Hoge Raad voor de Justitie Conseil Supérieur de la Justice

Transcriptie

1 Hoge Raad voor de Justitie Conseil Supérieur de la Justice Verslag van het bijzonder onderzoek - naar de relaties binnen de financiële sectie van het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen - naar de relatie tussen het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen en het parket-generaal bij het hof van beroep te Antwerpen Goedgekeurd door de Algemene Vergadering op 27 maart 2012

2

3 INHOUDSTAFEL 1. REDEN OPSTARTEN BIJZONDER ONDERZOEK AANLEIDING WETTELIJK KADER SAMENSTELLING WERKGROEP BIJZONDER ONDERZOEK DOEL EN AFBAKENING VAN HET BIJZONDER ONDERZOEK VERLOOP VAN HET ONDERZOEK INFORMEREN EN ANALYSEREN VERZAMELEN BASISINFORMATIE OPSTARTVERGADERINGEN HOORZITTINGEN VASTSTELLEN, VERIFIËREN EN RAPPORTEREN DE RELATIES BINNEN DE SECTIE FINANCIËLE EN FISCALE CRIMINALITEIT Context en belang van de sectie Samenwerking binnen de sectie vóór 1 september Samenwerking binnen de sectie na 1 september Samenwerking binnen de sectie na de gewijzigde dienstregeling van 30 september De belangrijkste actoren in het conflict binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit PETER VAN CALSTER CHRISTIAAN NYS Interne en externe impact van het conflict DE RELATIE TUSSEN HET ANTWERPSE PARKET-GENERAAL EN HET ANTWERPSE PARKET Samenwerking tussen parket-generaal en parket algemeen Samenwerking parket-generaal en de sectie financiële en fiscale criminaliteit van het Antwerpse parket In principe goede samenwerking Overleg met alle betrokken magistraten is noodzakelijk Gemeenschappelijke inspanning om procedureproblemen te vermijden is noodzakelijk HSBC Contacten diamantsector Communicatiestijl (wederzijds) De verruimde minnelijke schikking Evoluerende noodzakelijke competenties voor magistraten ACTIEF BEMIDDELEN EN EVALUEREN VAN HET BEREIKTE AKKOORD AANBEVELINGEN VALIDEREN EN COMMUNICEREN... 32

4

5 1. REDEN OPSTARTEN BIJZONDER ONDERZOEK Bij brief van 13 januari 2012 heeft de minister van Justitie gevraagd om een bijzonder onderzoek in te stellen naar: de relaties binnen de financiële sectie van het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen de relatie tussen het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen en het parketgeneraal bij het hof van beroep te Antwerpen De minister vraagt om een verslag met aanbevelingen binnen een termijn van 2 maand AANLEIDING Op 5 januari 2012 voerden 2 raadsheren van het Antwerpse hof van beroep huiszoekingen uit bij het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen (in de kantoren van PETER VAN CALSTER, substituut-procureur des Konings gespecialiseerd in fiscale zaken, en van 2 gedetacheerde ambtenaren van de FOD Financiën). De huiszoekingen gebeurden door raadsheer-onderzoeker MICHEL JORDENS in het kader van een gerechtelijk onderzoek dat was gevorderd door de Antwerpse procureur-generaal YVES LIÉGEOIS. De procureur-generaal stelt dat zijn optreden in het concrete diamantdossier louter is ingegeven en noodzakelijk was geworden om procedureel orde op zaken te stellen. Dit omdat bij nazicht van het dossier bepaalde onregelmatigheden werden vastgesteld die een grondig onderzoek vereisen. Daarom werd een gerechtelijk onderzoek gevorderd dat zal bijdragen tot de volledige transparantie teneinde de rechten van eenieder en vooral ook van de Staat te vrijwaren 2. Volgens de media waren er aanwijzingen van valsheid in authentieke geschriften. De Antwerpse procureur-generaal had volgens diezelfde media eerder in een brief aan de Antwerpse procureur des Konings HERMAN DAMS reeds vragen gesteld bij de werkwijze van substituutprocureur des Konings PETER VAN CALSTER in de dossiers rond fraude in de Antwerpse diamantsector. Deze werkwijze zou eerder vervolgingsgericht zijn, terwijl (nog steeds volgens dezelfde pers) het parket-generaal voorstander zou zijn van een flexibelere toepassing van de mogelijkheid tot het aangaan van minnelijke schikkingen. Ook binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit van het Antwerpse parket zou er sprake zijn geweest van interne twisten, in het bijzonder tussen het hoofd van de sectie CHRISTIAAN NYS en substituut-procureur des Konings PETER VAN CALSTER. Dit alles gaf aanleiding tot berichten in de media over een zogenaamde oorlog tussen het parketgeneraal bij het hof van beroep te Antwerpen en het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen, en binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit van het Antwerpse parket. Ook de minister van Justitie werd door de media om een standpunt over deze situatie gevraagd en zij werd hierover geïnterpelleerd in de Kamer van volksvertegenwoordigers. De minister vraagt uiteindelijk op 13 januari 2012 aan de Verenigde advies- en onderzoekscommissie om het voornoemde bijzonder onderzoek in te stellen. 1 Deze termijn werd met enkele dagen overschreden om de werkgroep bijkomende ruimte te geven om te werken aan een mogelijke oplossing. Daarnaast waren er op 13 maart ook een nieuwe reeks persartikelen verschenen en werden daaropvolgend maatregelen getroffen door de procureur des Konings zie verder punt 9. 2 Persbericht parket-generaal dd. 11 januari

6 3. WETTELIJK KADER Het bijzonder onderzoek past binnen de wettelijke bevoegdheden van de Hoge Raad en meer in het bijzonder van de Verenigde advies- en onderzoekscommissie, zoals die beschreven staan in de artikelen 151, 3 van de Grondwet, en 259bis-16 en 259bis-19, 2bis van het Gerechtelijk Wetboek. Het heeft bijgevolg een beperkte reikwijdte : de Hoge Raad kan enkel een onderzoek instellen naar de werking van de rechterlijke orde; de Hoge Raad heeft geen tuchtrechtelijke of strafrechtelijke bevoegdheid. 4. SAMENSTELLING WERKGROEP BIJZONDER ONDERZOEK Op 23 januari 2012 beslist de Verenigde advies- en onderzoekscommissie om gevolg te geven aan de vraag van de minister van Justitie. De commissie stelt in haar midden volgende werkgroep samen die het bijzonder onderzoek zal voeren: Voorzitter: Nadia DE VROEDE (Bureaulid HRJ, Voorzitter CAE en VAOC, Substituut-procureurgeneraal bij het hof van beroep te Brussel - feitelijk verhinderd de werkzaamheden bij te wonen) Leden: Hilde DERDE (advocaat), Erik VAN DEN EEDEN (vrederechter) en Pascale VIELLE (hoogleraar) Plaatsvervanger: Jean-François FUNCK (rechter in de arbeidsrechtbank) Dossierbeheerders administratie: Geert CLEEMPUT (eerste auditeur) en Daan VYVERMAN (auditeur) 5. DOEL EN AFBAKENING VAN HET BIJZONDER ONDERZOEK Doelstelling 1: Onderzoeken of er een probleem is op het vlak van de onderlinge relaties binnen de financiële sectie van het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen, en of dit, in voorkomend geval, de goede werking van deze sectie en het parket beïnvloedt. Doelstelling 2: Onderzoeken of er een probleem is op het vlak van de relatie tussen het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen en het parket-generaal bij het hof van beroep te Antwerpen, en of dit, in voorkomend geval, de samenwerking tussen deze twee entiteiten beïnvloedt. Doelstelling 3: Formuleren van oplossingsgerichte aanbevelingen op basis van de gedane vaststellingen. Doelstelling 4: Nagaan of door bemiddeling kan worden bijdragen tot het oplossen van de eventueel vastgestelde problemen. Tijdens het volledige onderzoek wordt gestreefd naar een maximale participatie en betrokkenheid van de onderzochte entiteiten en wordt waar mogelijk gestreefd naar een oplossing die na evaluatie duurzaam en werkbaar kan blijken. 2

