MORFOLOGIE VAN DE CONTRACTUELE TEWERKSTELLING BIJ DE VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN

Transcriptie

1 B-Project MORFOLOGIE VAN DE CONTRACTUELE TEWERKSTELLING BIJ DE VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN Ria Janvier Nancy Peeters Rapport D/2006/10106/

2

3 Morfologie van de contractuele tewerkstelling bij de Vlaamse steden en gemeenten B - PROJECT 2006 MORFOLOGIE VAN DE CONTRACTUELE TEWERKSTELLING BIJ DE VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN ABSTRACT Contractuele tewerkstelling wint steeds meer aan belang binnen de lokale besturen. Nochtans is het juridische uitgangspunt in de sectorale akkoorden dat contractuele tewerkstelling de uitzondering vormt en beperkt moet blijven tot bepaalde welomschreven gevallen. De tewerkstelling op het lokale bestuursniveau is de laatste jaren dan ook onderwerp geweest van tal van studies. Deze studies resulteerden hoofdzakelijk in globale conclusies over de thematiek. Met ons onderzoek willen we meer diepgaand peilen naar de situatie en status van de contractanten in de Vlaamse steden en gemeenten. Vandaar onze focus op het ontwikkelen en analyseren van een databank met verfijnde gegevens over de contractanten, waarvan we de resultaten in dit rapport aan u voorstellen. Aan de basis van dit onderzoeksproject liggen drie onderzoeksvragen. Zet de trend van contractuele tewerkstelling zich door? Welke zijn typische eigenschappen van het contractuele personeel? Welke status is aan deze vorm van tewerkstelling verbonden? Het antwoord op deze vragen geeft een ander beeld dan het in de regelgeving uitgetekende raamwerk. Zowel qua personeelsaantallen als qua invulling van de contractuele betrekkingen in de plaatselijke besturen blijken de theorie en de werkelijkheid behoorlijk uit elkaar te liggen. In het eerste hoofdstuk belichten we de context van het onderzoek en de ontwikkeling van de databank Contractueel personeel in de Vlaamse steden en gemeenten. In de volgende twee hoofdstukken beschrijven we de resultaten van de analyse van de databank. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 1

4 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen In eerste instantie bekijken we de contractuele tewerkstelling vanuit een globaal perspectief. Hoe verhouden de contractuele en de statutaire tewerkstelling zich tegenover elkaar? En hoe verhouden de verschillende stelsels van contractuele tewerkstelling zich onderling? Vervolgens gaan we dieper in op de situatie van de individuele contractanten en maken we een globaal profiel op van deze groep van gemeentelijk personeel. Wie zijn de contractanten? En wat doen ze? Deze vragen leren ons meer over de persoonskenmerken, de functie, het tewerkstellingsniveau, de (functionele) loopbaan en de arbeidsovereenkomsten van de contractantenpopulatie. Naast gelijkenissen onderzoeken we ook verschillen. Zo komen bij de tewerkstelling van vrouwelijke contractanten andere kenmerken op de voorgrond dan bij de tewerkstelling van hun mannelijke collega s. Daarnaast verdienen en krijgen ook de tewerkstellingsprogramma s een afzonderlijke plaats in onze studie. Door de gegevens over de contractanten verder uit te splitsen volgens de onderscheiden stelsels wordt immers duidelijk wat de impact is van de programma s op de (contractuele) tewerkstelling. Tot slot blijken zich opvallende verschillen af te tekenen tussen de individuele lokale besturen. Vooral de grootte en de sociaal-economische situatie van het gemeentebestuur liggen aan de basis van de diversiteit. Daarnaast verschillen de gemeentebesturen in sommige facetten van contractuele tewerkstelling ook volgens de regio waar ze gelegen zijn. 2 SBOV-project 2006

5 Morfologie van de contractuele tewerkstelling bij de Vlaamse steden en gemeenten B - PROJECT 2006 MORFOLOGIE VAN DE CONTRACTUELE TEWERKSTELLING BIJ DE VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN WOORD VOORAF In de lokale sector bewegen statutaire en contractuele tewerkstelling zich al geruime tijd in een spanningsveld. Enerzijds is er het uitgangspunt van het statuut als de regel en het contract als de uitzondering. Dat blijkt ook in het Vlaamse Gemeentedecreet van 15 juli dat nog steeds expliciet voor dit principe heeft geopteerd. Anderzijds is er de evolutie in de praktijk van de lokale besturen, waar het contract zich meer en meer als regel gaat manifesteren. Deze maatschappelijke realiteit is niet zonder impact gebleven op de regelgeving: met het Gemeentedecreet zijn ook de decretale mogelijkheden van contractuele tewerkstelling enigszins verruimd. Deze problematiek is uitgebreid aan bod gekomen in een eerdere studie uitgaande van het Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen (JANVIER, R., JANSSENS, K., De mythe van het statuut voorbij? De nieuwe overheidswerknemer is opgestaan!, Reeks SBOV 2, Brugge: die keure, 2003, 375 p.). Bij de voorstelling van de onderzoeksresultaten op verscheidene fora is gebleken dat er zich op het punt van contractuele tewerkstelling blijkbaar grote verschillen aftekenen tussen de individuele lokale besturen. Om deze verschillen in kaart te brengen en ze te kunnen duiden waren vooralsnog onvoldoende gegevens voorhanden. De beschikbare gegevens van de RSZPPO bieden vooral een globaal beeld van de contractuele tewerkstelling op lokaal bestuursniveau. Een meer verfijnd inzicht in de morfologie van de contractuele tewerkstelling vraagt om meer diepgaand onderzoek. Onze studie wil daaraan tegemoet komen door het ontwikkelen van de databank Contractueel personeel in de Vlaamse steden en gemeenten. 1 B.S. 31 augustus Ria JANVIER & Nancy PEETERS 3

