwerdin groeiendemateafgekeurdenals ongeciviliseerd bestempeld. Impopulariseringvangeweldjegensdieren Daterin1886voldoendemaatschappelijkdraagvlakbestondom dierenmishandelingofficieelalsmisdrijfteerkennen,waseenvandeeerste mijlpalenindegeschiedenisvandierenwelzijninnederland.ookbuitende Nederlandsegrenzennamdemaatschappelijkekritiekopgeweldjegensdieren toe.tijdensde19 e eeuwgroeideonderdeengelsearistocratiehetideedateen goedebehandelingvandierenkonleidentoteenveredelingvandemens (Thomas,1990:150).Naarmatedegedachtevanveredelingvandemensook gedeeldwerddoorburgerskwamersteedsmeerkritiekopdieronvriendelijke hobby s,zoalsjagen(tellegen,1983). 1.2Deeerstemilieubeweging HoeweldecivilisatietheorievanNorbertEliaseenverklaringgeeftvoorde maatschappelijkeafkeervanopenbaargeweldtegenmensendier,geeftdeze geenantwoordopdevraagwaarproactieveinzetterbevorderingvan dierenwelzijndoor(groepen)mensenvandaankomt.indezeparagraafzalde 7

8 ontstaansgeschiedenisvandierenwelzijnsorganisatiesinnederlandgeschetst worden. Omdeontwikkelingvandedierenbeweginginkaarttekunnenbrengen,zaler eerstgekekenwordennaarhetontstaanvandemilieubewegingomdatde dierenbeweginghieruitontstaanis.desocioloogenmilieukundige,egbert Tellegendeedhistorisch sociologischonderzoeknaardeopkomstvansociale bewegingentegendeaantastingvanhet leefmilieu.hijbeschrijfthoedeeerste Nederlandseverenigdemilieuorganisatiesconservatiefgerichtwarenophet beschermenvandierenenbehoudvanhunleefmilieu.voorbeeldenhiervanzijn denederlandseverenigingtotbeschermingvandieren:1877,endenederlandse VerenigingtotBeschermingvanVogels:1899.Hetbehoudvannatuurenhet opkomentegendierenmishandelingwerdeensteedsbelangrijkervraagstuk.de natuurenhetwelzijnvandierenwerdbedreigddoordetoenemende verstedelijkingenindustrialisatievannederland(tellegen,1983:24). Vlakna1900ontstondenermilieuorganisaties,zoalsdeVerenigingtotBehoud vannatuurmonumentenenbondheemschut.dezewarenbezigomhetstorten vanvuilnisvandegrotestedeninbepaaldegebiedentegentegaan.eenvande eersteactiesvandeverenigingtotbehoudvannatuurmonumentenwasde aankoopvanhetnaardermeer. Devoornaamsteredendatmilieuendierenorganisatiestotstandkwamenwas omdierenenhaarnatuurtebeschermentegendegroeiendebevolkingsomvang. 1.3Progressievemilieuorganisaties Halverwegedejarenzestigvandevorigeeeuwontstondereennieuwestroming binnendemilieubeweging,dienietprimairgerichtwasopnatuurbescherming. Mensenverenigdenzichinprogressieveremilieuactivistischegroeperingen.In tegenstellingtotdeeerderemilieubewegingwasdezenieuwemilieubeweging nietopconservatievebescherminggericht.dezenieuwestromingbrachteen progressievemilieubewegingvoortdiegerichtwasopnoodzakelijkgeachte veranderingen. Dezenieuwemilieubewegingwasnietalleenopbescherminggericht.De milieuorganisatiesenhaarledengingenersteedsmeervanuitdatdrastische veranderingennodigwaren.doordezeprogressieveaanpakvande milieubewegingkwamenersteedsmeeractiviteitentegenoverdepolitiek (Tellegen,1983:62). Demilieuvervuilingnamtoedoordegroeivanindustrie,landbouwenverkeer. In1972verscheenereenverontrustendrapportvandeClubvanRomegenaamd Grenzenaandegroei.InditrapportwaarschuwdedeClubvanRomevoorde vervuilingvandewereldendeuitputtingvannatuurlijkebronnen.hetrapport hadeengroteimpact:hetzorgdeervoordatmilieubeleidwereldwijdopde politiekeagendakwamtestaan(vandieren,1995). Demilieubewegingrichttezichsteedsvakerdirecttotdepolitiek.Doordeze veranderdehoudingvanmilieuorganisatieskwamdeoverheiddoordejaren 8

9 heenveelvuldiginaanrakinggroeperingendieopkomenvoorhetmilieu.de Nederlandseoverheidheeftvaakrekeninggehoudenmetmilieuorganisatiesen isgewendgeraaktaanhunkritiek(tellegen,1983:57). In1971werddeGreenpeaceFoundationopgericht.Aanvankelijkhadde organisatiedeverhinderingvanwalvissenjachtalsdoel.naarmatedeorganisatie groeide,ontwikkeldegreenpeacezichopeensteedsbrederscalaaan milieubeschermendeactiviteiten.indeloopvandejarenisgreenpeacedaardoor veranderdvaneengroepmilieubehoudendehippiestoteenwereldwijde organisatiemetdemiddelenomwetenschappelijkonderzoekuittevoerenen drukophetpolitiekeeneconomischebeleidvandiverselandenuitteoefenen (Dale,1996). Mensenzettenzichsteedsmeerprogressiefinvoormilieubelangen.Indejaren zestigontstaateenmaatschappelijkebewegingvanactievoerenvoorhetmilieu endedieren.demilieubewegingwordtsteedsmeeractiefinhetveranderenvan depolitiekenneemtstandpunteninvoorhetbelangvandierenmilieu. 1.4OpkomstvandierenorganisatiesendePvdD Deliefdevoordierenwerdtotdejarenzestigvooralgeuitincampagnester promotievaneengoedebehandelingvangedomesticeerdedieren.dierenwaar mensenbaatbijhaddenalsdezegezondleefden(zoalshuisdieren),kregeneen beterebehandelingvanmensen.diteigenbelangvandemenstenopzichtevan debehandelingvandierenverandertpasindejarenzestigenzeventigtoen organisatiesdaadwerkelijkopkwamenvoorderechtenvanalledieren(thomas, 1990:199). DeAustralischefilosoofPeterSingergeldtalsgeestelijkleidervandemoderne dierenrechtenbeweging(parmentier,2003;sagoff,1984:36).hijheeftveel invloedgehadmetzijnboek'animalliberation'uit1975waarinhijbetoogtdat mensendierinprincipegelijkenzijn.wiedierenandersbehandeltdanmensen, doetaandiscriminatievandesoort.dierenvalleninhetmorele gelijkheidsbeginselvooriedereen,aldussinger(singer,1975). Indejarentachtigontstondereennieuwebewegingdieopkwamvoorrechten vandieren.tegenwoordigkunnenerbinnendezebewegingtweeideaaltypische strategieënwordenonderscheiden.deideaaltypenzijn1)agressiefactivistisch en2)pacifistischactivistisch.iedereorganisatiekangebruikmakenvanbeide strategieënomdierenrechtennatestreven. Deagressieveactiviteitenprotesterenopgewelddadigewijze.Denkhierbijaan hetinbrekenvanlaboratoriaomproefdierentebevrijden.metditsoortvan dierenbevrijdingwordtophardhandigwijzetegendieronvriendelijkeinstanties opgetreden.aandeanderekanthandelenpacifistischeactivistenbinneneen organisatieopeenvreedzamemaniervoordierenrechten.hierwordteen politiekewegingeslagenenactiesopjuridischeofpolitiekewijzegeorganiseerd (Sagoff,1984:43enParmentier,2003:16). 9