7 Algemene afbakening: 1. Geen andere entiteiten worden onderzocht dan: - Het parket-generaal bij het hof van beroep te Antwerpen - Het parket bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen, en de sectie financiële en fiscale criminaliteit in het bijzonder 2. Het geheim van het onderzoek in lopende opsporings- of gerechtelijke onderzoeken dient te worden gerespecteerd. 6. VERLOOP VAN HET ONDERZOEK Het huidige bijzonder onderzoek kent de volgende fases: Informeren en analyseren Vaststellingen formuleren Formuleren van oplossingsgerichte aanbevelingen Valideren Rapporteren Actief bemiddelen en evalueren van het bereikte akkoord Communiceren 7. INFORMEREN EN ANALYSEREN 7.1. VERZAMELEN BASISINFORMATIE De werkgroep wilde van bij aanvang een duidelijk beeld krijgen van de problematiek die aanleiding gaf tot het onderzoek. Om die reden werden de procureur-generaal bij het hof van beroep te Antwerpen en de procureur des Konings bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen op 17 januari 2012 aangeschreven om uiterlijk tegen 23 januari 2012 volgende informatie over te maken: een kopie van alle voor het onderzoek relevante briefwisseling en/of verkeer; de namen en contactgegevens van alle rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken magistraten en andere medewerkers, steeds met aanduiding van hun relevante taken en bevoegdheden; alle andere informatie die nuttig kon zijn voor dit onderzoek. Zowel de procureur-generaal als de procureur des Konings verleenden ten volle hun medewerking en maakten de gevraagde documenten over. Daarnaast werd een overzicht van de relevante wetgeving samengesteld, werden de organigrammen, beleidsplannen en relevante dienstregelingen van de onderzochte entiteiten opgevraagd. Ook de bij de Hoge Raad voor de Justitie beschikbare relevante werkingsverslagen werden aan het dossier toegevoegd OPSTARTVERGADERINGEN Het doel van deze vergaderingen was het officieel informeren van de korpschefs over hoe het bijzonder onderzoek zou verlopen, door wie het onderzoek zou worden gevoerd, en om hen een aantal bijkomende inlichtingen te vragen teneinde op gerichte wijze de hoorzittingen te kunnen organiseren en een gefundeerd eindverslag op te stellen. Op 2 februari 2012 had een delegatie van 3

8 de werkgroep een eerste opstartvergadering met de Antwerpse procureur des Konings. Diezelfde dag was er ook een opstartvergadering met de Antwerpse procureur-generaal. Beide korpschefs werd ook de mogelijkheid gegeven om een eerste schets te geven van hun visie op de problematiek HOORZITTINGEN De hoorzittingen hebben als doel om het beeld van de problematiek verder uit te diepen en te nuanceren en om waar nodig de beschikbare informatie te verduidelijken en uit te breiden. De werkgroep heeft er voor geopteerd het horen te beperken tot de sleutelfiguren en enkele rechtstreeks betrokkenen. Volgende personen werden gehoord: Naam Functie Datum horen Christiaan NYS Fiscaal substituut-procureur des Konings bij het parket te Antwerpen, sectie financiële en fiscale criminaliteit Peter VAN CALSTER Fiscaal substituut-procureur des Konings bij het parket te Antwerpen, sectie financiële en fiscale criminaliteit Gerda VERVECKEN Gedetacheerd fiscaal ambtenaar bij het parket te Antwerpen, sectie financiële en fiscale criminaliteit Florent DE MOND Eerste advocaat-generaal bij het parketgeneraal te Antwerpen Patrick VANDENBRUWAENE Advocaat-generaal bij het parket-generaal te Antwerpen afdelingshoofd KI Michel SALDEN Advocaat-generaal bij het parket-generaal te Antwerpen verantwoordelijke correctionele zaken ECOFIN Dirk SCHOETERS Substituut-procureur-generaal bij het parketgeneraal te Antwerpen voormalige sectiechef van de sectie financiële en fiscale criminaliteit van het Antwerpse parket Stanny DE VLIEGHER Gerechtelijk directeur FGP Antwerpen Johan DENOLF Directeur DJ - ECOFIN Brussel - FGP Johan MEULEPAS Commissaris Georganiseerde Financiële Criminaliteit FGP Antwerpen Herman DAMS Procureur des Konings te Antwerpen Yves LIÉGEOIS Procureur-generaal te Antwerpen

9 8. VASTSTELLEN, VERIFIËREN EN RAPPORTEREN De informatie waarover de HRJ in het kader van dit bijzonder onderzoek beschikt, is nauw verwant of heeft rechtstreeks betrekking op lopende gerechtelijke en opsporingsonderzoeken. Bij het opstellen van dit verslag is erover gewaakt dat het geheim van deze lopende opsporingsof gerechtelijke onderzoeken maximaal wordt gerespecteerd 3. Hierdoor is de rapportering soms minder gedetailleerd dan de informatie waarover de HRJ beschikt. Er dient te worden benadrukt dat dit geenszins met zich meebrengt dat eventueel vastgestelde disfuncties niet in het verslag werden opgenomen DE RELATIES BINNEN DE SECTIE FINANCIËLE EN FISCALE CRIMINALITEIT Context en belang van de sectie De sectie financiële en fiscale criminaliteit van het Antwerpse parket bestaat momenteel uit 6 magistraten (onder wie drie fiscale substituten). Zij worden bijgestaan door 3 parketjuristen en 3 gedetacheerde fiscale ambtenaren. Laatstgenoemden opereren op basis van een Koninklijk Besluit van 21 januari 2007 inzake de terbeschikkingstelling van ambtenaren van fiscale diensten (meestal BBI) aan parketten. Hun detachering geschiedt in de regel voor een periode van zes jaar, hernieuwbaar voor maximale termijnen van twee jaar. Hun terbeschikkingstelling is gelijkgesteld aan een normale periode van dienstactiviteit binnen de FOD Financiën met behoud van hun rechten op bevordering en van hun weddevoordelen. Zij werken onder het hiërarchisch gezag van de procureur des Konings. In Antwerpen, een internationale havenstad en nationaal handelscentrum, komen zeer belangrijke financiële en fiscale onderzoeken bij het parket terecht. Het feit dat Antwerpen wereldcentrum van de diamanthandel is, betekent voor dit parket een bijkomende uitdaging, waarvoor niet alleen op politie- doch ook op parketniveau de nodige bekwame en sterk gespecialiseerde onderzoekscapaciteit dient ingezet te worden. Het Antwerps parket heeft hierop sedert tientallen jaren een adequaat antwoord geboden door de creatie in de jaren zeventig (door FLORENT DE MOND, LUC HUYBRECHTS, en de latere procureurgeneraal CHRISTINE DEKKERS) van een sectie financiële en fiscale criminaliteit. In deze sectie wordt door gespecialiseerde substituten in teamverband gewerkt aan vaak zeer complexe en omvangrijke dossiers. Het Antwerpse parket heeft met dit gerechtelijk speerpunt in de strijd tegen de fiscale fraude steeds een pioniersrol gespeeld. Het is zonder meer duidelijk dat de substituten werkzaam op deze sectie onder bestendige zware werkdruk en stress staan. Niet alleen krijgen ze te maken met zeer omvangrijke dossiers met een veelheid aan technische feiten- en cijfergegevens met internationale dimensie, ze krijgen ook te maken met grote en sterk uitgebouwde gespecialiseerde advocatenkantoren. Daarnaast is het financieel belang van de te behalen resultaten vaak immens groot, en tenslotte is er de zware Antwerpse diamantlobby. De sectie behandelt onder meer zeer belangrijke dossiers in de diamantsector, kasgeldvennootschaps- en witwasconstructies, en grote fraudestructuren: dit stelt ongetwijfeld hoge eisen qua kennis, stressbestendigheid en integriteit aan deze magistraten en hun medewerkers. 3 Ook al komen sommige van de zaken, waarvan de HRJ over alle voor het bijzonder onderzoek noodzakelijke informatie beschikt, in de pers uitgebreid aan bod. 5