6 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Het onderzoeksrapport dat wij hier aan u voorstellen wil een klare en coherente bron van informatie zijn. Het biedt een foto van de toestand van het contractuele personeel op 31 maart 2005 in de Vlaamse steden en gemeenten. Het is slechts tot stand kunnen komen dankzij de opbouwende medewerking van tal van partners die zich voor dit project hebben ingezet, in het bijzonder de weddencentrales Schaubroeck, CIPAL en CEVI en de 294 Vlaamse steden en gemeenten die onze databank hebben gestoffeerd. Dankzij de nauwgezetheid waarmee ze hun taak hebben volbracht, beschikken we thans over een nieuw en betrouwbaar instrument voor het beheer van de human resources in de gemeentebesturen. Van groot belang voor het welslagen van de studie was ook de actieve ondersteuning van de opdrachtgever, in het bijzonder de Administratie Binnenlandse Aangelegenheden, de Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur, de RSZPPO en de andere leden van de stuurgroep opgericht ter voorbereiding van het project. Dankzij hun steun zijn we erin geslaagd om bruikbaar materiaal te genereren dat aan de basis ligt van de resultaten en conclusies voorgesteld in dit rapport. 4 SBOV-project 2006

7 Morfologie van de contractuele tewerkstelling bij de Vlaamse steden en gemeenten B - PROJECT 2006 MORFOLOGIE VAN DE CONTRACTUELE TEWERKSTELLING BIJ DE VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING Situering van het onderzoeksthema Probleemstelling Onderzoeksmethode Onderzoekspopulatie Onderzoeksperiode Realisatie van de database Welke data? Welke personeelsleden? Respons OPMARS VAN DE CONTRACTANTEN ZET ZICH VOORT Verhouding contractueel / statutair personeel Globaal bekeken Verdere verfijning Uitzonderingsgronden van contractuele tewerkstelling Afscheid van de contractant ZEG NOOIT ZOMAAR CONTRACTANT Profiel van de contractanten in de Vlaamse gemeentebesturen Wie zijn ze? Wat doen ze? Vrouwelijke en mannelijke contractanten: een wereld van verschil? Wie zijn ze? Wat doen ze? Ria JANVIER & Nancy PEETERS 5

8 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen 3.3 Werken in een tewerkstellingsprogramma, anders dan werken met een gewoon contract? Wie zijn ze? Wat doen ze? Type gemeentebestuur bepaalt type contractant WIE ZIJN ZE? WAT DOEN ZE? WIJS BESLUIT LITERATUUR BIJLAGEN SBOV-project 2006

9 Morfologie van de contractuele tewerkstelling bij de Vlaamse steden en gemeenten LIJST VAN TABELLEN Tabel 1 Aantal gemeentebesturen waarvan gegevens opgenomen in de databank volgens weddencentrale Tabel 2 Redenen van niet-deelname aan het onderzoek Tabel 3 Respons per variabele naar aantal gemeentebesturen waarvan informatie verzameld Tabel 4 Respons per variabele volgens aantal individuele personeelsleden Tabel 5 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de Vlaamse gemeentebesturen (absolute aantallen) (bron: RSZPPO) Tabel 6 Aandeel contractanten in de Vlaamse gemeentebesturen volgens provincie Tabel 7 Verdeling personeel Vlaamse gemeentebesturen volgens tewerkstellingswijze (absolute aantallen) (bron: RSZPPO) Tabel 8 Onderverdeling contractuele tewerkstelling in de Vlaamse gemeentebesturen Tabel 9 Beëindigde arbeidsovereenkomsten tussen 1 april 2004 en 31 maart Tabel 10 Beëindigde arbeidsovereenkomsten tussen 1 april 2004 en 31 maart 2005 in verhouding tot de bestaande overeenkomsten in Tabel 11 Redenen van beëindiging van arbeidsovereenkomsten (aantal besturen=44) Tabel 12 Schematisch overzicht van de loopbanen in de gemeentebesturen Tabel 13 Functies contractueel personeel volgens provincie Tabel 14 Niveau contractueel personeel volgens provincie Tabel 15 Duur arbeidsovereenkomst contractueel personeel volgens provincie Tabel 16 Aard van de te presteren arbeid van contractueel personeel volgens provincie Ria JANVIER & Nancy PEETERS 7

10 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen LIJST VAN FIGUREN Figuur 1 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de lokale besturen in België (bron: RSZPPO) Figuur 2 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de Vlaamse lokale besturen (bron: RSZPPO) Figuur 3 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de gemeentebesturen in België (bron: RSZPPO) Figuur 4 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de Vlaamse gemeentebesturen (%) (bron: RSZPPO) Figuur 5 Verhouding contractueel/statutair personeel (N= 294) Figuur 6 Aandeel contractanten in personeelsbestand van de gemeentebesturen (N=294) Figuur 7 Verhouding contractueel / statutair personeel volgens grootte bestuur (aantal werknemers) (N=294) Figuur 8 Verhouding contractueel / statutair personeel volgens grootte gemeente (aantal inwoners) (N=294) Figuur 9 Verhouding contractueel / statutair personeel volgens type gemeente (N=294) Figuur 10 Verdeling personeel Vlaamse gemeentebesturen volgens tewerkstellingswijze (%) (bron: RSZPPO) Figuur 11 Verdeling personeel Vlaamse gemeentebesturen volgens tewerkstellingswijzet (N=294) 38 Figuur 12 Onderverdeling contractuele tewerkstelling in de Vlaamse gemeentebesturen (N=32.523) Figuur 13 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens provincie (N=32.523) Figuur 14 Onderverdeling contractuele tewerkstelling volgens grootte bestuur (aantal werknemers) (N=32.523) Figuur 15 Onderverdeling contractuele tewerkstelling volgens grootte gemeente (aantal inwoners) (N=32.523) Figuur 16 Onderverdeling contractuele tewerkstelling volgens type gemeente (N=32.523) Figuur 17 Contractuele tewerkstelling als vervanging van afwezig personeelslid (N=7.432) Figuur 18 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens geslacht (N=32.523) Figuur 19 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens leeftijd (N=32.520) Figuur 20 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens tewerkstellingsduur (N=13.921) Figuur 21 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens functie (N=32.521) Figuur 22 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens niveau (N=32.346) Figuur 23 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens (nieuwe) weddenschalen (N=31.606) Figuur 24 Functionele loopbaan contractueel personeel (per niveau) (N=31.606) Figuur 25 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens aantal gelijklopende arbeidsovereenkomsten van een personeelslid (N=32.523) SBOV-project 2006