10 Debeidestromingenblijkenmoeilijkteverenigen;hunverschilisereentussen strijdenenpleiten.uiteerderonderzoekvandeaivduit2007isgeblekendat eengrootdeelvandeagressievedierenactivistengeenbehoefteheeftaaneen politiekeboodschap.aandeanderekantheefteenpacifistischepolitiekeof juridischepartijnietsaanhardhandigeactiesdiebuitendewetvallen. HetontstaanvandePartijvoordeDieren(PvdD) DePartijvoordeDiereniseengroepdiein2006alsnieuwkomerdeTweede Kamerbinnentradomdebelangenvandierentevertegenwoordigen.Ledenvan depvddzullenheteenszijnmetdeovertuigingdatdierenhetmorelerecht hebbenopeenrespectvollebehandelingdoormensen.depvddstreefternaarde rechtenvandierenbeterteverankerenindewetgeving. DePvdDiseenvrijnieuwedierenrechtenorganisatieenheeftvooreen pacifistischeaanpakgekozen.metdeintredevandepartijvoordediereniser binnendenederlandsedierenorganisatieseenextrapolitiekedimensie toegevoegd. DePvdDheeftgeenduidelijkelinkseofrechtsepolitiekesignatuur.Zijwenden beleidaanvoordestimuleringvandierenrechten,zodatdepartijkanrekenenop steunvanledenviamilieu endierorganisaties.doordatdedrempelomactief deeltenemenaandepvddlaagis,heeftdezegroepeenopenkarakterenkanzij beschikkenovereengrote,teactiverenaanhang(jasper,1999). AlsjedelijnvanEliasdoorzoudentrekkendanzoujekunnenstellendatleden vandepvdd,dusdanigvergeciviliseerdzijn.doorverregaandeemancipatiezijn zemogelijkvergevorderdebeschaafdemensen.inparagraaf4.4zalikopdeze stellingterugkomen. Dehedendaagsedierenrechtenbeweging Demilieubewegingisgekenmerktdoordrieverschillendegolvenvan emancipatie.teneerstewasafkeervangeweldaanleidingvoorhetbeter behandelenvandieren.tentweedekwamereenprogressievegolfvan emancipatie,waardoormensenactiegingenvoerenvoorhetmilieuendieren.en tenslottepleitenmensenvoordeemancipatievoorderechtenvandieren. Hieruitisdedierenrechtenbewegingontstaan. TijdenseeninterviewmetdeVolkskrantin schattesocioloogenvoormalig adjunct directeurvandedierenbeschermingberndtimmermandaterindat jaarongeveervier en eenhalfmiljoenmenseninnederlandgelddoneerden aandierenorganisaties.dezedierenorganisatieszijnverkokerdenwerken weinigsamen.detragiekvandenederlandsedierenwelzijnsorganisatiesis volgenstimmermandanookdathetaaneengezamenlijkepolitiekerichtingen aanpakontbreekt.depvddzoudezeaanpakkunnenleiden.tochiser,ondanks dekomstvaneenmogelijkepolitiekeleideralsdepvdd,nogsteedseengrote versnipperingvanmilieuorganisatiesindemilieubeweging. 2Volkskrant16/10/2004 Beschermersinnood,doorJeroenTrommelen. 10

11 2.Theorieënvanaltruïsme,reciprociteitensocialeidentificatie 2.1inleidinginaltruïsme Hetwoord altruïsme werdvoorheteerstgebruiktdoorsocioloogenfilosoof AugustComte.HetisafgeleidvanhetLatijnsewoord alter,wat ander betekent. Comteomschreefaltruïsmealsgedragdatgerichtisopanderenintegenstelling vanegoïsme. Indeinleidingisaangegeven,dattheorieënoveraltruïsmeuitdebiologie, onvoldoendeverklaringgevenvoorhethandelenvanpartijleden.dezetheorieën wordendaaromaangevuldmetsociologischeverklaringenvoordeactieveinzet vanpartijleden.metbehulpvandezetheorieënzullendeinterviews geanalyseerdworden. Hetdefiniërenvanaltruïsme Altruïsmewerdvoorheteerstgebruiktdooreensocioloog,tegenwoordigkomt determvakervoorindegedragsbiologie.binnendesociobiologiewordtdeze termgebruiktomsamenwerkingtussendierenteduiden.inevolutionaire biologischetheorieënwordtaltruïsmebeschrevenalseenhandelingwaarbijde fitness(overlevingskansofvoortplantingskans)vaneenanderwordtvergroot terwijldattenkostegaatvandeeigenfitness.bijmensenzouhetbegripfitness eenanderedefinitiemoetenhebbendanbijdieren,omdatbijmensenfitness meerinhouddanalleenvoortplantingenoverleven.binnendesociologiezou fitnessbeschrevenkunnenwordenalshetverkrijgenvanmateriëlevoordelenen hetverbeterenvangezondheid.inhetonderstaandefiguur1,wordthetverschil tussenbiologischeensociologischefitnessweergegeven. Figuur1. Mogelijkeonduidelijkhedenindedefinitievanaltruïsmeisdevraagwanneer ietsgoedisvoordefitnessvandeontvangerenwanneereenhandelingtenkoste gaatvandegever.dezekrijgterlatermisschienietsvoorterug? Wanneerikmetmensenoverditonderwerppraat,wordtdirectgevraagdof menselijkhandelenzondereigenbelangbestaat.metalleenvoorbeeldenkanik dezemensennietaltijdovertuigendataltruïsmeüberhauptbestaat.omdevraag ofaltruïsmebestaattebeantwoordeniseenduidelijkedefinitienodigvanhet begrip.inditonderzoekzalerverdernietwordeningegaanofaltruïsmewelof nietbestaat.wegaanerinditonderzoekvooralsnogvanuitdataltruïsmein theoriebestaat. 11