10 Alleen al om al deze zaken op een behoorlijke wijze af te handelen (onderzoeken en vervolgen of schikking treffen) is een goed gestructureerde onderlinge samenwerking en een bestendige interne controle onontbeerlijk. Het economische en maatschappelijke belang van de goede werking van deze sectie vereist qua capaciteit en personeelsondersteuning absolute prioriteit. Een disfunctionerende samenwerking daarentegen betekent een groot potentieel risico op fouten in procedures en onderzoeken, en dus potentiële schade niet alleen voor de werking van de sectie zelf, doch bij uitbreiding ook voor het parket en, in de strijd tegen de fiscale fraude, ernstige imagoschade voor het openbaar ministerie en Justitie in het algemeen Samenwerking binnen de sectie vóór 1 september 2005 De goede samenwerking binnen de sectie is zeer ernstig aangetast door een reeds lang aanslepend en toenemend conflict tussen de sectiechef CHRISTIAAN NYS en fiscaal substituut PETER VAN CALSTER. CHRISTIAAN NYS is fiscaal substituut-procureur des Konings te Antwerpen sinds eind Sinds september 2005 staat hij aan de leiding van de sectie financiële en fiscale criminaliteit 4. PETER VAN CALSTER is parketmagistraat sinds april 2002, en sinds december 2003 is hij fiscaal substituutprocureur des Konings. Tussen 1 mei 2003 en 31 augustus 2005 stond de sectie onder leiding van DIRK SCHOETERS 5. In die periode kampte de sectie met een historische achterstand. Er was toen op zeer regelmatige basis overleg met de lokale politie en de FGP waarbij de stand van zaken van de verschillende lopende dossiers werd besproken. Er waren ook regelmatig sectievergaderingen waarin een overzicht werd gegeven van de dossiers en hun voortgang om zo de redelijke termijn op te volgen. Hierover werden dan concrete afspraken gemaakt en waar nodig werd verslag uitgebracht aan het parket-generaal, werden er juridische problemen aangekaart (in dossiers, nieuwe wetgeving, enz.), en werd de aandacht gevestigd op dossiers van andere secties die een impact hadden op de eigen sectie. Inhoudelijk werden op deze vergaderingen nooit instructies gegeven. Dit is de verantwoordelijkheid van de individuele magistraat. Wel werden instructies gegeven naar werkprocessen en termijnbewaking toe. De sectiechef had toen een goed zicht op datgene waarmee iedereen binnen de sectie bezig was. Tijdens deze periode was er ook geen strikte verdeling van de dossiers volgens bepaalde materies. Voor het toebedelen van de dossiers bestond er een beurtrol tussen de magistraten en iedereen deed zittingen koophandel. Enkel bepaalde dossiers met een specifieke materie en de zeer grote of complexe dossiers werden toegewezen door de sectiechef of door de sectiechef zelf behandeld. Omdat er weinig zuiver fiscaal-strafrechtelijke dossiers waren, dienden ook de fiscale substituten (o.a. CHRISTIAAN NYS en PETER VAN CALSTER) andere dossiers te behandelen en andere materies te kennen. Er waren duidelijke afspraken. Iedereen wenste op dat ogenblik ook als één team de bestaande achterstand weg te werken. Men is het erover eens dat de sectie financiële en fiscale criminaliteit toen een vrij hecht team was 6. Op dat ogenblik waren er nog niet echt conflicten binnen de sectie. Het leiding geven aan PETER VAN CALSTER was ook toen niet altijd even eenvoudig. De taak van de sectiechef naar PETER VAN CALSTER toe was er eerder een van het uitoefenen van een permanente controle (procedureel, maken van afspraken, passen binnen het beleid, ). Daarnaast was er ook procureur des Konings BART VAN LIJSEBETH die van de sectiechefs verwachtte dat zij loyaal zijn beleidsplan uitvoerden, en die hierop geen afwijkingen duldde. De procureur volgde de situatie binnen zijn parket op via de sectiechefs. Als hij bijkomende info nodig 4 Voordien was hij substituut-procureur des Konings bij de rechtbank van eerste aanleg te Mechelen sinds november SCHOETERS was werkzaam op de sectie ECOFIN van het Antwerpse parket van december 1998 tot eind augustus Na enige tijd adjunct-sectiechef te zijn geweest, leidde hij de sectie van 1 mei 2003 tot 31 augustus Nadien ging hij naar de sectie georganiseerde misdaad van het Antwerps parket en sinds 2007 is hij substituut-procureur-generaal bij het parket-generaal te Antwerpen. 6 Het ging toen om een relatief grote sectie van 8 magistraten, 3 parketjuristen en 3 fiscaal ambtenaren. 6