11 Morfologie van de contractuele tewerkstelling bij de Vlaamse steden en gemeenten Figuur 26 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens duur arbeidsovereenkomst (N=16.305) Figuur 27 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens aard van de te presteren arbeid (N=32.523) Figuur 28 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens arbeidsprestatieregeling (N= ) Figuur 29 Verdeling contractuele tewerkstelling volgens structurele afwezigheid (in verhouding tot de te presteren arbeidstijd volgens arbeidsovereenkomst) (N=31.672) Figuur 30 Types van afwezigheid (N=4.323) Figuur 31 Toepassing van tewerkstellingsprogramma s (exclusief gesco s) (N=1.014) Figuur 32 Contractuele tewerkstelling volgens geslacht en leeftijd (N=32.520) Figuur 33 Contractuele tewerkstelling volgens geslacht en tewerkstellingsduur (N=14.901) Figuur 34 Contractuele tewerkstelling volgens geslacht en functie (N=32.521) Figuur 35 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en statuut (N=32.523) Figuur 36 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en niveau (N=32.346) Figuur 37 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en loopbaan (N=30.897) Figuur 38 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en duur arbeidsovereenkomst (N=16.305) Figuur 39 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en aard van de te presteren arbeid (N=32.523) Figuur 40 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en arbeidsprestatieregeling (N= ) Figuur 41 Contractuele personeelsleden volgens geslacht en afwezigheid (N=31.672) Figuur 42 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens leeftijd (N=32.520) Figuur 43 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens tewerkstellingsduur (N=13.921) Figuur 44 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens functie (N=32.521) Figuur 45 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens niveau (N=32.346) Figuur 46 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens loopbaan (N=30.897) Figuur 47 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens duur arbeidsovereenkomst (N=16.305) 90 Figuur 48 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens aard van de te presteren arbeid (N=32.523) Figuur 49 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens arbeidsprestatieregeling (N=31.558) Figuur 50 Categorieën contractuele tewerkstelling volgens structurele afwezigheid (N=31.672) Figuur 51 Verhouding man/vrouw volgens grootte gemeentebestuur (N=32.523) Figuur 52 Leeftijd contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=32.520) Figuur 53 Tewerkstellingsduur contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=13.921) Figuur 54 Functies contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=32.521) Figuur 55 Niveau contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=32.346) Figuur 56 Loopbaan contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=30.897) Figuur 57 Duur arbeidsovereenkomsten contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=16.305) Ria JANVIER & Nancy PEETERS 9

12 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Figuur 58 Aard van de te presteren arbeid van contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=32.523) Figuur 59 Arbeidsprestatieregeling contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=31.558) Figuur 60 Afwezigheid contractueel personeel volgens grootte gemeentebestuur (N=31.672) SBOV-project 2006

13 Hoofdstuk 1 Inleiding 1 INLEIDING De tewerkstelling op het lokale bestuursniveau, en in het bijzonder de contractuele tewerkstelling, is de laatste jaren onderwerp geweest van tal van studies. Deze studies resulteerden hoofdzakelijk in globale conclusies over de thematiek. Met ons onderzoek willen we meer diepgaand peilen naar de situatie en status van de contractanten in de lokale besturen. Vandaar onze focus op het ontwikkelen en analyseren van een databank met verfijnde gegevens over de contractanten, waarvan we de neerslag in dit rapport aan u voorstellen. In dit inleidende hoofdstuk geven we aan wat de context is van onze studie en op welke wijze we concreet tewerk zijn gegaan bij het ontwikkelen van de databank Contractueel personeel in de Vlaamse steden en gemeenten. 1.1 Situering van het onderzoeksthema Dat de contractuele tewerkstelling steeds meer aan belang wint binnen de publieke sector, is zo veel als een open deur intrappen. Vooral bij de lokale besturen - in het Vlaamse Gewest, maar evenzeer in de andere gewesten - wijzen de algemene cijfergegevens uit dat het aantal contractanten systematisch toeneemt waardoor bij alle types van besturen deze groep, met inbegrip van de gesubsidieerde contractuelen, de bovenhand dreigt te halen op de categorie van de vastbenoemde, statutair tewerkgestelde, ambtenaren. (Janvier, 2003: 22-23) Om op een passende wijze dit fenomeen te kunnen duiden en er de juiste beleidsmaatregelen tegenover te stellen, is het noodzakelijk een duidelijk inzicht te verwerven in de samenstelling van de populatie van de contractanten op het lokale Vlaamse bestuursniveau. Momenteel bestaan daarover geen verfijnde cijfergegevens. De nagenoeg enige bron van informatie is de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten (RSZPPO) die enkel een opdeling kan maken volgens voor de toepassing van de sociale zekerheid functionele data. Deze gegevens reiken niet verder dan een opsplitsing Ria JANVIER & Nancy PEETERS 11

14 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen per bestuur tussen het aantal ambtenaren, het aantal personeelsleden in contractueel dienstverband waarvoor de normale socialezekerheidsbijdragen verschuldigd zijn, en het aantal personen actief in het raam van allerhande bijzondere tewerkstellingsvormen die op een of andere wijze een bijdragevoordeel opleveren. Daarnaast heeft de RSZPPO, voor een goed beheer van de pensioenen, in 2005 de studie contractuele en statutaire tewerkstelling: evolutie in de lokale sector uitgevoerd. (RSZPPO, 2005) Aan de hand van de gegevens vanwege de RSZPPO werd de evolutie die zich tijdens de afgelopen tien jaar ( ) in de tewerkstellingspolitiek van de lokale besturen heeft voorgedaan, in kaart gebracht en geanalyseerd. De beschikbare data zijn echter niet van dien aard dat ze een verfijnd beeld kunnen verschaffen van de lokale contractuele tewerkstelling. Vanuit beleidsperspectief zijn er nog andere cruciale variabelen die niet via deze informatiebron kunnen worden verkregen. 1.2 Probleemstelling De omzendbrief BA.99/06 van 8 juni herinnert de gemeentebesturen eraan dat de tewerkstelling van contractanten beperkt blijft tot de gevallen die in de omzendbrief BA.93/07 van 14 juli 1993 betreffende de algemene weddenschaalherziening en gemeenschappelijke krachtlijnen voor een samenhangend personeelsbeleid in de lokale en regionale besturen van het Vlaamse Gewest, 4 limitatief worden aangegeven. Deze rondzendbrief, verkort weergegeven als de krachtlijnen Kelchtermans, benadrukt dat contractuele personeelsleden enkel tijdelijk, en strikt beperkt in aantal, worden aangenomen op basis van een voorafgaand besluit van de gemeenteraad en voor zover een afdoende motivering wordt gegeven. 2 Zie 3 B.S. 11 september B.S. 3 september SBOV-project 2006