12 Verschillendevormenvanaltruïsme Hetismogelijkdataltruïstischhandelenopverschillendeniveausplaatsvindt. Omaltruïsmeteverklarenzalikeenanalysemakenvandevormendiealtruïsme kanaannemenenhoeveraltruïsmekanreiken. Demeestprimitieveenveelvoorkomendevormvanaltruïsmeisdezorgvan oudersnaarhunkinderentoe.vanafheteerstemomentdatdierengingen zorgenvoorhunnakomelingen,bestaatersociaalgedragwaarbijeenindividuin hetbelangvaneenanderhandelt.bijdemensheefthetsociaalhandelenzich steedsverdergedifferentieerdintallozetussen enbinnengroepsverbanden. Socialedifferentiatieheeftertoegeleiddatmensengroepensteedsgroterzijn geworden(elias,1971: ). Doordatgroepengroterzijngewordenkanonbaatzuchtiggedragopeengrotere schaalverspreidworden.steedsmeerhandelingenwordenverrichttengunste vanmensenbuitendedirectesocialeomgeving.inmorelegeschriftenwordt verwezennaarhetfeitdatmensenzichmoetenrichttenopgroteresociale verbanden(koopmans,2006:130).zostaaterindebijbeldatmensenzelfshun vijandenliefmoetennemen. Liefdadigheidwordtwereldwijdviagoededoelenenbelangenorganisaties verspreid.zokunnenmensendoorvreemdengeholpenwordenmetwieze andersnooitincontactzoudenkomen.demeestebelangenorganisatieszetten zichinvooranderemensen,maarsommigekomenvooranderelevensvormen op.mensenhandelenookaltruïstischtenopzichtevanalhetleven. GeïnspireerdopeenindelingvanKoopmanszijnervierniveausvanaltruïsmete onderscheiden 3 :verwantschapsaltruïsme,groepsaltruïsme,humanitair altruïsmeenuniverseelaltruïsme.tussendezeverschillendevormenvan altruïsmezijnnietaltijdduidelijkegrenzentetrekken.zozijnfamilies afhankelijkvangroepenengaathethumanitairebelangvaakhandinhandmet groepsbelang(wilterdink,2006). Verwantschapsaltruïsmeheeftperdefinitiebetrekkingopfamilieen verwantschap.groepsaltruïsmezegtautomatischietsoverdesamenwerking binneneengroepmensen.humanitairaltruïsmeheeftbetrekkingopmensendie hulpbiedenaananderemensendieniettotdeeigengroephoren.tenslotte heeftuniverseelaltruïsmebetrekkingopaltruïstischhandelentenbehoevevan zowelsoortgenotenalsnietsoortgenoten,enuiteindelijkalhetlevenopaarde. Indevolgendeparagrafenzalikdezevormenvanaltruïsmenaderverklarenen uitwerken. 2.2Verwantschapsaltruïsme 3VoordeindelingvanRuudKoopmansverwijsikdoornaar:mysterievannaastenliefde 12

13 Alsweoververwantschapsaltruïsmespreken,danpratennietalleenover menselijkhandelen.bijdierenbestaanerookvormenvan verwantschapsaltruïsme(hamilton,1964).individuenzijnindeloopvande evolutiezodaniggaansamenwerken,datzesteedsmeerafhankelijkvanelkaar zijngeworden.deevolutionaireoorsprongvangenerositeitligtindeselectievan diegedragingendiehetgunstigstzijnvoordeoverlevingvandemeestnabije verwanten(komter,2007:369). Verwantschapsaltruïsmevaneenwerksterineenmierenkolonie Eenvoorbeeldvanverwantschapsaltruïsmeishetlevenvaneenwerksterineen mierenkolonie.haarhelelevenoffertzijzichopvoordekolonie.zijzorgthaar helelevenvoordeeitjesennakomelingenvanverwanten.deevolutiebioloog WilliamHamiltonschreefin1964eenartikelwaarinhijopwiskundigewijzedit gedragvanwerkmierenendusookditsoortaltruïsmebijmierenverklaart. Omhetraadselvandewerkmierenoptelossenmoetermathematischgekeken wordennaardematevangenetischeverwantschap(hamilton,1964). Vrouwtjesmierenkrijgenallemaaldezelfdegenenvandevader.Demoedergeeft 50%dezelfdegenenaanhaarkinderen.Zussenbijmierenzijndus75% genetischverwantendatismeerdandeverwantschapmethuneigen nakomelingen,alszijkinderenzoudenkrijgen 4.Genetischeverwantenhelpen elkaarvakervanuitgemeenschappelijkgenetischbelang. Verwantschapsaltruïsmebijmensen HetmodelvanHamiltonishaastonmogelijktoetepasseninsociologisch onderzoek.bijmensenishetaltruïstischegedragtenopzichtevandegenetische verwantschapnietzoextreemalsbijdemierenkoloniediehamiltonbeschrijft. Volgensditmodelzouereenbepaaldemeetbaretoenameinmenselijkaltruïsme moetenzijnnaarmatetweeindividuenmeergenetischverwantzijn(buskes, 2006:123).Hetmodelisdaaromonbruikbaaralsverklaringvooraltruïstisch gedragvanmensnaardier.bijmensenwordtverwantschapsaltruïsme voornamelijkgeuitindevormvanouderlijkezorgendehulpvanfamilieleden. 2.3Groepsaltruïsmeensocialeidentificatie Delijntussenverwantschapsaltruïsmeengroepsaltruïsmeisnietaltijd eenvoudigtetrekken.mensenleveningrotegroepenenzijndaarvanafhankelijk. Ookeenfamilieisafhankelijkvangroteregroepen.Groepsaltruïsmeisgerichtop hethelpenvanmensendietotdeeigengroepbehorentenkostevandeeigen fitness. Ditsoortaltruïsmewordtbeschrevenindestudieoverzelfmoordvansocioloog EmileDurkheim,waarhijschrijftoveraltruïstischezelfmoord(Durkheim,1952: 217).Eenbekendvoorbeeld,datweliswaarnietinhetboekvanDurkheimwordt 4Dawkinsgeeftinzijnboek dezelfzuchtigegenen oppagina ,eenuitgebreide verklaringvanverwantschapbijmieren. 13