11 had, riep hij de betrokken magistraat zelf bij hem. Het beleid van procureur VAN LIJSEBETH was vrij directief. Beslissingen moesten worden uitgevoerd, en alle briefwisseling over het beleid werd via hem gevoerd om het overzicht te bewaren. Uit de verklaringen die door procureur VAN LIJSEBETH op 23 maart 2009 werden afgelegd voor de parlementaire commissie belast met onderzoek naar de behandeling van grote fraudedossiers 7, blijkt een zeer pragmatische en projectmatige aanpak. Zo worden precieze selectiecriteria inzake instroom van zaken gehanteerd teneinde deze in overeenstemming te brengen met de verwerkingscapaciteit. Hierbij wordt het principe van buitgericht rechercheren gehuldigd ( follow the money ) teneinde zoveel mogelijk goederen en gelden te recupereren ten behoeve van de Staat. Ook inzake de faillissementsmisdrijven (vooral belangrijke verduisteringen van activa) worden hoge sepotcriteria aangelegd. Sedert 2004 wordt gewerkt met een modelslotvordering waarin op nauwkeurige, concrete en logische wijze zowel de feiten, personen, plaats- en tijdsgegevens alsmede strafwetsaanduiding worden opgenomen. In de arrondissementele netwerken (o.m. inzake fiscale en financiële criminaliteit) met politie- en andere (bv. douane) diensten werd over de inzet en sturing van capaciteit overlegd Samenwerking binnen de sectie na 1 september 2005 Na het vertrek van DIRK SCHOETERS is CHRISTIAAN NYS aangeduid als leidinggevende van de sectie financiële en fiscale criminaliteit. Onder de leiding van CHRISTIAAN NYS wordt de frequentie van de overlegvergaderingen met de politiediensten en de sectievergaderingen teruggeschroefd. Op deze vergaderingen worden ook geen concrete dossiers meer besproken. De vergaderingen met CHRISTIAAN NYS als sectiechef zijn eerder eenrichtingsverkeer dan interactief. Ze zijn meer opleidingsgericht en minder operationeel. De bespreking van de voortgang van dossiers gebeurt onder CHRISTIAAN NYS met de individuele magistraten. De aanpak van CHRISTIAAN NYS verschilt in grote mate van deze van zijn voorganger en lijkt een interactieve en overkoepelende beleidsmatige samenwerking niet ten goede te komen. Toename conflict CHRISTIAAN NYS-PETER VAN CALSTER De relatie tussen CHRISTIAAN NYS en PETER VAN CALSTER is geleidelijk steeds meer gespannen geworden. Volgens sommigen is deze relatiestoornis vooral in 2009 in omvang toegenomen na het resultaat dat PETER VAN CALSTER had geboekt in de zg. zaak MASSIVE 8, hetgeen tot een zekere afgunst zou hebben geleid. Voordien was er nog een zekere vorm van communicatie tussen beiden, nadien zou dit onmogelijk zijn geworden. Het conflict escaleerde in de zomer van 2010 toen PETER VAN CALSTER zich niet wilde inschakelen in de dienstregeling van de sectie voor de zomervakantie, en weigerde om het openbaar ministerie waar te nemen op de hem toegewezen zittingen in de rechtbank van koophandel en zittingen kort geding 9. PETER VAN CALSTER beriep zich op het ontbreken van de nodige capaciteit omwille van de hoge werklast in zijn kabinet. In het verkeer hierover zegt PETER VAN CALSTER zich miskend te voelen over het door hem verzette werk, en laat hij zich nogal laatdunkend uit over zijn sectiechef en enkele van zijn collega s. 7 Hoorzittingen dd. 23 maart 2009 van de parlementaire onderzoekscommissie belast met het onderzoek van de grote fiscale fraudedossiers, Kamer, , CRIV 52, F045, September Ingevolge de werkdruk op de sectie Jeugd werd beslist om gedurende enkele maanden de zittingen kort geding (die voorheen allen door magistraten van de sectie Jeugd werden waargenomen), te spreiden over het volledige parket. 7

12 Tezelfdertijd ontstond er een bijkomend conflict tussen CHRISTIAAN NYS en PETER VAN CALSTER over een reeds lang lopend diamantfraudeonderzoek, toen CHRISTIAAN NYS zich als leidinggevende van de sectie wilde informeren over de aanpak van PETER VAN CALSTER in deze zaak. Dit had een wantrouwende reactie van PETER VAN CALSTER als gevolg. Daarnaast is er nog de regelmatig weerkerende opmerking van PETER VAN CALSTER aan het adres van zijn collega s dat zij te gunstige (voor de fraudeurs) minnelijke schikkingen aanvaarden, vooral in de diamantsector 10. Bij nader toezien gaat het niet zozeer om een principieel tegengestelde visie (vervolgen versus schikken), maar wel over de vraag hoever en hoe diep men in het onderzoek wil gaan teneinde weliswaar maximaal resultaat te halen, doch met een toenemend potentieel risico op onbeheersbaarheid en overschrijden van de redelijke termijn. Dezelfde bekommernis leeft overigens eveneens bij de FGP 11. Men dient regelmatig diep genoeg te graven in fraudeonderzoeken teneinde de omvang van de fraude te kunnen inschatten en om de kennis van de speurders te verdiepen en vooral te actualiseren (in het licht van steeds weer nieuwe fraudemechanismen die zich manifesteren). PETER VAN CALSTER is de mening toegedaan dat CHRISTIAAN NYS afgunstig is, terwijl CHRISTIAAN NYS van oordeel is dat PETER VAN CALSTER regelmatig procedurele fouten maakt. De communicatie tussen CHRISTIAAN NYS en PETER VAN CALSTER verloopt reeds geruime tijd enkel nog via officiële kantschriften, briefwisseling en verkeer. Dit is nefast voor een goede samenwerking en geeft enkel aanleiding tot tijdrovende en vaak overbodige proza. PETER VAN CALSTER rest van de sectie Ook de relatie tussen PETER VAN CALSTER en de rest van de medewerkers van de sectie blijkt allesbehalve optimaal te zijn. Er is sprake van meerdere conflicten 12. De relatie PETER VAN CALSTER gedetacheerde fiscale ambtenaren blijkt wel goed te zijn. Maatregelen procureur des Konings DAMS Dit alles gaf aanleiding tot corrigerende tussenkomsten van de procureur des Konings DAMS 13. De procureur wijst PETER VAN CALSTER er op dat: de tijdsdruk en werkdruk voor eenieder groot is en dat van iedereen een zekere solidariteit wordt verwacht; hij verwacht dat PETER VAN CALSTER niet zal verzuimen aan zijn verplichtingen en het openbaar ministerie zal waarnemen op de zittingen waarvoor hij werd aangewezen; PETER VAN CALSTER werkzaam is in een hiërarchisch georganiseerde structuur die één en ondeelbaar is; dossiers geen persoonlijke eigendom van magistraten zijn; CHRISTIAAN NYS als leidinggevende de taak heeft verantwoordelijkheid te dragen voor alle dossiers binnen zijn sectie. PETER VAN CALSTER was tot mei 2010 adjunct-leidinggevende van de sectie. Toen werd door de procureur des Konings een einde gemaakt aan dit adjunctschap omwille van een gebrek aan bereidheid om samen te werken, ervaring te delen, te coachen, te luisteren en te leiden. Procureur DAMS licht toe dat zowel zijn voorganger als hijzelf hoopten dat door het aanduiden van PETER VAN CALSTER als vervanger van CHRISTIAAN NYS als leidinggevende, laatstgenoemde dit zou aangrijpen 10 Schriftelijke en mondelinge beschuldigingen die teruggaan tot vóór de aanpassing van artikel 216bis Sv (zg. uitgebreide minnelijke schikking). 11 Dit is gebleken tijdens de hoorzittingen. 12 Dit blijkt o.m uit een kantschrift dd. 14 juli 2010 van procureur des Konings DAMS aan PETER VAN CALSTER en werd tijdens meerdere hoorzittingen bevestigd. 13 Meer bepaald de schriftelijke tussenkomsten op 2 juli 2010 en 14 juli