15 Hoofdstuk 1 Inleiding De commentaar verwijst naar de volgende bijzondere situaties die een contractuele werving kunnen verantwoorden, namelijk om: - aan uitzonderlijke en tijdelijke personeelsbehoeften te voldoen; - ambtenaren tijdelijk te vervangen die hun betrekking niet of slechts deeltijds bekleden; - bijkomende of specifieke opdrachten te vervullen. De omzendbrief BA.2002/02 van 25 januari 2002 betreffende toelichting bij het sectoraal akkoord herhaalt in punt 4 dit uitgangspunt: Besturen kunnen in bepaalde omstandigheden personeelsleden aanwerven in contractueel verband. Dit punt wijzigt de omstandigheden niet waarin contractuelen kunnen worden aangeworven, maar verduidelijkt dat besturen in vele gevallen contracten van onbepaalde duur kunnen aanbieden. Dat laatste betekent zowel een verbetering van de positie van de contractant als een administratieve vereenvoudiging voor het bestuur. Werkgevers en werknemers kunnen de volgende soorten contracten sluiten: een contract voor onbepaalde of bepaalde duur, een contract voor een duidelijk omschreven werk of een vervangingsovereenkomst. Als een tijdelijke taak waarvoor men een personeelslid in dienst neemt een concreet vaststaand tijdstip of een welomschreven opdracht overstijgt, dan kan men dat personeelslid in regel een contract van onbepaalde duur aanbieden. Hoewel de contractuele tewerkstelling de exceptie is of zou moeten zijn, doet zich blijkbaar de nood aan verbetering voelen van de status van de contractanten. Doorheen de verschillende sectorale akkoorden is er immers voortdurend gestreefd naar een zekere verbetering van het lot van de contractanten bij de lokale overheden. We verwijzen bijvoorbeeld naar de invoering van de derde weddenschaal voor contractanten en de mogelijkheid voor de contractanten die aan de voorwaarden voldoen om rechtstreeks toegang te krijgen tot statutaire bevorderingsbetrekkingen waartoe zij worden benoemd. (Janvier, Janssens, 2003: 16-17) 5 B.S. 19 februari Ria JANVIER & Nancy PEETERS 13

16 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Door een gedetailleerde databank op te maken met zowel gegevens over personeelsaantallen als kwalitatieve achtergrondinformatie over contractanten, kunnen we een duidelijk inzicht verkrijgen in de samenstelling van de populatie van de contractanten op het lokale bestuursniveau. Bedoeling is om op basis van verfijnde gegevens het fenomeen van de contractuele tewerkstelling in de lokale overheidssector te kunnen duiden. Volgende onderzoeksvragen staan centraal bij de analyse van de data: Zet de trend van contractuele tewerkstelling zich door? Welke zijn typische eigenschappen van het contractuele personeel? Welke status is aan deze vorm van tewerkstelling verbonden? 1.3 Onderzoeksmethode Een belangrijke bron van inspiratie bij de opmaak van de databank vormde het kadaster van het contractuele personeel op federaal niveau. Op federaal niveau heeft de overheid het initiatief genomen om een kadaster van het contractueel personeel in het federaal administratief openbaar ambt op te maken. (FOD P&O, 2005) Dit initiatief kadert in het sectoraal akkoord van het openbaar ambt Het kadaster geeft een overzicht van de verschillende facetten van de contractuele betrekking. Het omvat, volgens dit akkoord, een overzicht per niveau, per geslacht en per categorie (uitzonderlijke en tijdelijke behoeften, bijkomende of specifieke opdrachten, vervanging, tewerkstelling in een dienst met afzonderlijk beheer, een dienst met eigen rechtspersoonlijkheid, een dienst met eigen middelen, een dienst die via onderaanneming werkt ) van het aantal personeelsleden, de uitgeoefende opdrachten, het type contract (onbepaalde/bepaalde duur, bediende/arbeider), de duur van de tewerkstelling per jaarschijf, het aantal geslaagden voor een aanwervingselectie, de percentsgewijze verhouding met het aantal statutaire ambtenaren. Het kadaster dient als basis om de permanente functies te bepalen die moeten worden voorbehouden aan statutaire personeelsleden Onderzoekspopulatie In ons onderzoekproject focussen we op een databank van het contractuele personeel in de Vlaamse steden en gemeenten. We willen met andere woorden 14 SBOV-project 2006

17 Hoofdstuk 1 Inleiding inzicht krijgen in de tewerkstelling van de contractanten van de 308 steden en gemeenten van het Vlaamse gewest. Andere lokale besturen zoals openbare centra voor maatschappelijk welzijn, intercommunales of intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, provincies en ziekenhuizen, waarvoor veelal bijzondere voorwaarden betreffende contractuele tewerkstelling van toepassing zijn, moesten we binnen het tijdsbestek van dit project buiten beschouwing laten. Een gedetailleerde databank over gemeentebesturen kan als uitgangspunt dienen om in een latere fase ook de contractuele tewerkstelling in andere lokale besturen onder de loep te nemen Onderzoeksperiode De databank betreft de toestand op de laatste dag van het eerste kwartaal van het jaar 2005, dus de situatie op 31 maart Deze datum kwam tijdens het overleg met verschillende actoren uit het werkveld naar voor als het meest aangewezen tijdstip om een zo recent en volledig mogelijke momentopname te kunnen maken van de contractuele tewerkstelling op gemeentelijk bestuursniveau Realisatie van de database Bij de uitwerking van een methode voor het opzetten van de databank stelden we ons volgende objectieven binnen het gegeven tijdsbestek: een maximum aan informatie genereren met een geringe werklast voor de respondenten; een zo volledig en coherent mogelijke gegevensinstroom realiseren; zowel kwantitatieve gegevens als kwalitatieve informatie inzamelen; de data efficiënt verzamelen, waarbij een groot deel van de verwerkingsstappen wordt geautomatiseerd en snel kan worden overgegaan tot de analyse van de gegevens; een duidelijke communicatie voeren met alle betrokken actoren. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 15