14 gemeld,zijndekamikazepiloten.tijdensdetweedewereldoorloglieten Japansepilotenzichzelfalslevendebommenneerstortenmethunvliegtuig.Zo gavenjapannershunlevenomhetlandvanderijzendezoneendienstte bewijzen.terroristenzijndusookgroepsaltruïstenmitsdegroep,waarvoorzij zichzelfopofferen,hierookdaadwerkelijkbaatbijheeft. SocialeidentificatiealsstimulansvoorGroepsaltruïsme Groepsaltruïsmerichtzichophetbevorderenvandebelangenvandeeigen groependeleden.gewenstgedragwordtgewaardeerd,gestimuleerdendoor anderennagebootst.hierdoorontstaanculturelenormenenwaardendie vervolgenswordendoorgegevenaananderegroepsleden.doordegezamenlijke normenenwaardenkanereengevoelontstaandatanderemensen hetzelfde zijn,een wij gevoel.ditgebeurtbijallerleigroepsvormingen.abramdeswaan noemtditprocessocialeidentificatie.socialeidentificatieiseenproceswaarbij mensenzichemotioneelbetrokkengaanvoelenbijeengroepenzichermee identificeren(deswaan,1993:7). Eengroeponderneemtcollectieveactie,waaringezamenlijkeactiviteiten gedeeldeherinneringenopleveren.hierdoorkaneenpersooneensterke identificatiemetdegroepontwikkelenenwordthetwij gevoelversterkt.ditwijgevoelzorgtervoordatmensenbinnenofbuitendegroepvallen.zoontwikkelt degroepeenmechanismevanopnameenuitsluitingvanmensen(deswaan, 1993:10). Socialeidentificatiekanalseenkatalysatorwerkenvooronbaatzuchtiggedrag naardegroep.wanneereenpersooninhetvoordeelvandegroephandelt zonderermateriëlevoordelenvoorterugtekrijgen,isersprakevan groepsaltruïsme.emotionelebetrokkenheidbijdegroepiseenvande beweegredenendatmensenaltruïstischvooreengroephandelen. 2.4Humanitairaltruïsme Humanitairaltruïsmegaateenstukverderdanalleenopofferingsgezindheid binneneengroep.hetgaatomhetgevenvansteunaanmensendiebuitende eigengroepleven.dezevormvanaltruïsmeisalleenbijmensenwaargenomen. EenchimpanseeuitArtiszalzichbijvoorbeeldnietbekommerenomeen Afrikaansechimpanseewienslevenbedreigdwordt.Daarentegenzamelen mensenwelgeldinomscholentelatenbouwenvooranderendiezenooitinhun levenzullenontmoeten. Datmensenanderenhelpenaandeanderekantvandewereldkomt tegenwoordigveelvuldigvoor.erzijntallozegoededoelenwaarmensenzich sterkvooranderenmakenenduizendenmensendieaanarmelanden humanitairehulpgeven(koopmans,2006:131). DesocioloogTheoSchuytheeftoplandelijkeschaalonderzoekgedaannaar filantropieondernederlanders.hierinwordtduidelijkdathetgeefgedragaan anderenpaswordtopgewektwanneerbehoeftenzichtbaarworden.erzijndrie belangrijkefactorendiegeefgedragopwekken.teneerstedemedia aandacht. 14

15 Tentweedewordtersnellergegevenaanmensenalszijinnoodzijnenaande situatiezelfnietskunnendoen.entenslottespeelteenmogelijkesocialebinding tussendegeversendeslachtofferseenrol(schuyt,2007:38 45). 2.5Universeelaltruïsme Delaatstevormvanaltruïsmeisnietterugteherleidentot verwantschapsaltruïsme,groepsaltruïsmeofhumanitairaltruïsme,wantdaarbij isonzelfzuchtighandelengerichtopmensen.delaatstevormvanaltruïstisch handelengaatverderdanalleendemenselijkesoortenisookgerichtopdieren enzelfsplanten. Dedefinitievanuniverseelaltruïsmeklinktheeleenvoudig,maarismoeilijk concreettemaken.universeelaltruïsmerichtzichinprincipetotalhetleven. Vanuitdebiologieisdedefinitievanleven,ietswatmetbehulpvaneeneigen metabolismezichzelfkanlatengroeien,voortplantenenzichkanaanpassen. Verderzalikmijnhandennietbrandenaanhetethischevraagstukvanleven, wantmetdevorigedefinitiekanzelfsvuurtotlevengewektworden.eriseen subjectievegrensaanwatlevenis. Menselijkeidentificatieenhiërarchievanleven Vanuithetmenselijkeperspectiefbestaatereenhiërarchievanleven.Demate vanidentificatievanmensenmetdierenvarieert.eendierdatmeermenselijke karakteristiekenvertoontofeengroterbewustzijnlijkttehebbenkomtsnellerin aanmerkingvoorhulp.hoeeninwelkematedierenwezenszijnmetbewustzijn ismoeilijkwetenschappelijkvasttestellen(singer,1973:2). UitonderzoekvanSerpellenPaulblijktdateigenarenvanhuisdierenhundier beschouwenalsdeelvanhuneigenfamilie.demeestemensendiehuisdieren hebbendenkendathuisdiereneenbewustzijnhebbenenwetenwiehun eigenaaris.hetgevoelvaneenhechteverwantschapontstaatdoordatmensenin nauwcontactstaanmethetdier.dierenliefhebbersziendierensomsalshun verwanten(serpellenpaul,1994). 2.6Altruïsmeenreciprociteit Hetkomtvoordatmensengedragopheteerstegezichtalsaltruïstisch beoordelen.bijnadereinspectieblijktechterdatdevrijgevigehandeling uiteindelijkietsoplevert.inmenselijkhandelenschuiltdewederkerigheidvan hulpengeholpenworden.ineersteinstantielijkthetopkomenvoordieren altruïstisch,wantdefitnessvandierenwordtvergroot.singerdurftzelfste stellendathetgevenvanrechtenaandierendoormensen,altruïstischis.dieren hebbennamelijkzelfgeenmogelijkheidomrechtenopteeisenmetbehulpvan protestofgeweld(singer,1973:7). Maaralsdefitnessvandeuitvoerendeernietslechteropwordt,danisergeen sprakevanaltruïsme.erkanzelfssprakezijnvanreciprociteitwanneermensen, 15

16 doordierentehelpen,zelfvoordelenkrijgenindevormvanbijvoorbeeld materiëlewinst(parmentier,2003:18). Objectiefensubjectiefaltruïsme DevraagisofmensendieactieflidwordenvandePvdDdaarvoordeeluit kunnenhalen?eenpersoonkanvrijgevighandelentenopzichtevandierenen daardeprijsvoorbetalen.ditiseenvormvanobjectiefaltruïsme.bijobjectief altruïsmeheeftdegeverkostenendeontvangerheeftvoordeelvandehulp. Figuur2. Erzijnmensendieanderenbewusthelpen.Hetvrijgevigeindividuiszichbewust vandewinstvandeanderenhetverliesvandeeigenfitness.indezesituatieis ersprakevansubjectiefaltruïsme.inhetgevalvansubjectiefaltruïsmehandelen mensenvrijgevigvoordefitnessvaneenanderenverwachtenzijdaarnietsvoor terugtekrijgen. Figuur3. Objectiefensubjectiefaltruïsmekunnensamengaan.Meteensubjectief altruïstischehandelingwordtergeenwederdienstverwacht.alsergeen wederdienstvolgtopdebewustehandeling,danisersprakevansubjectiefen objectiefaltruïsme. Verschillendevormenvanreciprociteit Alserweleendiensttegenoverstaatisdehandelingnietaltruïstischmaar reciprook.erzijnertweemanierenomtekijkennaardewederdienstendie verkregenwordenuitreciprociteit.teneersteiserbijreciprociteitverschilin tijdsbestekhoelangeenwederdienstopzichlaatwachten.opeenkortetermijn kaneenhandelinguit goodwill nietsopleveren,oplangetermijnkandezeactie wordenbeloondenwordtdeactiereciprook.reciprociteitkanoplangeenkorte termijnontstaan.tentweedekaneronderscheidgemaaktwordentussen manifesteenlatentereciprociteit.alserstrategischgekozenwordtvooreen vrijgevigehandelingomvroegoflaatvoordeelvantekrijgen,isditmanifest reciprookgedrag.stel,jewordtlidvandepvddomdatjedaneenvegetarisch 16