13 om zich meer verantwoordelijk te voelen, niet alleen voor zijn eigen dossiers maar voor de ganse sectie. Dit blijkt volgens de procureur niet het geval te zijn nu elk gesprek met zowel je leidinggevende, als met verschillende collega s (binnen en buiten de sectie) en zelfs met mij ontaarden in een roeptirade waar met vermanende vingers wordt gezwaaid 14. PETER VAN CALSTER werd als adjunct vervangen door ISABELLE DE VEL 15. Deze beslissing toont aan dat de relaties tussen PETER VAN CALSTER en zijn collega s van de sectie financiële en fiscale criminaliteit reeds enige tijd vóór mei 2010 verstoord waren. Verdere escalatie van het conflict CHRISTIAAN NYS-PETER VAN CALSTER Sinds september 2010 is er een steeds verdergaande escalatie van het conflict CHRISTIAAN NYS- PETER VAN CALSTER. Deze komt er door een conflict tussen beiden over de aanpak inzake bewijsgaring in een mogelijk fraudedossier in de diamantsector, het HSBC-dossier. In feite begint de HSBC-zaak wanneer het parket in de krant leest dat de Belgische fiscus via de Franse fiscus in bezit werd gesteld van een CD-ROM met gegevens van diamantairs die rekeningen hebben bij de Zwitserse bank. PETER VAN CALSTER vraagt deze CD-ROM op bij de fiscus en meldt dit niet aan zijn sectiechef. CHRISTIAAN NYS informeert zichzelf ook bij de fiscus over de juistheid van de berichtgeving in de pers. Hij komt zo te weten dat de bewuste CD-ROM reeds is overgemaakt aan PETER VAN CALSTER. CHRISTIAAN NYS vraagt hierover een rapport aan PETER VAN CALSTER en aan de gedelegeerde fiscale ambtenaar, GERDA VERVECKEN omdat hij zich vragen stelt bij de werkwijze die bij het bekomen van deze CD-ROM werd gevolgd. CHRISTIAAN NYS zendt deze mail ook in cc. aan eerste advocaat-generaal FLORENT DE MOND 16. Het antwoord van VERVECKEN aan CHRISTIAAN NYS op deze mail wordt eveneens in cc. gezonden aan eerste advocaat-generaal FLORENT DE MOND 17. Op deze manier komt het conflict over het HSBC-dossier ook terecht op het parket-generaal. Veel informatie stroomt ook door via CHRISTIAAN NYS naar FLORENT DE MOND die beiden een goede professionele relatie onderhouden. De problemen rond het HSBC-dossier zullen later aanleiding geven tot het hoger vermelde gerechtelijk onderzoek en huiszoekingen en tot een gespannen situatie tussen het Antwerpse parket-generaal en het Antwerpse parket bij de rechtbank van eerste aanleg 18. Bijkomende maatregelen procureur des Konings DAMS Procureur des Konings DAMS besliste om de magistraten-evaluatoren 19 een rondvraag te laten doen over de toestand binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit en hem hierover te rapporteren. Op basis van de bekomen informatie had hij een soort van functioneringsgesprek met PETER VAN CALSTER 20. Behoudens enkele persoonlijke nota s van de procureur zelf bestaat hiervan geen schriftelijke weerslag. Er werden evenmin concrete doelstellingen afgesproken waardoor een adequate opvolging niet mogelijk was. Wel is gebleken dat het nooit uiten van enige appreciatie door CHRISTIAAN NYS naar PETER VAN CALSTER toe een bijkomend element is die de relatie tussen beiden bemoeilijkt. Aansluitend op het functioneringsgesprek met PETER VAN CALSTER, en mee gebaseerd op de informatie die hem verstrekt werd door de evaluatoren, neemt procureur des Konings DAMS op 30 september 2011 een aantal maatregelen die als doel hebben PETER VAN CALSTER weg te halen uit de sectie financiële en fiscale criminaliteit, namelijk: 14 Kantschrift dd. 14 juli 2010van procureur des Konings DAMS aan PETER VAN CALSTER. 15 PETER VAN CALSTER zegt deze niet als adjunct te aanzien. 16 dd. 22 september 2010, in CC gezonden aan de procureur des Konings DAMS en F. DE MOND. 17 dd. 23 september 2010 van Gerda VERVECKEN aan C.CHRISTIAAN NYS, in CC gezonden aan de procureur des Konings DAMS, P. PETER VAN CALSTER en F. DE MOND. 18 Zie verder onder Eerste substituten-procureur des Konings Denise De Bondt en Eric Lannie. 20 Op 21 september

14 PETER VAN CALSTER maakt niet langer deel uit van de sectie financiële en fiscale zaken en wordt niet langer in de dienstregeling opgenomen, met uitzondering van de verder opgesomde regeling onder punt 6; PETER VAN CALSTER maakt deel uit van het persoonlijk kabinet van de procureur des Konings en werkt onder rechtstreekse leiding, gezag en toezicht van de procureur des Konings; PETER VAN CALSTER zal instaan voor de behandeling van ernstige fraudedossiers in georganiseerd verband die belangrijke economische en of politieke consequenties hebben of kunnen hebben (o.a. diamantsector); dossiers die voldoen aan voormeld criterium kunnen door de politie ook rechtstreeks worden aangebracht en/of voorgelegd aan substituut PETER VAN CALSTER, doch pas na visum door de procureur des Konings worden ingeschreven op het kabinet van substituut PETER VAN CALSTER; PETER VAN CALSTER is bij voorkeur de magistraat die instaat voor de behandeling van de zogenaamde diamantdossiers. Alle dossiers, zelfs van gemeen recht, waarin sprake is van fraude of andere ernstige inbreuken binnen de diamantsector kunnen worden voorgelegd aan substituut PETER VAN CALSTER en na visum door de procureur des Konings ingeschreven op het kabinet van PETER VAN CALSTER PETER VAN CALSTER behandelt verder de hem door de procureurs des Konings toebedeelde dossiers op arrondissementeel en/of ressortelijk niveau; wat betreft de fiscale aanmeldingen (artikel 29, 2 Sv.) en de aanmeldingen van de CFI die hoofdzakelijk betrekking hebben op georganiseerde fiscale fraude, zal CHRISTIAAN NYS instaan voor een evenredige verdeling van deze meldingen onder de fiscale substituten; bij doormeldingen van de CFI (b.v. in het licht van al of niet de bevestiging van een beslag), zal de beoordeling geschieden door de fiscale substituut die dan ook in principe de zaak zal verder zetten; een beurtrol wordt in de dienstregeling opgenomen; bij afwezigheid van de fiscale substituten beslist de magistraat van dienst van de financiële/fiscale sectie; wat betreft de sectie financiële en fiscale criminaliteit, dient de samenwerking met de fiscale ambtenaren optimaal te blijven verlopen; indien beroep dient te worden gedaan op één van de juristen van de sectie, zal de toebedeling van een jurist teneinde ondersteuning te geven in de afhandeling van dossiers gebeuren via de procureur des Konings. Deze zal een jurist aanwijzen in overleg met de sectiechef. Deze regeling zou geëvalueerd worden binnen de zes maanden. Het is niet duidelijk of deze evaluatie is gebeurd, in welke mate en op welke wijze. In ieder geval bestaat hiervan geen geen schriftelijke weerslag. De isolering van PETER VAN CALSTER is een ordemaatregel zonder duurzaam karakter. De huidige situatie lijkt er immers op neer te komen dat de organisatie van het parket zich aanpast aan een individu (in plaats van omgekeerd) en aan de daarbij horende problematiek. Op lange termijn kunnen de genomen maatregelen dan ook contraproductief zijn. Zo verhoogt het risico op ontsporingen. Een efficiënt en effectief toezicht op de werkzaamheden van PETER VAN CALSTER lijkt de facto immers moeilijker geworden. Van procureur des Konings DAMS, die onvoldoende ervaring heeft in de door de sectie financiële en fiscale criminaliteit behandelde materies, kan immers niet worden verwacht dat hij beschikt over de noodzakelijke financieel-fiscaal juridisch-technische kennis en competenties om de geldigheid en opportuniteit van de door PETER VAN CALSTER gestelde handelingen en ontwikkelde inzichten te beoordelen en adequaat in te grijpen indien nodig. De procureur des Konings had er ook goed aan gedaan deze maatregel na een zekere tijd te evalueren. De maatregel van procureur des Konings DAMS om PETER VAN CALSTER onder zijn rechtstreeks gezag te plaatsen en hem te onttrekken aan de controle van de sectiechef, is ook een trendbreuk 10