18 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Om de gegevens efficiënt en met een beperkte werklast voor de gemeentebesturen te verzamelen, hebben wij bij diverse betrokken actoren gepeild welke data via welke informatiebronnen konden worden aangereikt. We hebben daartoe de volgende organisaties werden bevraagd: de Administratie Binnenlandse Aangelegenheden, voortaan het Agentschap voor Binnenlands Bestuur genoemd; de federale overheidsdienst Personeel & Organisatie; de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de provinciale en plaatselijke overheidsdiensten (RSZPPO); de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG); en een aantal (grote en kleine) Vlaamse gemeenten en steden. De ervaring aanwezig in deze organisaties, net als onze eigen expertise ontwikkeld op basis van een vroegere studie over het onderzoeksthema uitgaande van het Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen, vormden de basis voor de ontwikkeling van de database. Op basis van de gesprekken tijdens de eerste fase van het project werd beslist om voor de dataverzameling een beroep te doen op de rekencentra voor lokale besturen. Met deze instanties hebben we afspraken gemaakt over de te hanteren werkwijze. Ook zijn samenwerkingsovereenkomsten gesloten om met de toestemming van de betreffende gemeentebesturen de gevraagde data aangaande het contractuele personeel van de Vlaamse steden en gemeenten te verzamelen. Tabel 1 geeft een overzicht van de weddencentrales die meewerkten aan het project. Per weddencentrale wordt het aantal gemeentebesturen weergegeven die van hun diensten gebruik maken en waarvan we data verzamelden in de database. 16 SBOV-project 2006

19 Hoofdstuk 1 Inleiding Weddencentrale Aantal gemeentebesturen in de databank Schaubroeck 181 CIPAL 68 CEVI 44 Totaal 293 Tabel 1 Aantal gemeentebesturen waarvan gegevens opgenomen in de databank volgens weddencentrale Met één stad werden afzonderlijk afspraken gemaakt om de gegevens over hun contractanten rechtstreeks aan onze databank toe te voegen. In totaal konden we via deze werkwijze dus 294 van de in totaal 308 steden en gemeenten bereiken. In procenten uitgedrukt gaat het om 95,5%, een opmerkelijk hoge respons. Van de 14 overige gemeentebesturen konden de data met betrekking tot hun contractuele personeel niet worden opgenomen in de databank omwille van volgende redenen, zoals gespecificeerd in tabel 2. Redenen Aantal gemeentebesturen Het gemeentebestuur was niet aangesloten bij één van de drie rekencentra. Technische redenen waardoor het gemeentebestuur zijn data niet ter beschikking kon stellen van de studie. Het gemeentebestuur weigerde toestemming te geven om de data ter beschikking te stellen van de studie. Het gemeentebestuur heeft nooit gereageerd op onze vraag om mee te werken aan de studie Totaal 14 Tabel 2 Redenen van niet-deelname aan het onderzoek Ria JANVIER & Nancy PEETERS 17

20 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Welke data? De via de rekencentra verzamelde data werden samengevoegd en gehercodeerd tot een coherente, volledige en overzichtelijke databank Contractueel personeel in de Vlaamse steden en gemeenten. Daarbij was herhaaldelijk overleg met individuele besturen noodzakelijk om tot eenduidige data te komen. Dit alles resulteerde in een tweeledige coherente databank. Enerzijds omvat ze data op het niveau van de gemeentebesturen met voor elk bestuur een overzicht van het aantal contractuele en statutaire personeelsleden, het totale aantal personeelsleden en gegevens over het ontslag van contractanten. Daarnaast bestaat de databank uit gegevens op het niveau van de individuele personeelsleden, met voor elke contractant informatie over zijn functie, statuut, contract, tewerkstellingsduur en persoonsgebonden gegevens (leeftijd, geslacht). De rekencentra voor lokale besturen hebben het grootste deel van de informatie over het contractuele personeel van de gemeentebesturen die een beroep doen op hun diensten, ter beschikking kunnen stellen. Een aantal gegevens zoals over het ontslag van de contractanten, de datum van indiensttreding, de duur van de arbeidsovereenkomst en de toepassing van de uitzonderingscategorieën voor contractuele tewerkstelling, konden echter niet voor alle gemeentebesturen worden aangeleverd. De hierna volgende tabel 3 biedt een overzicht van de variabelen die zijn opgenomen in de databank en geeft ook het aantal gemeentebesturen weer die informatie konden verschaffen over de variabelen. 18 SBOV-project 2006

21 Hoofdstuk 1 Inleiding Variabelen databank Respons (aantal gemeentebesturen) Algemene data (per gemeentebestuur) Aantal contractuele personeelsleden 294 Aantal statutaire personeelsleden 294 Totaal aantal personeelsleden 294 Aantal ontslagen contractuele personeelsleden 225 Redenen ontslag contractuele personeelsleden 44 Individuele data (per personeelslid) Geslacht 294 Leeftijd 294 Tewerkstellingsduur (aantal jaren tewerkstelling in het bestuur) 181 Functiecategorie en omschrijving 294 Niveau van tewerkstelling 294 Bereikte weddenschaal 294 Arbeidsovereenkomst van bepaalde of onbepaalde duur 168 Arbeidsovereenkomst voor arbeider of bediende 294 Toepassing bijdragevoordelen voor werknemer en soort voordeel 294 Toepassing bijdragevoordelen voor werkgever en soort voordeel 294 Uitzonderingscategorie vervanging van afwezige personeelsleden 45 Te presteren uren op weekbasis conform arbeidsovereenkomst 294 Maatpersoon (aantal uren per week voor voltijdse tewerkstelling) 294 Afwezigheidsuren (aantal uren structurele afwezigheid per week) 294 Redenen afwezigheid 294 Tabel 3 Respons per variabele naar aantal gemeentebesturen waarvan informatie verzameld Ria JANVIER & Nancy PEETERS 19