17 kookboekkrijgt,danisditmanifestreciprookgedrag.jewordtlidvandepvdd voorvijfeuroenjekrijgteenkookboek(materiëlewaarde). Alsiemandbewusthandeltennietuitgaatvaneenwederdienst,maartocheen dienstterugkrijgt,isersprakevanlatentereciprociteit.eenliddatafscheid neemtzonderietsteverwachtenzoubijhetafscheidnemen,beloondkunnen worden.ditiseenvoorbeeldvanlatentereciprociteit. Tussendezevormenvanreciprociteitzijnverschillendecombinatiesmogelijk.Er zijnveelvoorbeeldentebedenkenvanmanifestereciprociteitdieopkorte termijnwederkerigzijn(zoalslidwordenvandepvddvoorhetkookboek).in figuur4wordendemogelijkevormenvanwederkerigheidschematisch weergegeven. Figuur4. Langetermijnreciprociteitzalnaarverwachtingvaaksamengaanmeteen latentevormvanreciprociteit,omdaternietdirectietsterugverwachtwordt. Destelangereenwederdienstopzichlaatwachten,destegroterde waarschijnlijkheidisdatdereciprociteitlatentwas. Netalsbijaltruïsmezijnerviersoortenreciprociteittecategoriseren.Inde volgendeparagrafenwordtuitgelegdhoedezeviervormenvanreciprociteit voorkomen. 2.7Reciprociteitbijverwanten 17

18 Eerderhebikverklaarddatoudershunkinderenopvoedenvanuitaltruïsme. Tochisereenmogelijkheiddatoudershunkinderenopvoedenendaarlater voordelenvankrijgen.ditkaneenvormvanlatenteofmanifestereciprociteit zijnoplangetermijn. Erzijnhandelingenwaaropeenmanifestemaniereenwederdienstvoorterug wordtverwacht.ditisvaakhetgevalbijnepotisme,ditsoortmanifeste reciprociteitkomtmetnamevoorbijvolwassenfamilieleden.deze familiebandenzijnlangdurigenfamilieledenvoelenzichmoreeltoegewijdaan defamilierelatie(gormley,1996:583). 2.8Groepsreciprociteit Mensenzijnafhankelijkvananderemenseninhetdagelijkseleven,bewustof onbewust.eenvandegrondleggersvandesociologie,maxweber,benoemde sociaalgedragalsgedragdatzichoriënteertopanderen(weber,1964:88). Reciprociteitingroependieren Reciprociteitbinneneengroepisvanafhetbeginvandemensheidalaanwezig. Hetisgedragdatinhetsocialelevenisingebed(Trivers,1971:48).Volgens gedragsbiologenvertonenprimatenveelgelijkenisingedragmetmensenen andersom.erzijnvoorbeeldenvangroepenapendieetenmetelkaardelenen groepenapendiehunterritoriasamenverdedigen(dewaal,1996:160en ).Hetgebeurtookbijanderediersoorten,zoalsbijvleermuizen,leeuwenen olifanten,ookbijhenzijnvormenvansamenwerkingbinneneengroep waarneembaar(wilkinson,1988:98).tochkanernietmeteengesproken wordenvanaltruïsme.binnendebiologiewordtdithandelenaangeduidals wederkerigaltruïsme (Trivers,1971).Ditsocialegedragvandierenisdusin wezenopreciprociteitgebaseerd.eennaasteverwantvandemens,de chimpanseekentverschillendevormenvanwederkerigheidingroepsverband (DeWaal,2009: ). Hetbekendstevoorbeeldvanprimatenenwederkerigheidishetvlooigedrag. Binneneenkolonievaneengroepchimpanseesisersomseenvlooienplaag.Een individueleaapkanzichzelfnietoveralvlooien,zoalsopzijnrug.daarheeftde primaathulpbijnodigvaneenanderechimpanseedie,ongeachtofhijfamilielid is,bereidisomtehelpen.omvanditvlooienprobleemaftekomen,heeftdeaap duseenvriendendienstnodigvaneenandereaap(dewaal,2009:129). Hettegengaanvanfree ridenbinneneengroep DebioloogRobertTriversheeftin1971metbehulpvandespeltheorieduidelijk gemaaktdathetvanbelangisdatiedereenmethetsocialegedragmeedoet.maar ookdatindividuendiegeenwederdienstverrichtenopgemerktkunnenworden enuiteindelijkbestraft(trivers,1971:45 54). Bijdierenishetvlooienvanapeneengoedvoorbeeldvangroepsreciprociteit. Ditgaatuitvanhetprincipe: Alsjijmijvlooitdanvlooiikjouterug.Hetuitgaan vandewederdienst,inditgevalvlooien,iseenvormvanreciprociteitopvrij 18