15 met zijn eerdere beslissingen. Hij verklaart deze door het meer genuanceerde beeld van de situatie dat hij zou hebben verkregen na het verslag door de evaluatoren en het functioneringsgesprek met PETER VAN CALSTER. De procureur des Konings DAMS had voordien ook bij de procureur-generaal gepolst of het haalbaar was om Dirk SCHOETERS tijdelijk te mogen lenen om de sectie terug op de rails te brengen. Op dit verzoek kon toen niet worden ingegaan omwille van een capaciteitsprobleem Samenwerking binnen de sectie na de gewijzigde dienstregeling van 30 september 2010 Sinds PETER VAN CALSTER onder rechtsreeks gezag van de procureur des Konings DAMS werd geplaatst en uit de sectie financiële en fiscale criminaliteit werd verwijderd, is ook een fysieke scheiding tussen PETER VAN CALSTER en de sectie gerealiseerd 21. Sindsdien is er wel enige verbetering merkbaar. Enkel in het HSBC-dossier zijn er nog sterke wrijvingen. Momenteel lijkt de sfeer binnen de sectie zelf relatief goed en lijken de spanningen grotendeels te zijn verdwenen De belangrijkste actoren in het conflict binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit Hierna wordt geprobeerd om een korte schets te maken van de belangrijkste actoren in het conflict in de sectie, op basis van de beschikbare informatie en de vaststellingen gedaan door de werkgroep PETER VAN CALSTER Ervaring PETER VAN CALSTER was gerechtelijk stagiair in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen van 1 oktober 2000 tot zijn benoeming bij Koninklijk Besluit van 2 april 2002 tot substituut-procureur des Konings bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Bij koninklijk besluit van 3 december 2003 is hij benoemd tot substituut-procureur des Konings, gespecialiseerd in fiscale aangelegenheden, bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Voordien was hij enige tijd advocaat en was hij werkzaam bij de gerechtelijke politie. Binnen het Antwerpse parket is hij steeds werkzaam geweest in de sectie financiële en fiscale criminaliteit. Toebedeling van taken 22 PETER VAN CALSTER is referentiemagistraat diamant. Hij is momenteel de enige magistraat binnen het Antwerpse parket die de specifieke diamantfraudedossiers behandelt en heeft de mogelijkheid gehad in deze materie een ruime expertise op te bouwen. Daarnaast behandelt hij ook nog andere fiscale fraudedossiers. Hij rapporteert sinds begin oktober 2010 rechtstreeks aan de procureur des Konings DAMS, onder wiens rechtstreeks gezag hij staat. Het is ook met de procureur dat hij de afhandeling van zijn dossiers bespreekt. De andere leden van de sectie financiële en fiscale criminaliteit worden hier niet bij betrokken. Het toekennen van alle bevoegdheden in een bepaalde materie aan één magistraat, zonder hierbij te voorzien in enige back-up houdt een risico in PETER VAN CALSTER heeft nu een bureau in dezelfde gang als procureur de Konings DAMS. Ook de gedetacheerde fiscale ambtenaren zijn mee verhuisd naar deze gang. 22 Zoals gebleken tijdens de hoorzittingen en uit de beschikbare stukken. 23 Zo is er ook maar één specialist mensenhandel, één specialist internationale drugtrafieken, één specialist kredietkaartenfraude, enz.... Het Antwerpse parket zegt geen ruimte te hebben in hun personele middelen om verschillende mensen op één specialiteit te zetten. 11

16 Wanneer men slechts één persoon één specifieke materie laat behandelen, stelt men zich als organisatie immers zeer kwetsbaar op. Het eventuele wegvallen van deze magistraat zou aanleiding kunnen geven tot een periode waarin een kennis- en ervaringsvacuüm ontstaat, waardoor de noodzakelijke snelle opvolging bemoeilijkt wordt 24. Het is van belang dat het risico op kennisverlies tijdig en correct wordt ingeschat, en dat de nodige maatregelen worden genomen om het kennisverlies door medewerkers die de organisatie verlaten, te ondervangen 25. Indien het ondervangen van dit eventuele kennisverlies niet wordt voorbereid, dan zal men genoodzaakt zijn op het laatste moment te reageren met weinig doeltreffende maatregelen. Kwaliteiten en werkpunten 26 PETER VAN CALSTER wordt in de pers geportretteerd als een fraudejager. Ook tijdens de hoorzitting en in zijn briefwisseling manifesteert hij zich als dusdanig. Deze attitude houdt evenwel een belangrijk risico in zich op aantasting van een van de kerntaken van een magistraat als controleur van het politiewerk. Hij is een man van pragmatische, duidelijke afspraken en concrete richtlijnen. PETER VAN CALSTER ligt daarom ook goed bij de politiediensten (FGP komt vaak rechtstreeks bij hem) en bij de gedetacheerde fiscale ambtenaren. Belangrijk werkpunt is dat hij aandacht dient te schenken aan het aanvaarden van gezag. Ook het aan de dag leggen van meer teamgeest en collegialiteit om zijn functioneren binnen een hiërarchische organisatie als het parket te optimaliseren lijkt een werkpunt te zijn. Opvallend is wel zijn bijna tastbare wantrouwende ingesteldheid 27. Een operationele en pragmatische benadering mag ook de juridische correctheid niet in het gedrang brengen 28. Een ander mogelijk werkpunt is het op een positieve manier kunnen omgaan met opmerkingen en deze aanwenden om de eigen kwaliteiten verder te ontwikkelen. Belangrijke voorwaarde hierbij is wel dat de auteur van de opmerkingen deze op een constructieve en positief kritische wijze formuleert, waarbij ruimte blijft voor discussie en dialoog, en waarbij het belang van een goede, efficiënte en juridisch correcte rechtsbedeling centraal dient te staan. De schriftelijke communicatie van PETER VAN CALSTER is uiterst direct en kan soms erg agressief, dreigend en beschuldigend overkomen. Regelmatig formuleert hij ook suggestieve verdachtmakingen ten aanzien van de geadresseerde of andere betrokken partijen. Deze verdachtmakingen maakt hij tijdens het onderzoek niet hard 29. Soms worden ook stijlformules en een communicatiestijl gehanteerd die ongepast lijken. Het is ook opvallend dat zelfs eenvoudige interne en niet zaakgebonden zaken via officiële kantschriften worden gecommuniceerd. 30 De communicatiestijl is in sommige gevallen weinig zakelijk, soms zelfs provocerend te noemen. Procureur des Konings DAMS deelt mee dat hij PETER VAN CALSTER begeleidt met het oog op een gepaste communicatie en het bewaren van kalmte. 24 Het is wel zo dat een groot deel van de knowhow in diamantfraudedossiers zich bij de politiediensten bevindt, kennis die zij kunnen overdragen aan de magistraat. Dit neemt enige tijd in beslag, terwijl de noodzakelijk controle van de magistraat op de onderzoeksdaden gesteld door de politiediensten op dat ogenblik niet optimaal is. 25 Het is uiteraard niet de bedoeling dat bepaalde gespecialiseerde materies permanent door meerdere personen worden behandeld. Hiervoor beschikken de parketten immers niet over voldoende personele middelen. Wel moet het mogelijk zijn om via interne kennisoverdracht een zekere back up te creëren die een snelle overdracht van bevoegdheden in een bepaalde materie mogelijk maken. 26 Gebaseerd op de informatie bekomen tijdens de verschillende hoorzittingen, uit de beschikbare stukken en uit het arrest van de Raad van State dd. 17 oktober 1994 (PETER VAN CALSTER t./ Belgische Staat, RvSt., 17 oktober 1994, arrest nr ). 27 Ook ten aanzien van het onderzoek door de HRJ, zoals gebleken tijdens de hoorzittingen en de bemiddelingspoging. 28 Uit de overgemaakte stukken blijkt dat er in sommige dossiers die door PETER VAN CALSTER werden behandeld een aantal procedurele problemen zijn geweest die het optreden van het parket-generaal hebben vereist. Deze dossiers zijn niet uitsluitend gerelateerd aan diamantzaken, maar hebben ook betrekking op fiscale financiële fraude zaken. 29 Ook niet wanneer hem daar tijdens de hoorzittingen om wordt verzocht. 30 Dit hangt meer dan waarschijnlijk samen met het niet meer on speaking terms zijn met bepaalde personen. 12