22 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Welke personeelsleden? Het contractuele personeel in de steden en gemeenten is een zeer diverse groep. Voor een goed en betrouwbaar inzicht in de resultaten van de data-analyse is het belangrijk om duidelijk te definiëren welke categorieën van contractuele personeelsleden wel en welke geen deel uitmaken van de databank. Omwille van de specificiteit van hun tewerkstelling is een aantal categorieën van contractanten niet opgenomen in dit onderzoek. Het gaat om contractuele personeelsleden die wel onder de noemer gemeentepersoneel vallen met de gemeente als werkgever en aanstellende overheid, maar waarvan de positie op heel wat punten verschillen vertoont met die van het gewone gemeentepersoneel: - onderwijzend personeel: meer bepaald het personeel waarvoor de gemeente weddentoelagen ontvangt van het departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Het personeel waarvoor de gemeente geen (of slechts gedeeltelijk) weddentoelagen ontvangt, is wel opgenomen in de databank (dit is meestal het administratief en logistiek personeel); (De Lange, 2005: 19-20) - brandweerpersoneel (beroepspersoneel en vrijwillige brandweerlui); - politiepersoneel; 6 - jobstudenten en monitoren; - contractuele personeelsleden die instaan voor begeleiding/toezicht/bijles; - gelegenheidspersoneel. Alle andere contractuele personeelsleden die een arbeidsovereenkomst hebben afgesloten met het gemeentebestuur, maken wel deel uit van deze studie Respons Eerder vermeldden we al dat onze databank informatie bevat over de contractuele personeelsleden van 95,5% van de Vlaamse steden en gemeenten (cf ). Meer 6 In een meergemeentenzone is de politiezone (politieraad, politiecollege) de werkgever van de lokale politie. In een ééngemeentezone valt de politiezone samen met de stad en is er geen (aparte) politieraad en -college. 7 Vrijwilligers, onthaalouders, modellen, bedienaren van erediensten, juryleden en mandatarissen hebben geen arbeidsovereenkomst met het gemeentebestuur en zijn daarom evenmin in de databank opgenomen. 20 SBOV-project 2006

23 Hoofdstuk 1 Inleiding specifiek gaat het om individuele contractanten van wie we de gegevens konden analyseren. Bij de personeelsaantallen gaan we steeds uit van het aantal personeelsleden, met andere woorden van het aantal koppen, en niet van het aantal voltijdse equivalenten. Deze werkwijze verdient de voorkeur omdat contractanten veelal ab initio deeltijds worden aangeworven, daar waar de statutaire personeelsleden bijna steeds in een voltijdse betrekking worden benoemd, maar de facto via allerhande verlofregelingen verminderde prestaties leveren. Beide groepen uitgedrukt in voltijdse equivalenten, zijn daardoor moeilijker onderling vergelijkbaar. (Janvier, Janssens, 2003: 54) Volgende tabel 4 beschrijft de respons per variabele. Voor elke parameter wordt het aantal individuele contractanten weergegeven waarover we de informatie hebben verzameld. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 21

24 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Variabelen databank Respons (aantal contractanten) Geslacht Leeftijd Tewerkstellingsduur (aantal jaren tewerkstelling in het bestuur) Functiecategorie en -omschrijving Niveau van tewerkstelling Bereikte weddenschaal Arbeidsovereenkomst van bepaalde of onbepaalde duur Arbeidsovereenkomst voor arbeider of bediende Toepassing bijdragevoordelen voor werknemer en soort voordeel Toepassing bijdragevoordelen voor werkgever en soort voordeel Uitzonderingscategorie vervanging van afwezige personeelsleden Te presteren uren op weekbasis conform arbeidsovereenkomst Maatpersoon (aantal uren per week voor voltijdse tewerkstelling) Afwezigheidsuren (aantal uren structurele afwezigheid per week) Redenen afwezigheid Tabel 4 Respons per variabele volgens aantal individuele personeelsleden In de volgende twee hoofdstukken beschrijven we de resultaten van de analyse van de databank. De structuur van de databank dient als basis voor de duiding van de contractuele tewerkstelling op gemeentelijk niveau. 22 SBOV-project 2006

25 Hoofdstuk 2 Opmars van de contractanten zet zich voort 2 OPMARS VAN DE CONTRACTANTEN ZET ZICH VOORT Traditioneel gaat men ervan uit dat de normale tewerkstellingswijze in de publieke sector van statutaire aard is. Het statuut staat dan voor een geheel van algemene en onpersoonlijke bepalingen die de overheid eenzijdig oplegt en die de overheidswerkgever ook unilateraal kan wijzigen. (Janvier, Janssens, 2003: 3) Maar is dat principe van statutaire tewerkstelling nog wel de realiteit in de Vlaamse gemeentebesturen? 2.1 Verhouding contractueel / statutair personeel Cijfers van de RSZPPO 8 tonen aan dat het aantal contractanten op het plaatselijke bestuursniveau steeds meer de bovenhand haalt op de groep statutaire personeelsleden, een trend die zich al enkele jaren onverkort doorzet. De personeelsaantallen ontkrachten dan ook het juridische uitgangspunt in de sectorale akkoorden dat contractuele tewerkstelling de uitzondering moet blijven en beperkt moet blijven tot bepaalde welomschreven gevallen Globaal bekeken a. Praktijk versus theorie Een blik op de toestand ter plaatse geeft een ander beeld dan het in de regelgeving uitgetekende raamwerk. Het aantal contractanten op het lokale bestuursniveau neemt van langsom meer toe, dat in tegenstelling tot de groep van statutaire personeelsleden. Recente cijfers over de verhouding tussen het aantal contractanten en statutaire personeelsleden geven duidelijk weer dat de theorie en de werkelijkheid behoorlijk ver uit elkaar liggen op het lokale bestuursniveau. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 23

26 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Zo blijkt uit de gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de provinciale en plaatselijke overheidsdiensten dat het aantal contractuele personeelsleden tewerkgesteld bij de lokale besturen 9 in België voortdurend is toegenomen in de periode De contractuele tewerkstelling groeide van 50% naar 58%. (figuur 1) % ,52 50,48 52,41 47,59 55,55 56,39 44,45 43,61 57,90 42,10 contractuelen statutairen Jaar Figuur 1 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de lokale besturen in België 10 RSZPPO) (bron: Bij de lokale besturen van het Vlaamse Gewest zien we een gelijkaardige evolutie. De balans slaat de laatste jaren duidelijk door in de richting van de contractanten: van 48% in 1995 naar 55% in (figuur 2) 8 Cf. jaarverslagen RSZPPO ( 9 De lokale besturen omvatten volgende werkgevers: gemeentebesturen, OCMW s, intercommunales, provincies, politiezones en ziekenhuizen. 10 Het aantal personeelsleden is uitgedrukt in koppen. 24 SBOV-project 2006