19 kortetermijn.hetvlooigedragheeftzoeensocialefunctie.inprimatengroepenis er,netalsbijmensen,geringevrijheidomdezedienstnietterugteverlenendoor socialedrukencoöperatievedrang(dewaal,1996: ).Alseenindividu welhetvoordeelvandegroep,maarnietdelastenheeft,free riden,dankandit opgemerktwordenbinnendesocialegroep.ditzouertoekunnenleidendat onbehulpzameledengestraftkunnenwordendoormoralistischgeweld(trivers, 1971:49). Ikzalmijnuverderrichtenopmenselijkgedrag.Doordatdefree ridersbestraft kunnenworden,handelenmensenindienstvandegroepvanuiteenbepaald eigenbelang.doordecultureleregelstevolgenenvrijgevigtezijnnaaranderen binnendegroepvergrooteenindividudekansenopoverlevingvandegroep. Mensendiehandeleninhetbelangvandegroepkunnenookdebatenvande groepkrijgen(koopmans,2006:129).daarombiedteengroepvoordelenvoor eenindividu(deswaan,1993:11).ombijeengroeptekomen,moeteen mogelijklidlatenziendathijofzijzichgepastkangedragen.depersoonmoet eenbepaaldehabitushebbenvoordathijvoordelenkanhalenuitzijn groepsparticipatie(bourdieu,1989). Verschillendesoortenkapitaal DesocioloogPierreBourdieuontwikkeldehetideevanverschillendevormen van kapitaal waarmensenbinnen velden omstrijden.veldenzijnsociale ruimteswaarbinnenstrijdplaatsvindtomdeschaarsemiddelen(kapitaal).de samenlevingkangezienwordenalseenlappendekenvanverscheidenevelden (wetenschap,politiek,kunstetc.)waarinbepaaldenormen,waardenofwel culturenheersen.dehabitusisdebelichamingvandezeveldspecifiekewaarden ennormen(bourdieu,1989). Individuendiezichinbepaaldeveldenbewegenhoudenzichaande regels die binnendezeculturengelden;zepassenhunhabitusaanophetveldwaarinze zichbevinden.omineenveldmachteninvloedteverwervenwordende verschillendesoortenvormenvankapitaalingezet.hetmeestconcrete voorbeeldvaneenkapitaaliseconomischkapitaal(hetbezittenvangoederenen geld),maarookviadeinzetvansociaalkapitaal(relatiesennetwerken), cultureelkapitaal(kenniseninformatie)ensymbolischkapitaal(eer,prestigeen status)kaneenindividumachteninvloeduitoefenen(bourdieu,1989). Depositievaneenpersoonindegroep,bijvoorbeeldbinneneenpolitiekepartij, wordtbepaalddoorhetrelatievegewichtvanhetkapitaalwaarhijofzijover beschikt.bourdieusteltdatkapitaal gestoldearbeid is.hierdoorheefthet doorgaanstijdnodigomteaccumulerenenvormteenpotentieelvoordeel (Bourdieu,1989). Financiëlereciprociteitviasociaalencultureelkapitaal. Sociaalkapitaalbestaatuiteennetwerkvanpotentiëlehulpbronnendieeen actorkanaanwenden.eengroepslidkandaaromvoordeelhalenuithetmaken vannetwerken(sociaalkapitaal).netwerksocioloogmarkgranovetter onderscheidtweesoortenvansocialebanden.teneersteishetcontactmaken metmensenuitanderenetwerkenhetaanmakenvan weakties.de weaktie 19

20 kanwordengebruiktomnetwerkenaaneentesluiten.doordezepositietussen tweenetwerkenkaneenactorbijvoorbeeldfinancieelvoordeelhalen (Granovetter,1983:202).Tentweedezijncontactentussenmensenin vriendschappenenverwantschapsrelaties strongties.ineen strongtie hebben mensenrelatiefveelenhechtcontactmetelkaar,dezerelatiesvereiseneen grotereinvesteringenwordenoplangetermijnopgebouwd. Eengroepkaneigencultureelkapitaalontwikkelenmetbijpassende vaardigheden.uitdezeaangeleerdecapaciteitenkaniemandkennisverkrijgen (Bourdieu,1986:47).Dezebelichamingvancultureelkapitaalkanlatermogelijk economischevoordelengeven.cultureelkapitaalkanwordeningezetineen verderecarrière(bourdieu,1989:123). Symbolischkapitaal Naarmatemeermensenwaarderingtonenkanhetlidmeerstatusverwervenen machtverkrijgen.devraagisechterofiemandhiermeezijnfitnessvergroot.een persoonkrijgtgeenmateriëlevoordelen,wanneerhetsymbolischkapitaal vergrootwordt.alseenpersoonhandeltendaareenbepaaldeeervoor terugkrijgt,dangaathetomaltruïsmeennietomreciprociteit. Tochmoetditbeeldgenuanceerdworden.Eenpersoonmetveelsymbolisch kapitaalkaneenbelangrijkepositieinnemenindegroependaareenbepaald voordeeluithalen.symbolischkapitaalkannamelijkaangewendwordenom waardenennormen(cultureelkapitaal)binnendegroepbijtestellen(bourdieu, 1989:60) 2.9Humanitairereciprociteit Erbestaatookeenmaniervanhandelenwaarineenpersoonmensenbuitende groepvoordelenverschaft.hettonenvanonbaatzuchtigheidis,indeogenvan socioloogkoopmans,eenmechanismetussenmachtigenenonmachtigen. Humanitairehulpzouuiteindelijkietsopkunnenleveren.Hetbetonenvan opofferingsgezindheidvoormensenbuitendegroepmaaktdezepartij ontvankelijkervoorhettoelatenvandecultureleboodschapvandegever (Koopmans,2006;p.134). Zohoudendemensendiegevenaanmensenbuitendegroeppolitieke bondgenotenoveraanhunvrijgevigheidofafnemersvanproducten.koopmans meentookdathetnietuitmaaktofmensenzichervanbewustzijndater voordeeluittehalenvalt: Humanitairehulpverlenerszijn,gewildofongewild,besmettelijke dragersvandecultuurwaaruitzijafkomstigzijn Ikdurfdehypothese aandatonbaatzuchtigaltruïsmevaakeenrolspeeltbijdebekeringvan mensentoteennieuwereligieofsekte. (Koopmans,2006) Maaralsnaastenliefdeeenmanierisomanderenmeercultureelaanzichzelfen deeigengroeptebinden,ishumanitairehulpeenvormvangroepsbelang (Wilterdink,2006).Hetverschilisdatbijgroepsreciprociteithetindividuzich 20

21 richtophetbelangvandegroepenkrijgthierpersoonlijkwatvoorterug.bij humanitairereciprociteithandelthetindividuinhetbelangvaneenveelgroter geheel,namelijkmensenbuitendegroependemensheidalsgeheel.ookkomt dewederkerigheiddegroeptengoedeennietdirecthetindividu. Wederkerigheidvanuitcollectiefniveau Eenhandelingdiealtruïstischlijkttenopzichtevandemensheid,bijvoorbeeld hetwerkenaanwereldwijdemensenrechten,lijktmisschiennietdirectvoordeel tebiedenaaneengroepdiealmensenrechtenheeft.mensenrechtenzijninfeite eenvormvancultureelkapitaal.dedominantegroepbeschiktoverhet SymbolischeKapitaalommensenrechtenalsnormtestellenbijeenandere cultuur.destrijdvoormensenrechtenkandegroeppopulairmaken.hierdoor kunnenmensenuiteindelijkgaansympathiserenmetdezegroep,ofzelfs vrijgevighandelennaardegroepmetmensenrechten. 2.10Universelereciprociteit Bijgedomesticeerdedierendiedoormensengebruiktworden,zoalsinde landbouw,speeltreciprociteiteengroterol.dedierenkrijgeneenbetere behandelingomdatdemensvoordeeluiteenfitdierhaalt.eenpaardheeftmeer energieenkrachtalsheteengoeddieetvoorgeschoteldkrijgt. Wederkerigheiddoorsympathie Doormensenbewusttemakenvandeslechteleefomstandighedenwaaronder sommigedierenleven,kaneengroeprekenenopsympathievande dierenliefhebbers.deuniverseleweldoenerskunnenvoordeelhalenuithetfeit datzijeenbepaaldebewustwordingensentimentverspreidenbij dierenliefhebbers.doorsympathievandezemensenkandepartijledenen donatiesgenereren. Hetverschiltussenuniverselereciprociteitenhumanitairereciprociteitzit grotendeelsindemotivatievanhandelen.alsmensenzichbewustinzettenvoor dierenofplanten,danisersprakevaneenuniverseelmotief.ookzalde ontvangerbijuniverselereciprociteitzichnietalsafnemervandecultuur gedragen,zoalsdatwelhetgevalkanzijnbijhumanitairereciprociteit.dieren zijnnietinstaatomdecultureleboodschapvanmensentoetelatenendie vervolgensovertenemen. Inhetvolgendefiguurwordendeviervormenvanwederkerigheidschematisch weergegeven.iedereringstaatvoordemogelijkeontvangervandiensten.de gelepijlgeeftaanopwelkemaniereendienstverleendwordt. 21