17 Bereidheid om mee te werken aan een oplossing De breuk met CHRISTIAAN NYS zit zeer diep, maar een belangrijke vaststelling is de bereidheid uitgedrukt door PETER VAN CALSTER om constructief mee te werken aan een mogelijke oplossing voor de problemen binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit CHRISTIAAN NYS Ervaring en toebedeling van taken 31 CHRISTIAAN NYS werd bij Koninklijk Besluit van 28 oktober 1996 benoemd tot substituut-procureur des Konings bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Bij Koninklijk Besluit van 23 oktober 2002 is hij benoemd tot substituut-procureur des Konings, gespecialiseerd in fiscale aangelegenheden, bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Voordien was hij enkele jaren advocaat in een groot advocatenkantoor. CHRISTIAAN NYS leidt de sectie financiële en fiscale criminaliteit. Hij is ook referentiemagistraat ECOFIN. Kwaliteiten en werkpunten 32 CHRISTIAAN NYS wordt tijdens de hoorzittingen omschreven als een intelligente en juridisch sterk onderlegde magistraat. Hij lijkt geen problemen te hebben met de andere leden van zijn sectie en wordt door hen blijkbaar beschouwd als iemand bij wie men steeds terecht kan voor juridisch advies. Tijdens de hoorzittingen is gebleken dat zijn organisatorische en leidinggevende kwaliteiten echter niet zo sterk zijn als zijn juridische en intellectuele kwaliteiten. Nochtans zijn ook deze laatste belangrijke eigenschappen voor een sectiehoofd. Onder de leiding van CHRISTIAAN NYS is de impact van de overlegvergaderingen met de politiediensten en de sectievergaderingen als beleidsinstrumenten afgenomen. Deze zijn nu meer opleidingsgericht en minder operationeel dan voorheen. Zijn mindere aandacht voor operationeel management blijkt ook uit het feit dat de dienstregeling sinds enige tijd door de adjunct-sectiechef DE VEL wordt opgesteld en uit zijn nogal afwijzende houding tegen het voor de sectie ontwikkelde recherchemanagementplan. Ook het bewaken van het goed aanwenden van de recherchecapaciteit in ECOFIN-zaken gebeurt door een andere magistraat. Volgens procureur des Konings DAMS behoort het beheren van misdaadfenomenen volgens de huidige functiebeschrijving echter niet tot de taken van een sectiechef. CHRISTIAAN NYS blijkt te communiceren over eenvoudige interne en niet zaakgebonden zaken via officiële kantschriften. 33 Uit de hoorzittingen blijkt een neiging om conversaties grotendeels naar zich toe te trekken en weinig aandacht te schenken aan interactie. Een ander mogelijk werkpunt is het in ruimere mate besteden van aandacht aan het op een constructieve en positief kritische wijze formuleren van opmerkingen naar medewerkers en collega s toe, zodat zij deze kunnen aanwenden om hun eigen kwaliteiten te verbeteren en verder te ontwikkelen. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat er ruimte blijft voor discussie en dialoog, waarbij het belang van een goede, efficiënte en juridisch correcte rechtsbedeling centraal dient te staan. De communicatiestijl van CHRISTIAAN NYS blijkt dus een werkpunt. Ook voor interne problemen lijkt hij zich vrij snel te wenden tot het parketgeneraal. Het zou aangewezen dat hij zich voor deze zaken steeds eerst tot zijn interne hiërarchische overste wendt. 31 Zoals gebleken tijdens de hoorzittingen en uit de beschikbare stukken. 32 Gebaseerd op de informatie uit de beschikbare stukken en bekomen tijdens de verschillende hoorzittingen. 33 Dit hangt meer dan waarschijnlijk samen met het niet meer on speaking terms zijn met PETER VAN CALSTER. 13

18 Bereidheid om mee te werken aan een oplossing De breuk met PETER VAN CALSTER zit zeer diep, maar een belangrijke vaststelling is de bereidheid van CHRISTIAAN NYS om constructief mee te werken aan een mogelijke oplossing voor de problemen binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit Interne en externe impact van het conflict De disfunctionerende samenwerking tussen CHRISTIAAN NYS en PETER VAN CALSTER en tussen PETER VAN CALSTER en de rest van de sectie financiële en fiscale criminaliteit heeft een uitgesproken negatieve impact op deze sectie en weegt ontegensprekelijk op de werking ervan. De maatregel om PETER VAN CALSTER onder rechtstreeks gezag te plaatsen van de procureur des Konings heeft de rust enigszins doen terugkeren in de sectie zelf, zij het dat bij sommigen de indruk is gewekt dat zij de steun van hun korpschef niet meer genieten. De beslissing om ook de fiscale ambtenaren mee te verhuizen met PETER VAN CALSTER ontwricht verder de samenwerking binnen de sectie. Zowel PETER VAN CALSTER als CHRISTIAAN NYS moeten als fiscale substituten beide noodgedwongen werken met dezelfde gedetacheerde ambtenaren, administratie en gespecialiseerde politiediensten. De huidige situatie, en de bijhorende clanvorming, tast dan ook rechtstreeks het goede functioneren van interne en externe medewerkers aan. De disfunctionerende samenwerking heeft ook een negatieve impact op de relatie en de samenwerking met de FGP. Het tandemoptreden van PETER VAN CALSTER met sommige politiemensen heeft een negatieve impact op de goede structurele samenwerking tussen de secties als dusdanig van enerzijds parket en anderzijds politie. Ook de huidige samenwerkingsproblemen tussen het Antwerpse parket-generaal en het Antwerpse parket hebben voor een groot deel hun oorsprong in de conflicten binnen de sectie financiële en fiscale criminaliteit van het Antwerpse parket. De persaandacht heeft daarenboven de druk op beide korpschefs danig doen toenemen, geven zij zelf aan DE RELATIE TUSSEN HET ANTWERPSE PARKET-GENERAAL EN HET ANTWERPSE PARKET Samenwerking tussen parket-generaal en parket algemeen Tussen het Antwerps parket en het Antwerps parket-generaal bestaat in het algemeen en traditioneel een zeer goed gestructureerde samenwerking. Beide korpschefs bevestigen dit zonder aarzelen en meteen bij opening van dit onderzoek. Bij wijze van voorbeeld: Het werkingsverslag 2010 van het parket-generaal maakt melding van volgende punten van gestructureerd verticaal overleg van het parket-generaal Antwerpen met het Antwerpse parket 34 : Permanent beleids- en dossiermatig overleg inzake ondermeer het instellen van hoger beroep tegen vonnissen van de correctionele rechtbank. Periodiek overleg met de onderzoeksrechters en parketmagistraten van het ressort over criminele en andere strafzaken. 34 Zie werkingsverslag parket-generaal Antwerpen