27 Hoofdstuk 2 Opmars van de contractanten zet zich voort % ,57 48,43 51,54 48,46 53,91 54,39 54,81 46,09 45,61 45, contractuelen 20 statutairen Jaar Figuur 2 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de Vlaamse lokale besturen 11 RSZPPO) (bron: Als we meer specifiek de gemeentebesturen in België onder de loep nemen, zien we evenzeer een onomwonden toename van het aantal contractanten, meer bepaald van 52% in 1999 naar 61% in (figuur 3) % ,51 52,25 52,2 48,49 47,75 47,8 59,87 60,28 60,5 40,13 39,72 39,5 contractuelen statutairen Jaar Figuur 3 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de gemeentebesturen in België 12 (bron: RSZPPO) Bekijken we enkel de groep van de Vlaamse steden en gemeenten, dan bemerken we een opwaartse beweging wat het percentage contractanten betreft, dat evolueert 11 Het aantal personeelsleden is uitgedrukt in koppen. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 25

28 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen van 50% in 1999 naar 58% in (figuur 4 en tabel 5) Het jaar 2002 was duidelijk een scharnierjaar: de verhouding tussen vastbenoemden en contractanten is vanaf dat jaar helemaal uit balans geraakt in het voordeel van de contractanten. % ,01 49,99 50,55 49,45 50,37 49,63 57,72 42,28 57,99 42,01 57,77 42,23 contractuelen statutairen Jaar Figuur 4 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de Vlaamse gemeentebesturen (%) (bron: RSZPPO) De tabel met de absolute aantallen toont vanaf 2002 een sterke afname van het totale personeelsaantal in de Vlaamse gemeentebesturen. Die daling is volledig toe te schrijven aan de afname van het aantal statutaire personeelsleden. De groep van de contractanten nam in tegendeel nog toe in aantal. 12 De cijfers van het RSZPPO voor het jaar 2005 waren bij de publicatie van dit rapport nog niet bekend. 13 De cijfers voor het jaar 2005 waren bij de publicatie van dit rapport nog niet bekend. 26 SBOV-project 2006

29 Hoofdstuk 2 Opmars van de contractanten zet zich voort Tewerkstellingswijze Jaar Contractanten Statutairen Totaal Tabel 5 Verhouding contractueel / statutair personeel bij de Vlaamse gemeentebesturen (absolute aantallen) (bron: RSZPPO) Voorgaande algemene cijfers tonen aan dat de contractuele tewerkstelling in de Vlaamse steden en gemeenten de bovenhand heeft genomen op de statutaire aanstelling. Onze studie kan deze bevinding onderschrijven: in de door ons onderzochte gemeentebesturen bedraagt het procentuele aandeel van het contractuele personeel in het totale personeelsbestand 56%, zoals getoond in figuur 5. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 27

30 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen 43,91% 56,09% contractuelen statutairen Figuur 5 Verhouding contractueel/statutair personeel 14 (N= 294) Slechts 12% van de onderzochte gemeenten volgt min of meer de theoretische benadering van het statuut als de regel en de contractuele tewerkstelling als de uitzondering, wat we illustreren in figuur 6. De contractanten maken in deze besturen minder dan de helft uit van het personeelsbestand. Daar staat tegenover dat bij tweederden van de besturen de contractanten meer dan 60% van het personeelsbestand innemen. 14 Het aantal personeelsleden is uitgedrukt in koppen. 28 SBOV-project 2006

31 Hoofdstuk 2 Opmars van de contractanten zet zich voort 4,42% 11,91% 27,89% 21,77% <50% 50-59% 60-69% 70-79% >=80% 34,01% Figuur 6 Aandeel contractanten in personeelsbestand van de gemeentebesturen (N=294) b. Verschillen per provincie Er bestaan duidelijke regionale verschillen tussen gemeenten op het vlak van de aanwezigheid van contractanten in hun personeel, zoals tabel 6 laat zien. In de provincie Antwerpen en vooral in Vlaams-Brabant zijn er veel gemeentebesturen met het laagste aandeel contractanten. Ongeveer de helft respectievelijk 47% en 52% van de besturen in deze provincies heeft minder dan 60% contractanten in dienst. In Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Limburg daarentegen is dit bij minder dan een kwart van de besturen het geval. In deze provincies heeft zelfs zeven op tien gemeentebesturen meer dan 60% contractanten in dienst. Opvallend is ook dat in één op acht Limburgse gemeenten 80% van de personeelsleden is aangesteld met een arbeidsovereenkomst. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 29

32 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Aandeel contractanten in het totale personeelsbestand Gemeenten volgens provincie Vlaams-Brabantse gemeenten Antwerpse gemeenten Oost-Vlaamse gemeenten West-Vlaamse gemeenten Limburgse gemeenten <50% 15,80% 20,60% 7,70% 7,70% 5,00% 50-59% 36,80% 26,50% 13,90% 17,20% 12,50% 60-69% 19,30% 25,00% 41,50% 45,40% 40,00% 70-79% 22,80% 27,90% 32,30% 26,60% 30,00% >=80% 5,30% 0,00% 4,60% 3,10% 12,50% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% (N=57) (N=68) (N=65) (N=64) (N=40) Tabel 6 Aandeel contractanten in de Vlaamse gemeentebesturen volgens provincie In de provincies Vlaams-Brabant en Antwerpen volgen de gemeentebesturen het principe van statutaire tewerkstelling als regel en contractuele tewerkstelling als uitzondering meer op dan in de overige provincies. c. Differentiatie volgens het type gemeente Niet alleen de regio, ook bepaalde kenmerken van de gemeentebesturen werpen een bijzonder licht op de verhouding tussen contractueel en statutair personeel en wijzen op onderlinge verschillen tussen de besturen. Een belangrijke factor als we het hebben over de verhouding tussen statutaire personeelsleden en contractanten, is de grootte van het gemeentebestuur zoals vastgesteld op basis van het totale aantal personeelsleden en gevisualiseerd in figuur SBOV-project 2006