22 Figuur5. 22

23 3.Methodevanonderzoek Omteonderzoekenwatdeverklaringenvanmensenzijnomlidtewordenvan depvdd,moeterinzichtverkregenwordenvandeleden.dezeinzichtenzijn persoonsafhankelijkenduskwalitatief.omerachtertekomenwatdemotieven zijnomlidteworden,biedeninterviewseengoedeuitkomst. Hetprobleemvaninterviewsblijftechterdatrespondentenbewusthunverhaal vertellen.somsmoetikverderkijkenenproberenteachterhalenwatonbewust tengrondslagligtaanhetactievelidmaatschap. Deonderzoekeralsdeelnemervandegroepvandierenliefhebbers ZelfbeniklidvandePvdDgeworden,dusmaakteikofficieeleendeeluitvandegroep. Ophetmomentdatikopzoekgingnaarrespondentenwashetverkiezingstijd.Tijdens dezeverkiezingscampagneswillenpolitiekepartijenvaakhunverhaalkwijtomgoed inhetnieuwstekomen,allepubliciteitistenslottemooimeegenomen. 3.1Voorbereidingvaninterviews Ikstorttemijopdepolitiekeinhoudvandepartijomeenbeterbeeldtekrijgenvande standpunten.nieuwsberichtenvandepvddenhetverkiezingsprogrammagafmijde achtergrondinformatie.nadatiktweedocentenpoliticologiegevraagdhadoverhun opvattingenoverdepvdd,hebikeenleidraadgemaaktvoordeinterviewsdieikwilde gaanafnemen. Hetstrevenwasomvijftienledenteinterviewen.Eengoedemogelijkheidomaandeze respondententekomenleekmijdoordeprovinciaalgeregelderegionalewerkgroepen tebenaderen.viadewebsitevandepvddkonikeenvoudigall adressenvande twaalfregionalewerkgroepenkrijgenplusdievanhetpartijbureau.aldezeadressen hebikeenmailgestuurd.hierinstondhetverzoekofdepersooninkwestieaanmijn wetenschappelijkonderzoekmeezouwillendoenmiddelseeninterview.de vragenlijstwasalgemaaktendetijdwasaangebrokenhetveldintegaanenledenvan depvddtespreken. Binneneendagkreegikenthousiastereactiesvanmensen.Eenleidervaneen regionalewerkgroepmetheelveelcontactenbinnendepvddwildemijgraaghelpen aanmeerrespondenten: "...wiljeookeengemeenteraadslid,eenstatenlid,eenwaterschap vertegenwoordigerinterviewenofiemandvanhetwetenschappelijkbureau?wilje ooknogiemandvandefractieinterviewen?ikkanjenatuurlijkdaarinniets belovenmaareenpersvoorlichterkanaltijdwel." Naeendagkonikalaandeslagominterviewstegaanverkrijgen. TegenwerkingvanuithetPvdDpartijbureau 23

24 24 Devolgendeochtendhaddezelfdemanmijwederomeenmailgestuurd,metnueen andereboodschap: "BesteErik. IkhebbegrependatImkevanhetPartijbureauhetoverneemt.Houd dieje vanmijhebtgekregenmaaronderonsalshetkan." DaarnaastookeenmailvanhetPartijbureau: "Helaasishetnietmogelijkomeeninterviewtehoudenmetéénvanonze vertegenwoordigersgeziendedrukteendeveleverzoekenvoorinterviewsdiewij ontvangen.eventueelkunjeeenpaarkortevragenpermailstellen.dezekunjedan Ookzouikjewillenvragenjevragenindetoekomstterichtenaanhetlandelijke partijbureauennietzelfonzeregionalewerkgroepentebenaderen." Ondanksiknogtweekeerg dhebmetmijnverzoekominterviewshebiknooit meerietsvernomenvanhetpartijbureau.ikbesloothetpartijbureautebellenente vragenomnadereuitleg.misschienkonikhetpartijbureauervanovertuigendatop ledenopvrijwilligebasisgeïnterviewdzoudenwordenendatderesultatenvanmijn onderzoekoverdepvddnietgepubliceerdzouworden.nadagenproberen,kreegik eindelijkiemandvanhetpartijbureauaandelijn.dezepersoonwasnietgediendvan mijnnieuwsgierigheidtenopzichtevandepvdd: "Wijvindenjouwmaniervanonderzoekdoennietoké,jebenadertledenachteronzerug omendatvindenwijachterbaks.daaromgevenwijaanonzeledendoordatzebeter geeninterviewaanjoukunnengeven." Opmijnvraagofdepartijwerkelijkdeledengingverbiedenommetmijtepraten, werdhetvolgendeantwoordgegeven: "Wekunnenonzeledendatnietverbieden,maarwezullenduidelijkmakenaanonze regionalewerkgroependatwijnietachterjouwonderzoekstaanendatjevanuithet Partijbureaugeenenkelehulpkanverwachten" HetPartijbestuurzoumijeerdertegenwerken,werdduidelijknahettelefoongesprek. Hetwastehopendatmensenzoudenreagerenopmijnmailsdieikeerderhad gestuurd.devraagdieinmijopkwamwasofdezevijandigheidvanhetpartijbureau metmijpersoonlijktemakenhad,ofuithetbelangvandegroepwas.achterafbleek dathetpartijbureaubangwasvoorkritiek,daternegatievedingengeschrevenzouden wordendiehetimagovandepartijzoudenschaden. Opanderemanierenrespondentenvinden Nadezetegenvallerbeslootikdirectophetinternetallehonden enkattenasielente benaderen,samenmetallestichtingenenorganisatiesdieopkomenvoordierenwelzijn omzoincontacttekomenmetmogelijkeledenvandepvdd.naongeveerzestigmails beslootikmogelijkereactiesaftewachten.viahetinternetwistiktien telefoonnummersvanmogelijkeledentevindenendiebeldeik.hetresultaathiervan