19 2 vergaderingen met de procureurs des Konings en arbeidsauditeurs van het ressort Antwerpen over de uitvoering van de modernisering van de Rechterlijke Orde en de samenwerkingsverbanden. 2 vergaderingen met de procureurs des Konings van het ressort, waarvan 1 voor de verdeling van de toegevoegde substituten-procureur des Konings en 1 voor de verdeling van de gerechtelijke stagiairs. 2 vergaderingen met de procureurs des Konings over verticale integratie 1 vergadering met de onderzoeksrechters, procureur des Konings en stafhouder te Antwerpen over de Salduzproblematiek. 2 overlegvergaderingen met de parketmagistraten van het ressort Antwerpen werkzaam in de sector ECOFIN, waarbij ondermeer de dading met de fiscus, interessante rechtsleer en rechtspraak werden besproken, alsmede de afstemming van het vervolgingsbeleid binnen het ressort. 3 vergaderingen van het ressortelijk expertisenetwerk internationale samenwerking in strafzaken 3 ressortvergaderingen met de jeugdmagistraten om het beleid in jeugdzaken beter op elkaar af te stemmen en de nodige feedback te laten doorstromen over het resultaat en de inhoud van het horizontaal overleg in het kader van het nationaal expertisenetwerk. 1 vergadering met de referentiemagistraten van het ressort aangaande drugs. 1 vergadering met de BOM-magistraten van het ressort met het oog op informatie- en expertiseuitwisseling op het vlak van de Bijzondere Opsporingsmethoden. 3 vergaderingen van de stuurgroep recherchebeheer van de procureur des Konings te Antwerpen. 5 vergaderingen met de stuurgroep kindermishandeling, waar ondermeer de procureur des Konings deel van uit maakt, over het pilootproject Protocol van Moed De krachtlijnen van het beleid kunnen samengevat worden als "ondersteuning"en "samenwerking". Die krachtlijnen zijn ook gerealiseerd op het terrein en uiten zich een intensieve samenwerking. Deze goede samenwerking tussen het Antwerpse parket-generaal en het Antwerpse parket werd ook bevestigd tijdens de hoorzittingen van de parlementaire onderzoekscommissie belast met het onderzoek van de grote fiscale fraudedossiers 35. Elk jaar wordt ook een rondgang van alle arrondissementen georganiseerd, samen met de eerste voorzitter, en worden de resultaten getoond zowel aan de procureur des Konings als aan de voorzitter van de rechtbank. Ook wat het beleid van het openbaar ministerie betreft, werd een rondgang gedaan van het hele ressort waarbij alle magistraten van eerste aanleg betrokken werden. Er bestaan uiteraard richtlijnen inzake het toezicht op langdurige gerechtelijke onderzoeken (art. 136bis en 235bis Sv.) en inzake gewichtige en de criminele zaken, en het rapporteren van die zaken door de procureur des Konings aan het parket-generaal. Maar de gerechtelijke onderzoeken betreffen slechts een kleine fractie van de dossiers die het openbaar ministerie behandelt. Om de communicatie ook in deze dossiers te optimaliseren werd een extern communicatieplan opgesteld dat over het hele rechtsgebied beschikbaar is 36 zodat alle magistraten van het rechtsgebied rechtstreeks kunnen bellen of en met de magistraten van het parket-generaal. In dat communicatieplan worden de 35 Hoorzittingen dd. 23 maart 2009 van de parlementaire onderzoekscommissie belast met het onderzoek van de grote fiscale fraudedossiers, Kamer, , CRIV 52, F045, dit is gehecht aan de dienstregeling en algemeen verspreid in het rechtsgebied en is ook beschikbaar via OMPTRANET, waar het beleidsplan van de PG eveneens beschikbaar is. 15

20 magistraten aangewezen per specialiteit 37 en wordt eveneens de interne verdeling van de zaken 38 weergegeven. Elke magistraat van het rechtsgebied kan bijgevolg onmiddellijk weten tot wie hij zich met zijn probleem kan richten. Is er dan nog een probleem, dan biedt een ombudsmagistraat uitweg. Deze helpt de vraagsteller en stelt hem in verbinding met de juiste magistraat. Er is dus sprake van een in principe laagdrempelig en open communicatiebeleid tussen het parket-generaal en alle eerstelijnsparketten. Verder werd een beleid van specialisatie over het hele ressort ingericht waarbij alle eerstelijnsmagistraten en medewerkers werden bevraagd over hun specialisatie / vakgebied / interesse of bijzonder kennis teneinde samenwerking over het hele ressort nog te versterken en bijzondere juridische of praktische problemen over de grenzen van de arrondissementen samen op te lossen. Dit werd in een up-to-date digitaal instrument verwerkt. Verticale integratie werd steeds gepromoot en uitgebouwd. Antwerpen speelt zelfs een voortrekkersrol inzake verticale samenwerking tussen magistraten en strekt tot voorbeeld voor de andere rechtsgebieden 39. Deze samenwerking neemt 3 vormen aan: Bottom-up: magistraten van het eerstelijnsparket gaan het openbaar ministerie waarnemen in het hof van beroep Top-down: magistraten van het parket-generaal gaan het openbaar ministerie waarnemen voor de rechtbank van eerste aanleg Samenstelling van gemengde teams: magistraten uit beide korpsen werken zaakgebonden samen in onderling overleg. Deze vorm van samenwerking beantwoordt aan meerdere doelstellingen. De kwaliteit en efficiëntie van de werking wordt verbeterd wanneer eerstelijnsmagistraten het door hen behandelde dossier volgen in hoger beroep. Bepaalde gespecialiseerde en/of ervaren magistraten van het parketgeneraal of het parket kunnen hun kennis ontplooien voor de rechtbank of het hof. In beide richtingen laat deze samenwerking ook toe tijdelijke personeelsmanco s op te vangen. Kwaliteitsbewaking Binnen zijn arrondissement is de procureur des Konings in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor het vervolgingsbeleid en de behandeling van de onderzoeken en van de zaken voor de rechtbank. Het is zijn primaire opdracht hierbij een kwaliteitszorg te handhaven, die beantwoordt aan de heersende standaarden. In het kader van zijn gezagsrecht (art. 150 Ger.W.) dient de procureur-generaal evenwel het kwaliteitsniveau van de eerstelijnsparketten van zijn ressort te bewaken binnen een overlegmodel met de procureurs (art. 147ter Ger.W.). 37 Vakgebied dat bijzonder gevolgd wordt / referentiemagistraten / leden expertisenetwerken federaal of op niveau van het rechtsgebied van het hof van beroep. De procureur-generaal zelf is ook betrokken bij de uitvoering van het communicatieplan als hoofdcoördinator van het expertisenetwerk strafrechtspleging en wordt vaak gecontacteerd in zijn vakgebied. 38 correctionele zitting / kamer van inbeschuldigingstelling / jeugdzaken enz Zo wordt in gewichtige criminele zaken een magistraat van het parket-generaal aangeduid en gedelegeerd om de zaak vanaf het begin mee te volgen in eerste aanleg zodat het eerstelijns parket ontlast wordt van de uitgebreide rapportering. 16