33 Hoofdstuk 2 Opmars van de contractanten zet zich voort % ,56 36,86 49, ,44 63,14 50,36 statutairen contractuelen 0 klein middelgroot groot Grootte bestuur (aantal werknemers) Figuur 7 Verhouding contractueel / statutair personeel volgens grootte bestuur (aantal werknemers) (N=294) Bij de grote besturen met minimum 900 werknemers is de verhouding tussen contractuele en statutaire personeelsleden nog goeddeels in evenwicht. Bij de kleine besturen met minder dan 100 werknemers en de middelgrote besturen die tussen de 100 en de 900 personeelsleden tewerkstellen, is dat evenwicht echter zoek. Zij hebben in verhouding veel meer contractuele werknemers aangesteld. Concreet neigen de besturen met minder dan 900 personeelsleden gemiddeld naar een verhouding van 65 contractanten voor 35 vastbenoemden. De tegenstelling tussen kleine en grote besturen geldt evenzeer wanneer we uitgaan van het inwonertal van de gemeenten, waarvoor we verwijzen naar figuur 8. Hoe minder inwoners, hoe groter het aandeel van de contractanten in het totale personeelsbestand van de gemeente. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 31

34 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen % ,24 36,73 66,76 63,27 39,45 60,55 44,06 55,94 57,34 42,66 statutairen contractuelen 0 < >= Grootte gemeente (aantal inwoners) Figuur 8 Verhouding contractueel / statutair personeel volgens grootte gemeente (aantal inwoners) (N=294) Kleine gemeentebesturen hebben in verhouding veel meer contractanten in dienst dan grote steden en gemeenten. Een blik op de gemeentebesturen vanuit sociaal-economisch perspectief levert eveneens interessante bevindingen op. Delen we de besturen in volgens een socioeconomische typologie, 15 dan springt onmiddellijk in het oog dat enkel de grote steden meer vastbenoemden dan contractanten in dienst hebben, getuige figuur 9. Er is een duidelijke afscheiding tussen de grotere steden te weten de grote steden en centrumsteden en de residentiële gemeenten meer bepaald de residentiële gemeenten en residentiële gemeenten hoge stand enerzijds en de andere types van gemeenten anderzijds. Bij de eerste vier types van gemeenten zijn gemiddeld minder dan zes op de tien personeelsleden contractueel tewerkgesteld. Bij al de 15 De typologie die we in dit rapport toepassen is de sociaal-economische typologie uitgewerkt door Dexia. Bij deze methodiek worden de gemeenten onderverdeeld in twaalf clusters. In elk cluster zijn gemeenten met een vergelijkbare sociaal-economische omgeving samengebracht. De twaalf clusters zijn: (1) grote steden, (2) centrumsteden, (3) industrieel achtergestelde gemeenten, (4) kleine gemeenten in Vlaams-Brabant, (5) kleine landelijke gemeenten, (6) kleine steden, (7) kustgemeenten, (8) landelijke gemeenten, (9) residentiële gemeenten hoge stand, (10) residentiële gemeenten, (1) semi-residentiële gemeenten, (12) sociaal-economisch zwakke gemeenten. Deze clusterindeling biedt de mogelijkheid om vergelijkbare gemeenten te bestuderen. Bijlage 1 geeft een uitgebreide beschrijving van de clusters. 32 SBOV-project 2006

35 Hoofdstuk 2 Opmars van de contractanten zet zich voort andere types doet zich precies het omgekeerde voor: minstens zes personeelsleden hebben een arbeidsovereenkomst afgesloten met het betrokken bestuur. Type gemeente kleine gemeenten Vlaams-Brabant sociaal-economisch zwakke gemeenten landelijke gemeenten kustgemeenten kleine steden kleine landelijke gemeenten industrieel achtergestelde gemeenten semi-residentiële gemeenten centrumsteden residentiële gemeenten hoge stand residentiële gemeenten grote steden 31,28 32,55 32,56 33,4 36,02 36,29 36,91 38,98 43,43 44,47 44,98 42,20 68,72 67,45 67,44 66,60 63,98 63,71 63,09 61,02 56,57 55,53 55,02 57,8 statutairen contractuelen % Figuur 9 Verhouding contractueel / statutair personeel volgens type gemeente (N=294) Enkel de grootsteden hebben doorgaans meer vastbenoemden dan contractanten in dienst. In de centrumsteden en residentiële gemeenten de besturen die zich doorgaans in een gunstigere sociaal-economische positie bevinden is de verhouding tussen contractanten en vastbenoemden minder scheef ten gunste van de contractanten dan in de andere kleinere steden en gemeenten met een minder gunstig socio-economisch profiel Verdere verfijning In de contractuele tewerkstelling kunnen we verschillende stelsels onderscheiden. Een onderverdeling op basis van deze stelsels geeft een verfijnder beeld van dit type van tewerkstelling in de gemeentebesturen. Ria JANVIER & Nancy PEETERS 33

36 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen a. Opdeling contractuele tewerkstelling Een belangrijk deel van de contractuele tewerkstelling wordt ingevuld door de zogenaamde tewerkstellingsprogramma s die in de loop van de jaren de meest diverse vormen hebben aangenomen. Het gaat om de tewerkstelling van personen in het raam van de volgende projecten: 16 Startbanenplan; Jongerenbanenplan; Activaplan; Banenplan; Dienstenplan; Doorstromingsprogramma; Ontslag na herstructurering; Werkervaringsproject (Wep-plus); Individuele beroepsopleiding; KB nr. 495 aangaande de overeenkomst werk-opleiding; Sociale Maribel; Tewerkstelling op grond van artikel 60 7 van de OCMW-Wet; Vervanger vrijwillige vierdaagse werkweek; Veiligheidscontract; Interdepartementeel Begrotingsfonds (IBF). Het meest bekende en tegelijk meest in gebruik zijnde tewerkstellingsprogramma op het lokale niveau is het stelsel van de gesubsidieerde contractuelen, de zogenaamde gesco s. 17 Dit stelsel is eveneens bedoeld als een werkgelegenheidsmaatregel, uitgaande van een beperkende opsomming van categorieën van personen die in aanmerking komen voor een tewerkstelling als gesco. Voor deze categorie van contractuele personeelsleden geldt tot voordeel van de werkgever een (bijna volledige) vrijstelling van socialezekerheidsbijdragen. 16 Voor meer informatie over de tewerkstellingsprogramma s verwijzen we naar: Janvier, Janssens, 2003: en Janvier, oktober Zie ook de website 17 KB nr. 474, 28 oktober 1986 tot opzetting van een stelsel van door de Staat gesubsidieerde contractanten bij sommige plaatselijke besturen (B.S. 20 november 1986). 34 SBOV-project 2006