25 wasdatéénrespondent,actiefbijstichtingaap,weleeninterviewwildedoen. Langzaammaarzekerkwamenermailsbinnenvanmensendienietmeewilden werkenoplastvanhetpartijbureau.pasanderhalveweeknamijneerstepogingtot contactmetledenkwamereenbevrijdend binnen.eenlidhadviaeen werkgroepcoördinatortehorengekregenovermijnonderzoekenwildemeewerken. Dezevrouwhadooknogeenvriendindieactiefwas.Zokwamikaanmijneerstetwee interviews. Langzamerhandkreegikreactiesophetverzoektotinterviews;nadriewekenhadik negenrespondenten.uiteindelijkhebiktienlangeinterviewsgedaanenmetzes andereledenkortgesprokenoverdepvdd.verderhebikmeerderemalenmailcontact gehadmetberndtimmerman,diebijhetoprichtenvandepvddeenbescheidenrol heeftgespeeld. NaeenjaarindePvdDgedokentezijn,wekelijks sgelezentehebbenvanallerlei dierenbeschermingsorganisatiesenmetveelmensendieliefdevoordierenbezittente hebbengesproken,wasdebasisgelegdommijnscriptieteschrijven. 3.2Deinterviewszelf Ikhebinterviewsgehoudenmetmensenuitverschillendewerkgroepenenbinnenvier verschillendeprovincies.ikhebnietalleenafsprakengehadmetmensendiein werkgroepenbezigwaren,ikhebooktweeinterviewsafgenomenmetmensendieop datmomentindegemeenteraadvangroningenactiefwaren. Deinterviewsduurdeongeveereenuur.Indezeinterviewsstonddeliefdevoordieren centraalendebeweegredenenvanderespondentomlidtewordenvandepvdd. Naarmatehetinterviewvorderdehebikgevraagdnaardeinzetvandeledenenofzij ooknogbijandereorganisatiesbetrokkenwaren.pasalsikeengoedbeeldkreegvan hoeeenrespondentbetrokkenwasgeraaktbijdepvdd,benikverderindetailgaan vragennaarhunontwikkelingenbinnendepartij.tenslottehebikaanalle respondentengevraagdofzijtrotswarenopdepvddenhunlidmaatschap.zobenik erachtergekomenhoeledenzichidentificeerdemetdepvdd. Voorzichtigegesprekkenmetderespondenten Inhetbeginvanhetgesprekwarenmensenvoorzichtigenantwoordenzijbehoudend opmijnvragen.inmijneersteinterviewvroegikderespondentofzijhetgevoelhad datzijvrijuitkonspreken: Nubenikhuiverigomechtallestezeggen,omdatjeverkeerdgeciteerdwordtendat hebikalzoveelkerenmeegemaakt.danishettochmoeilijkomdegoedeintentienaar buitentebrengen,jemoetaltijdvoorzichtigzijn.bepaaldedingenkunnenuitzijn verbandgetrokkenworden.depvddiseengrootdeelvanmijnidentiteitenikwilde partijnietschaden. 25

26 Dezevoorzichtigheidvanderespondentenisvakerteruggekomenendaarheb iktijdensmijnheleonderzoekrekeningmeemoetenhouden.inééngevalheeft eenrespondentgevraagdofhetafluisterapparaatuitzoumogen.deinformatie diehijwildevertellenwasnegatieftenopzichtevanhetpartijbestuurenzou daaromdepartij,maarookzichzelfkunnenschaden.mensenwarenbeducht voorafwijkendegeluiden.daaromworden,medeopverzoekvande respondenten,indescriptiegeennamengenoemd.inderesultatenworden hooguitgemeentesenfunctiesvandedesbetreffendeledengenoemd,zodatde respondentenanoniemzullenblijven. Degesprekkenzelfzijngoedverlopenondanksmensenineersteinstantiesceptisch warentenopzichtevanmijnonderzoek.uiteindelijkkwamenerzeerinteressanteen somsookopzienbarendeverhalennaarboven.derolvanhetpartijbureauheeftechter eenblijvendeinvloedgehadopmijnonderzoek. 26

27 4.Resultaten Zoalsopgemerktinparagraaf1.4isereengrotediversiteitaan dierenbewegingenenorganisaties.mogelijkeledenendonorenvergelijken organisatiesenkiezenzowelkeorganisatieophunhulpofeengiftkan rekenen.eenvolgendestapzouactieflidmaatschapbijeenorganisatie kunnenzijn.waarombesluitenmensenomjuistactieflidbijdepvddte worden? 4.1VerwantschapbijdePvdD VerwantschapsrelatiestussenPvdDledenhebikinmijninterviewsnietwaar kunnennemen.zoalsverwachtbevestigenderespondentendatergeen verwantschapsrelatiesbinnendepvddzijn.vandeviersoortenvanaltruïsmeis verwantschapsaltruïsmedusgeengoedeverklaringalsmotiefomlidteworden. Familieledenwordenbeïnvloedinhunstemgedrag Derespondentenoefenenwelenigszinsinvloedophetstemgedragvanhun familieleden.erzijnduswelfamilieledendiewordenbeïnvloedenomtegaan stemmenvoordepvdd,maarniemandisactieflidgewordenviaeenfamilielid. ErzittengeenfamilieledenvanmijindePvdD.Erzijnwelvriendenen familieledendieernuopstemmen,maarhetisnietzodatzijactiefzijn.de menseninmijnfamiliedieopdepvddstemmen,doenditnietalleenomdatze mijzoleukvinden,maarookomdatzevindendatdepvddgelijkheeft. DoormetdefamilietepratenoverdestandpuntenvandePvdDkunnende familieledeneventueelzelftotinzichtkomen.zowordenfamilieledenenigszins beïnvloedophunstemgedrag. IkvertelmensendatiklidbenvandePvdD,maariklaathetvanhunkant komenofzemeewillenhelpen.ikbenernietzohappigopomdezemensen actiefmeetelatendoen.ikzalvriendenoffamilienietexplicietvragen.ikvind datalsmensenietsvoordepartijwillendoendanmoetenzedaarzelfmee komenenzelfgeïnteresseerdzijn. Hetkrijgenvandierenliefdedooropvoeding Veelmensengavenaandatzijalskindviahunoudersdedierenliefdehebben meegekregen.bijnaallerespondentenwarenopgegroeidmetdieren. Mijnfamilieisheelergmetdierenbezig,dierenliefdeisookietswatikvanhuis uithebmeegekregen. Tochkunnenderespondentenenhunsocialeachtergrondnietworden gegeneraliseerdtoteenzelfdemaatschappelijkegroep.derespondenten kwamenuitfamiliesmetverschillende(sub)culturen.zosprakikmeteenvrouw dieopgroeideindestad. 27